Macro met Boot en Mujagić | BNR

De Voorjaarsnota ligt er, op verzoek van de informateurs met enige voorrang. En het resultaat valt lang niet tegen, zegt macro-econoom Arnoud Boot: wat erin staat is leesbaar, niet onverstandig en hooguit een beetje aan de voorzichtige kant. De afgelopen jaren zijn bepaalde zaken ‘geweldig meegevallen’, dus de belastingontvangsten liggen behoorlijk op peil. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

IMF-topvrouw Kristalina Georgieva zegt dat we mogelijk een zeer teleurstellend decennium voor de boeg hebben. Volgens econoom Arnoud Boot zijn de afgelopen decennia zo buitengewoon goed geweest, dat de groei bijna wel móet tegenvallen. ‘We hadden een onvoorstelbare groei in de wereld, wie weet hoeveel miljoenen mensen uit armoede zijn gekomen?’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse inflatie bedroeg in maart 3,5 procent op jaarbasis en kruipt zo steeds dichter naar de Europese situatie toe. En dat is een flinke tegenvaller volgens Menno Middeldorp, hoofd van RaboResearch. ‘Vooral omdat het tempo er wat uit is.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In het eerste kwartaal van dit jaar is de vraag naar bedrijfsleningen substantieel gedaald, blijkt uit de ECB Lending Survey. Het is wéér een signaal dat de economie in de eurozone maar matig draait, zegt Ester Barendregt, hoofdeconoom van Rabobank. ‘Het is op zich niet verrassend, maar wel een belangrijk gegeven voor de ECB, die een rentebesluit zal nemen.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De verbouwing van het stroomnet financieren door het verhogen van de staatsschuld of de kosten over meerdere generaties uitsmeren, noemt econoom Arnoud Boot ‘paniekvoetbal’. ‘Het probleem van het energienetwerk is dat de investeringen zijn achtergebleven.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er zijn in de VS 303.000 nieuwe banen bijgekomen in maart, bijna 100.000 meer dan waar men op gerekend had. De lonen stegen met 4 procent iets harder dan de inflatie, en ook het werkloosheidspercentage is met 3,8 relatief laag. ‘Zo’n aantal nieuwe banen is lastig te rijmen met een inflatie die binnen afzienbare tijd naar 2 procent zakt’, zegt econoom Edin Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De manieren waarop de overheid de koopkracht probeert te repareren zijn ineffectief. Dat blijkt een recente publicatie van het Centraal Planbureau. ‘Zowel omdat er grote verschillen zijn tussen inkomensgroepen, maar nog belangrijker, ook binnen inkomensgroepen’, legt econoom Arnoud Boot uit.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De gemiddelde stijging van de cao-lonen vlakt af en de piek lijkt ver achter de rug te zijn. Daarmee lijkt een groot deel van de werknemers nu al te zijn gecompenseerd voor de hogere inflatie van de afgelopen jaren. ‘Vanaf nu zullen we elk kwartaal het bericht krijgen dat de loonstijgingen lager zijn uitgekomen’, verwacht econoom Edin Mujagic. Maar terug naar normaal zal het zeker niet gaan, verwacht hij.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In steeds meer landen lijkt de economie weer aan te trekken. Vooral in de industrie ziet men weer positieve ontwikkelingen. Onder meer de Nederlandse inkoopmanagers worden langzaam maar zeker weer wat positiever. ‘Als je zo kijkt naar alle andere landen, dan zie je dat het in heel veel grote landen de cijfers langzaam maar zeker oplopen’, ziet econoom Edin Mujagic.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Uit de inflatie-indicator voor de Amerikaanse centrale bank, de Fed, blijkt dat energie wederom een opdrijvende factor is. Dat terwijl de energieprijzen vorig jaar juist zorgden voor een neerwaartse druk op de inflatie. Dat voordeel is nu verleden tijd, concludeert macro-econoom Edin Mujagic. ‘De inflatie was in februari namelijk iets hoger dan in januari.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Om Tata Steel versneld te kunnen vergroenen, moet het kabinet miljarden uitgeven. Dat blijkt uit een rapport in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Die miljarden kunnen wat econoom Arnoud Boot betreft beter ergens anders aan worden uitgegeven. ‘Als je er ook maar één euro tegenaan gooit, dan zal je hele harde eisen moeten stellen en accepteren dat er een kleinere operatie doorgaat.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het geld dat wordt gebruikt om techbedrijven als ASML en NXP in Nederland te behouden, wordt mogelijk betaald door belastingen te verhogen. Zo wordt er gedacht aan hogere btw-tarieven, hogere winstbelasting of de verhoging van belastingen voor rijkere huishoudens. Het zijn opties waar de Tweede Kamer uiteindelijk een knoop moet doorhakken, meldt het AD. ‘Het kabinet legt de rekening bij iemand anders’, bekritiseert econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Doordat de wereld steeds verder vergrijst en meer mensen recht hebben op een pensioen, stevenen we af op een wereldwijde pensioencrisis. Daarvoor waarschuwt Larry Flink, de topman van vermogensbeheerder BlackRock. ‘Als je naar de Verenigde Staten kijkt, dan zie je dat er te veel mensen zijn die te weinig sparen voor hun oude dag’, legt econoom Edin Mujagic uit. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse overheidsfinanciën dreigen in de toekomst te ontsporen. Daar waarschuwt Phillip Swagel, directeur van het Amerikaanse begrotingsbureau. De waarschuwing komt op basis van de enorme staatsschuld waarmee de Verenigde Staten kampen. ‘Als je dat als Amerikaans CPB-directeur zegt, dan is dat nogal wat’, zegt econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het begrotingstekort voor 2023 is met 0,3 procent van het bbp opnieuw veel lager uitgevallen dan eerder gedacht, blijkt uit cijfers van het CBS. Een aantal maanden geleden voorspelde het ministerie van Financiën nog een tekort van 1,8 procent van het bbp. Geld genoeg dus, zou je denken. Maar volgens macro-econoom Arnoud Boot is het belangrijk dat een nieuw kabinet kritische financiële keuzes gaat maken. 

Als verklaring voor het meevallende begrotingstekort wees de demissionair minister van Financiën Steven van Weyenberg naar eenmalige meevallers. Dat is al zes á zeven jaar de verklaring die gegeven wordt. 

Wat kunnen de formerende partijen met dit nieuws?

Bij de afgelopen kabinetsformatie met VVD, D66, CDA en ChristenUnie, werd geen enkele keuze gemaakt. Elke partij moest z’n zin krijgen en elke partij kreeg dan ook een pot geld. De bestedingen die toen zijn gedaan, waren niet efficiënt. Aan het nieuwe kabinet is de opdracht meer te investeren in de Nederlandse arbeidsproductiviteit. 

Afgelopen jaar zijn 115.000 mensen meer gaan werken, terwijl het nationaal inkomen in reële termen niet is gestegen, dus Nederland is minder productief geworden. Productiviteit kan op vele mogelijke manieren worden gemeten. Daar zitten ook kanttekeningen aan. Zo werkt een computer steeds beter. Dat heeft ook positieve gevolgen. De kwaliteit van het leven op die punten is gestegen. Maar er is momenteel een krapte aan alles, arbeid, ruimte en nog veel meer. Dus de productiviteit moet omhoog, we moeten met minder mensen meer doen. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Iedereen die hier is, moet meedoen aan de samenleving  

Uit onderzoek van de Stichting Economisch Onderzoek, SEO, blijkt dat asielzoekers in Nederland na twee jaar nog steeds niet of nauwelijks werken. Volgens macro-econoom Arnoud Boot, tevens lid van de Raad van toezicht van de stichting, ‘een trieste conclusie'. Want 'los van alle sociale spanningen is het raar dat een land een deel van de bevolking verbiedt, of het heel moeilijk maakt, om te gaan werken'. 

Waarom is dat triest?  

Een onderzoek over asielzoekers en de vraag of je deze groep mensen meteen de gelegenheid moeten geven om na aanmelding aan het werk te gaan, ligt gevoelig. Omdat mensen geweldig bevreesd zijn voor aanzuigende werkingen, voor verdringing op de arbeidsmarkt en op de woningmarkt. Dit bureau, waar ik verder geen inhoudelijke bemoeienis mee heb, kan daar neutraal naar kan kijken.  

Maar die vrees heeft geleid tot overheidsbeleid dat ervoor zorgt dat asielzoekers op dit moment heel weinig werken. Het betekent letterlijk dat ze, in het eerste half jaar na aanmelding, niks mogen doen. En na zes maanden moet men door een allerlei hoepels springen voor een werkvergunning. Pas vanaf dat moment worden ze een statushouder en mogen ze volwaardig meedoen aan de arbeidsmarkt.  

De facto betekent dat dat je mensen voor langere periode hebt ontmoedigd om aan te werk te gaan. Het onderzoek van SEO laat zien dat verdringing niet bestaat in een land waar een groot te kort aan arbeidskrachten is. Dat argument moet van tafel. En of er sprake is van een aanzuigende werking, moet je klinisch onderzoeken en niet gebruiken voor politieke uitspraken om stemmen mee te trekken.  

Voor asielzoekers die al binnen zijn, bestaat een verdringingseffect ook niet. Want ze zijn er al. Die aanzuigende werking is heel beperkt. Dan moet je kijken naar wat het belang is van die mensen en van het land. 

