Czechostacja

W ciągu dosłownie kilkunastu miesięcy Republika Czeska, nie bez powodu postrzegana jako państwo, szczególnie na tle innych krajów regionu, życzliwe Federacji Rosyjskiej, awansowała na jednego z jej głównych wrogów. 

Rosjanie zaczęli czeskich polityków określać mianem nazistów, w Czechach zaś przystąpiono do demontowania jednych pomników, stawiania drugich i zmieniania nazw ulic. 

W tym odcinku, razem zdr Martyną Wasiutą, politolożką i autorką portalu Czeska Politykarozmawiamy o tym, jak i dlaczego do tego doszło.

Jest więc o moskiewskiej pożyczce, którą już demokratyczne władze Republiki umorzyły, o rycynie i tym, jak rosyjskie służby czuły się nad Wełtawą jak u siebie w domu. Do czasu - gospodarzom skończyła się cierpliwość, kiedy goście postanowili zorganizować fajerwerki w jednym z magazynów amunicji.

Wyjaśniamy też, kim jest "chcimir" i dlaczego to obecnie w Czechach nie jest sympatyczne określenie. Jest też sporo o różnych formach trollingu, jakie wobec Rosjan stosuje praski samorząd. I o tym, jak szybko Czechy uniezależniły się od rosyjskich surowców energetycznych, czego społeczeństwo czeskie oczekiwało od dawna.
Kończymy zaś, jak prawie zawsze, na Babiszu. Który i w tej kwestii - znaczy się relacji czesko-rosyjskich, okazuje się wyjątkowo elastyczny. Żeby nie powiedzieć - obrotowy.

Zgodnie z obietnicą złożoną w odcinku tutaj link do piosenkiBracia Karla Kryla, przejmującej i pełnej symboli, mam nadzieję, że teraz zrozumiałych.

Jeśli odcinek Wam się spodoba, możecie postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* Zdjęcie na okładce: Pomnik "Sbratření" Karla Pokorneho; Sady Vrchlickiego, Praga
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Duży sukces czeskiej dyplomacji - tak inicjatywie amunicyjnej dla Ukrainy, zorganizowanej właśnie przez władze Republiki Czeskiej, mówi dr Krzysztof Dębiec z Ośrodka Studiów Wschodnich.

Założenie inicjatywy jest pozornie proste - Czesi znajdują w światowych magazynach co najmniej 800 tysięcy sztuk amunicji artyleryjskiej, kupują ją za zabrane od co najmniej kilkunastu państw zachodnich, co najmniej 2,5 mld dolarów i przekazują Ukrainie.

Niby proste a jednak wcześniej nikomu się to nie udało. W tym odcinku zdr Dębcem szukamy odpowiedzi na pytanie o to, dlaczego akurat Czesi dali radę w temacie, na którym wcześniej połamali zęby np. Brytyjczycy.
Jest też o czeskim przemyśle zbrojeniowym, z tradycjami sięgającymi monarchii austro-węgierskiej, zaangażowaniu czeskiego państwa i obywateli we wsparcie odpierającej rosyjską napaść Ukrainy. I o tym, że Czechy, chociaż z Ukrainą nie graniczą, przyjęły największą - per capita - liczbę uchodźców z tego kraju.
Co części Czechów z zaczyna już doskwierać. Dlatego niewykluczone, że opozycji będzie się starała, w przyszłorocznej kampanii wyborczej, wykorzystać rosnącą niechęć do Ukraińców.
Chociaż jeśli chodzi o samą inicjatywę amunicyjną, to lider największej opozycyjnej partii Andrej Babisz nie krytykuje.
Nie przypadkiem - już w przeszłości chętnie sięgał po hasło "Make Czechia great again" - a międzynarodowy sukces inicjatywy amunicyjnej, wpisuje się w nie doskonale.

Jeśli odcinek Wam się spodoba, możecie postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* Zdjęcie na okładce: Ukraińska artyleria na wschodzie Ukrainy/ Ukraińskie Ministerstwo Obrony, Дмитрий Муравский CC 2.0
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

W przeciwieństwie do Polski pierwsze powojenne władze nie wjechały do Czechosłowacji na pancerzach sowieckich czołgów; w każdym razie nie do końca. Pełne przejęcie kontroli nad krajem, który w 1945 roku wyzwoliła co prawda od wschodu Armia Czerwona, ale od zachodu wojska amerykańskie i którego stolica wyzwoliła się sama, zajęło Moskwie jeszcze prawie trzy lata.

Doszło do tego dopiero pod koniec lutego 1948 roku, określanego przez samych komunistów mianem "Vítězného února" -zwycięskiego lutego.

