Toekomst voor Natuur

Zweefvliegen staan sterk onder druk, blijkt uit analyses voor de eerste Rode lijst zweefvliegen van Nederland. Hoe komt dat? En waar vallen de klappen? In deze aflevering spreekt Anthonie met Theo Zeegers, projectleider bij EIS Kenniscentrum Insecten en één van de auteurs van het basisrapport voor de Rode lijst zweefvliegen. We bespreken waarom zweefvliegen zo belangrijk zijn en verkennen de patronen: in welke leefgebieden gaat het slecht en waarom? In het larvestadium zijn zweefvliegen in verschillende ecologische groepen in te delen. We bespreken hoe het de belangrijkste groepen vergaat. Zijn er ook soorten waar het goed mee gaat? En wie zijn de ‘veldleeuweriken’ onder de zweefvliegen? Theo geeft drie onverwachte tips om zweefvliegen te helpen.

De leestip van Theo is ‘De vliegenval’ van Frederik Sjöberg en Anthonie tip het nieuwe boekje ‘Van blinde bij tot zilveren fluitje’ van Flor Rhebergen en Theo Zeegers, waarin je laagdrempelig kunt kennismaken met de meest voorkomende bijen en zweefvliegen.

Wat vind je van deze aflevering? Laat ons dat gerust weten! Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

In bijna anderhalve eeuw veranderde de natuurbescherming enorm. Welke kantelpunten zijn er te benoemen? Dit is de eerste aflevering van 'Groene schouders', een nieuwe serie in Toekomst voor Natuur. Op welke schouders rust de huidige natuurbescherming? Welke bijzondere momenten en mensen zijn er in anderhalve eeuw natuurbescherming te ontdekken? In 'Groene schouders' bespreken we de geschiedenis van anderhalve eeuw natuurbescherming. Anthonie spreekt in deze aflevering met Henny van der Windt, universitair hoofddocent aan de Rijksuniversiteit Groningen. Henny is al lang bezig met de geschiedenis van de natuurbescherming en promoveerde in 1995 op het proefschrift ‘En dan: wat is natuur nog in dit land’ over natuurbescherming tussen 1880 en 1990.

We bespreken in deze aflevering vijf kantelpunten tussen 1880 en nu.

1. De oprichting van natuurbeschermingsorganisaties rond 1900

2. De discussies rond actief natuurbeheer in natuurreservaten en de bemoeienis met gebieden buiten de reservaten, rond 1930.

3. Het natuurbeschermingsjaar 1970 en de daarop volgende grotere aandacht voor het milieu en vermaatschappelijking van natuur- en milieuvraagstukken, bijvoorbeeld in het bosbeheer.

4. Vanaf rond 1985 drukken ecologen en de overheid een nog groter stempel op natuurbescherming. Er worden nieuwe technologische concepten ontwikkeld en natuurbescherming wordt meer technocratisch.

5. De decentralisatie van het natuurbeleid naar provincies rond 2010. Als gevolg hiervan wordt natuurbescherming meer marktgedreven. Tegelijk splijt stikstof het debat.

Landbouw en natuur scheiden of verweven blijkt een discussie die al decennialang telkens in een iets andere gedaante terugkomt. Wat is wijsheid? En was de technocratisering van natuur eigenlijk wel een goed idee met de kennis van nu?

De leestip van Henny is ‘Nature’s economy’ van Donald Worster.

Wil je reageren op deze aflevering? We zijn benieuwd wat je van deze aflevering en de nieuwe serie ‘Groene schouders’ vindt. Laat ons dat gerust weten! Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

De serie ‘Groene schouders’ zal de komende tijd in verschillende afleveringen bijzondere momenten en bijzondere mensen in anderhalve eeuw natuurbescherming belichten. Deze podcastaflevering zullen als reguliere afleveringen van Toekomst voor Natuur verschijnen.

Waarmee begint liefde voor natuur? Met goed kijken, ontdekt regisseur Sanne Rovers dankzij haar vader. In haar film Groenkijkers brengt ze een ode aan natuurbeschermers tegen de achtergrond van grote maatschappelijke uitdagingen. Anthonie spreekt met Sanne over de totstandkoming van haar film, haar fascinatie voor groenkijkers en de successen en dilemma’s die ze tijdens het maken van de film tegenkomt. Hoe belangrijk is haar vader voor haar kijk op natuur? Hoe leer je goed kijken? En hoe kan het dat je nog steeds verwonderd kunt zijn over natuur, ook als je er al tientallen jaren mee bezig bent? Ze vertelt over de natuurbeschermers in de film die balanceren tussen liefde en verlies, over de impact van de film bij haarzelf en anderen en haar plannen voor een vervolg. Groenkijkers wordt op 18 april 2024 om 22:20 uitgezonden op NPO 2.

De leestips van Sanne zijn ‘De wand’ van Marlen Haushofer en ‘Een vrouw in de poolnacht’ van Christiane Ritter.

Wil je reageren op deze aflevering? Laat ons dat gerust weten! Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Wil je een vertoning van Groenkijkers organiseren voor jouw omgeving? Kijk op groenkijkers.nl voor de mogelijkheden.

Trekvogels verbinden ons met andere delen van de wereld. Steltlopers en ganzen die bij ons overwinteren, broeden bijvoorbeeld op de toendra in Rusland. In deze aflevering spreekt Anthonie met Gerard Boere. Gerard was decennialang een belangrijke spil in het internationale natuurbeschermingswerk vanuit Nederland rond de flyway van trekvogels. Hij was als ambtenaar betrokken bij verschillende expedities naar Siberië in de jaren 1990 om onderzoek te doen aan broedgebieden van ganzen en steltlopers. Ook ging Gerard op zoek naar de haast mythische dunbekwulp in de oneindige Siberische steppe. Over zijn avonturen, zijn werk achter de schermen en prachtige natuurvondsten schreef hij een meeslepend boek en vertelt hij met smaak in deze podcastaflevering. Hoe was het om met Russen samen te werken aan internationale natuurbescherming? Wat maakte hij mee? En hoe is de situatie nu, na de Russische inval en oorlog in Oekraïne? Gerard was ook actief bij de bescherming van trekvogels in Oekraïne. Waarom verliep dat zoveel beter dan in Rusland? In deze aflevering krijg je een uniek kijkje achter de schermen van betrekkingen tussen Nederland en Rusland op het gebied van natuurbescherming.

De leestip van Gerard is ‘Die Ostatlantische Vogelzugroute’ van Peter Prokosch, recent ook verkrijgbaar in het Engels als ‘The East Atlantic Flyway of Coastal Birds’. Anthonie tipt het boek van Gerard ‘In Siberië zijn geen wegen, alleen richtingen’.

Wil je reageren op deze aflevering? Laat ons dat gerust weten! Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Alle thema’s van het leven zijn in de tuin te vinden. Renze Borkent tobde met zijn gezondheid, ging op ontdekkingstocht in zijn eigen tuin en trof een wonderbaarlijke soortenrijkdom. Planten, dieren en vooral heel veel klein leven. Over zijn belevenissen schreef hij een meeslepend boek: Kleine natuur. Anthonie spreekt in deze aflevering met Renze over die zoektocht en wat hem dat bracht. Zijn natuurbeleving werd beproefd en verdiept. Waarom begon hij deze tuinsafari, hoe pakte hij dat aan en wat komt hij allemaal tegen? Renze geeft ook tips om zelf te beginnen. Over de LedEmmer kun je hier meer lezen.

Anthonie tipt Renze’s boek ‘Kleine natuur’. Renze heeft drie leestips die de schoonheid van de natuur benadrukken door de schoonheid van de taal: ‘Heel de natuur’ van Koos van Zomeren, ‘De vliegenval’ van Frederik Sjöberg en ‘Berichten uit de vallei’ van Stefan Brijs.

Wat vind je van deze aflevering? Laat ons dat gerust weten! Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Leembossen, vloeiweiden, watermolens: het stroomgebied van de Dommel zit vol met cultuur- en natuurhistorie. In deze aflevering struinen we langs de lange lijnen van de geschiedenis van dit landschap in Noord-Brabant en het noordelijk deel van Vlaanderen. Anthonie spreekt met Ger van den Oetelaar en Jan van der Straaten, beiden met een lange staat van dienst in de Brabantse natuurbescherming. Met een team van 26 auteurs publiceerden zij in 2023 een kloeke landschapsbiografie van het stroomgebied van de Dommel, uitgegeven bij Pictures Publishers. Ger is werkzaam bij Ark Rewilding Nederland, is geboren en getogen in het Groene woud en schrijft veel over natuur en cultuurhistorie in dit gebied. Jan is milieu-econoom, voorzitter van een Europees netwerk van natuurfotografen, Saxifraga, en auteur van talloze natuurboeken. In deze aflevering lichten we een aantal onderwerpen uit dat fascinerende landschap van de Dommel uit. Wat maakt het gebied zo bijzonder? Hoe zit het met bosgebruik in de Middeleeuwen? Wat hebben de leembossen te maken met de sponswerking van het landschap? En wat zijn vloeiweiden precies? Ook bespreken we waarom het coöperatieve gedachtegoed in de 20e eeuw een grote plaats kreeg in het Dommellandschap en zien we hoe onnodig desastreus de ruilverkavelingen uitpakten voor natuur en samenleving. En Jan zou Jan niet zijn als hij af en toe een uitstapje maakt naar zijn vakgebied van de economie en ons schets welke sporen de commercie achterlaat in landschap en natuurbeleid.

De leestip van Jan is ‘Arctica’ van Bernice Notenboom. Anthonie tipt de prachtige landschapsbiografie die in deze aflevering centraal staat: ‘Het stroomgebied van de Dommel. Een landschapsbiografie’ en Ger tipt één specifiek hoofdstuk uit dat boek, namelijk hoofdstuk 5 “Water- en moerasnamen als spiegel van het Dommellandschap” van Hein Elemans.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

De uitdagingen in de landbouw zijn zó groot dat we wel wat diversiteit in productiewijzen kunnen gebruiken. Eén vorm van voedselproductie is voedselbos. Er wordt verschillend over gedacht, variërend van bewondering tot misprijzen. Kunnen voedselbossen de hoge verwachtingen waarmaken? Anthonie spreekt in deze aflevering met Rianne Luring, boerendochter, initiatiefnemer van een agrarisch voedselbos en landschapsontwerper bij Landschapsbeheer Groningen. Rianne heeft een aanpakkersmentaliteit en kijkt met een eigentijdse blik naar het landschap waarin ze als twaalfde generatie voedsel produceert. Waarom begon ze samen met haar zus Marijke het Wessingboerbos? Hoe pakt ze dat aan en tegen uitdagingen lopen ze aan? En hoe past het agrarisch voedselbos in de bedrijfsvoering van het agrarische bedrijf van hun ouders? We bespreken ook hoe voedselbossen cultuurhistorisch ingepast kunnen worden in een landschap en welke effecten ze hebben op biodiversiteit. We verwijzen in deze aflevering naar een studie van zes Wageningse studenten, die hier is te downloaden. We verwijzen ook naar aflevering 39 met Auke van der Woud.