Die som is makkelijk gemaakt, ze leveren veel geld op?  

De belangen van het land en het individu, de asielzoeker, vallen 100 procent samen. Dat betekent dat wanneer je deze mensen eerder inschakelt, ze eerder een daadwerkelijke bijdragen aan de economie kunnen leveren. Dat betekent een directe winst van miljarden.  

En dan heb je het nog niet gehad over de hele integratie van mensen in de samenleving. De spanningen in de samenleving nemen alleen maar toe als je een groep mensen naast de samenleving zet.  

Geeft de SEO dan ook een belangrijke boodschap aan de informateurs?  

Ja, zij maken het nieuwe kabinet en die politieke partijen aan tafel hopelijk duidelijk dat er afspraken nodig zijn. Namelijk over hoeveel asielzoekers we binnenlaten, daarover zul je ook binnen de Europese Unie afspraken over moeten maken. En je zult het sentiment over de aanzuigende werking moeten adresseren.  

Die verdringing hangt niet aan de mensen die hier al zijn en die je kunt inzetten. Dat is langs elke dimensie goed voor Nederland.  

En dat betekent ook minder arbeidsmigranten?  

We moeten uitkijken dat je de ene moeilijke groep niet tegen de andere gaat uitspeelt. Maar het is absoluut zo, dat hebben we geleerd van de Oekraïners. Grote groepen gaan aan het werk als je ze de gelegenheid geeft.  

Deze mensen willen aan het werk, deze mensen gaan het werk doen wat de gemiddelde Nederlander niet eens bereid is te doen. De arbeidsmigranten komen niet alleen omdat ze goedkoop zijn. Arbeidsmigratie wordt hiermee beperkt, ze nemen geen nieuwe huizen in beslag en de economische voorspoed van het land neemt toe. Iedereen die hier is, moet meedoen aan de samenleving. Dat moet Iedereen vinden. En als je het asielbeleid beter in de hand wil krijgen, dan moet je dat aan de deur doen en niet achteraf.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse centrale bank verwacht dat de economie van de Verenigde Staten dit jaar ‘aanmerkelijk’ harder zal groeien dan eerder gedacht. ‘Dat verwachten ze ook in 2025 en 2026 nog, terwijl de inflatie tot en met 2025 ook nog aan de hoge kant blijft’, vertelt econoom Edin Mujagic. Toch vindt de econoom de boodschap die Fed-baas Jerome Powell had moeilijk te begrijpen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De laatste tijd daalt de inflatie behoorlijk rap richting de vurig gewenste twee procent. Hoewel het alles behalve zeker is dat die daling voortzet, gaat de ECB niet te lang wachten met het verlagen van de rentes.

De president van de ECB Christine Lagarde maakte dat vandaag bekend op een conferentie in Frankfurt.  Macro-econoom Edin Mujagić was daarbij.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De voorbije jaren konden de banken opereren in een ideale omgeving, met rentestijgingen – goed voor hun winstgevendheid, en historisch weinig faillissementen. 'De Europese banktoezichthouder waarschuwt dat er een einde komt aan die ideale mix’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.

Het was Claudia Buch, hoofd van de Europese banktoezichthouder, die waarschuwde voor gure tijden. Ze zegt tegen de Europese banken: maak je klaar voor een minder goed economisch klimaat. Daarbij heeft ze het over de geopolitieke situatie, die niet bevorderlijk is voor economische groei. Maar ze zoekt het ook dichter bij huis.

Met dat laatste verwijst ze naar de renteverhogingen die de ECB vorig jaar heeft doorgevoerd. Steeds meer bedrijven gaan daar last van krijgen, bijvoorbeeld als ze hun oude lening moeten hernieuwen tegen een hogere rente. Dat kan betekenen dat ze niet meer in staat zijn hun lening af te betalen of zelfs failliet gaan.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amsterdamse rechtbank heeft geoordeeld dat een advies van dienstverlener PwC uit 2018 om klanten rente te laten aftrekken van hun winstbelasting, niet had gemogen. In een land als Nederland, dat een traditie van het minimaliseren van de te betalen belasting kende, is belastingmoraal cruciaal. Dat meent hoogleraar Arnoud Boot.

Aan het einde van het jaar moet elk bedrijf zichzelf een cruciale vraag stellen, namelijk of het bedrijf tevreden kan zijn wanneer de resultaten samen met het effectief belastingtarief op de voorpagina van de krant worden vermeld. Het is logisch dat bedrijven, en mensen, niet te veel belasting willen betalen. Maar het betalen van belasting is een plicht. Het is daarom extra vervelend dat de overheid het belastingsysteem al twintig jaar niet herziet, waardoor er oneerlijkheden optreden, zoals box 3. Daarnaast hebben bedrijven een maatschappelijk draagvlak nodig om te opereren. Een bedrijf moet ondernemen aan de linkerkant van de balans. Een bedrijf is blijkbaar niet goed in de eigen activiteit wanneer allemaal spielerei aan de rechterkant van de balans nodig is.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het heeft er alle schijn van dat er de komende weken hard gewerkt wordt aan een regeringsakkoord dat op hoofdlijnen gesloten moet worden. Dit na de voorzet van informateur Kim Putters tot een zogeheten programkabinet. Wat hoogleraar Arnoud Boot betreft moet er vooral eens gekeken worden naar allerhande infrastructuren.

Als president Klaas Knot van De Nederlandsche Bank het afgelopen week had over dat Nederland een "krap land was", en dat we "uit ons hotel" aan het groeien zijn, dan moeten we ons realiseren dat er de afgelopen twintig jaar gewoon een beleid is gevoerd op basis van pure efficiëntie. Alles moest net passen.

En daarin kun je ook precies zien wáár het nu verkeerd gaat. De infrastructuur van het elektricteitsnetwerk, de infrastructuur van het openbaar vervoer, het staat allemaal onder spanning en er moet overal in geïnvesteerd worden. Die publieke infrastructuur zorgt vervolgens ook weer voor dat er meer economische activiteit mogelijk is, meer productiviteitsgroei. Dat is wat het land nodig heeft om uit de krapte te komen. Dat is het eerste element waarop ingezet moet worden.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De vonken die zorgen voor een aanhoudend hoge inflatie 

Inflatie is ooit (door de beroemde Amerikaanse econoom Milton Friedman) omschreven als een situatie waarin grote hoeveelheden geld op jacht gaat naar te weinig spullen. Die relatie tussen de hoeveelheid geld dat in omloop is en de hoogte van inflatie, oftewel geldgroei, lijkt een stuk minder sterk geworden, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Sinds 2008 is de hoeveelheid geld in de EU en de VS geëxplodeerd, waarom hebben we dan nu pas een hoge inflatie?  

Waarom lijkt die relatie minder sterk? 

Geld doet er wel degelijk toe, want voor inflatie heb je twee dingen nodig. Enerzijds heel veel geld, en anderzijds moet er íets gebeuren. Vergelijk het met een stapel brandhout. Als je daar een lange tijd brandstof op gooit, dan gebeurt er niks. Pas als er een vonk bij komt, gaat het branden. Datzelfde geldt voor de relatie tussen geld en en inflatie. Er is heel veel geld bijgedrukt, pas bij de uitbraak van de pandemie werd dat een probleem. Overheden in de hele wereld besloten om steun te gaan geven, dat geld begon te rollen. Toen werd voldaan aan beide voorwaarden, zowel te veel geld als een vonk.  

Maar er is ook iets anders aan de hand. Dat bijgedrukte geld is ook gaan zitten in dingen die niet meegenomen worden in de berekening van inflatie. Zoals huizenprijzen, staatsobligaties en financiële markten in het algemeen. Dat is de reden waarom de aandelenkoersen sinds 2008 elk jaar hoger zijn gaan liggen, terwijl die economie echt daar geen aanleiding toe gaf. Geld doet er namelijk wel toe. 

Maar waarom komt de term geldhoeveelheid in rapporten van het IMF, de ECB of de DNB dan niet voor?  

Vorig jaar was het helaas nul keer. Hopelijk is dat dit jaar anders. Maar ondanks dat er in de rapporten niet wordt gerept over geldgroei, zijn er meer bestuurders die hiervoor waarschuwen. In de zin van als we nou beter op die enorme geldgroei van de afgelopen jaren hadden gelet, dan waren we misschien niet verrast geweest door de hardnekkige inflatie van nu.  