W dziewiętnastym odcinku Czechostacji, o tych wydarzeniach - i tym co do nich doprowadziło - opowiada historyk, pisarz i przewodnik po Pradze Mariusz Surosz.
Jest więc i o dwukrotnie abdykującym prezydencie Edvardzie Beneszu, który razem z Tomaszem G. Masarykiem stworzył Czechosłowację i o synie Masaryka, Janie, którego niewyjaśniona do dzisiaj śmierć - jak mówi Mariusz Surosz -  zamyka okres przejmowania przez ZSRR państw Europy Środkowej i Wschodniej i definitywnie przekreśla ich nadzieję na możliwość ułożenia się ze Stalinem.

Jest też o Klemencie Gottwaldzie, piekielnie zręcznym i cynicznym przywódcy czechosłowackich komunistów. I o koncesjonowanej i chwiejnej demokracji pierwszych powojennych lat. I o tym, dlaczego kierujący emigracyjnymi władzami Benesz jeszcze w 1943 roku zgodził się na umowę sojuszniczą ze ZSRR.

A nad wszystkim unosi się złowrogi duch Układu Monachijskiego i kolaboracji części przedwojennych elit z Niemcami.

Przy okazji słuchaczom zainteresowanym historią Czech i Czechosłowacji polecam  dwie książki Mariusza Surosza: Pepiki: dramatyczne stulecie Czechów oraz  Ach, te Czeszki. W obu, poprzez przedstawienie sylwetek kilkunastu wybranych postaci dzisiejszy rozmówca Czechostacji pokazuje burzliwą i tragiczną historię najnowszą południowych sąsiadów Polski.

Jeśli odcinek Wam się spodoba, możecie postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* Zdjęcie na okładce: Luty 1948, Ludowe Milicje maszerują przez Most Karola
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Wbrew nadziejom opozycji, ale zgodnie z większością prognoz, nowym prezydentem Słowacji został szef tamtejszego parlamentu Peter Pellegrini.

Zachodnie media określają go krótko, ale dosadnie - prorosyjski populista. W tym odcinku, razem z korespondentem Polskiego Radia w Pradze Wojciechem Stobbą zastanawiamy się, na ile to określenie odpowiada rzeczywistości.

Z jednej strony bowiem Pellegrini wygrał również dzięki głosom prorosyjskiej, antynatowskiej i antyunijnej części słowackiego elektoratu. I by zdobyć jej poparcie, zdarzały mu się w kampanii wypowiedzi, delikatnie mówiąc, dziwne.
Z drugiej, Pellegrini i obóz polityczny którego jest reprezentantem - czyli obóz premiera Roberta Ficy, co prawda spotyka się z ministrem spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Sergiejem Ławrowem i nawołuje do pokoju w Ukrainie za każdą cenę, ale równocześnie utrzymuje niezłe, również w praktycznym wymiarze, relacje z Kijowem.
I tak na przykład słowacki rząd wstrzymał co prawda dostawy broni z rządowych magazynów, które i tak od dawna były puste. Dostawy komercyjne, z słowackich firm zbrojeniowych, ukraińskie wojsko dostaje bez zakłóceń, ba - z rządowym błogosławieństwem.

W odcinku jest też o dziwnej kampanii, którą Peter Pellegrini zaczął dopiero, kiedy przegrał w drugiej turze, o wstrzemięźliwym poparciu premiera Ficy, wymijającej akceptacji kandydata skrajnej prawicy Sztefana Harabina i otwartym wsparciu ze strony węgierskiej rządowej telewizji.

Bo duet Fico-Pellegrini raczej nie chce zrobić z Bratysławy drugiej Moskwy. Ale drugi Budapeszt już jak najbardziej.

Jeśli odcinek Wam się spodoba, możecie postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* Zdjęcie na okładce: Parlament Europejski CC 2.0
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Chociaż Czechem był zaledwie z jednej czwartej a większość życia spędził podrózując po swoim rozległym imperium, we wszystkich organizowanych nad Wełtawą plebiscytach na najpopularniejszego rodaka w dziejach, nie ma konkurencji. Mowa o Karolu IV, pierwszym czeskim cesarzu Świętego Cesarstwa Rzymskiego, zwanego też Pierwszą Rzeszą.

W tym odcinku Czechostacji właśnie o Karolu IV, bądź pierwszym (zależy gdzie liczą) a właściwie to Wacławie - bo pod takim imieniem go ochrzczono, rozmawiam z historykiem średniowiecza dr Janem Škvrňákem.

Mowa więc o tym, skąd się Luksemburgowie, bo z tego rodu się wywodził, wzięli w Czechach, dlaczego miał trudne dzieciństwo i jakie relacje łączyły go z tytularnym królem Polski, zarazem własnym ojcem - Janem Luksemburskim.
Jeśli o relacje chodzi - pochylamy się też nad stosunkami jakie łączyły Karola z Kazimierzem Wielkim. Byli nie tylko równieśnikami - Karol ożenił się z wnuczką Kazimierza a do obu pasuje powiedzenie, że zastali swój kraj drewniany a zostawili murowany.