De leestips van Rianne zijn ‘Herstellende landbouw’ van Mark Shepard en ‘Kruid en mens’ van Marlies Engels.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Een gaai op het bijenbalkon. Aan het begin van het gesprek wordt natuurjournalist Caspar Janssen even afgeleid door ornithologisch bezoek op zijn balkon. Anthonie spreekt met Caspar over zijn jarenlange ervaring als natuurjournalist voor de Volkskrant. Hoe kijkt hij naar het debat over natuur? Welke rol ziet hij daarin weggelegd voor de journalistiek? Zelf schreef hij talloze verhalen over natuur, landbouw en landschap. Wat drijft Caspar daarbij? En hoe gaat hij te werk? We ontdekken dat Caspar in het landschap van de harde scheidingen de schaarse plekken met zachte overgangen opzoekt. Daar waar de symfonie van een geelgors klinkt of het blauw van een korenbloem schittert is hij graag. En onvermijdelijk komt het gesprek dan op landbouw, de stilstand, verlammende polarisatie en een onmachtige overheid. We bespreken verschillende dilemma’s waar natuurjournalisten tegenaan lopen en hoe je daarmee om kunt gaan. En bij welke schrijvers doet Caspar zijn inspiratie op?

Caspar tipt ‘De uitvinder van de natuur’ van Andrea Wulf, over het avontuurlijke leven van Alexander Von Humboldt. De inspiratiebronnen die Caspar noemt zijn Koos van Zomeren, Konstantin Paustovski, Jonathan Franzen, Dave Goulson en Tim Birkhead.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Voor de 50e aflevering vroegen we jou als luisteraar hoe jij hoop houdt voor natuur. Dat levert een rijk palet aan reacties en inspiratie op. Anthonie spreekt in deze aflevering met Riyan van den Born over mens-natuurrelaties. Riyan is associate professor Socio-ecologische interacties aan de Radboud Universiteit en directeur van het Centre Connecting Humans and Nature. Hoe kijken we naar natuur en hoe is dat in de loop van decennia veranderd? Er komt steeds meer onderzoek naar de relationele waarde van natuur en dat blijkt een drijvende kracht om in actie te komen voor natuur. Is dat wel doorgedrongen bij natuurorganisaties? Talloze luisteraars van Toekomst voor Natuur deelden met ons hoe ze hoop houden voor natuur. We bespreken de reacties, ontdekken patronen en plaatsen jullie reacties in de context van de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Er blijkt een belangrijke rol weggelegd voor verwondering in het proces naar zinvolle actie voor natuur. Verwondering over de veerkracht voor natuur helpt bij het ontwikkelen van constructieve hoop. Wat ook helpt is vertrouwen in de medemens, dat je er niet alleen voor staat en we samen in actie komen.

De serie ‘De Verwonderaars’ van filmmaker Rik van der Linden is zeer de moeite waard om inspiratie en verwondering op te doen. Kijktip van Anthonie en Riyan!

De leestip van Riyan is ‘De H is van havik’ van Helen Macdonald.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Nederlanders weer op één. Met deze slogan lijken veel uitdagingen in natuur en landschap aan de kant geschoven te worden. Hoe moet je daarmee omgaan? In deze aflevering vinden we verrassende inspiratie bij de eerste natuurbeschermers in de 19e en 20e eeuw. Anthonie spreekt met Leen Dresen, docent aan de Open Universiteit en cultuurhistorisch onderzoeker. In 2020 promoveerde Leen op het proefschrift ‘Op weg naar nationale natuur: natuurjournalistiek in Nederland 1850-1910’ (pdf). Rond 1870 komt een angstige vorm van nationalisme op, als gevolg van spanningen in Europa. Voor Frederik Willem van Eeden is het reden om te opperen dat we karakteristieke natuur moeten behouden. Enkele decennia later inspireert dit Eli Heimans en Jac. P. Thijsse tot het daadwerkelijk opkopen van ‘natuurmonumenten’. Interessant genoeg maakt Van Eeden als enige natuurbeschermer een draai: het angstige nationalisme krijgt vat op hem. Thijsse en andere natuurschrijvers kiezen voor een nieuwe tactiek. Tot op de dag van vandaag hebben die keuzes invloedrijke gevolgen. Na deze blik in de geschiedenis komen we aan in 2010 bij het kabinet Rutte I. Natuurbeleid in Nederland wordt gedecentraliseerd. Was dat een verstandige keuze? We eindigen met de lakmoesproef, hoe je in deze tijd gezond en gevaarlijk nationalisme uit elkaar kunt houden.

Leen tipt het werk van Eli Heimans en Jac. P. Thijsse als nog uiterst leesbaar in onze tijd. Kijk hier voor titels en inspiratie. Ook tipt Leen ‘Oorlogsenthousiasme’ van Ewoud Kieft.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 39 met Auke van der Woud en aflevering 2 met Liesbeth Bakker.

Dit was de laatste aflevering van 2023. We hopen dat jullie ervan genoten hebben! Op 6 januari 2024 zijn we terug met de 50e aflevering met als thema: Hoe houd je hoop? Fijne feestdagen en een natuurrijk 2024!

Wil je reageren? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

45.000 soorten op dit hele kleine stukje aarde, ga er maar aanstaan om daar een verhaal van te maken! Dick de Vos deed het – en schreef de Canon van de Nederlandse natuur. Over de keuzes die hij maakte krijgt Dick in deze aflevering opbouwende kritiek van Paul Beuk. Paul is conservator biologie bij het Natuurhistorisch Museum in Maastricht en zoals hij zelf zegt: professioneel muggenzifter. Dat belooft wat! Anthonie spreekt in deze aflevering met Dick en Paul over de verhalen die onze natuur rijk is én de verhalen die Dick optekent in de Canon van de Nederlandse natuur. Paul maakte een eigen selectie van 50 soorten voor zíjn fictieve Canon en voorziet rijkelijk in nieuwe vensters en verhalen: koortsvlieg, rosse metselbij, korhoen en tal van andere dieren en planten komen langs. En als opmaat voor het gesprek in Vlaanderen doen Dick en Paul ook wat suggesties voor de Canon van de Vlaamse natuur. Of toch de Belgische natuur? We komen er niet helemaal uit.

Ook in deze aflevering geven de gasten weer leestips. Dick tipt ‘Soortenschat’ van Geert-Jan Roebers. Paul houdt zich niet in geeft vier leestips. Maar hij heeft daar een verhaal bij, beluister het maar. ‘Checklist of the Diptera of the Netherlands’ van Paul Beuk zelf, ‘De Nederlandse zweefvliegen’ van Menno Reemer e.a. (hier als gratis pdf), ‘Canon van de Nederlandse natuur’ van Dick de Vos en ‘Darwin in de stad’ van Menno Schilthuizen.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 met Marc Argeloo over natuuramnesie en shifting baselines, aflevering 17 met Petra Vijncke over insecten, aflevering 39 met Auke van der Woud en aflevering 47 met Kristof Smeyers en Glenn Lelieveld over de wolf.

Wees welkom om te reageren op deze aflevering. Dat kan via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Let op: in deze aflevering hoor je hoe je als luisteraar kans kunt maken op een exemplaar van de Canon van de Nederlandse natuur, beschikbaar gesteld door de KNNV Uitgeverij speciaal voor luisteraars van Toekomst voor Natuur. Dit is een aanbod met een einddatum.

Wolven zijn terug in de Lage Landen. Ze trekken zich niets aan van onze protocollen en scheidslijnen en poepen zelfs keurig op de stoep in een dorp. De relatie tussen mens en wolf was in de afgelopen eeuwen beladen en ronduit ambigue. Historicus Kristof Smeyers schreef er een boek over: Wolf – wildernisgeschiedenis. In deze aflevering spreekt Anthonie met Kristof en wolvenkenner Glenn Lelieveld van de Zoogdiervereniging. Wat leren wolven ons over de grens tussen cultuur en natuur? En hoe ontwikkelde de relatie tussen mens en wolf zich in de afgelopen eeuwen? We verkennen de nieuwe roofdierwerkelijkheid waarin de Lage Landen momenteel verkeert en zien hoe er in Vlaanderen en Nederland uiteenlopend mee wordt omgegaan. Ook raven vliegen voorbij in deze aflevering. Ze duiken regelmatig in de buurt van wolven op. Net als wolven moesten raven het in het verleden regelmatig ontgelden. Wat hebben ze met elkaar te maken? We concluderen dat wolven geen symbolen blijken van natuurbeleid en ook geen boodschappers van de wildernis. Wat zijn ze dan wel?

Kristof heeft twee leestips: ‘The second body’ van Daisy Hildyard en ‘A flat place’ van Noreen Masud. Glenn tipt de befaamde ‘Veldgids Diersporen Europa’ van Annemarie van Diepenbeek en ‘De wolf is terug: eng of enerverend?’ van Dick Klees e.a.

We verwijzen in deze aflevering naar diverse eerdere podcastafleveringen:

Aflevering 24 met Diemer Vercayie over de terugkeer van grote zoogdieren en het succesvolle werk van het Wolf fencing team Belgium.

Aflevering 6 met Martin Drenthen over natuurbeelden.

Aflevering 8met Aaldrik Pot over hoe diersporen je natuurbeleving verdiepen.

Aflevering 22 met Jessica den Outer over rechten voor natuur.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Let op: in deze aflevering hoor je hoe je als luisteraar kans kunt maken op een exemplaar van Kristof’s boek Wolf, beschikbaar gesteld door Uitgeverij Ertsberg speciaal voor luisteraars van Toekomst voor Natuur. Dit is een aanbod met een einddatum.

Verplaatsen van plant- en diersoorten door de mens is van alle tijden. Toch roepen herintroducties veel vragen op. Is er dan nog wel sprake van natuur? En kunnen we nog wat doen aan genetische erosie of is er al teveel verloren gegaan? Anthonie spreekt in deze aflevering met Dennis de Ryck en Tobias Ceulemans. Dennis werkt bij Natuurpunt in België als projectcoördinator voor LIFE Harwin en Life Belgium for Biodiversity. Tobias werkt aan de Universiteit Antwerpen als professor Biodiversity Conservation and Restoration. In deze aflevering raken we al snel tot kernvragen: wat is natuur? En hoe zien wij onszelf in relatie met die natuur? Ze zijn belangrijk bij de overwegingen rondom herintroductie. Ook bespreken we de voor- en tegenargumenten rondom herintroducties. Wanneer heeft het zin en wanneer niet? Verschillende voorbeelden van herintroducties van planten, vogels, dagvlinders en amfibieën passeren de revue inclusief hun valkuilen. Hoe je herintroductie kunt aanpakken bespreken we aan de hand van voorbeelden uit het LIFE Harwin-project, wat sinds 1 januari 2023 ten oosten van Leuven speelt in het Hageland. En wat heeft natuuramnesie met herintroducties te maken?