Overigens neemt de geldhoeveelheid nu wel licht af. Dit verhaal gaat echter over een probleem uit het verleden. We hebben het over een hele kleine daling, de hele sloot geld die er sinds 2008 erbij is gecreëerd, is niet weg. Die is nog steeds aanwezig op financiële markten, en steeds vaker rolt dat geld naar de consumenten toe. Dat betekent dat de ECB moet rekeninghouden met een aanhoudend hoge inflatie, ook omdat overheden structureel meer geld uitgeven dan er binnenkomt. Dat is die vonk waar we het eerder over hadden. De komende jaren hebben we te maken met historisch hoge begrotingstekorten, heel veel geld in omloop en meerdere vonken. Dus de ECB zou zich niet laconiek moeten opstellen en er juist vanuit gaat dat de inflatie niet vanzelf weer gaat zakken.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor de tweede maand op rij noteren de Verenigde Staten een hogere inflatie dan werd verwacht. Nadat de inflatie in januari een groei van 3,1 procent werd genoteerd bij een verwachte inflatie van 2,9, kwam de inflatie in februari uit op 3,2 procent, waar juist 3,1 werd verwacht. ‘Het feit dat het is tegengevallen, kan je zien als een bevestiging van wat werd gevreesd, namelijk dat de laatste ronde tegen de inflatie de moeilijkste is’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ondanks dat Portugal miljarden euro’s heeft ontvangen uit de Europese Unie (EU) en het economisch steeds beter is gegaan sinds het lid is van de Unie, is bevolking er niet beter op geworden. Dat valt macro-econoom Edin Mujagic op in een rapport van een Portugese econoom. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De industriële productie is volgens nieuwe cijfers van het CBS in januari opnieuw gedaald ten opzichte van een jaar eerder. Een tweetal nuanceringen over die cijfers is echter wel op zijn plek volgens macro-econoom Arnoud Boot.

Het is allereerst goed om te beseffen dat cijfers over dit soort economische ontwikkelingen in de loop der tijd vaak nog worden aangepast. Dat gebeurt eigenlijk elke maand, zelfs twee jaar later worden ze soms nog aangepast. Een tweede nuancering bij deze cijfers is dat we hier puur productievolume aan het meten zijn, terwijl we in een land leven waar we moeten sturen op toegevoegde waarde met zo min mogelijk beslag op mensen en natuur. 

Hoe moeten we de cijfers uit de industrie dan wel interpreteren?

Ten opzichte van december volgt uit seizoensaangepaste metingen dat we in januari 4,5 procent achteruit zijn gegaan. Een maand geleden werd over december gezegd dat de industriële productie 3 procent lager lag. Maar ik ben gaan kijken en wat bleek: de seizoensgebonden cijfers waren 6,8 procent hoger in vergelijking met november. Zo zie je dat december een piek was. Ten opzichte van die piek zijn we nu dus 4 procent omlaag gegaan.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Nederlandse regering een geheime operatie ‘Beethoven’ optuigt om de boosheid van ASML te sussen, lijkt volgens macro-econoom Arnoud Boot verdacht veel op paniekvoetbal van een land dat last heeft van een calimerocomplex. Toch heeft de chipmachinefabrikant een punt. ‘Het is evident dat de politiek zeer onzorgvuldig is geweest in het nemen van besluiten.’  

Het nieuws over ASML werd al snel gevolgd door een mededeling van baggeraar Boskalis. Dat bedrijf wil uitbreiding naar Abu Dhabi, omdat het daar makkelijker aan goed geschoold personeel kan komen. Het zijn de gevolgen van politiek beleid, waarin op een donderdagnamiddag in oktober er zomaar allerlei besluiten doorheen gejast zijn. Zoals de expat-regeling en het al dan niet belasten van aandeleninkoop.  

Deze manier van besluitvorming was zeer onzorgvuldig en riep bij het bedrijfsleven direct de vraag op wat er nog meer op een willekeurige avond besloten kan worden. De vraag is ook wat er straks in het nieuwe regeerakkoord komt te staan. De politiek is heel veel te verwijten, daar heb je geen operatie Beethoven voor nodig, daar heb je een operatie politiek voor nodig.  

Gaat dit dan over het vestigingsklimaat of over de politiek?  

De reden voor de onvrede is onvoorspelbaarheid van de overheid. Nederland is een transparant land. De ligging is goed en we zijn verbonden met alle gebieden in de wereld. De kennis en de kwaliteit van de bevolking is hoog. Als vestigingsplaats heeft Nederland onvoorstelbaar veel positieve dingen. Er zijn ook minpunten, kijk maar naar de drukte op de woningmarkt.  

ASML wil een voorspelbare omgeving hebben. Dat bedrijf heeft een geweldig ecosysteem van allerlei bedrijfjes en kenniscentra om zich heen en zij hebben er alle belang bij om dat ecosysteem te versterken.  

Overigens heeft ASML (nog) niet gezegd daadwerkelijk te willen vertrekken uit Nederland, zij willen kijken naar waar ze verder kunnen groeien. Natuurlijk kan ASML die uitbreiding niet op een plaats daar in Veldhoven neer gaan zetten. Dus ook al komt er een tweede locatie, op 100 kilometer afstand van Veldhoven bij, dan is dat ook een vergroting van het ecosysteem. Dat is belangrijk voor de veerkracht van het bedrijf, want het is bedrijfsmatig zelfs onverstandig om alles op één plek te houden.  

Waarom kijken die bedrijven dan allemaal naar het buitenland  

De onvoorspelbaarheid van de overheid is een probleem. Maar dat Boskalis naar Abu Dhabi wil uitbreiden staat hier los van. Nee, Boskalis heeft een heel andere reden. Boskalis wil niet onderhevig zijn aan de eisen die gelden voor fatsoenlijk bestuur in ons land. Namelijk fatsoenlijk omgaan met het milieu bijvoorbeeld. Wij stellen hier eisen aan ondernemingen, die kunnen inderdaad af en toe doorschieten. Maar op het moment dat Boskalis naar een land gaat waar het rechtssysteem veel zwakker is, dan komen zij weg met dingen waar ze hier tien jaar geleden ook niet mee wegkwamen. Boskalis heeft een excuus gevonden om met opgeheven hoofd te kunnen zeggen dat ze iets doen wat uiteindelijktegen de belangen van de mensheid is 

Wat als je dat vergelijk doorzet naar andere bedrijven?  

Als je dat doortrekt dan kijken we naar Shell en naar Aegon. Shell is niet alleen maar door de hoge dividendbelasting naar het Verenigd Koninkrijk vertrokken. En Aegon heeft de Nederlandse activiteiten verkocht, terwijl het hoofdkantoor nog in Nederland staat. Dat zal niet zo blijven kan ik je zeggen, de groeistrategie van Aegon is gericht op de verkoop van woekerpolissen in Amerika. Daar mag je producten tegen hoge kosten verkopen, daar is de consumentenbescherming volstrekt onvoldoende.  

Wij moeten het heel erg vinden dat bedrijven dat doen. Maar we moeten het niet erg vinden dat Nederland bedrijven niet toestaat dat soort gedrag te vertonen. Dat is waar het gaat om bij Aegon, bij Shell en bij Boskalis. Overigens is de juridische hoofdzetel van Aegon al verhuisd naar Bermuda. 

De zaak van ASML is volstrekt verschillend. Zij willen een optimale bedrijfsstrategie voeren en heeft heel veel last van een onvoorspelbare Nederlandse politiek en het goed uitvoeren van de democratie. En dan neem je niet willekeurige beslissingen op een donderdagavond. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De consumptie van Nederlandse huishoudens is toegenomen in januari. Zelfs na inflatiecorrectie hebben we nog meer uitgegeven dan een jaar geleden. Het is slechts een kleine stijging van 0,3 procent. Echt reden tot juichen is het dus niet, zegt econoom Edin Mujagic. ‘In een goed economisch jaar wil je de consumptie van huishoudens zien groeien tussen de 1 en 3 procent.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Jerome Powell, voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, heeft in het Amerikaanse parlement gezegd nog steeds een renteverlaging na te streven. Dat laat alleen nog even op zich wachten door de inflatie die aan de hoge kant blijft. De deur naar verlagingen staat op een kier, mede omdat de Amerikaanse economie in het eerste kwartaal van 2024 een aanzienlijke groei zal laten zien. En dat helpt niet bij inflatiebestrijding en legt de lat voor renteverlaging hoog. ‘Ik zet mijn geld er niet op’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.

Het is de week waarin de leiders van zowel de Amerikaanse als de Europese centrale bank beide met belangrijke toespraken komen. Later vandaag geeft ECB-baas Christine Lagarde een persconferentie, de vraag is wat zij zal zeggen over de rente.

Enkele maanden geleden werd publieke nog gespeculeerd over aanstaande verlagingen, zowel in de VS als in de EU. Dat daar nu voorzichtiger over wordt gedaan, heeft te maken met een bekende beurswijsheid: don’t fight the Fed. De eerdere speculaties kwamen vooral van marktpartijen en ook toen al waarschuwde de Fed voor al te veel enthousiasme. Dat blijkt nu ook.

Hoe krijgt de Fed die financiële markten terug in het hok?

Dat lijkt inmiddels wel gebeurd. De markten gaan nu uit van drie renteverlagingen dit jaar, niet al te lang geleden was dat nog zeven keer. Maar als je goed naar Powell hebt geluisterd, heb je hem horen zeggen dat de Fed-rente waarschijnlijk heeft gepiekt. Dat impliceert een verlaging of misschien wel een verhoging van de rente. Hij moet alle opties open houden. Ik zet mijn geld niet op drie verlagingen dit jaar.

De inflatie in de VS daalt langzaam, ik sluit niet uit dat we dit jaar zelfs weer een stijging gaan zien. Bijvoorbeeld als gevolg van de spanningen in het Midden-Oosten. Die renteverlagingen zijn alles behalve zeker. Uit een rapport van de BIS (Bank for International Settlements) bleek eerder deze week dat de inflatie anders is dan anders. De BIS, de bankier van alle centrale banken, adviseert om rustig aan te doen met renteverlagingen. Dat pleidooi echoot na en was duidelijk terug te horen in de toespraak van Jerome Powell.