Wyjaśniamy, czemu współcześni obdarzyli cesarza przydomkiem "Zdradliwy" i czy rzeczywiście był głównie dyplomatą a mniej wojownikiem. 

Zastanawiamy się też nad tym,dlaczego czeskie serce imperium Karola już w czasach jego syna zamieniło się w wielkie pole bitwy i na ile to było zasługa samego cesarza.

No i wyjaśniamy, gdzie leży Kresčak i co wspólnego miał Karol z angielsko-fracuską Wojną Stuletnią.

Jeśli odcinek Ci się spodoba, możesz postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Nie cierpi dziennikarzy, nie choruje na język. Jest pamiętliwy i mściwy. I jest wybitnym politykiem - wybitnym w takim znaczeniu, że niebywale skutecznym.

W kolejnym, szestastym już odcinku podcastu, rozmawiam z byłym korespondentem TVP w Pradze, politologiem Tomaszem Jędruchowem, o Miloszu Zemanie.

Trudno znaleźć nad Wełtawą osobę, która odcisnęłaby mocniejsze piętno na czeskiej polityce ostatnich trzech dekad. I trudno, żeby było inaczej.
W tym czasie Milosz Zeman zdążył przemawiać - obok Vaclava Havla, podczas wielkiej demonstracji na Letnej w listopadzie 1989 roku. Ponadto zasiadał wiele razy w czechosłowackim a później czeskim parlamencie, by w końcu stanąć, jako przewodniczący, na jego czele.
Był też szefem rządu, który przygotował czeską akcesję do Unii. I twórcą a następnie niszczycielem partii socjaldemokratycznej.

W końcu zaś, przez dwie pełne kadencje, prezydentem Republiki Czeskiej, pierwszym wybranym w wyborach bezpośrednich.

W odcinku wspominamy różne wolty i misterne, acz kontrowersyjne zagrywki Milosza Zemana, np. brutalne, populistyczne i oparte na półprawdach i przeinaczeniach prezydenckie kampanie wyborcze.
Jest o czeskiej konstytucji, dziurawej jak ser szwajcarski, których to wykorzystanie Zeman opanował w stopniu mistrzowskim. I o tym, że Tomasz Jędruchów był jednym z nielicznych dziennikarzy, których prezydent podczas wywiadu nie obraził.

Współnie staramy się też odpowiedzieć na pytanie, czy Zeman rzeczywiście był politykiem tak bardzo prorosyjskim, jak się powszechnie uważa.

Jeśli odcinek Wam się spodoba, możesz postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* Zdjęcia na okładce: www.kremlin.ru
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Premier Słowacji Robert Fico, wprowadzając kolejne zmiany w prawie, wprost odwołuje się do rozwiązań, które wprowadzali w swoich krajach Wiktor Orban, Jarosław Kaczyński czy Władimir Putin. Stary nowy premier już zapewnił bezkarność swoim ściganym za korupcję współpracownikom. Obecnie zabiera się za przejęcie pełnej kontroli nad mediami publicznymi i zdławienie organizacji pozarządowych. W przypadku mediów inspiruje się zmianami wprowadzonymi przez PiS w TVP w 2016 roku, nowe przepisy o kontroli organizacji pozarządowych mają wprowadzić znane z Rosji pojęcie "obcego agenta". Zresztą akurat o Rosji Fico wypowiada się często i z wyraźną sympatią.

Do tej pory zapędy Roberta Ficy nieco hamowała prozachodnia prezydentka Zuzana Czaputowa. Jej kadencja się jednak kończy a faworytem w zaplanowanych na 23 marca wyborach jest koalicjant Ficy, przewodniczący słowackiego parlamentu Peter Pellegrini.

W tym odcinku Czechostacji rozmawiam zFilipem Harzerem, dziennikarzem portalu  Seznam Zpravy właśnie o Słowacji. Jest więc o dziwnej kampanii przed wyborami prezydenckimi, której faworyt unika udziału w debatach i nie spotyka się z wyborcami; znacznie zwiększył natomiast swoją aktywność jako przewodniczący parlamentu.
O tym, że jego główny konkurent, związany z opozycją Iwan Korczok, glosów poparcia szuka u Słowaków mieszkających za granicą.
I o teście prawdziwego Słowaka, który podczas swojej kampanii przechodzi trzeci w sondażach, kandydat skrajnych, prorosyjskich nacjonalistów Sztepan Harabin.

Sporo też rozmawiamy o tym, co Ficy udało się już zmienić w Słowacji a za co się dopiero zabiera. Oraz jakie ma te reperkusje u nabliższego, nie tylko geograficznie sąsiada, czyli w Czechach. Jest też trochę o tym, jak Czesi traktują Słowaków i dlaczego obecne ochłodzenie stosunków na linii Praga Bratysława Ficy raczej pomaga, niż szkodzi.