De leestips van Dennis zijn ‘Natuuramnesie’ van Marc Argeloo en ‘Pastorale’ van James Rebanks. Tobias tipt ons ‘Planten tellen’ van Piet Berger en collega’s en 'Darwins gevaarlijke idee' van Daniel C. Dennett. Anthonie tipt in het gesprek het boek ‘Gewilde dieren’ van Mark Zekhuis, Louis van Oort en Luc Hoogenstein.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 over natuuramnesie met Marc Argeloo.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Wees niet verbaasd dat sommige natuur niet floreert: de Nederlandse overheid geeft successen van natuurbescherming weg als wisselgeld voor economische ontwikkeling. Frans Vera, internationaal bekend natuurbeschermer, legt in deze aflevering de vinger op de zere plek van natuurbescherming. De overheid waant zich oppermachtig en de natuurbeschermingsorganisaties staan erbij en kijken ernaar. Anthonie spreekt in deze aflevering met Frans over zijn verwondering, zijn rol bij het ontstaan van de Habitatrichtlijn en zijn ervaringen met bestuursrecht en overheden rondom Natura 2000. We bespreken een aantal veelgehoorde misvattingen over Natura 2000 en ontdekken dat Nederland niet ‘op slot’ zit vanwege Natura 2000 maar vanwege de Nederlandse uitleg van de Vogel- en Habitatrichtlijn.

De leestip van Frans is ‘Verwildering’ van Isabella Tree over de terugkeer naar de natuur op een Britse boerderij. Dit boek is ook verkrijgbaar in het Engels als ‘Wilding’.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Een eeuw geleden waren ze net zo populair als de Marken Wadden nu zijn: de duinen van Voorne. Toch raakte het rijkste duingebied van Nederland vergeten. Hoe kan dat? Rolf Roos, bioloog en ondernemer, diepte de fascinerende rijkdom en geschiedenis van de duinen van Voorne weer op en maakte er samen met anderen een boek over. In deze aflevering spreekt Anthonie met Rolf over die vergeten natuurparel aan de skyline van Rijnmond. Wat maakt het gebied zo divers en rijk aan natuur? Hoe kon het duin zo bebost raken? En wat was de rol van grootgrondbezitters en havenbaronnen? Na 35 jaar duinonderzoek heeft Rolf ontdekt: het duinlandschap wordt altijd geregeerd door de economie. De duinen van Voorne zijn daarvan een perfecte illustratie. We duiken in deze aflevering ook in de unieke flora en fauna van het gebied. Het blijkt verweven met tal van intrigerende verhalen. Ook spoort Rolf natuurbeheerders aan om de duinen van Voorne eindelijk eens als één geheel van natuur, cultuurhistorie en landschap te bekijken. En om onderzoek en monitoring te herwaarderen en openbaar te publiceren. Heeft het rijkste duin van Nederland, onder de rook van Rotterdam, toekomst?

Het boek ‘Duinen en mensen Voorne’ is hier verkrijgbaar. Op de website duinenenmensen.nl is veel meer historie en achtergrond te vinden.

Rolf geeft drie leestips: ‘De vliegenval’ van Frederik Sjöberg, Oude jaarboeken van Natuurmonumenten, bijvoorbeeld 1929-1935 (alleen antiquarisch beschikbaar) en de bewerking van Gerrit Komrij en Rodolphe Tüpffer van ‘De zonderlinge avonturen van Primus Prikkebeen’ (alleen antiquarisch beschikbaar). Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Er wordt heel wat gemaaid, geschoffeld en gesnoeid in ons openbaar groen. Tegelijkertijd is er een roep vanuit de samenleving dat het natuurvriendelijker moet. Wat vinden groenbeheerders daar zelf van? En hoe wordt het groenbeheer toekomstbestendig? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Henri Schuurman, algemeen directeur bij Sight Landscaping, een landelijk opererend groenbedrijf. Henri ziet een groensector die in een veranderende wereld een andere rol krijgt: niet alleen uitvoeren van beheer, maar ook uitleggen wat er gebeurt en waarom dat nodig is. Dat vraagt een andere samenwerking met opdrachtgevers. Groenbeheerders zelf moeten anders opgeleid worden en bijvoorbeeld veel meer oog krijgen voor ecologie. En dan is er nog de altijddurende strijd tegen de natuur in, is dat nog wel overal nodig? Zeker nu de arbeidstekorten stijgen? Henri heeft er een duidelijk antwoord op. Tenslotte deelt Anthonie in deze aflevering een leuk nieuwtje over Toekomst voor Natuur.

De leestip van Henri is ‘Een vlecht van heilig gras’ van Robin Wall Kimmerer. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

---

Toekomst voor Natuur dingt mee naar de Publieksprijs van de Dutch Podcast Awards. Wil je ons helpen? Stem dan op Toekomst voor Natuur via podcastawards.nl/stemmen. Je kunt per emailadres één keer stemmen en de stemperiode loopt t/m 27 oktober 2023. Dankjewel voor je stem!

De meeste biodiversiteit zit in de bodem. Toch zijn bodems nog altijd vogelvrij. Daar komt verandering in, want de Europese Commissie lanceerde deze zomer een wetsvoorstel die bodems moet gaan beschermen. Wat staat er in het wetsvoorstel? En waarom is dat zo hard nodig? Anthonie praat daarover met Liesje Mommer, hoogleraar Ondergrondse Ecologie aan Wageningen Universiteit. Liesje doet baanbrekend onderzoek aan bodembiodiversiteit, bijvoorbeeld naar de ruilhandel tussen plantenwortels en mycorrhizaschimmels. Een boeiende, mysterieuze wereld waarin nog veel valt te ontdekken. We bespreken in deze aflevering ook wat wetenschappers vinden van de EU Soil Monitoring Law. Waarom moet het een tandje ambitieuzer? En hoe kan deze wet in de praktijk gaan uitpakken?

De leestips van Liesje zijn ‘Verweven leven’ (NL) of ‘Entangled life’ (EN) van Merlin Sheldrake en ‘Een vlecht van heilig gras’ (NL) of ‘Braiding sweetgrass’ (EN) van Robin Wall Kimmerer.

De audio van sir David Attenborough die we in deze aflevering laten horen is afkomstig van een filmpje van The Royal Society (minuut 0:35-1:56). Dit filmpje heeft een Creative Commons licentie die onder naamsvermelding hergebruik toestaat.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 39 met Auke van der Woud en naar aflevering 16 met Franciska de Vries en Michiel Wallis de Vries.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

In twee maanden tijd verdween 80% van de grote sterns in Noordwest-Europa. Dood, slachtoffer van de voortrazende vogelgriep. Maar er gebeurde iets interessants: er kwamen nieuwe grote sterns voor terug. Hoe kan dat? En waarom gebeurt dat bij andere vogelsoorten niet? In deze aflevering spreekt Anthonie met Mardik Leopold, marien bioloog en onderzoeker bij Wageningen Marine Research over de desastreuze effecten van vogelgriep. Hoe staat het er nu voor met vogelgriep en besmetten wilde vogels kippen of andersom? En waarom wordt door vogelgriep getroffen pluimvee geruimd maar wilde vogels niet altijd? Ook gaan we in op de druk van de mens op het ecosysteem van de Waddenzee en de Noordzee. Mardik ontdekte dat hoe meer je naar een bepaalde soort kijkt, hoe duidelijker het wordt: het zijn allemaal individuen met eigen hebbelijkheden en onhebbelijkheden.

De leestip van Mardik is ‘De zilvermeeuw’ van Kees Camphuysen.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Vrijwilligerswerk voor natuur zit in de lift, terwijl er elders steeds minder vrijwilligerswerk wordt gedaan. Hoe komt dat? Wat is het geheim van vrijwillige natuurbescherming? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Jaap Graveland, boegbeeld bij de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard en informatiespecialist Natuur bij Rijkswaterstaat. Mensen zetten zich op verschillende manieren in voor natuur: als teller, verteller of hersteller. De berichtgeving over biodiversiteit die onder druk staat en zeker de insectensterfte heeft er de laatste jaren aan bijgedragen dat meer mensen zich vrijwillig inzetten voor natuur. Daarnaast speelt het gebruik van gadgets voor natuurmonitoring ook een rol. Een belangrijke vraag is wel: hoe word je als vrijwilliger serieus genomen? En hoe betrek je jongeren bij vrijwilligerswerk in de natuur?

De leestips van Jaap zijn ‘Change’ van Damon Centola en ‘The peregrine’ van J.A. Baker. Beide boeken zijn ook in het Nederlands verkrijgbaar als ‘Verandering’ en ‘De slechtvalk’. Jaap leest uit ‘The peregrine’ enkele ontroerende passages voor.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 37 met Kim Putters.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X (voorheen Twitter) en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Eigenlijk wilde hij botanicus worden, maar Auke van der Woud werd een gerenommeerd architectuurhistoricus die zich al 40 jaar bezighoudt met het ontstaan van het moderne Nederland. De laatste jaren is hij erg met de veranderingen in het landschap bezig. Hij schreef er diverse prijswinnende boeken over. In deze aflevering spreekt Anthonie met Auke over de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland sinds 1800. Tot 1850 was Nederland een leeg land, maar vanaf 1850 komen allerlei ontwikkelingen in stroomversnelling. Hoe komt dat? En welke gevolgen hebben ze voor onze landschappen? Nederland staat nu opnieuw voor grote ruimtelijke uitdagingen. Kunnen we leren van de geschiedenis? We staan stil bij de ambivalentie rondom natuurbeheer, wildernis en bordjes bij natuurgebieden. En spreken over nostalgie naar 1950 die niet helpt om de uitdagingen van nu op te lossen en natuur te herstellen. We spreken ook over Sicco Mansholt, de veranderingen in de landbouw en waarom altijd maar weer geld de drijvende factor is (en het voorkomen van honger de smoes). En die revolutie? Die heeft kritische massa nodig!

Auke tipt twee boeken van Jan Rotmans, 'In het oog van de orkaan' en 'Verandering van tijdperk'.