In hoeverre zal de ECB de lijn van de Fed volgen?

Voor de ECB geldt min of meer hetzelfde als voor de Fed. Ze willen heel graag de rente verlagen, maar de omstandigheden zijn er niet naar. Dus ook hier verwacht ik geen grote besluiten. Overigens neemt Powell vandaag ook opnieuw het woord, dan in de Amerikaanse senaat. Naar verwachting zal zijn verhaal niet erg afwijken van wat hij eerder heeft gezegd.

Tegelijkertijd spelen er ook andere zaken bij de ECB

Er is een hoop gemopper binnen de gelederen van de ECB. Enerzijds over de lonen, over het functioneren van president Lagarde zelf. Laatste punt van discussie gaat over een uitgelekte brief van het personeel aan het bestuur, waarin het beklag wordt gedaan over de gang van zaken bij de bank. Dat is niet voor het eerst maar het gaat nu een stapje verder.

De aanleiding zijn uitspraken van het Nederlandse bestuurslid binnen de centrale bank, Frank Elderson. Die heeft gezegd dat wanneer een nieuwe of bestaande werknemer van de ECB zich niet kan vinden in het klimaatbeleid van de centrale bank, die persoon eigenlijk niets heeft te zoeken bij de ECB. Nieuw personeel zou zelfs geherprogrammeerd moeten worden. Daar beklaagt het personeel zich over want dit staat haaks op de diversiteit van meningen en transparantie binnen de ECB. Het personeel van de ECB roept het bestuur op om de leiderschapsstijl onder de loep te nemen. Dat is diplomatieke taal, ze bedoelen dat zo niet langer kan. Ik ben heel benieuwd of Christine Lagarde, president van de ECB, vandaag naast alle vragen over wat ze gaat doen met de rente, ook vragen krijgt over het gemor binnen de ECB.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nu de inflatie langzaam maar zeker weer zakt en de 2 voor de komma staat, wordt de roep om renteverlagingen weer luider. ‘Het grote beeld is dat de inflatie zakt, in zowel Europa als de Verenigde Staten. Die 2 procent waar men naar streeft, komt steeds dichter bij’, zegt econoom Edin Mujagic. Maar, hij heeft een belangrijke winstwaarschuwing. De oorzaak? Een rapport van de Bank voor Internationale Betalingen (BIB) waarin wordt voorspeld dat de inflatie langzamer zal dalen dan normaal. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Pensioenfonds ABP wijzigt het beleggingsbeleid. Zo gaat 30 miljard euro van het pensioenfonds naar ‘impactbeleggingen’, investeringen waarbij naast renderen ook een maatschappelijk resultaat komt kijken. Verder wil ABP meer beleggen in Nederland en meer bedrijven weren die de duurzaamheidscriteria niet halen. Volgens hoogleraar Arnoud Boot kunnen mensen daar in ieder geval niet tegen zijn. Al waarschuwt Boot voor het te hard van stapel lopen wat betreft het uitsluiten van bedrijven. 

Is de wijziging van het beleggingsbeleid een begrijpelijke stap van ABP?

ABP heeft een totaal vermogen van ongeveer 500 miljard euro en het logisch dat te spreiden. Dat is ook in het belang van de pensioengerechtigden. Van de 30 miljard euro die het pensioenfonds wil steken in 'impactbeleggingen', gaat in de komende zes jaar minstens 10 miljard euro naar Nederland. Dat geld moet aan de ene kant worden gestoken in innovatie en duurzaamheid en aan de andere kant in huurwoningen. De overige 20 miljard euro gaat naar 'impactbeleggingen' in het buitenland.

Een pensioenfonds kan het eigen vermogen beleggen of investeren. Beleggen is geld steken in iets waarvan je niet weet wat het is. En investeren houdt in dat je er bovenop zit. 'Impactbeleggen' valt onder dat laatste. Daarmee wil het pensioenfonds iets bereiken, daar kun je absoluut niet op tegen zijn. Verder wil het fonds ongeveer 80 procent van de portefeuille indexbeleggen, dus passief in plaats van actief.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De ceo’s van ASR en NN Group waarschuwen in het Financieele Dagblad dat Nederland minder aantrekkelijk wordt voor buitenlandse investeerders. Volgens de topmannen moet er veel meer voorspelbaarheid zijn in het overheidsbeleid, omdat onvoorspelbaarheid het investeringsklimaat verslechtert. Een terechte oproep, vindt hoogleraar Arnoud Boot.

Die voorspelbaarheid is zelfs belangrijker dan een gunstig belastingklimaat. Bedrijven willen kunnen opereren, wat betekent dat ze willen weten waar ze aan toe zijn. Je wil als bedrijf investeren waar je je kunt voorbereiden op de toekomst en je wil weten dat je in een betrouwbaar land zit met een betrouwbare overheid. Dat is veel belangrijker dan of de lastendruk een procentpunt hoger of lager is. Je wil je kunnen instellen op de regelgeving op het beleid zoals dat bestaat. Als dat telkens wijzigt, kun je geen langetermijninvesteringen doen.

Wat maakte Nederland eerder wel een aantrekkelijk land voor investeerders?

Juist de voorspelbaarheid van de overheid, de rechtsstaat en hoe wij hier met zaken omgaan. Maar je ziet dat het parlement de laatste jaren veel opportunistischer bezig is. Kijk maar naar de ‘middag van het feest van de democratie’ van Jesse Klaver, waar in een middag allerlei maatregelen erdoorheen gejast moesten worden die grote gevolgen voor bedrijven hebben. Dat opportunisme waarmee we naar zaken kijken, dat kan eigenlijk niet.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Uit cijfers van het Duitse equivalent van het CBS - Destatis - blijkt dat lonen aldaar gemiddeld met 6 procent zijn gestegen. En hoewel dat goed nieuws lijkt, is het tegenovergestelde waar volgens macro-econoom Edin Mujagic.

Duitse consumenten kregen er inderdaad gemiddeld 6 procent bij, maar ik ben een econoom. Dus ik haal daar vervolgens de inflatie van af. En de geldontwaarding in Duitsland bedroeg vorig jaar maar liefst 5,9 procent. Het goede nieuws is dat men er wel degelijk op vooruit is gegaan, maar het is een afrondingsverschil.

Máár, hoe mager het ook lijkt, er is toch reden voor een feestje. Het is de eerste stijging van wat we reële lonen noemen sinds 2019. Ze hebben er in Duitsland dus heel erg lang op moeten wachten.

Maar is het voldoende om al die jaren een beetje goed te maken?

Nee absoluut niet. 0,1 procent is bij lange na niet voldoende zelfs. Als je hetzelfde rekensommetje maakt voor de eurozone - alle eurolanden samen - dan zie je dat de gemiddelde loonstijging vorig jaar 5,3 procent bedroeg. De totale inflatie daarentegen was 5,4 procent, dus we er zijn als geheel zelfs iets op achteruit gegaan.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Centrale Bank, de ECB, is met cijfers gekomen over de kredietverlening door banken. Daaruit blijkt dat banken, voor het eerst in zes maanden, minder leningen verstrekken aan bedrijven en huishoudens. Volgens macro-econoom Edin Mujagic, zegt dit onder meer dat dat de renteverhogingen van de ECB werken. ‘Ik zou me heel grote zorgen hebben gemaakt als dat niet het geval zou zijn geweest.’  

De ECB heeft in korte tijd de rente verhoogt van nul naar vier procent. ‘Als je daar geen effect van ziet, dan heb je een groot probleem.’  

Maar er is meer aan de hand?  

Als de kredietverlening achterblijft, dan mag je verwachten dat de economische groei dit jaar heel erg mager zal zijn. Een economie groeit harder wanneer het geld rolt. En dat geld rolt pas als de kredietverlening gezond en hard groeit. Dat betekent immers dat we vaak naar de bank stappen om een lening af te sluiten en om dat geld vervolgens uit te gaan geven. Deze cijfers laten zien dat daar dit jaar weinig te halen valt.  

Wat vinden die ervan de andere economen nou? 

Dit wordt gebracht als slecht nieuws. Maar ik zie dat anders, omdat je ook dit soort ontwikkelingen moet zien in een groter beeld. Ik had me grotere zorgen gemaakt als we van de ECB te horen hadden gekregen dat de kredietverlening uitbundig was gegroeid. Dat zou namelijk betekenen dat de strijd tegen de inflatie geen zoden aan de dijk zet.  

Om inflatie te kunnen bestrijden heb je nodig dat mensen zien dat er een oorlog gevoerd wordt tegen die inflatie. Als mensen dat niet doorhebben, dan wordt de bestrijding heel moeilijk. Maar net als in de medische zorg geldt ook hier dat voorkomen beter is dan genezen, want we zien nu dat genezen heel veel pijn doet. Ook in de economie.  

Wat zijn de alternatieven dan?  