Jeśli odcinek Ci się spodoba, możesz postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* Zdjęcia na okładce: Wikimedia Commons
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Od dwóch i pół do trzech i pół miliona wypędzonych z domów, piętnaście, trzydzieści a może i więcej tysięcy zamordowanych - to matematyczny bilans powojennego wypędzenia z Czech Sudeckich Niemców.

O tych pełnych odcieni szarości wydarzeniach, czasem jednoznacznie czarnych - rozmawiam z doktor Karoliną Ćwiek-Rogalską z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. 

Z odcinka dowiecie się m.in. o tym, że wypędzenia objęły tereny z jednej strony jednoznacznie czeskie, z drugiej - niemieckojęzyczną ludność, która była tam, też właściwie od zawsze, u siebie. I że Sudety są tu pojęciem umownym - bo Niemcy w Czechach mieszkali również w innych miejscach. A sam termin "Wypędzenie Niemców Sudeckich" wprowadza w błąd również z innego powodu; powojenna Czechosłowacja wypędzała bowiem nie tylko Niemców, ale też Węgrów a czasem - z powodu zawirowań historycznych, nawet Żydów. Mowa też o nazistowskich sympatiach Sudeckich Niemców z jednej, macoszym podejściu do nich młodego czechosłowackiego państwa z drugiej. I o dwóch fazach wypędzeń - dzikiej, tuż po zakończeniu II wojny światowej, która być może wcale nie była aż tak spontaniczna i systematycznym oczyszczaniu "Pohranici", przeprowadzanym w kolejnych latach przez czechosłowackie państwo.

W końcu w rozmowie docieramy też do badanej przez dr Karolinę Ćwiek-Rogalską współczesności i tego, jak przenikają się kultury dawnych i współczesnych mieszkańców. I tego, jak Czesi sobie radzą, czy też nie radzą, z trudną i mało chlubną kartą swojej historii. Komu będzie mało, tego odsyłam do wzmiankowanego w podcaście bloga projektu badawczego mojej rozmówczyni - Spectral recycling, który poświęcony jest m.in. przemianom kulturowym na terenach różnych - bo nie tylko czeskiego - wysiedlanych po wojnie pograniczy.

Jeśli zaś spodobał Ci się odcinek, możesz postawić mi wirtualną kawę w serwisie Buy Coffee.

Z góry dziękuję.

* Zdjęcia na okładce: Wikimedia Commons
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Co się dzieje, kiedy kochanka premiera, zarazem szefowa jego kancelarii, chce zostać pełnoprawną małżonką? Uruchamia wywiad wojskowy, by szukał na obecną żonę haków. A potem wszystko się wydaje i upada od tego rząd.
To nie jest scenariusz kiepskiej telenoweli, ale jedna z największych afer politycznych Republiki Czeskiej ostatnich lat. A ten odcinek - w którym Państwa i moim przewodnikiem jest korespondent TVP w Pradze Tomasz Jędruchów - właśnie czeskim aferom jest poświęcony.

Subiektywny przegląd afer zaczynamy od wydarzeń bieżących - czyli kolejnego uniewinniena byłego premiera Andreja Babisza w sprawie "Bocianie Gniazdo". Zastanawiamy się nad tym, dlaczego ta drobna w sumie sprawa stała się dla wielu symbolem zepsucia Czech pod rządami oligarchy. Pochylamy się też nad trudnymi relacjami szefa ANO z własnym synem, który zarzuca ojcu, że wywiózł go na okupowany przez Rosję Krym.

Przy okazji tytułowego wątku, czyli sprawy premiera Petra Neczasa, jego żony, kochanki i wywiadu wojskowego wyjaśniamy, czym jest trafika, wracamy do tunelowania i opowiadamy o tym, jak się po czesku nazywa podatek VAT oraz czym się różni ułaskawienie od abolicji.

Na scenie pojawi się też Uszate Torpedo - czyli superpolicjant, który najpierw - jeszcze w mundurze - zatopił rząd Neczasa a potem, już jako polityk, pomógł przegrać Babiszowi. I który w sumie wydaje się postacią tragiczną, bo w polityce idzie mu znacznie gorzej niż w policji.

* Zdjęcia na okładce:premier Petr Nečas i prezydent Miloš Zeman/Wikimedia Commons (CC 2.0 autor ODS)
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Gościem najnowszego, jedenastego już odcinka Czechostacji, jest politolożka i autorka portalu Czeska Polityka, dr Martyna Wasiuta. Razem rozmawiamy o długich i bliskich relacjach łączących Czechy i Izrael.

EDIT - równowartość kwoty zadeklarowanej przez prezydenta Pavla na pomoc medyczną dla Autonomii i Izraela to oczywiście około 900, nie 90 tysięcy. Za błąd Słuchaczy przepraszam.