Anthonie tipt twee van de boeken van Auke, ‘De Nederlanden. Het lege land 1800-1850’ en ‘Het landschap, de mensen. Nederland 1850-1940.’ Zeer leesbaar als je meer wilt weten van de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland sinds 1800.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 37 met Kim Putters.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Hoe kan het dat planten en dieren aangepast lijken op de plek waar ze voorkomen? Die vraag houdt lange tijd allerlei wetenschappers bezig. Charles Darwin is in de 19e eeuw de eerste die met een sluitend antwoord komt, overigens gelijktijdig met Alfred Russel Wallace. In deze aflevering duikt Anthonie met Norbert Peeters, botanisch filosoof, in het werk van Charles Darwin. Na zijn formerende reis met de Beagle ontdekt Darwin concepten als natuurlijke selectie, variatie en de strijd om het bestaan die tot op de dag van vandaag een belangrijke rol spelen in de ecologie. Hoe kwam Darwin tot deze inzichten? Welke rol speelden Linnaeus en Von Humboldt daarbij? En wat betekenen deze inzichten voor nu? Ook staan we stil bij de talloze veldexperimenten die Darwin deed en zijn belangrijke bijdrage aan het onderzoek aan planten en hun bestuivers.

Wil je meer weten over Darwin en zijn betekenis voor de ecologie? Norbert geeft verschillende leestips:

Zeer lezenswaardige biografie: ‘Darwin’ van Adrian Desmond & James Moore

Over zijn experimenten: ‘Darwin’s backyard’ van James T. Costa

‘Waarom zijn er zoveel soorten?’ van Menno Schilthuizen

En het (vertaalde) originele werk: ‘Over het ontstaan van soorten’ van Charles Darwin.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Onze manier van samenleven is fundamenteel aan het veranderen en dat leidt tot onzekerheid. Klimaatverandering, landbouw, wonen en biodiversiteitsverlies: het moet allemaal tegelijkertijd aangepakt worden. Zonder dat er voldoende duidelijkheid is over doel en richting Hoe moeten we daarmee omgaan? En hoe zorgen we ervoor dat we niemand ‘achterlaten’? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Kim Putters, voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER) en hoogleraar brede welvaart aan de Tilburg University. We spreken over de polders van de Alblasserwaard en de polder van de SER. Wat betekenen ze voor Kim? En welke rol speelt de SER in het oplossen van de grote maatschappelijke uitdagingen van deze tijd? In de landbouwtransitie ziet Kim dat er te weinig aandacht is voor de sociale kant. Hoe brengen we dat weer terug? Ook spreken we over brede welvaart en de belangrijke rol die voor jongeren is weggelegd in de toekomst voor Nederland.

De leestips van Kim zijn ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’ van Anjet Daanje en de gedichten van Annie M.G. Schmidt en de Limburgse dichter Wiel Kusters.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Zoemende graslanden vol bloemenpracht zijn in rap tempo verdwenen. En de resterende soortenrijke graslanden staan sterk onder druk. Maar wie een deprimerend verhaal verwacht, heeft het mis. Anthonie spreekt in deze aflevering met Stephanie Schelfhout en An De Schrijver, beide werkzaam aan de Hogeschool Gent als onderzoeker en docent. Ze noemen zichzelf de graslandnerds, en terecht. Zowel An als Stephanie raakte in het graslandonderzoek verzeild door beheerders die geen effecten zagen van hun graslandbeheer ondanks jarenlange inspanningen. In deze aflevering nemen we je mee op reis langs de oorzaken van achteruitgang, de verschillende graslandtypen, de huidige knelpunten in soortenrijke graslanden en verschillende mogelijke oplossingen in inrichting en beheer. We bespreken bijvoorbeeld de voor- en nadelen van herintroductie van soorten, of uitmijnen zinvol is en waarom gefaseerd maaibeheer noodzakelijk is. En hoe moeten we doelstellingen voor weidevogels en vegetatie combineren? Is dat eigenlijk wel te doen? Ook (vanaf 01:13:26) spreken we over de populaire campagne MaaiMeiNiet. Heeft dat zin? En kan voorjaarsmaaien soms toch een oplossing zijn? Stephanie en An delen nieuwe inzichten uit hun burgerwetenschapsproject FlowerPower de tuin, waarover ze ook een podcast maken. Leidt MaaiMeiNiet tot meer bloemen? En welk soort grasland zien mensen het liefst? Tenslotte roept An ons op om de lichtpunten in natuurherstel te blijven zien en benoemen en zet Stephanie een dikke streep onder de noodzaak van samenwerking tussen boeren en natuurbeheerders. Waarvan akte!

De leestip van An is ‘Geroezemoes in het gras’ van Dave Goulson en de leestip van Stephanie is ‘Pastorale. Nalatenschap van een schaapherder’ van James Rebanks.  

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Wilde flora is voortdurend in verandering. De Flora Batava, uitgegeven tussen 1800 en 1934, laat dat als geen ander zien. Dit monumentale boekwerk is in juni 2023 heruitgegeven. In deze aflevering spreekt Anthonie met de twee hoofdredacteuren van de heruitgave van de Flora Batava, Esther van Gelder en Norbert Peeters. Esther werkt als conservator oude drukken bij de Koninklijke Bibliotheek en Norbert is botanisch filosoof. In deze aflevering duiken we in de ontstaangeschiedenis van de Flora Batava: waarom kwam dit boekwerk van 28 delen er? Wat staat erin en wat vertelt ons dat nu? En welke veranderingen in de wilde flora worden er vastgelegd? We stoffen oude gebruiken van wilde planten af en ontdekken dat ze verrassend actueel zijn voor onze tijd. Kan de nationale boekencollectie ons helpen om een nieuwe balans te vinden tussen mens en natuur?

De leestip van Esther is ‘De Nederlandsche Insecten’ van Jan Christiaan Sepp, hier gratis te bekijken in pdf. De leestip van Norbert is ‘Hemelsleutel’ van Gemma Venhuizen.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 25 over Carl Linnaeus en aflevering 29 over Alexander von Humboldt, beide met Norbert Peeters als gast.

Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

We willen met zo min mogelijk inspanning nét de doelen halen voor Natura 2000. Dat werkt niet, aldus Roy van Grunsven, ecoloog en onderzoeker bij De Vlinderstichting. In deze aflevering spreekt Anthonie met Roy over de natuurdoelanalyses die de provincies momenteel opstellen voor stikstofgevoelige natuur. Samen met andere experts beoordeelt Roy voor de Ecologische Autoriteit een aantal van die natuurdoelanalyses. Waarom zijn natuurdoelanalyses nodig? En hoe gaat dat in zijn werk? Roy geeft een uniek kijkje achter de schermen van zijn werk voor de Ecologische Autoriteit. Hij komt verrassende dingen tegen. We spreken over veelvoorkomende knelpunten in Natura 2000-gebieden, de verschillen tussen hoog en laag Nederland en onverwacht herstel in zijn favoriete natuur. Tenslotte duiken we ook nog even in een volgend actueel thema: de waterkwaliteit en de rol die libellen daarbij spelen.

De leestip van Roy is het ‘Living Planet Report Nederland 2023’ over kiezen voor natuurherstel, gratis te downloaden als pdf.

In deze aflevering verwijzen we naar aflevering 26 met Kris Decleer over de Europese natuurherstelwet.

Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Jong de natuur ontdekken verrijkt je levenslang. Maar hoe kom je zover? En waarom zou je? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met twee jonge ervaringsdeskundigen, Jade Kandelaar en Rick Buesink, beide actief voor de JNM - Jongeren in de natuur. We bespreken wat ervoor nodig is om jongeren de natuur in te krijgen, hoe de JNM dat aanpakt en hoe dat verschilt van andere organisaties. Wat brengt het Jade en Rick om zich jarenlang voor een jeugdbond in te zetten en hoe zit het met baankansen? Naar aanleiding van de leestips van Jade en Rick komen we op een belangrijk punt: hoe zien zij de toekomst voor natuur? Is er wel toekomst? Hun reacties zijn zowel ontnuchterend als tot nadenken stemmend.

De leestip van Rick is ‘De vliegenval’ van Frederik Sjöberg, de leestip van Jade is ‘Tot in de hemel’ van Richard Powers.

In deze aflevering verwijzen we naar aflevering 24 met Diemer Vercayie en aflevering 30 met Eline Schothorst.

Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuurop Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Normaal interviewt hij Vlaamse politici, maar hij werd gegrepen door de schoonheid van natuur en ging op safari in eigen land. Journalist Paul Cobbaert maakte daarover ‘Wild land’, een boek waarin hij ons in woord en beeld de terugkeer van wilde dieren voorspiegelt. Anthonie spreekt in deze aflevering met Paul over het verleden, heden en toekomst van natuur in België. Je hoort hoe een wolvenpaar de prille monarchie in België een impuls gaf, hoe de IJzermonding niet alleen de Duitse opmars in de Eerste Wereldoorlog stuitte maar decennia later ook bepalend was voor het succes van de natuurbescherming in België. En hoe verdwenen wilde dieren en waarom keren ze weer terug? Als journalist ging Paul op pad met tal van experts en in het boek én deze podcastaflevering tekent hij de verhalen en inzichten op. Ze monden uit in drie sleutelfactoren voor herstel.

Uitgeverij Ertsberg stelt vier exemplaren van ‘Wild land’ er beschikking voor de luisteraars van Toekomst voor Natuur. Wil je meedingen naar een exemplaar? Beluister de aflevering, dan hoor je hoe dat kan.

De leestip van Paul is ‘Het jaar van de doejong’ van John Ironmonger.

Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Paul bereiken op Twitter via @paulcobbaert en op Instagram via @paulcobbaert.

Bos vormt voor veel mensen hét symbool voor natuur. Maar wat is het verhaal van onze bossen? En wat willen we met het bos? De bossenstrategie schetst daarvoor een perspectief. Over de waarde van bossen, de aanleg van nieuw bos en de dilemma’s van bosbeheer spreekt Anthonie in deze aflevering met Wouter Delforterie, bosecoloog bij de provincie Gelderland. Er moet 37.000 hectare nieuw bos aangelegd zijn in 2030. Waarom is dat nodig? En is er wel plek voor dat bos? Welke rol spelen de gebiedsprocessen hierin? Maar voordat we de inhoud induiken, luisteren we naar klank van het bos met een sprankelende opname van Henk Meeuwsen. We spreken over de traagheid van bos, de geruststellende gedachte die daarvan uitgaat, maar ook over de stand van natuur in bossen. En welke dilemma’s brengen herten op de Veluwe voor de bosontwikkeling? Tenslotte vertelt Wouter over bosamnesie en vergeten bossen van de rijkere delen van Gelderland. Ze bieden inspiratie voor het nieuwe bosbeleid.

De leestip van Wouter is de publicatie ‘Pro Silva bosbeheer – Richtlijnen voor natuurvolgend bosbeheer’ van Christine Sanchez, gratis te downloaden als pdf. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 met Marc Argeloo over natuuramnesie en aflevering 28 met Henk Meeuwsen over natuurgeluiden.

Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Wouter bereiken op Twitter via @W_Delforterie.