De ECB had kunnen besluiten weinig, of helemaal niks, te doen tegen de inflatie. Dan was de inflatie niet, of niet daadkrachtig genoeg, aanpakt waardoor deze te lang op een te oog niveau komt. Dat zorgt ervoor dat de langetermijnrente structureel omhooggaat en de onzekerheid over de economie wordt veel groter. Omdat je simpelweg niet weet wat de prijzen volgend jaar zullen zijn. Dat remt dan weer de economische groei op termijn af en zorgt voor een toenemende ongelijkheid in een land.  

Dat alternatief is dus erger dan het medicijn?  

De les die hieruit kan worden getrokken is dat je de inflatie beter laag moet houden. Beter voorkomen dan genezen, want genezen doet heel veel pijn. En dus is dit ook een les voor toekomstige bestuurders van de ECB. Zorg ervoor dat je de rente niet te lang te laag houdt, want dan krijg je onvermijdelijk hiermee te maken.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Macro-econoom Edin Mujagic stelt dat er een verbazingwekkend groot verschil te zien is tussen het gedrag op de financiële markten en de algemene economische ontwikkelingen. ‘Er gaat geen dag voorbij zonder een all time high op de beurzen', licht de macro-econoom zijn constatering toe.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De voorgestelde aanpassing van de postwet door PostNL-topvrouw om per week minder vaak post te hoeven bezorgen klinkt misschien als logische stap, maar het verklaart volgens hoogleraar Arnoud Boot vooral 'waar we terechtgekomen zijn'.

Een paar jaar geleden heeft toenmalig staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer een fusie - of hoe je het ook noemen wil - toe te staan tussen PostNL en Sandd. Laatstgenoemde was de enige concurrent van PostNL, en dus ook het enige bedrijf wat de markt levendig had gehouden en dus vernieuwing op de markt mogelijk maakte.

Iedere deskundige - inclusief de Autoriteit Consument & Markt (ACM) - raadde die beslissing af. Het was absoluut ongewenst, want er ontstond daardoor een monopolist die daarop niet meer hoeft te vernieuwen en die de overheid voor een gedwongen feit gaat plaatsen. En daar staan we nu. (...). Een dergelijk monopolie betekent dat het bedrijf in slaap valt, en dat het niet efficiënt gaat opereren en niet concurrerend is. En dan krijg je dit soort persberichten, dat PostNL 'de postbezorging wil aanpassen zodat hij beter aansluit op de behoefte van klanten en consumenten.'

Is dat zo'n slecht statement dan?

Het is dat ze er ook aan toevoegen dat een nieuwe manier van postbezorging ook aansluit op de huidige arbeidsmarkt, want het minder gaan bezorgen van post en de inefficiëntie van de afgelopen jaren sluiten hebben niks te maken met het belang van consumenten. Die hebben er juist géén belang bij dat zaken inefficiënt lopen, en dat de hele postbezorging niet meer loopt.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Centraal Planbureau (CPB) heeft gisteren haar economische raming voor 2024 gepresenteerd, en er is sprake van 'halleluja', aldus hoogleraar Arnoud Boot. 'Ik zou bijna zeggen dat het ongekend is, die voorspelling voor komend jaar.'

Waarom dan?

Er is een groei van 1,1 procent voorspeld. Dat is minder dan wat het CPB in september voorspelde, maar aanzienlijk meer dan de Europese Unie en de grootbanken een maand geleden voorspelden.

Tegelijkertijd kan iedereen blij zijn om de voorspelde koopkrachtstijging. Die is aan de onderkant heel erg groot. Groter dan ooit zelfs: 2,5 procent. Dus die cijfers zijn gewoon goed.

Maar: het CPB ontkomt niet aan een naar beneden bijgestelde prognose?

Dat klopt. Waar de voorspelling inderdaad naar beneden is bijgesteld ten opzichte van september, daar is de prognose aanzienlijk hoger dan de prognose van ieder ander instituut een paar weken geleden. Het CPB is dus veel optimistischer over de Nederlandse economie, in ieder geval op de korte termijn. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland zou zich meer moeten inspannen om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Daarvoor pleit econoom en columnist Heleen Mees. Ze wijst erop dat veel buurlanden een veel hogere arbeidsproductiviteit hebben dan wij.  

‘De groei van de arbeidsproductiviteit blijft al tien jaar achter op dat van de Verenigde Staten, maar ook van omringende landen als Denemarken en Duitsland’, zegt Mees. Dat is volgens de econoom zorgelijk. ‘Groei van de arbeidsproductiviteit hebben we nodig om welvarender te worden en om onze verzorgingsstaat in stand te houden.’

Ze verwijst naar een onderzoek van Hugo Erken, econoom bij de Rabobank, waaruit blijkt dat de groei van de Nederlandse arbeidsproductiviteit al jaren stagneert, terwijl buurlanden juist groei laten zien. ‘Nederland blijft erg achter. Uit dit onderzoek blijkt dat dat komt doordat Nederland groei laat zien in laagproductieve sectoren, zoals horeca en de uitzendbranche. Die groeit heel sterk, terwijl hoogproductieve sectoren bijna geen groei laten zien.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Economen van ING, Rabobank en ABN Amro hebben een rapport geschreven waarin ze een klimaatlabel voor huizen bepleiten. Dat label zou moeten vastleggen hoe groot het risico is op bijvoorbeeld overstromingen of droogte. Het rapport is gericht op klimaatrisico’s voor kopers van huizen en huizenbezitters en biedt zicht op kosten die ze in de toekomst mogelijk krijgen. Hoogleraar Arnoud Boot hoopt dat banken hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Chinese centrale bank heeft de rentes verlaagd, na die beslissing een lange tijd voor zich uitgeschoven te hebben. En dat heeft alles te maken met het feit dat de Chinese economie voor geen meter loopt, weet macro-econoom Edin Mujagic.

En daar probeer je dan met renteverlagingen verandering in te brengen. Opvallend genoeg gaat het hier om de vijfjarige rente die is verlaagd, de rente die zeer belangrijk is voor de hypotheekrentes in China. De maatregel is erop gericht dat mensen hierdoor makkelijker hypotheken opnemen om huizen te kopen, waardoor de huizenprijzen weer stijgen.'

Want de vastgoedcrisis is nog steeds het grootste probleem in China?

Die mag worden gezien als de kern van het probleem in China. Direct en indirect is de Chinese vastgoedsector goed voor tussen de 25 en 30 procent van de economie. Als het daar dus slecht gaat, gaat het per definitie met de economie slecht.

Wel vraag ik me af of de maatregel gaat helpen. De reden waarom de Chinese economie geen hypotheekleningen afsluiten is niet omdat de rente ontzettend hoog is - ze hebben gewoonweg geen vertrouwen in de economie. Zij vrezen ervoor dat de bouwbedrijven, die verantwoordelijk zijn voor de bouw van de huizen, er over een jaar niet meer zullen zijn. Of de huizen wel afgebouwd gaan worden. En daar helpt een renteverlaging dus niet bij. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na het lezen van recente rapportages van onder meer de OESO, het IMF en DNB zou je denken dat de Nederlandse economie er bepaald niet rooskleurig voor staat. Volgens econoom Arnoud Boot valt dat reuze mee en zijn de cijfers verre van verontrustend, zolang je maar naar de juiste zaken kijkt. 

In termen van welvaart per hoofd van de bevolking gaat het helemaal niet slecht in Nederland, vergeleken met de landen om ons heen. Een belangrijke maatstaf is het besteedbare inkomen per hoofd van de bevolking. En wat blijkt: dan staan we huizenhoog, hoger dan Duitsland, Frankrijk, België en het Verenigd Koninkrijk. Als je kijkt naar de rankings over de tijd, zoals bijvoorbeeld de Youth Development Index, een veel bredere maatstaf die gaat over gezondheid, dan zie je dat Nederland het in vergelijking met Frankrijk veel beter heeft gedaan. Nederland en Frankrijk stonden dertig jaar geleden allebei rond plaats 8. Wij staan nu nog steeds op plaats 8, Frankrijk staat niet eens meer in de top 25.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Van de Nederlandse verdiensten in de internationale maakindustrie bestaat inmiddels 66 procent uit diensten, blijkt uit een rapport van het Centraal Planbureau (CPB). ‘De diensten gaan niet alleen domineren in die maakindustrie, maar gaan automatisch over de grenzen van sectoren heen’, zegt hoogleraar Arnoud Boot.

Er zitten twee lessen aan. Allereerst dat inzetten op de maakindustrie kortzichtig is als je niet realiseert dat de toegevoegde waarde van de diensten daarbinnen steeds belangrijker worden. Het tweede is over sectoren heen, en dan kom je aan het hele Nederlandse model van sectoren. Er zitten bepaalde efficiëntievoordelen aan het verdelen van bedrijven in sectoren, maar je moet wel zorgen dat je bepaalde zaken op slot zet.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De euro bestaat 25 jaar en volgens ECB-president Christine Lagarde is de eerste kwart eeuw van de munt een groot succes geweest. Volgens econoom Edin Mujagic is het echter lastig te zeggen of we er echt wat mee zijn opgeschoten.