Wychodzimy od bieżących wydarzeń - dzisiaj czeski rząd, media i większość społeczeństwa stoi za Izraelem murem. Skala poparcia dla Tel Avivu i jego operacji w Strefie Gazy oraz odrzucanie jakiejkolwiek krytyki pod adresem żydowskiego państwa, są w Europie bez precedensu. I tak np. czeska minister obrony, gdy ONZ uchwalił rezolucję potępiającą skalę izraelskiej operacji odwetowej w Strefie Gazy, chciała nawet wystąpić z tej organizacji; a poparcie dla żydowskiego państwa, łączy skłócone we wszystkich innych kwestiach rząd i opozycję.

Ale związki Czech i Izraela nie zaczęły się dzisiaj, ani nawet trzydzieści lat temu. Sami Żydzi powtarzają, że gdyby nie czechosłowacka broń - miliony sztuk amunicji, dziesiątki tysięcy karabinów i ponad setka myśliwców, dopiero co powstałe państwo Izrael nie wygrałoby pierwszej wojny z Arabami. Więc po prostu by go nie było.

Swoje związki z żydowskim osadnictwem miał też pierwszy prezydent Czechosłowacji Tomasz Garrigue Masaryk, który żydowskie osiedla, wówczas jeszcze w brytyjskiej Palestynie, odwiedził pod koniec lat 20-tych. A wcześniej, jeszcze w czasach Austro-Węgier, pod prąd społecznym nastrojom, bronił Leopolda Hilsnera, oskarżonego o mord rytualny. Sprawa Hilsnera bywa czasami porównywana do francuskiej sprawy Dreyfusa a sam Masaryk i rola jaką w niej odegrał - do Emila Zoli.

We wprowadzeniu do odcinka znalazła się wstydliwa dla mnie pomyłka. Pierwszym premierem Izraela i autorem słów o doniosłości czechosłowackich dostaw broni był oczywiście David Ben Gurion. Menachem Begin został premierem nieco później. Bardzo Was, moi słuchacze, za ten błąd przepraszam.

* Zdjęcia na okładce: Wikimedia Commons
* W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Ostatnich kilka lat dało Czechom i Republice Czeskiej mocno w kość. Wysoka inflacja, gigantyczny wzrost cen energii. Do tego spadek realnej wartości wynagrodzeń i kurczącą się gospodarka. W najnowszym odcinku podcastu o ekonomicznej sytuacji nad Wełtawą rozmawiam z dr Krzysztofem Dębcem, ekspertem Ośrodka Studiów Wschodnich.

Z rozmowy dowiecie się m.in. o tym, że nie wszyscy Czesi w tym czasie zbiednieli. Gdy przeciętni zjadacze chleba przejadali oszczędności, majątki czeskich oligarchów rosły. Chociażby byłego premiera i właściciela największej opozycyjnej partii ANO - Andreja Babiša. Ten polityk i biznesmen, de facto kontroluje czeską branżę spożywczą. Jest największym użytkownikiem ziemi rolnej w Czechach, dominuje na rynku nawozów sztucznych, wynajmu maszyn rolniczych i samej produkcji żywności. Jego koncern Agrofert piecze chleb, przetwarza nabiał, produkuje kiełbasy. Wcale nie tak łatwo znaleźć w markecie żywność, która nie pochodziłaby z jednej z firm byłego premiera.

A Babiš nie jest wcale najbogatszym czeskim oligarchą. Inni bogacą się na energetyce czy najdroższych w Unii połączeniach komórkowych. Czechy są zresztą dla nich zbyt ciasne. Do czeskich oligarchów należy m.in. najpopularniejsza w Polsce sieć księgarni czy znane apteki.

W odcinku też o tym, jak czeski rząd radzi, czy raczej nie radzi sobie z oligarchami. I jak połączenie ostrego kryzysu ekonomicznego z sztywnym trzymaniem się ekonomicznych doktryn, wpływa jakość życia przeciętnych Czechów. I dlaczego gabinetowi Petra Fiali ufa tylko 17 procent obywateli.

Rozmowa jest pełna dygresji, dopełniających obraz ekonomicznej sytuacji Republiki Czeskiej: jest więc o tym, kto i dlaczego jeszcze w Czechosłowacji robił Polsce kiepski PR, o wciąż trwającej kolektywizacji rolnictwa oraz historycznych i ekonomicznych związkach z Niemcami. I tym, jak na Czechy wpływa niemiecki katar. Nie byłbym sobą, gdyby w odcinku nie pojawił się Tomio Okamura - pochodzący z Japonii szef czeskich narodowców. Tym razem pada kilka zdań o jego aktywnych politycznie braciach i tym, na czym Okamura zarabiał, zanim zaczął zarabiać na polityce.

Tradycyjnie wdzięczny będę za wszelkie informacje zwrotne w komentarzach. I gorąco polecam publikacje Ośrodka Studiów Wschodnich - nie tylko te autorstwa Krzysztofa Dębca i poświęcone sytuacji w Czechach i Słowacji.