Het agrarisch onderwijs is volledig gericht op productie en efficiëntie. In onze veranderende wereld worden andere waarden, zoals landschap en natuur, echter steeds belangrijker. Hoe landen die in het agrarisch onderwijs? En waarom gaat dat toch zo moeizaam? Anthonie spreekt hierover met Eline Schothorst, een ervaringsdeskundige pur sang als docent landschap en agrarisch natuurbeheer aan de Aeres MBO Dronten Warmonderhof. Eline groeide op in Brazilië, het Verenigd Koninkrijk en België en brengt daarom een internationale kijk op landbouw en natuur. Wat maakt zij mee op in haar klas in deze turbulente tijd voor landbouw en natuur? En hoe krijgt ze studenten geïnteresseerd in ecologie en natuurlijke processen? Waar liggen de uitdagingen in het agrarisch onderwijs en hoe pakken we dat aan? Een verhaal over geworteld zijn, kennisoverdracht en moed houden. Over hoe natuur weer in het hart en leven van jonge mensen komt.

De leestip van Eline is het werk van Tamar Stelling bij de Correspondent en ‘De eik was hier’ van Bibi Dumon Tak.

We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 29 over Alexander von Humboldt.

Wil je reageren op deze aflevering? Doe dat gerust via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Eline bereiken op Instagram via @elineschothorst.

Hij was geniaal, reisde over de wereld en ontdekte de samenhang in de natuur: Alexander von Humboldt. Wat maakt hem zo populair en invloedrijk? En waarom hebben we het nog steeds over hem? In deze tweede aflevering in de serie ‘Grondleggers van de ecologie’ duikt Anthonie met botanisch filosoof Norbert Peeters in de wereld van rockster-ecoloog Alexander von Humboldt. We ontdekken wat Humboldt van Hollanders en Brabanders vond toen hij samen met zijn vriend Georg Forster op de Dam in Amsterdam onderzoek deed.

Maar het blijft niet bij de een omzwerving langs de Rijn. Na een periode in Jena, waar Humboldt beïnvloed wordt door de filosofen Immanuel Kant en Johann Wolfgang von Goethe, gaat Alexander op reis naar Zuid-Amerika. Zijn voornaamste doel is om het vraagstuk van de plaatsloosheid van planten te beantwoorden. Hij maakt bijzondere dingen mee en doet bizarre experimenten. Waarom gaat hij bijvoorbeeld op bezoek bij een papagaai? En waarom is hij zo vervelend tijdens de beklimming van de Chimborazo? En wat ontdekt hij op die vulkaan?

Humboldt wil wel op basis van natuurwetten en metingen iets zeggen over de verspreiding van plantensoorten. Dat lukt hem maar ten dele, omdat hij bepaalde concepten gewoonweg nog niet tot zijn beschikking heeft. De belangrijkste daarvan is de strijd om het bestaan. Hij legt de nadruk op harmonie in de natuur, niet op strijd en rept met geen woord over uitsterven. Humboldt is wel één van de eersten die de nadruk legt op de verwoestende effecten van de mens op natuur. Gek genoeg draagt Humboldt door zijn ontdekkingen er ook aan bij. Hij geeft de sleutel voor de grote plantverhuizingen die na hem een grote vlucht nemen in het kolonialisme van Europese landen.

Met zijn lyrische beschrijvingen van de wildernis heeft Alexander von Humboldt wereldwijd mensen geïnspireerd en bijgedragen aan het ontstaan van de wereldwijde natuurbescherming.

Wil je meer lezen over en van Alexander von Humboldt? Norbert tipt de volgende boeken:

‘De uitvinder van de natuur’ van Andrea Wulf voor een eerste kennismaking met Humboldt.

‘The passage to cosmos – Alexander von Humboldt and the shaping of America’ van Laura Dassow Walls.

‘Menschen im Weltgarten – Die Entdeckung der Ökologie in der Literatur van Haller bis Humboldt’ van Heinrich Detering.

‘Views of nature’ van Alexander von Humboldt.

‘Het vuur nog geensinds gedoofd’ voor het Nederlandse deel van de reis langs de Rijn met Georg Forster.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Geluid kan je weer helemaal terugbrengen in een bepaald moment. De welluidende zang van een merel na een lange winter markeert de overgang naar de lente. Of het 'sriieee' van gierzwaluwen brengt je terug naar een zwoele zomeravond. Geluid vormt een krachtig element van onze natuurbeleving. In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met Henk Meeuwsen, al 25 jaar recorder van natuurgeluiden en bekend van diverse natuurfilms en zijn app Bird Sounds Europe. Henk vertelt hoe hij op zijn 16e geraakt werd door vogelzang en hoe natuurgeluiden hem sindsdien niet meer losgelaten hebben. Wat betekent geluid voor Henk’s natuurbeleving en hoe gaat hij te werk bij het opnemen van geluid? Paradijselijke natuurervaringen zijn voor Henk van levensbelang. Maar door de alomtegenwoordigheid van vliegtuigen, verkeer en andere menselijke verstoring is puur natuurgeluid steeds moeilijker op te nemen. Je hoort hoe een vulkaanuitbarsting hielp om iets van het paradijselijke terug te krijgen. In deze aflevering komen zes favoriete geluidsopnamen van Henk aan de orde. Bij elke opname vertelt Henk het bijzondere verhaal achter de opname. Hieronder staan de fragmenten met hun starttijd in de aflevering en de opnamelocatie weergegeven.

21:11 Groene specht – Wageningen Noordwest

24:10 Zanglijster – Kroondomein het Loo

31:58 Nachtegaal – Haagsteeg Wageningen

42:40 Korhoenders – Zweden

49:31 Wielewaal – Caniac-du-Causse

57:25 Grijze wouw – Causses du Quercy

Tenslotte spreken we over toekomst voor natuur. Mensen zijn te gast in de natuur, vindt Henk en dat hebben we behoorlijk verknald. Eigenlijk moeten wij in relatietherapie met de natuur. Wat kunnen wij als mensheid nog zeggen op dat moment?

Henk tipt de luisteraars om een leesmoment in te wisselen voor een tochtje door de natuur. Ga eens kijken, luisteren en voelen. Van harte aanbevolen!

Kun je geen genoeg krijgen van deze natuurgeluiden? Bezoek dan eens de website van Henk, natuurgeluiden.nl of zijn app Bird Sounds Europe, verkrijgbaar in de stores van Apple en Google.

Wat betekent geluid voor jouw natuurbeleving? Of wil je iets anders delen naar aanleiding van deze podcastaflevering? Je kunt ons bereiken op Twitter via @toekomstnatuur en op Instagram via @toekomstvoornatuur. Reageren kan ook per email aan toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Bodem en water moeten sturend worden voor onze ruimtelijke ordening, aldus Hugo de Jonge. In tijden van klimaatverandering is waterbeheer een fikse uitdaging voor onze waterschappen. Daarom spreekt Anthonie in deze aflevering met een bijna naamgenoot, Antoinet Looman, heemraad bij Waterschap Rijn en IJssel voor de fractie Water Natuurlijk. Waar houdt een heemraad zich mee bezig? Waarom is het waterschapsbestuur politiek? We spreken over de enorme uitdagingen van het waterbeheer. Soms valt er enorm veel water in korte tijd en steeds vaker is er sprake van langdurige droogte. Hoe moeten we daarmee omgaan? En hoe krijgt natuur daarin een plek? Antoinet geeft een inkijkje in de dilemma’s voor waterschapsbestuurders rondom bijvoorbeeld de Omgevingswet en vertelt dat er op 15 maart wel degelijk wat te kiezen valt bij verschillende waterschapspartijen. Zelf springt ze op de bres voor drinkbare rivieren en geeft ze voorbeelden van stappen die ze daar nu voor wil zetten. En het mooie is: iedereen kan bijdragen aan een toekomstbestendig waterbeheer. Bekijk de voorbeelden op weetvanwater.nl.

De leestip van Antoinet is ‘Waar een wil is, is een omweg’ van Marina Lámeris. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Volg ons op de sociale media voor previews en updates.

Er komt nieuwe natuurwetgeving uit Europa aan. In juni 2022 presenteerde de Europese Commissie de EU Nature Restoration Law, de Europese natuurherstelwet. Wat houden de plannen in? Wat betekenen ze voor de lidstaten en voor natuurherstel? In deze aflevering spreekt Anthonie met Kris Decleer, onderzoeker landschapsecologie en natuurbehoud bij het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) in Vlaanderen. Je zou zeggen, we hebben de Vogel- en Habitatrichtlijn dus natuur in Europa is voldoende beschermd. Maar dat blijkt iets genuanceerder te liggen. Veel beschermde gebieden en soorten verkeren in een ongunstige staat. Bovendien ligt de focus in de Vogel- en Habitatrichtlijn op natuurgebieden en is natuur buiten de beschermde gebieden weinig beschermd. De voorgestelde natuurherstelwet gaat hier verandering in aanbrengen. Kris praat je bij over alle ‘ins en outs’, de doelen en het tijdspad. En er is meer nieuws: vanaf 2026 gaat minstens 10% van de Europese begroting verplicht aan biodiversiteit besteed worden. De economische return van deze investeringen is berekend op 8-38x. Gaat de Europese natuurherstelwet nu eindelijk het verschil maken voor natuur en landschap?

Deze aflevering is eind 2022 opgenomen. Als er gesproken wordt over dit jaar is dat dus 2022 en volgend jaar is 2023.

Kris heeft geen leestip, maar een andere tip: ga naar buiten en verwonder je over de fantastische natuur!

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt het INBO bereiken via @INBOVlaanderen op Twitter en @inbovlaanderen op Instagram.

Wie waren de eerste ecologen? En beïnvloedt hun werk onze huidige kijk op natuur? Om die vragen te beantwoorden maken we in Toekomst voor Natuur een kleine serie over ‘Grondleggers van de ecologie’. Anthonie maakt deze serie samen met Norbert Peeters, botanisch filosoof. In deze eerste aflevering van de serie behandelen we Carl Linnaeus (1707-1778), een Zweeds arts, botanicus, zoöloog en geoloog. Linnaeus is bekend vanwege zijn rangschikking van de natuur. Minder bekend is dat hij de basis legde voor de economie van de natuur, een voorloper van ons begrip ecologie. We bespreken in deze aflevering het werk van Linnaeus als taxonoom, botanicus en ecoloog aan de hand van zijn werken Sytema Naturae, Oeconomia Naturae en Politia Naturae. Als we Linnaeus introduceren als ecoloog, bespreken we ook Linnaeus’ inspiratiebronnen. We staan uitgebreid stil bij de betekenis van Linnaeus voor onze tijd en ook bij zijn nalatenschap. Het gedachtegoed van Linnaeus blijkt verrassend aanwezig in de 21e eeuw.