Tijdens de 25 jaar dat we de euro hebben, zijn landen die de munt gebruiken regelmatig gevraagd naar hoeveel steun er voor de munt was. Daaruit blijkt dat de steun voor de euro in die 25 jaar min of meer gelijk is gebleven. Waar de steun de afgelopen 25 jaar wél steeds verder voor afbrokkelde, is voor de Europese Centrale Bank. Je ziet duidelijk dat het vertrouwen voor de ECB, die ervoor moet zorgen dat de euro een beetje goed loopt, met name de afgelopen jaren behoorlijk is gedaald.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na drie maanden van krimp is de Nederlandse economie in het laatste kwartaal van vorig jaar weer gegroeid. Maar niet alle motoren van de economie draaien even hard, stelt macro-econoom Edin Mujagic. Veel is te danken aan overheidsuitgaven, en dat is niet per se een goed teken.

In het laatste kwartaal van 2023 is de economie met 0,3 procent gegroeid vergeleken met het derde kwartaal, meldt het CBS. En als je levensmotto is dat het glas halfvol is in plaats van halfleeg, dan zou je dus kunnen stellen dat het de goede kant opgaat.

Maar er hoort wel een bedenking bij. Namelijk dat overheidsuitgaven een belangrijke drijfveer zijn geweest van de groei. Als de overheid geld uitgeeft, is dat meestal geld dat de overheid niet heeft, want er is een begrotingstekort. Het gaat dus om consumptie uit de toekomst die de overheid naar voren haalt. Uiteindelijk zullen we moeten opdraaien voor het begrotingstekort, bijvoorbeeld in de vorm van hogere belastingen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zelfs de president van de Europese Raad, Charles Michel, zei het onlangs: strategische autonomie is het belangrijkste doel van de huidige generatie Europeanen. Europa wil minder afhankelijk zijn van andere landen, en met name van China.

De concrete vertaling daarvan is dat je productie terughaalt naar eigen land. Dan word je minder afhankelijk van wie dan ook. Maar dat heeft wel economische gevolgen, zoals blijkt uit een nieuwe paper van de Europese Centrale Bank (ECB). Die stelt dat het streven naar autonomie op de langere termijn leidt tot een langere groei en een hogere inflatie.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat Achmea overweegt zijn levensverzekeringstak te verkopen, is goed nieuws volgens hoogleraar Arnoud Boot. Hij spreekt van een logische keuze, en is blij dat Achmea ook niet elders met levensverzekeringen gaat leuren.

Dat deed Aegon bijvoorbeeld wel - zij hebben zich uiteindelijk gericht op een markt waar ze de woekerpolissen nog wel kunnen verkopen. Ze kiezen de landen uit waar geen consumentenbescherming is, waar dus aan de lagere middenklasse producten kunnen worden met kostenniveaus van 50 procent. Dat gaat ook vaak met tussenpersonen.

An sich is er niets verkeerd aan het product 'levensverzekering', maar als je door verkooppraktijken een kostenstructuur van 50 procent kunt verdoezelen? In de Nederlandse gevallen van de woekerpolissen waren er paginagrote advertenties waar men rechtsonder kon tekenen om 10.000 gulden over te maken dat vervolgens belegd zou worden in Hollands Glorie. Maar daarbij werd niet gezegd dat er maar 60 procent werd belegd, terwijl 40 procent achtergehouden werd. Dat soort verkooppraktijken zijn in de Verenigde Staten nog legaal.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Econoom Arnoud Boot vindt het ‘niet verrassend’ dat banken recordwinsten boeken. Na de Rabobank en ING noteert ook de Volksbank enorm hoge winsten. ‘Het is niet verrassend dat al die banken recordwinsten boeken. Spaarders weten dat ze geen rente krijgen, die is dus gebleven in die winst van de banken’, zegt de econoom.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt heeft de huidige ronde formatiegesprekken gestaakt, onder meer omdat de financiële huishouding van Nederland er slechter voor staat dan eerder werd gedacht. ‘Als dit waar is, dan maak ik me als econoom nog meer zorgen dan ik me hiervoor al maakte’, zegt econoom Edin Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Opnieuw is een Amerikaanse bank in de problemen gekomen. Maar Minister van Financiën Janet Yellen maakt zich nog geen grote zorgen over de hele financiële sector omdat het probleem ‘beheersbaar’ is. Wel ziet ze dat banken behoorlijk gestresst zijn doordat steeds meer kantoorgebouwen leeg staan. Macro-econoom Edin Mujagic vindt de reactie van Yellen voorspelbaar. ‘Wat verwacht je? Ze kan heel moeilijk zeggen dat het een onbeheersbaar probleem is.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De schuld van de Amerikaanse overheid is inmiddels zo hoog, dat het onhoudbaar is geworden. Dat stelt de baas van de Federal Reserve Jerome Powell. ‘Hij zei dat de Amerikaanse staatsschuld eigenlijk onhoudbaar is. Een centrale bankier die dat zegt, dat is nogal wat’, vindt macro-econoom Edin Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Federal Reserve-president Jerome Powell gaf afgelopen week allerhande interviews waarin hij probeert verwachtingen van de financiële markten te temperen. En dat lukt hem best aardig, vindt hoogleraar Arnoud Boot. 'Al waren de dingen die op zijn interviews volgden een stuk interessanter.'

Ik doel daarmee op de presentatie van de Amerikaanse economiecijfers. Er zijn namelijk meer dan 350.000 banen gecreëerd in januari, en dat is veel meer dan verwacht. Dat betekent ook dat je de rente niet zomaar kan gaan verlagen, omdat de krapte op de arbeidsmarkt blijft.

Powell is meer mee is gegaan met financiële markten dan ik zelf had verwacht. Met financiële markten bedoel ik analisten die de hele dag naar een scherm kijken, of consultants die iedere dag op zoek gaan naar bedrijven om problemen aan te praten, zodat ze werk krijgen. Zij gingen er in hun kuddegedrag vanuit dat er dit jaar zes renteverlagingen zouden komen, met rentestappen van een kwart procent. Te beginnen in maart, waarna er vijf zouden volgen.

Maar dat is dus niet het geval?

Wat Powell heeft gezegd - en dat verraste mij - is dat hij de rente bij de huidige inzichten maar drie keer gaat verlagen. En dat vind ik buitengewoon precies statement. Hij voegde daar natuurlijk aan toe dat als de economie meer aangejaagd wordt, dat de rente dan afgeremd wordt. Het verbaasde me in ieder geval.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Havenbedrijf Rotterdam heeft met Boudewijn Siemons een nieuwe ceo. Veel was te doen over zijn loon, waarbij de gemeente Rotterdam als aandeelhouder wilde vasthouden aan de Balkenendenorm van 233.000 euro. ‘Maar die norm is totaal niet relevant voor zo'n complexe en veeleisende functie’, zegt econoom Arnoud Boot.

Dat het bij de aanstelling van een nieuwe ceo vooral ging over het al dan niet vasthouden aan de zogenaamde Balkenendenorm, laat zien dat we verkeerd bezig zijn, meent Boot.  Het belang van het bedrijf is veel belangrijker dan het belang van de persoon.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De nieuwe inflatiecijfers geven een vertekend beeld. Dat stelt macro-econoom Edin Mujagic. Hij merkt op dat de inflatie in januari is gestegen met ruim 3 procent, terwijl de inflatie in december iets meer was dan 1 procent. ‘Wederom een vertekend beeld, mede door het feit dat in januari vorig jaar het energieplafond van kracht ging. Dat valt nu weg’, zegt de econoom. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) voorspelt een hogere wereldwijde economische groei dan in eerste instantie werd verwacht. Dit jaar en komend jaar zal de wereldeconomie met respectievelijk 3,1 en 3,2 procent groeien. ‘Voor het eerst in een lange tijd is het weer een optimistisch geluid’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De economie van de eurozone is op het nippertje toch niet in een recessie beland. De groei in het laatste kwartaal van 2023 bedroeg precies nul, de groei over het hele vorige jaar kwam uit op 0,5 procent. De Duitse economie kromp in het vierde kwartaal wel, en daar voelt de hele eurozone de gevolgen van. ‘Vergeleken met de cijfers die uit Amerika naar buiten komen, is het magertjes’, zegt econoom Edin Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

ABN Amro slaat de handen ineen met de Europese Investeringsbank (EIB) voor een totaalbedrag van 500 miljoen euro. En dat is goed nieuws volgens hoogleraar Arnoud Boot, die de bank hiermee ziet terugkeren naar zijn roots met betrekking tot het mkb.

De bedoeling van die leningen is om de verduurzaming en de overgang naar een nieuwe economie te versnellen. Het initiatief komt eigenlijk vanuit die Europese Investeringsbank. Zij stellen 250 miljoen euro in deze tranche ter beschikking, die gematcht wordt door ABN Amro. 

Deze leningen, die tot 12,5 miljoen euro per stuk lopen, zijn voor het mkb. Ook worden er normale condities voor gehanteerd, naast de lagere rente. En daarmee grijpt de bank terug op zijn dna: het voorzien in financiering aan het kleinere en middelgrote bedrijfsleven.

Bedrijven profiteren dus het meest?