W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Rok temu Petr Pavel wygrał wybory prezydenckie w Republice Czeskiej. Z tej okazji przyglądam się, razem z Wojciechem Stobbą, korespondentem Polskiego Radia w Pradze, jak przez tych kilkanaście miesięcy radził sobie na Zamku były generał i jak wypada w porównaniu ze swoim poprzednikiem, Milošem Zemanem. Sprawdzamy też, jak Pavla oceniają go sami Czesi. I co porabia obecnie Zeman.

Poza tym rozmawiamy o trwających od dwóch lat czeskich zbrojeniach. Rząd republiki kupił już ze Szwecji kilkaset transporterów opancerzonych, przymierza się do zakupu - z Niemiec i razem z niemieckim rządem, czołgów. W ostatnich dniach zaś dopięto gigantyczny kontrakt zbrojeniowy - zakup ponad 20 myśliwców F-35. Nie wiadomo jednak czy potencjalny przyszły premier - Andrej Babiš, nie będzie się próbował się z tej umowy z USA wycofać.

W odcinku jest też o tourne bez cenzury, czyli przedwyborczej akcji wicepremiera Víta Rakušana, który próbując odzyskać poparcie dla swojej partii spotyka się z mieszkańcami regionów, które zdecydowanie wolą opozycję. Wspólnie z Wojtkiem zastanawiamy się nad tym, czemu konkretnie ma służyć akcja, podczas której wicepremier zachowuje się trochę tak, jakby był nie członkiem a krytykiem rządu Petra Fiali.

Wspominamy o planach rozbudowy dwóch czeskich elektrowni atomowych, które nagle się mocno rozrosły i o tym, że droga Czech do cyfryzacji jest wyboista - tym razem na przykładzie szwankującego systemu rekrutacyjnego do szkół średnich.

Z odcinka można się też dowiedzieć, jaka zima była tej zimy w Pradze i gdzie z Wojtkiem chodzę na piwo.

Okładkowe zdjęcie pochodzi z domeny publicznej, ale dla porządku podaję, że wykonał je podoficer marynarki wojennej 1. klasy Dominique A. Pineiro. I tak, nie jest aktualne, prezydent Pavel od dawna nie chodzi w mundurze. Ale ładnie pasuje do tematu odcinka :D

W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Jeszcze kilka lat temu czeskie kobiety zarabiały o 1/5 mniej, niż mężczyźni na tych samych stanowiskach, teraz różnica wynosi 16 procent, ponad dwa razy więcej, niż w Polsce.
Ponad połowa sprawców gwałtów, którzy staną w Czechach przed sądem, zostaje, z wyrokiem w zawieszeniu, na wolności. W rankingu równouprawnienia na stanowiskach decyzyjnych, Republika Czeska zajęła trzecie miejsce na świecie. Od końca.

W tym odcinku rozmawiam z politożką dr Martyną Wasiutą, redaktor naczelną portaluCzeska Polityka, czy Czechy rzeczywiście nie są (k)rajem dla kobiet. Wychodzimy, w naszej rozmowie, od wydarzeń bardzo aktualnych - odrzucenia pod koniec stycznia 2024 roku, przez czeski senat, ratyfikacji Konwencji o zapobieganiu przemocy, znanej szerzej jako Konwencja Stambulska. O które to odrzucenie zabiegali również - bombardując senatorów mailami, działacze polskiego Ordo Iuris.

W odcinku też o feminizmie ojca Czechosłowacji, Tomasza Garrique Masaryka i byłym już czeskim pośle Domiku Ferim, który został niedawno skazany za dwa gwałty - o dziwo, na wyrok więzienia. Jest też o przekłuwaniu uszu niemowląt, saunowo-basenowych obyczajach i tym, że Czesi, kiedy ich zapytać wprost, odrzucają feminizm, gdy spytać o pożądane zachowania, okazują się jednak zwolennikami równouprawnienia.

W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Polska burzliwie zmienia właśnie władze, Czechy dyskutują nad przyjęciem euro i wprowadzeniem wyborów korespondencyjnych. Nie dyskutują natomiast, mimo niedawnej strzelaniny, nad kwestią dostępu do broni. Pewne sprawy zupełnie inaczej wyglądają z zewnątrz. Dlatego w dzisiejszym odcinku, razem ze znanym już słuchaczom Czechostacji Filipem Harzerem - dziennikarzem portalu Seznam Zprávy, przyglądamy się i dziwimy kilku bieżącym wydarzeniom z Polski i Czech.

Filip ocenia gwałtowny przebieg zmiany władzy w Polsce, koncentrując się szczególnie na przejmowaniu państwowych mediów z rąk PiS oraz ułaskawieniowej brazylijskiej telenoweli. Opowiada też o tym, jak te sprawy postrzegane są w Czechach i czy w ogóle gdzieś poza Polską da się je zrozumieć.