De leestips in deze aflevering staan in het teken van Linnaeus. Anthonie tipt de biografie ‘Carl Linnaeus – de man die de natuur rangschikte’ van Gunnar Broberg. Norbert tipt ‘Carl Linnaeus de bloemenkoning’ van Knut Hagberg (alleen antiquarisch), ‘Linnaeus Nature and Nation’ van Lisbet Koerner en ‘Nature’s economy – a history of ecological ideas’ van Donald Worster.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Je kunt Norbert bereiken op Twitter via @Norbert_Peeters en op Instagram via @Norbertbotanischfilosoof.

Bever, otter, vos, wolf: ze maakten allemaal een spectaculaire comeback in België in de afgelopen twintig jaar. Hoe is dat mogelijk? En zijn wij klaar voor het samenleven met deze dieren? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Diemer Vercayie, bioloog, filosoof en zoogdierexpert bij Natuurpunt. Het samenleven met wilde dieren gaat volgens Diemer niet zonder slag of stoot. Het kost tijd, maatregelen en bovenal een ‘mentale klik’. Maar we kunnen het leren en moeten als samenleving degenen die schade of hinder ondervinden vooral steunen. Diemer vertelt over de succesvolle aanpak van het Wolf Fencing Team Belgium, die ertoe leidt dat mensen leren om samen te leven met de wolf. Tegelijkertijd is er in het debat rond de wolf een opmerkelijke ontwikkeling gaande, die lijkt op een opleving van het Roodkapje-syndroom. Hoe moeten we dat plaatsen en daarmee omgaan? En gaat beheerjacht op wolven helpen om schade te voorkomen? Tenslotte spreken we ook over de toekomstvisie voor natuur in Vlaanderen, natuur in het hart. Diemer stipt en passant een grote communicatiefout van natuurorganisaties aan.

De leestip van Diemer is Half Earth van Edward O. Wilson.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Je kunt Diemer bereiken op Twitter via @DiemerVercayie.

We verwijzen in deze aflevering naar een eerdere aflevering met Jaap Dirkmaat, waarin hij onder andere zijn visie op de wolf geeft. Het samenleven met de wolf komt ook terug in aflevering 6 over natuurbeelden met filosoof Martin Drenthen.

In deze laatste aflevering van 2022 blikken we terug op een roerig jaar voor de agrarische sector en kijken we vooruit naar 2023. Wordt dat een kanteljaar voor de landbouw? Anthonie spreekt met Heleen Lansink, boerin op de Melktapperij in St. Isidorushoeve en Ron Methorst, lector Omgevingsinclusief ondernemen aan de Aeres Hogeschool in Dronten. Hoe hebben Heleen en Ron het afgelopen jaar beleefd? Hoe is het om in deze uitdagende tijd de boeren en boerinnen van de toekomst op te leiden? En om een agrarisch bedrijf draaiende te houden terwijl de crises over elkaar heen buitelen? We spreken over heel blijven in de transitie, als mens, over het landbouwakkoord en de rol van vrouwen die groot is, maar nog veel meer benut zou kunnen worden.

En omdat het de laatste aflevering van het jaar is, hebben Ron en Heleen vijf leestips voor de luisteraars. De tips van Heleen zijn: ‘Polarisatie’ van Bart Brandsma en ‘De avond is ongemak’ van Marieke Lucas Rijneveld. De leestips van Ron zijn: ‘De laatste reis van de boswachter’ van Dirk Jan Roeleven en Hester van der Vliet, ‘Waarden van het land’ van Ton Duffhues en ‘Hoe mijn geloof de kerk overleefde’ van Philip Yancey.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Je kunt Heleen bereiken op Twitter via @heleenlansink en Ron op Twitter via @ronmethorst.

We verwijzen in deze aflevering naar een eerdere aflevering:

Over Rachel Carson en haar werk in aflevering 21 met Medard Hilhorst.

Buiten natuurgebieden lijkt natuur vogelvrij. En bovendien: pas wanneer een leefgebied of soort bedreigd is, onderneemt de overheid actie. Hoe keren we dat tij? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met Jessica den Outer, milieujurist en VN-expert in rechten voor natuur. Jessica deelt wereldwijde voorbeelden van een succesvolle aanpak van natuurbescherming door het verlenen van rechten aan rivieren, wetlands en andere gebieden. Welk probleem lost dat op? En is het voldoende om tot ander, minder destructief menselijk gedrag te komen? En waar ligt de grens voor juridisering van natuur? We bespreken ook hoe het ervoor staat met initiatieven in Europa. Kunnen rechten voor natuur in Nederland de verbreding van snelweg A27 bij Amelisweerd nog keren?

De leestip van Jessica is ‘The bees’ van Laline Paull, een novelle over het leven in een bijenkorf.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Je kunt Jessica bereiken op Twitter en Instagram via @Jessicadenouter.

We verwijzen in deze aflevering naar eerdere afleveringen:

- Over referentiebeelden voor de Waddenzee in aflevering 15 met Marc Argeloo.

- Over Rachel Carson en haar werk in aflevering 21 met Medard Hilhorst.

September 1962. Wetenschapper en bestsellerauteur Rachel Carson publiceert haar boek Silent Spring. Ze stelt de verwoestende invloed van de mens op de levende wereld aan de kaak. Het boek slaat in als een bom. Carson wordt zwartgemaakt en aangeklaagd door fabrikanten van bestrijdingsmiddelen en de overheid. Maar ze blijft rustig en heeft de feiten aan haar zijde. Ze krijgt gelijk, ook bij het grote publiek. Wie was Carson? En waarom schreef ze Silent Spring? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Medard Hilhorst, docent ethiek aan de Erasmus Universiteit en Erasmus MC en schrijver van het boek ‘Rachel Carson op de bres voor de aarde’. Je hoort in deze aflevering wat de kern is van Silent Spring, hoe bijzonder de taal van Carson was, hoe op Silent Spring gereageerd werd en wat de uitwerking van het boek was. Ook kijken we naar de huidige tijd: wat zou Carson daarvan vinden als ze in 2022 zou rondlopen? En welke keuzes kunnen we nu maken om een nieuwe catastrofe te voorkomen?

De leestips van Medard zijn ‘Levensmuren’ van Nina Burton en ‘De heilige natuur’ van Karen Armstrong.

Wil je meedingen naar een exemplaar van het boek van Medard Hilhorst, ‘Rachel Carson op de bres voor de aarde’? Speciaal voor luisteraars van Toekomst voor Natuur stelt de KNNV Uitgeverij twee exemplaren beschikbaar. Beluister de aflevering om te horen hoe je mee kunt doen!

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

In deze aflevering blikt ‘vogelveteraan’ Gerard Ouweneel (1937) terug op 72 jaar vogelaarsbestaan. In 1950 begon zijn avontuur op het welhaast mythische vogeleiland de Beer ter hoogte van Hoek van Holland. Al snel verdween dat natuurgebied in de vaart der volkeren van de Rotterdamse haven. Gerard zwierf verder en kwam onderweg veel bijzondere vogels én vogelaars tegen. Hij blikt terug op zijn tijd bij Vogelbescherming Nederland als redactielid van het tijdschrift de Lepelaar, een stormachtige periode in het bestaan van Vogelbescherming. En Anthonie spreekt met Gerard over de verdere opkomst van wettelijke natuurbescherming in Nederland. Over het vogelaarsbestaan schreef Gerard talloze boeken en in deze aflevering doet hij met enkele smeuïge verhalen nog een duit in het zakje. Alle ontwikkelingen overziend is Gerard toch wel somber over de toekomst. Wanneer stopt de vogelgriep? En blijven de trekvogels komen?

De leestips van Gerard zijn ‘Een voorrecht om in te leven’ van Ed Buijsman en ‘Dwaalgast in het graan’ van Ben Koks en Elvira Werkman.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Zijn onze bossen bestand tegen klimaatverandering? En tegen onze energiehonger? De 21e eeuw is misschien wel de eeuw van het bos, maar er komt ontegenzeggelijk veel op onze bossen af. Daarover spreekt Anthonie met Luc de Keersmaeker, onderzoeker en bosecoloog bij het INBO - Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek in Vlaanderen. We spreken over de historie van het bosbeheer, de vele verwachtingen die wij hebben van onze bossen, de uitdagingen voor bossen in de 21e eeuw en we staan uitgebreid stil bij klimaatbestendig bosbeheer. Moeten we zuidelijke soorten aanplanten of juist niet? En wat te denken van alle boomplantacties in de strijd tegen klimaatverandering? Mocht klimaatverandering je erg bezighouden dan heeft Luc een belangrijke boodschap voor je: bossen hebben de tijd. De vraag is: gunnen wij het bos de tijd?

De leestip van Luc is ‘Wat bomen ons vertellen’ van Valerie Trouet, een geschiedenis van de wereld geschreven in jaarringen.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Je kunt het INBO bereiken via @INBOVlaanderen op Twitter, @inbovlaanderen op Instagram of via https://www.vlaanderen.be/inbo/home/.

Onze cultuurlandschappen zijn in de afgelopen anderhalve eeuw ingrijpend veranderd. Of, zoals onze gast het zegt: “het landschap is naar de kloten”. Hoe is dat zo gekomen? En hoe maken we onze cultuurlandschappen weer mooi? Hierover spreekt Anthonie met Jaap Dirkmaat, directeur van Vereniging Nederlands Cultuurlandschap en al decennialang natuurbeschermer. Jaap onderscheidt twee aderlatingen van onze landschappen, de eerste toen oernatuur werd omgezet in landbouwgrond en de tweede bij de ruilverkavelingen in de vorige eeuw. We bespreken wat er sinds de ruilverkavelingen is veranderd, welke rol de overheid daarin speelde en hoe we weer rijke cultuurlandschappen kunnen krijgen. Maatschappelijke en politieke ontwikkelingen blijken  behoorlijk bepalend voor of dat lukt. Jaap pleit ervoor om niet wéér in de pilotfase te blijven hangen, maar nu eindelijk werk te maken van grootschalig landschapsherstel, in moderne stijl. Het kán! Natuurlijk komt de wolf ook ter sprake. We verdienen de wolf in Nederland niet, aldus Jaap.

De leestip van Jaap is ‘Arthur, de koning van eens en ooit’ van T.H. White. Hij vertelt er beeldend over waarom dit zijn keuze is.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Jaap en de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap bereiken via @VNC_Landschap op Twitter, @cultuurlandschap op Instagram of via https://www.nederlandscultuurlandschap.nl/.