De leningen onderscheiden zich vooral van potentiële directe overheidsacties waar niet-zakelijke condities worden gehanteerd. In plaats daarvan worden hier de expertise van ABN Amro en - op de achtergrond - de EIB gebundeld. Dus de gewone evaluatie van leningen, wat wel zinvol is en wat niet, blijft identiek. In dat opzicht is deze extra allocatie ook een aanzet voor ABN Amro om te zorgen dat ze hun expertise versterken en op peil houden. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Econoom Arnoud Boot maakt zich ondanks de deprimerende geluiden weinig zorgen over de economie. ‘Pessimisme voert de boventoon, maar de economie draait als een tierelier.’ Hij schetst het contrast met twee jaar geleden, toen er massaal steunpakketten werden uitgedeeld. Toch ziet hij een probleem ontstaan, omdat kleinere bedrijven minder ruimte krijgen. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland profiteert het meest van alle landen van de internationale handel, dat blijkt uit een rapport van het Internationaal Monetair Fonds. Gemiddeld hebben Nederlanders hierdoor 91 uur extra vrije tijd per jaar erbij gekregen. Maar protectionistische maatregelen van overheden kunnen roet in het eten gooien, waarschuwt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Er is een duidelijk verband tussen de mate van internationale handel en het gemiddelde werkuren in een jaar.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Steeds vaker verkopen banken een ‘nee’ als het een aanvraag ontvang voor een lening. Dat blijkt uit een survey van de Europese Centrale Bank (ECB) onder Europese banken.  ‘Als ze ‘ja’ zeggen, dan is het bedrijf dat een lening heeft aangevraagd ongetwijfeld blij, in eerste instantie. Maar dan komen de voorwaarden aan de orde, want dan blijkt dat banken meer zekerheden willen hebben’, zegt econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

DNB-baas Klaas Knot heeft op het World Economic Forum in Davos nog eens benadrukt dat verdere verlaging van de rentes pas mogelijk is als de lonen in Europa wat matigen. Daarmee lijkt hij ietwat stiekem de schuld van de aanhoudend hoge inflatie in de schoenen van de vakbonden te willen schuiven, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Misschien kan Knot als bestuurslid van de ECB beter de hand in eigen boezem steken. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Door teruglopende investeringen komt het verdienvermogen van de Nederlandse economie steeds verder onder druk te staan. Die waarschuwing doen werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland aan de Tweede Kamer. ‘De afgelopen jaren is er over het bedrijfsleven gepraat alsof het een kwade geest in de samenleving is’, stelt econoom Arnoud Boot. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Econoom Arnoud Boot is vol lof over de uitspraken van Sandor Gaastra, de secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat om boeren te laten betalen voor stikstofuitstoot. ‘Er wordt een moedig standpunt ingenomen’, vindt de econoom. Hij steunt de uitspraken van de hoogste ambtenaar van het ministerie. ‘Een economie zonder negatieve externe factoren is onmogelijk’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De renteverlagingen waar beleggers ‘vurig’ op hopen, zullen waarschijnlijk pas later dan verwacht worden doorgevoerd door de Europese Centrale Bank (ECB) en de Federal Reserve. ‘De beurzen kleurden daardoor rood, met name in China’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens Hugo de Jonge ligt de oorzaak van de hoge huren in Nederland bij de schaarste van woningen en het gebrek aan regulering. Een uitspraak die Edin Mujagic zijn wenkbrauwen doet fronzen. ‘Onderzoeken wijzen keer op keer uit dat naarmate er meer regels komen, de kwaliteit en kwantiteit van woningen omlaag gaat.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Econoom Edin Mujagic begint zich hardop af te vragen waarom de Europese Centrale Bank met een Central Bank Digital Currency (CBDC), ook wel de digitale euro genoemd, bezig is. ‘Munten lossen het probleem van ruilhandel op, banken losten het probleem van munten op met biljetten, maar welk probleem lost de digitale euro op?’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De extreemrechtse Duitse partij Alternative für Deutschland (AfD) doet het steeds beter in de peilingen, en zou in een landelijke verkiezing groter worden dan de huidige Duitse regeringscoalitie. Maar in plaats van te onderzoeken waarom de partij zo populair is, wordt er in Duitsland gesproken over het verbieden van AfD. En dat is de verkeerde aanpak, aldus macro-econoom Edin Mujagic.

Ik ben geen jurist of politicus, dus ik laat het graag aan hen over om er op die manier over te praten. Maar als econoom valt het me op dat het een nieuw voorbeeld is van hoe onze maatschappij en onze beleidsmakers hele grote problemen 'op proberen te lossen'.

Met inflatie zagen we dat ook; toen prijzen begonnen te stijgen werden er heel snel maatregelen genomen en werden mensen gecompenseerd. Er waren zelfs landen waarin de prijzen bevroren werden. Maar dat zijn geen oplossingen. De onderliggende oorzaak werd niet aangepakt, en laat het grote probleem eigenlijk nog groter worden.

Oftewel: zachte heelmeesters maken stinkende wonden?

Dat is hier ook echt van toepassing. Je zou je dus eigenlijk af moeten vragen waarom de AfD zo groot is, of om het algemener te maken: waarom zijn dit soort partijen in heel veel landen in Europa en in de Verenigde Staten steeds populairder aan het worden. Mijn antwoord? Het is een uiting van een grote mate van ontevredenheid onder het volk.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens Christine Lagarde, de president van de Europese Centrale Bank, is de mogelijke herverkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten een grote bedreiging voor Europa. Daarmee heeft zij, in de ogen van macro-econoom Edin Mujagic, een lijn overschreden. 'Eigenlijk is Lagarde zelf een bedreiging voor Europa.’

Wat is er zo verkeerd aan haar opmerking?

Centrale banken in de hele wereld, dus niet alleen de ECB en de Fed, horen onafhankelijk te zijn. Lagarde heeft nu laten zien dat, in dit geval de ECB, juist steeds minder onafhankelijk is. Of je het met haar eens bent of niet, ze mengt zich hier in politieke aangelegenheden van een ander land. Dat doe je gewoon niet. En dit is dezelfde persoon die, als ze de vraag krijgt, niet wil ingaan op het beleid van de Fed. Want dat zou niet chique zijn.

Lees ook | Lagarde past voor ministerpost in nieuwe Franse regering

Maar dit past in een lijn die we vanaf dag één van haar periode als president van de ECB hebben gezien. Lagarde heeft de centrale bank gepolitiseerd. Het gaat te vaak over andere zaken dan monetair beleid, zoals klimaat, en nu dus ook over politieke zaken.

Waarom is dat erg?

Ze mag die opvattingen hebben, maar een centrale bank hoort zich niet uit te laten over welke leiders aan de macht zijn elders in de wereld. Daarnaast heeft ze een bepaalde taak als ECB-baas, namelijk het verlagen van de inflatie. Daar faalt ze vanaf dag één in: Sinds haar aantreden is de inflatie veel te hoog, ze is veel te laat in actie gekomen en in mijn optiek heeft ze te weinig gedaan. De inflatie blijft waarschijnlijk ook nog jaren te hoog.

‘Hiermee kweekt ze een vruchtbare bodem voor populisme’

Edin Mujagic, macro-econoom

Daarmee zet ze veel op het spel. Ze ondermijnt de Europese belangen en de Europese samenwerking. Hiermee kweekt ze een vruchtbare bodem voor populisme, en als er iemand een gevaar is voor Europa, de euro en de ECB dan is het de president van de ECB wel.

Lees ook | Trump doet 'slotpleidooi' voor de televisiecamera: 'Niks geleerd van 2016'

In de statuten van de ECB staat dat ieder lid van het bestuur door het Hof van Justitie uit zijn of haar ambt gezet kan worden als er sprake is van ernstige tekortkoming. Als ik de president van de Nederlandse bank zou zijn, zou ik bij de eerstvolgende vergadering van de directie van ECB de directie vragen om dit artikel in werking te gaan stellen.

Volgens Christine Lagarde, de president van de Europese Centrale Bank, is de mogelijke herverkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten een grote bedreiging voor Europa. Daarmee heeft zij, in de ogen van macro-econoom Edin Mujagic, een lijn overschreden. 'Eigenlijk is Lagarde zelf een bedreiging voor Europa.’ (Copyright: xEibner-Pressefoto/FlorianxWieganx EP_FWD) (ANP / Imago Stock & People GmbH)Maar de wereld heeft ook gewacht op Amerikaanse inflatiecijfers. Wat zie je daar?

De geldontwaarding in Amerika is uitgekomen op 3,4 procent, iets meer dan de 3,1 procent van november. Zo blijft uit de inflatiecijfers die donderdag bekend zijn gemaakt. Het is ook iets meer dan waar analisten op hadden gerekend.

De kerninflatie, waarbij energie en voedsel buiten beschouwing blijven, kwam ook lager uit. Maar vooral diensten, zoals horeca en bioscopen, zijn duurder geworden. Terwijl de prijs van veel goederen juist goedkoper is geworden.

Wat zegt dit over de mogelijke verlaging van de rente door de Fed?

De hele wereld heeft op deze cijfers gewacht. Daarbij heeft iedereen de vraag in het achterhoofd of de rente inderdaad vanaf maart omlaag kan. Maar in de grote hoeveelheid rapporten over de inflatie die we krijgen, kunnen we eigenlijk alle kanten op.