Ja pochylam się nad tym, dlaczego miesiąc po tragicznej strzelaninie na Uniwersytecie Karola wszystko, na co stać czeskie władze, to wzruszenie ramionami i stwierdzenie, że tak już bywa. Wspólnie zastanawiamy się też nad tym, czy z orędzia prezydenta Petra Pavla w sprawie przyjęcia euro coś wynika i czy Czesi są eurosceptyczni, czy tylko czują wobec Unii rezerwę.

Na koniec zaś przyglądamy się przypadkowi szefa czeskich nacjonalistów, pół Japończyka Tomio Okamury, który podobno pobił rekord Fidela Castro w długości wystąpienia. Przez prawie 11 godzin, opowiadając o wszystkim i nie wychodząc nawet do toalety, przemawiał w parlamencie, blokując debatę w sprawie wyborów korespondencyjnych. Dajcie znać w komentarzach, czy taka formuła odcinka Wam pasuje, zastanawiam się nad tym, by powracała ona od czasu do czasu, być może nawet cyklicznie.

Aha, za grafikę na okładce odpowiada kreator treści Binga, który w ten sposób zinterpretował prośbę o rozmawiających czeskiego lwa i polskiego orła, w stylu malarza secesyjnego Alfonsa Muchy.

W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Według legend Czechy stworzył pierwiastek kobiecy. Faktyczną protoplastką dynastii Przemyślidów miała być wieszczka Libusza. Sama wskazała, trochę oszukując poddanych, swojego męża - Przemysła Oracza. Przydomek nieprzypadkowy - nim został księciem, Przemysł był rolnikiem. Po śmierci Libuszy zaś jej kobieca drużyna wojowniczek, buntując się przeciw zniesieniu równouprawnienia, wywołała krwawą - i w końcu przegraną - wojnę z mężczyznami.

W tym odcinku zabieram Was na praski Wyszehrad - gdzie według legend - bo już nie historyków, Czechy się zaczęły.
Konfrontuję państwowotwórcze mity z ustaleniami badań, opowiadam o tym, dlaczego w średniowieczu insygniami koronacyjnymi czeskich władców były łapcie z łyka, skąd wzięła się nazwa Praga i co z Czechami mieli wspólnego Celtowie.
Jest też trochę o klasykach literatury, pojawia się nawet wątek kryminalny dotyczący wielkiego fałszerstwa, leżącego u podstaw nowożytnej kultury Czech. I pewien cmentarny dowcip.

Cała opowieść kręci się zaś wokół czterech rzeźb, które zbombardowali Amerykanie.

Na koniec zaś zdradzam, gdzie zdarza mi się pić piwo, jeśli chcę mieć święty spokój.

Tradycyjnie wdzięczny będę za wszelkie komentarze a jeśli odcinek wam się podoba - o pozytywne oceny i polecanie go innym.

W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Do średniowiecznych Husytów chętnie odwoływali się zarówno klasycy XIX wiecznego czeskiego odrodzenia narodowego, twórcy Czechosłowacji a nawet komuniści. Dla jednych byli oni symbolem czeskiej niezłomności i bohaterstwa, dla drugich - oporu wobec niemieckości i kojarzonego z Austrią katolicyzmu. Komuniści zaś widzieli w nich protobolszewików - swego rodzaju pierwowzór zbuntowanych przeciw nierównościom klasowym marynarzy z krążownika Aurora.

W tym odcinku, razem z historykiem średniowiecza - dr Janem Škvrňákem - próbujemy opowiedzieć, kim Husyci - czescy religijni rewolucjoniści z XV wieku, byli naprawdę, a kim nie byli napewno. Mówimy też o spalonym na stosie w Konstancji mistrzu Janie Husie i trwającej 15 lat krwawej wojnie domowej i zewnętrznej, będącej skutkiem ich rewolucji.

Zastanawiamy się też nad tym, jaki husytyzm wywarł wpływ na późniejsze dzieje Czech, ile z niego przetrwało do dzisiaj i dlaczego średniowieczni rewolucjoniści stali się szwedzkim stołem czeskiej polityki historycznej.

Tradycyjnie wdzięczny będę za wszelkie komentarze a jeśli odcinek wam się podoba - o pozytywne oceny i polecanie go innym.

W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Niektórzy twierdzą, że Czechy to najbardziej laicki kraj na świecie. Równocześnie nie ma dla Czechów ważniejszego, tradycyjniej obchodzonego i mocniej przeżywanego święta, niż Vánoce - Boże Narodzenie, których kulminacją - w wielu czeskich domach - jest pasterka.

W tym odcinku Czechostacji próbuję, razem z dyrektorem Czeskiego Centrum w Warszawie Petrem Vlčkem opowiedzieć o tym, jak wyglądają typowe czeskie święta. Co ląduje na stole, kto przynosi prezenty pod choinkę i skąd się w ogóle w Czechach choinka wzięła.

Rozmawiamy też o karpiach, stawach hodowlanych, wojnie na sałatki kartoflane oraz wpływach niemieckich w czeskiej kulturze. Wyjaśniamy fenomen telewizyjnych pohadek - bajek i zastanawiamy się nad tym, po co Czesi chodzą na pasterkę i co tak naprawdę obchodzą w Vánoce.