In het debat over natuur worden insecten regelmatig vergeten. In deze aflevering hoor je waarom insecten onze volle aandacht verdienen. Het zijn casanova’s, volhouders en ongelooflijk zelfstandige beestjes die cruciaal zijn voor het functioneren van ecosystemen. Anthonie spreekt met Petra Vijncke - natuurgids, schrijver en podcastmaker van onder andere de INBO podcasts - over de wondere wereld van insecten. Wat maakt een insect een insect? Hoe belangrijk zijn insecten? En hoe ziet het insectenleven er eigenlijk uit? We staan stil bij vier belangrijke bedreigingen voor insecten en Petra geeft ook tips om insecten de ruimte te geven in jouw omgeving. En last but not least hebben we een primeur: voor het eerst klinkt er West-Vlaams in de podcast.

De leestip van Petra is ‘Verlaten oorden’ van Cal Flyn. En wil je meer weten over insecten? Lees dan zeker ook het boek van Petra ‘Vuurvlieg, mier en vlinder’, uitgegeven bij de KNNV Uitgeverij.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

PS: Deze aflevering is gemarkeerd als expliciete inhoud omdat insectenseks aan de orde komt. Google en Apple zijn vrij strikt in hun contentrichtlijn, vandaar.

Stikstof blijft de gemoederen bezighouden. Het is een essentiële voedingsstof voor de groei van organismen, maar de overmaat waar we in de Lage landen decennialang mee te kampen hebben heeft grote gevolgen voor bodems en natuur. Anthonie spreekt daarover met Franciska de Vries, professor Earth surface sciences aan de Universiteit van Amsterdam, en Michiel Wallis de Vries, onderzoeker bij De Vlinderstichting en tot voor kort buitengewoon hoogleraar Ecologie en bescherming van insecten aan de Wageningen Universiteit. We bespreken wat nu eigenlijk het probleem is met stikstof, hoe dat doorwerkt op bodemprocessen en welke gevolgen de overmaat aan stikstof heeft voor biodiversiteit. Franciska ontrafelt met ons een aantal mythes rondom stikstof, “gouwe ouwes”, maar ook hippe nieuwkomers. Michiel legt uit hoe de stikstofindicator voor vlinders werkt en wat we daaruit kunnen aflezen. En we constateren dat het voor het debat hoognodig is dat de loopgraven verlaten worden, we elkaar opzoeken en echt met elkaar spreken. De rol van de overheid komt ook nog langs, want hoe gaan we verder? Dit gesprek is opgenomen vóór het verschijnen van het advies van Johan Remkes.

De leestip van Michiel is ‘De geur van het bos’ van Rob Bijlsma (“Alleen de titel al nodigt je uit om de geur van het landschap te ervaren!”) en de leestip van Franciska is ‘Regenesis’ van George Monbiot (“Ik heb nog nooit iemand zó mooi zien schrijven over het bodemleven!”).

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Elke generatie mensen begint met een eigen natuurreferentie en bij elke generatie is die referentie kariger. Dat is heel in het kort het shifting baseline syndroom. Marc Argeloo noemt dit natuuramnesie en hierover schreef hij een indrukwekkend boek met dezelfde titel. Anthonie gaat met Marc in gesprek over de natuur van zijn jeugd, zijn internationale natuurbeschermerswerk en zijn zoektocht naar natuuramnesie. Er ontstaat een indringend beeld van de verloren én vergeten rijkdom van de natuur in het nog niet eens zo heel lange verleden. We spreken over grijze walvissen in de Waddenzee (ja echt), over de onmogelijkheid van referentiekaders in natuurbescherming en paden naar herstel van ons natuurbeeld én herstel van de rijkdom van natuur in onze Lage landen.

De leestip van Marc is ‘Waarom wilde natuur niet meer bestaat’ van Emma Marris.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Het is kurkdroog in Europa voor de vierde keer in vijf jaar tijd. Het contrast met 2021 kan niet groter, toen overstromingen grote schade aanrichten. Water speelt een grote, veerkrachtige rol in onze landschappen en natuurfilmer Arthur de Bruin brengt dat prachtig in beeld in zijn nieuwe film Nederland onder water. Anthonie spreekt met Arthur over zijn fascinatie voor onderwaternatuur, de totstandkoming van zijn film en het waterbeleid in Nederland. We spreken over de barrières die onderwaterdieren tegenkomen en de vernuftigheid van onderwaterdieren om hiermee om te gaan. Is waterrecreatie een probleem? En hoe komt het dat er meer neerslag valt, maar droger wordt in Nederland? Arthur pleit voor kathedraaldenken, met verbeeldingskracht 100 jaar vooruit kijken. We eindigen met tips om droogte tegen te gaan en zelf onderwaternatuur te beleven.

De leestip van Arthur is ‘Drinkbare rivieren’ van Li An Phoa en Maarten van der Schaaf, uitgegeven bij Atlas Contact.

Wil je reageren? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Arthur bereiken via https://www.blikonderwater.nl/.

Zestig jaar geleden startte het Europese landbouwbeleid, in 1962. Het bracht enorme veranderingen teweeg in de landbouw en in de samenleving. Hoe heeft het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zich in de afgelopen decennia ontwikkeld? Hoe ziet het landbouwbeleid er nu uit? Welke speelruimte hebben lidstaten? En zit er ambitie in? Anthonie spreekt hierover met Sarah Westenburg, strategisch adviseur bij Boerennatuur en goed ingevoerd op het dossier. Na zestig jaar blijkt het GLB nog altijd van grote invloed, maar ook complex en verweven met talloze andere beleidsterreinen. Je hoort wat er verandert als op 1 januari 2023 het nieuwe stelsel ingaat, voor zover dat voor Nederland nu bekend is. Omdat Europa met talloze uitdagingen geconfronteerd wordt, staan we ook stil bij de mogelijke gevolgen van Oekraïne als EU-kandidaatslid. We eindigen met een oproep van Sarah voor voedselbeleid en een pleidooi om bestaande kennis beter te benutten. Daarvoor tipt Sarah de volgende rapporten uit de (soms niet zo) oude doos:

RIVM (1988) Zorgen voor Morgen - Nationale Milieuverkenning

Egbert Schuurman (1987) Crisis in de landbouw

Jan Douwe van der Ploeg (2017) Het belang van boerenlandbouw: een verwaarloosde waarheid

Documentaire Sicco Mansholt

Het Mansholtplan (1969)

Westhoff en Van Leeuwen (1959) De Zwarte Adem

Platform voor Duurzame Financiering (2022) Financing regenerative agriculture

Naast bovenstaande rapporten is de leestip van Sarah ‘Changing the food game’ van Lucas Simons.

Wil je meer horen over hoe de Europese landbouwoverschotten een dreigende hongersnood in Rusland voorkwamen in 1990? Beluister dan deze aflevering van de podcast Betrouwbare Bronnen (vanaf minuut 17:41).

Wil je reageren? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Je kunt Sarah vinden via @researchsaar en Boerennatuur via @BoerenNatuurNL.

Metingen en cijfers spelen een belangrijke rol in onze maatschappij. Ook in de natuur wordt er volop gemonitord en daarom duiken we in deze aflevering in de rol van data en monitoring in natuurbeleid en natuurbeheer. Anthonie spreekt met Chris van Swaay, Europees vlinderexpert, projectleider bij De Vlinderstichting en sinds 1989 grondlegger van het meetnet vlinders. Je hoort wat een dienstweigering ‘in de oude tijd’ teweeg kan brengen, hoe Staatsbosbeheer toen over vlinders dacht en hoe de dagvlinderfauna in Nederland in drie decennia drastisch veranderde. We spreken over het belang van langjarige, gestructureerde tellingen, veldervaring en de risico’s van big data. Natuurlijk komen er ook verhalen langs over vroeger en hoor je welke veranderingen er zich in Europa afspelen op vlindergebied en hoe het beleid daarop in kan spelen. En is de natuur op heideterreinen op de droge zandgronden in Nederland nog wel te redden?

De leestip van Chris is ‘Erfgenamen van de aarde’ van Chris Thomas. Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Of op Instagram via @toekomstvoornatuur. Reageren kan ook door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Chris vinden op Twitter via @chrisvanswaay en De Vlinderstichting via @vlinderNL.

Je zou deze aflevering kunnen samenvatten als een omgevallen boekenkast met allemaal inspirerende natuurboeken. Anthonie spreekt met Bart Wessels over het uitgeven van natuurboeken en de rol die boeken spelen bij natuurbeleving en – bescherming. Bart is boekenliefhebber, vogelaar en directeur van de KNNV Uitgeverij. We spreken over de toename van het verschijnen van goede natuurboeken en de rol van corona daarin, hoe een goed boek tot stand komt en de invloed van boeken op natuurbeleving. Ook duiken we de geschiedenis in en daar ontdekken we dat sommige boeken zeer invloedrijk zijn geweest. En natuurlijk krijg je talloze gouden tips van Bart over boeken die je echt gelezen moet hebben. Hieronder staan ze allemaal vermeld.

De leestips van Bart Wessels:

Handboek Europese vogels – Nils van Duijvendijk en AGAMI (Marc Guyt)

Vuurvlieg, mier en vlinder – Petra Vijncke

Doorgelicht– Bram Langeveld en Arie van ‘t Riet

De ontdekking van de natuur – Hans Mulder

De uitvinder van de natuur – Andrea Wulf

Schemervluchten – Helen Macdonald

De andere boeken die Bart noemt:

Stoepplantjesalbum– Hortus Botanicus Leiden

Rachel Carson, op de bres voor de aarde – Medard Hilhorst

De wereld is mijn atelier – Erik van Ommen

Orchideeën in Nederland - Mark Meijrink, Eric Hartgers en Mark Engels

Veldgids Hommels- Martijn Kos, Vincent Kalkman, Jeroen de Rond en John Smit

Veldgids Dagvlinders - Irma Wynhoff, Chris van Swaay en Pieter Vantieghem

Veldgids Kustvissen - Mark Groen, Mick Vos en Sanne Ploegaert

Veldgids Kevers- Karl Wilhelm Harde, Matthias Helb en Kay Elzner

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Of op Instagram via @toekomstvoornatuur. Reageren kan ook door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Bart vinden op Twitter via @bartwessels en de KNNV Uitgeverij via @knnvuitgeverij.

Hoe zit de natuurbescherming in België en met name Vlaanderen in elkaar? Welke onderwerpen spelen er en wat kunnen we in Nederland leren van de Vlaamse aanpak? Anthonie spreekt hierover met Annelies Jacobs, bioloog en wetenschappelijk medewerker van Natuurpunt. Annelies is bovendien fervent liefhebber van wilde planten en speurde in 2021 een jaar lang heel België af naar wilde planten. Als een echte plantendetective zocht ze op oude kaarten en in vergeten publicaties naar oude vindplaatsen van zeldzame plantensoorten. Wat deed dit speurwerk met Annelies? In deze aflevering spreken we ook over schuivende referentiebeelden (shifting baselines) en waarom het belangrijk is om het daarover te hebben in het natuurbeheer.