Dołączam obiecany link do Czeskiej Mszy Bożonarodzeniowej Jakuba Jana Ryby, tu w wykonaniu Praskiego Konserwatorium.

Jeśli możecie, w komentarzach podzielcie się swoimi doświadczeniami w kwestii zadanego w podcaście pytania o zimne ognie.

* W odcinku wykorzystuję fragment kolędy "Narodil se Kristus Pan"e-cirkevna licencjiCC.

*W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Demontaż prokuratury specjalnej, pozbawienie ochrony mundurowych sygnalistów, zmniejszenie kar za korupcję - o takie zmiany zabiega szef nowego słowackiego rządu Robert Fico.
Unia Europejska apeluje do niego o wstrzemięźliwość, prezydentka Zuzana Czaputowa zapowiada weto a opozycja, mówiąc o ataku na praworządność, wyprowadza ludzi na ulice.

W kolejnym odcinku specjalnym opowiadam o tym, jak wygląda Słowacja, w której do władzy wrócił człowiek odpowiedzialny - jak mówią sami sami Słowacy - za zbudowanie w przeszłości pod Tatrami państwa mafijnego.
I trudno oprzeć się wrażeniu, że teraz, w ekspresowym tempie, zabiega o jego restytucję. Tempie bardziej nawet ekspresowym, niż to, w jakim PiS zabrał się za legislacyjne zmiany w 2015 roku.

*W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Wprowadzenie jakiejś formy równości małżeńskiej popierają dwie trzecie Czechów, chociaż z opublikowanych właśnie sondaży wynika, że różnie ją mogą rozumieć. Stosowny projekt leży w sněmovně - izbie niższej parlamentu - od ponad półtora roku. Ale szanse na wprowadzenienowego prawa nie są wielkie.
Ustawie sprzeciwia się duża część parlamentarzystów - w tym reprezentacja najsilniejszej w rządzie konserwatywnej ODS. W efekcie, nawet kiedy "równość" wyjęto już z parlamentarnej zamrażarki, to burzliwa dyskusja raczej donikąd nie prowadzi.

O tym, skąd rozjazd między poglądami Czechów a postawą ich reprezentantów, jaką rolę w dyskusji odgrywa Kościół Katolicki, ale też o biznesowych faszystach i czeskim stereotypie Polaka, rozmawiam z Filipem Harzerem, dziennikarzem portalu Seznam Zpravy, specjalistą od Polski i przedstawicielem czeskiej społeczności LGBT+.

*Na okładce odcinka użyłem zdjęcia autorstwa Lukáša Bíby wykonanego dla Prague Pride.
*W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

27 listopada 2023 roku uczniowie większości czeskich szkół nie mieli lekcji. Nie chodziło wcale o specjalne wakacje, dni dyrektorskie czy jakieś nieznane w Polsce święto. Po prostu odbył się największy od trzydziestu lat strajk placówek edukacyjnych.
Niezależnie od nauczycieli strajkowało też kilkanaście central związkowych. Działacze protestowali chociażby na ulicach Pragi, na dwie godziny produkcję wstrzymano m.in. w zakładach Skody.
W tym - specjalnym, nagranym w dniu strajku odcinku - spróbuję przybliżyć słuchaczom Czechostacji o co chodziło w protestach, jak reaguje na nie społeczeństwo a jak rząd.

W jinglu podcastu używam fragmentu IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Swój piętnasty października, czyli odsunięcie od władzy populistów, Czesi przerobili dwa lata temu, w październiku 2021 roku. Wtedy to pięć bardzo różnych partii, skupionych w dwóch blokach, pokonało rządzące ANO oligarchy Andreja Babisza i utworzyło własny gabinet.
Pięciopartyjną koalicją targają spory kompetencyjne, personalne i programowe, spaja ją chęć utrzymania Republiki Czeskiej na prodemokratycznym i prounijnym kursie. Rząd Petra Fiali nie ma łatwo - krótko po przejęciu przez niego władzy Rosja napadła na Ukrainę a na świecie rozpoczął się kryzys energetyczny. Do tego poprzednicy obecnej władzy zostawili po sobie spory deficyt finansów publicznych.
Według sondaży pięciu tworzącym koalicję partiom nie udało by się dziś powtórzyć wyborczego wyniku sprzed dwóch lat; ANO samodzielnie zdobyłoby więcej głosów. Do tego rząd cieszy się rekordowo niskim zaufaniem - ufa mu niecała jedna czwarta Czechów.

O tym, dlaczego tak się dzieje i czy ten trend można jeszcze odwrócić, Czechostacja rozmawia z Martinem Fendrychem, pisarzem, dziennikarzem i komentatorem politycznym portalu aktualne.cz

W odcinku wykorzystano fragmenty IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzące z MUSOPEN