De leestip van Annelies Jacobs is ‘12.000 jaar Bos ‘t Ename’ van Guido Tack, Pieter Blondé, Martin Hermy en Paul van den Bremt.

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Of op Instagram via @toekomstvoornatuur. Reageren kan ook door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Annelies vinden op Twitter via @annelies_ja.

De maatschappelijke reuring over de stikstofplannen van het kabinet Rutte 4 is groot. Waarom is stikstof zo’n probleem en hoe pakt de overheid dat aan? Anthonie spreekt hierover met Christianne van der Wal, minister voor Natuur en Stikstof. We bespreken de roerige tijd die de minister doormaakt, hoe ze tot haar beleid gekomen is en wat daar de gevolgen van zijn. Waarom worden biologische en natuurinclusieve boeren niet uitgezonderd van de plannen? En zijn de sociale gevolgen van het beleid wel voldoende in beeld? Ook staan we stil bij het huidige natuurbeleid: was de decentralisatie wel een goed idee en hoe kan het beleid verbeteren? We eindigen met de blik op de toekomst: dat het zoeken naar balans tussen economie en ecologie, met alle gevolgen van dien, nog een hele opgave is. Maar Christianne van der Wal gaat ervoor.

De leestip van Christianne van der Wal is ‘Het landschap, de mensen’ van Auke van der Woud.

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Sinds kort zit deze podcast ook op Instagram, te volgen via @toekomstvoornatuur. Reageren kan ook via een mailtje naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Buiten is geluk te vinden. Als je goed observeert, kom je op veel plekken sporen van dieren tegen. Wat gebeurt er met je als je door de ogen van dieren naar je omgeving kijkt? Anthonie spreekt hierover met Aaldrik Pot, spoorzoeker, schrijver en provinciaal adviseur bij Staatsbosbeheer in Noord-Nederland. Waar moet je beginnen als je naar diersporen op zoek wilt? En hoe brengt je dat geluk? We spreken ook over de filosoof Arne Naess, over een diepe verbondenheid met natuur, over houtkap en natuurlijk over boeken.

De leestips van Aaldrik zijn 'De zilvermeeuw' van Kees Camphuijsen en 'On the animal trail' van Baptiste Morizot.

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Je kunt Aaldrik bereiken via @aaldrikpot en zijn website aaldrikpot.nl. Deze podcast kun je ook volgen op Instagram via @toekomstvoornatuur. Reageren kan ook via een mailtje naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Hoe wordt Nederland natuurinclusief? En wat betekent dat voor bouw- en vastgoedbedrijven? Anthonie spreekt hierover met Onno Dwars, eindbaas (CEO) van Ballast Nedam Development. Onno benadrukt het belang van buitenspelen door kinderen en illustreert dat aan de hand van zijn eigen jeugd die hij eindeloos in de zandbak doorbracht. Onno ontdekte in 2005 dat de bouw- en vastgoedsector eigenlijk geen binding had met natuur, maar maakt zich inmiddels persoonlijk hard voor een positieve impact op biodiversiteit door van natuurinclusief bouwen de standaard te maken. Hoe verloopt het samenspel met politiek en natuurorganisaties? En doet Ballast Nedam Development genoeg voor biodiversiteitsherstel? Ook staan we stil bij de rol van de oorlog in Oekraïne en de opkomst van biobased materialen.

De leestip van Onno is een vogelgids van Vogelbescherming Nederland speciaal voor kinderen. Er zijn er verschillende, bijvoorbeeld ‘De slimste vogelgids Junior’.

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Sinds kort zit deze podcast ook op Instagram, te volgen via @toekomstvoornatuur. Reageren kan ook via een mailtje naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

De manier waarop mensen naar natuur kijken is aan verandering onderhevig. Achter elk natuurbeeld gaat een ethiek schuil met verschillende uitgangspunten en verwachtingen van natuur. Anthonie spreekt hierover met Martin Drenthen, milieufilosoof en universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Wat betekent dit voor natuurbeheer en natuurbescherming? We bespreken verschillende ethische dilemma’s, zoals het samenleven met de wolf in een gecultiveerde wereld. En is er na het inzaaien van planten nog sprake van wilde natuur? Martin heeft tenslotte een belangrijke oproep voor natuurorganisaties. We concluderen dat het drukbevolkte Nederland bij uitstek een plek is om onze samenleving natuurinclusief te maken en te ondervinden waar de grenzen daarvan liggen.

De leestip van Martin is ‘Wild souls’ van Emma Marris. Dit boek verschijnt eind juni 2022 in een Nederlandse vertaling: Waarom wilde natuur niet meer bestaat (Nieuw Amsterdam). Martin’s bonustip is ‘Zoopolis – A Political Theory of Animal Rights’ van Sue Donaldson

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Je kunt Martin Drenthen bereiken via @Martin_Drenthen. Reageren kan ook via toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Hoe wordt de natuurbeweging een evenwichtigere afspiegeling van de samenleving? In het eerste deel van deze special gaat het over de rol van vrouwen in de natuurbescherming. Anthonie spreekt hierover met Natasja Oerlemans, hoofd Landbouw en Voedsel bij het Wereld Natuur Fonds. Aan het einde van de 19e eeuw speelden adellijke vrouwen een cruciale rol bij de start van de natuurbescherming in Europa. Hoe staat dat er nu voor? Ook spreken we over de rol van een internationale natuurorganisatie in Nederland: waarom is WNF hier actief en op welke thema’s? We komen uit bij het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, hoe dat ontstaan is en op welke manieren er vanuit dit Deltaplan gewerkt wordt aan maatschappij-breed herstel van biodiversiteit.

De leestip van Natasja is ‘Het landschap, de mensen’ van Auke van der Woud.

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Je kunt het Wereld Natuur Fonds bereiken via @wwfnederland. Reageren kan ook via toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Als de mens ergens forse invloed op natuur heeft, is dat wel in de Delta in het zuidwesten van Nederland. Toch blijkt natuur binnen menselijke kaders van dijken en keringen verbazingwekkend veerkrachtig. In deze aflevering van Toekomst voor Natuur spreekt Anthonie hierover met Dirk van Straalen, ecoloog, vogelonderzoeker en voorzitter van de Werkgroep Zeearend Nederland. Dirk groeide op bij de Hellegatsplaten en raakte gefascineerd door de vogelrijkdom in het gebied. Hij ontpopte zich tot bevlogen natuurbeschermer. In deze aflevering spreken we over de gevolgen van de alsmaar toenemende recreatiedruk in de Delta, over de kettingreactie die volgde op het zoet worden van het Krammer Volkerak. En natuurlijk hebben we het ook over zeearenden, waarvoor de Delta een ware kraamkamer blijkt. Hoe zit dat met windmolens, kunnen die samengaan met vogelrijke gebieden? Dirk deelt met ons de laatste inzichten uit het onderzoek van de Werkgroep Zeearend Nederland. In de Delta blijkt 'natuurbouw' door de mens verrassend goed uit te kunnen pakken, mits we rust en ruimte garanderen. En dat is goed nieuws.

De leestip van Dirk is 'De zeearend' van Nienke Beintema.

Reacties op deze aflevering zijn welkom via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Je kunt Dirk bereiken via @DirkStraalen. Reageren kan ook via toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Het gaat in grote delen van Europa niet goed met natuur in agrarische landschappen. Hoe kan dat? Wat doet dat met natuurbeschermers? En hoe werken we aan herstel? Anthonie spreekt hierover met Ben Koks, onafhankelijk vogelonderzoeker, natuurbeschermer en landbouwdenker. Ben doet al jarenlang internationaal onderzoek aan akkervogels en deelt zijn fascinatie met ons. Overal in de wereld blijken er boeren te zijn die deze liefde voor vogels en natuur delen. Hoe zetten we dat in voor natuurherstel? Ben deelt een prikkelend alternatief voor het debat over weidevogels en predatie. We spreken ook over kloosterlandbouw, over de lessen uit Vlaanderen en de gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor Europese landbouwnatuur. En Ben geeft tips aan jongeren die actief zijn met agro-ecologie. Wanneer staat er een nieuwe leider op? We concluderen dat natuur en landbouw op sommige plekken wel degelijk kunnen samengaan, mits we aan de bak gaan en beleid en beheer baseren op de ecologie van planten en dieren.

De leestip van Ben is het boek Inglorious van Mark Avery.

Reacties zijn welkom via https://www.vlinderstichting.nl/toekomstvoornatuur of via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur. Je kunt Ben Koks vinden op Twitter via @demanopdedijk.

Wilde natuur, bestaat dat nog? In deze tweede aflevering van Toekomst voor Natuur duiken we in de wereld van wildernis en rewilding (herwildering), een beweging die steeds meer mensen aanspreekt. Anthonie spreekt met Liesbeth Bakker, buitengewoon hoogleraar Rewilding Ecology aan Wageningen Universiteit en co-auteur van het nieuwe boek ‘Rewilding in Nederland’. In deze aflevering hoor je wat rewilding eigenlijk inhoudt en bespreken we het maatschappelijk debat rondom de grazers in de Oostvaardersplassen. Is het 'hokjesdenken' in het natuurbeleid eigenlijk wel klaar voor meer natuurlijkheid? En wat kunnen we verwachten van het nieuwe boek? We eindigen positief: er zijn heel veel dingen die wilder kunnen. Zelfs op een manege.

Reacties zijn welkom via https://www.vlinderstichting.nl/toekomstvoornatuur of via Twitter @birdingstip en @ToekomstNatuur.

De leestip van Liesbeth is Wilding van Isabella Tree.

“Natuurbescherming is emotie”. In deze eerste aflevering van Toekomst voor Natuur maken we een balans op van natuurbescherming in de afgelopen twintig jaar, met speciale aandacht voor de rol van onderzoek. Anthonie spreekt met David Kleijn, hoogleraar Plantenecologie en Natuurbeheer aan Wageningen Universiteit. We beginnen met onszelf af te vragen wat natuur is en of de mens daarbij hoort of niet. Daarna hebben we het over geruchtmakend onderzoek aan de effectiviteit van agrarisch natuurbeheer en de gevolgen voor het natuurbeleid. Waar staan we anno 2022 met natuurbescherming in Nederland? Hoe staat Nederland internationaal op de kaart? En wat doet David om studenten voor te bereiden op de uitdagingen van onze tijd? 

We eindigen met een belangrijke vraag aan jou: welke natuur willen wij behouden in Nederland? Reageer op deze vraag via Twitter. Anthonie bereik je @birdingstip en @ToekomstNatuur en David bereik je @David_Kleijn. Reacties zijn ook welkom via https://www.vlinderstichting.nl/toekomstvoornatuur.

De leestip van David is ‘De ontdekking van de natuur’ van Jan Luiten van Zanden en anderen, uitgegeven bij Uitgeverij Prometheus.