Lees ook | 'Fed schiet Amerikaanse overheid te hulp, en dat is niet zuiver'

We kunnen kijken naar de afgelopen drie maanden, naar de afgelopen zes maanden. Je kunt er echt alle kanten mee op en je kunt er ook alles in lezen wat je wilt lezen. En dat betekent dat ook de Fed er alle kanten mee op kan. Maar tijdens de vergadering van december bleek dat alle comitéleden van de Fed eigenlijk niet kunnen wachten totdat ze de rente gaan verlagen. Dus ik verwacht de eerste rentedaling in maart.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In het licht van de aankomende inflatiecijfers uit de Verenigde Staten is het belangrijk om aandacht te vragen voor de balans van de Amerikaanse centrale bank, de Fed. Die is in de loop der tijd opgeblazen naar 9.000 miljard dollar, terwijl dat een ruim decennium geleden nog rond de 1.000 miljard dollar lag. 'Vriend en vijand is het erover eens dat dit veel te veel is, de Fed is hiermee veel te dominant', zegt macro-econoom Edin Mujagic.  

Die balans is in loop der tijd zo opgeblazen omdat ook de Amerikaanse centrale bank op grote schaal staatsobligaties heeft gekocht. Die balans zal moeten worden afgebouwd zonder dat er al te veel schokken ontstaan in de economie. Door de opbrengst van de verkoop van die staatsobligaties deels of volledig te gebruiken voor de aankoop van nieuwe obligaties, wordt de balans automatisch verkleind.  

Waarom is dit zo van belang?  

Omdat het afbouwen van die balans neerkomt op het verhogen van de rente. Terwijl de centrale bank zich juist opmaakt voor het verlagen van de rente, dat hebben we bij het laatste rentebesluit duidelijk te horen gekregen van voorzitter Jerome Powell.  

Wat overeind blijft staan is dat de balans 9.000 miljard dollar groot is. Daarmee is de Fed een hele dominante speler op die markt, en misschien wel de speler die de markt verstoort. En dat is een rol die je als centrale bank nou net níet wil spelen. 

Maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat dit allemaal te maken heeft met de financiële positie van die Amerikaanse overheid. Die gaat de komende jaren heel veel obligaties proberen te verkopen, omdat het begrotingstekort van de VS gigantisch is en ook gigantisch blijft de komende jaren. De afgelopen decennia stonden de kopers van Amerikaanse staatsobligatie rijen dik, maar de interesse bij met name China, Saudi-Arabië en Japan zijn een stuk minder enthousiast. Beleggen in Amerikaanse staatsobligaties staat namelijk vrijwel garant staat voor verlies. En niemand wil willens en wetens verlies lijden.  

Maar de Fed zal zich echt zorgen gaan maken. Want wanneer de drie grote afnemers minder happig zijn op Amerikaanse staatsobligaties terwijl het aanbod daarvan enorm gaat stijgen, dan neemt de kans op een financiële ramp alleen maar toe. Terwijl het begrotingstekort in Amerika dit en volgend jaar heel hoog zal zijn. Dan zou je als Fed inderdaad kunnen overwegen om toch weer te gaan beleggen in Amerikaanse staatsobligaties.  

Maar dan schiet de Fed dus Amerikaanse overheid feitelijk te hulp?  

Klopt, en dat is begrijpelijk maar niet zuiver. Het opkopen van staatsobligaties was ooit controversieel, maar sinds 2021 zien alle centrale banken, inclusief de Fed, het als een standaard instrument.  

Maar als de Amerikaanse overheid in problemen komt met financieren van de almaar hogere schulden, dan is het niet uitgesloten dat de Fed de rol van Japan, China en Saudi-Arabië overneemt. Maar dat is een hele gevaarlijke conclusie, want een onafhankelijke centrale bank is eigenlijk het enige wat tussen de bevolking en een hoge inflatie staat. Maar het gaat de verkeerde kant op met die onafhankelijkheid van de centrale banken, niet alleen bij de Fed maar ook de ECB.  

Mijn vertrouwen in de wil van de centrale bankiers om in eerste instantie te handelen in belang van de maatschappij in plaats van de overheid is in elk geval heel laag. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De groei van de wereldeconomie gaat dit jaar vertragen, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Maar de geschiedenis leert ons dat zulke periodes kraamkamers zijn voor betere tijden. Er is geen enkele reden waarom dat nu anders zou zijn.'

Volgens de Wereldbank gaat de economie van de wereld in 2024 vertragen vergeleken met vorig jaar. Op zich niet zo heel schokkend, maar het is al wel het derde opeenvolgende jaar waarin de groei lager uitkomt. Namelijk op iets meer dan 2 procent. Dat is echt heel mager als cijfer voor de hele wereld.

De vertraging zie je eigenlijk bijna overal waar je kijkt. Van Europa tot Azië en Noord-Amerika. Overal wordt het minder. Kleine plusjes zijn er in het Midden-Oosten, maar gezien de situatie daar is het ook maar de vraag of dat zo blijft. Zuid-Amerika redt de eer van de wereld door dit jaar net iets harder te groeien.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met een eigen rapport laat de Europese Centrale Bank zien dat de vermogensongelijkheid in de EU de afgelopen vijf jaar is afgenomen. Maar volgens macro-econoom Edin Mujagic schuilen er meerdere addertjes onder het gras.

Het is een van de vaakst genoemde kritiekpunten op het beleid van de Europese Centrale Bank van de afgelopen tien jaar. Door de rente zo lang op nul te houden en veel geld bij te drukken, zou de ongelijkheid alleen maar zijn toegenomen.

De ECB deelt nu een rapport waaruit blijkt dat het omgekeerde het geval is: de vermogensongelijkheid is in de afgelopen vijf jaar – weliswaar met een klein beetje – afgenomen. In diezelfde periode namen de vermogens wel gewoon toe, gemiddeld met 29 procent.

Hoe komt het dat de ongelijkheid is afgenomen? 

De belangrijkste reden voor die kleine daling van de vermogensongelijkheid is het feit dat de huizenprijzen zijn gestegen. Ruim zestig procent van de huishoudens in de eurozone heeft een eigen huis. Dus als de huizenprijzen stijgen, neemt de ongelijkheid af. Niet onlogisch, gezien meer dan de helft van de mensen ervan profiteert.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens macro-econoom Edin Mujagic is verdere afkoeling van de Amerikaanse economie eerder goed dan slecht nieuws, ‘want het was de oververhitte arbeidsmarkt die dit jaar voor veel slapeloze nachten bij de Fed zorgde.’ Al denkt hij niet dat de huidige omstandigheden de Amerikaanse centrale bank voldoende ruimte bieden voor een renteverlaging. 

Afgelopen vrijdag werden de arbeidsmarktcijfers uit de Verenigde Staten bekend. Die cijfers gaven over het algemeen een positief beeld, aldus Mujagic. Al vielen twee punten hem op.  Allereerst dat het aantal mensen dat deeltijd werkt is gestegen. Niet zozeer omdat ze dat willen, maar omdat er onvoldoende werk is om voltijd aan de slag te gaan, stelt hij. ‘Je kunt je voorstellen dat in tijden van vergrijzing werkgevers wat minder huiverig zijn personeel te ontslaan, want waarschijnlijk zijn ze over een tijd weer nodig en er is geen garantie dat zij dan weer terug komen.’ Deze werknemers worden dus niet ontslagen, maar er is wel minder werk om te doen. 

Een ander opvallend punt uit de arbeidsmarktcijfers is dat het aantal mensen dat meer dan één baan heeft is gestegen tot een recordhoogte, aldus Mujagic. ‘Voor het gemak kunnen we aannemen dat deze mensen niet twee banen hebben omdat ze het leuk vinden of omdat ze minder thuis willen zijn. Dan blijft de verklaring over dat ze het doen om rond te komen.’ Een ander teken dat het economisch minder gaat, zegt hij. 

Renteverlaging 

Ondanks dat de markt nog steeds uitgaat van forse renteverlagingen, ziet Mujagic dat de Fed die ruimte helemaal niet heeft. ‘Het gaat economisch wat minder, maar het is niet slecht. De arbeidsmarkt koelt wat af, maar er is geen sprake van massawerkeloosheid. En ondertussen is het de vraag of de inflatie gaat zakken.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatie is in december gedaald ten opzichte van een maand eerder, en dus mag de vlag uit. Of toch niet? Volgens macro-econoom Edin Mujagic moet een slag om de arm worden gehouden, en dat heeft alles te maken met de rekenmethode die gebruikt is om het percentage te formuleren.

Waar de prijzen gemiddeld genomen in november nog met 1,4 procent stegen, berekend volgens de Europese manier, daar stegen de prijzen in december nog met 1,0 procent. Inflatie bestaat dus nog steeds, maar hij is lager dan in de maanden ervoor.

Ook energie is fors in prijs gedaald, met maar liefst 25 procent op jaarbasis. Maar voor de rest is eigenlijk alles op energie na - zoals eten en diensten - toch 4 à 5 procent duurder geweest in de laatste maand van 2023 ten opzichte van diezelfde maand in 2022.

En hoe zit het met de rekenmethodes?

Uiteraard is het zo dat het Nederlandse inflatiecijfer heel belangrijk is voor ons, omdat we hier wonen. Maar er zijn twee redenen waarom je zou kunnen zeggen dat het cijfer relatief irrelevant is. Allereerst heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek afgelopen zomer de manier waarop inflatie berekend wordt veranderd in Nederland. Dat betekent dat er tot aan de zomer van volgend jaar sprake is van een dusdanig vertekend beeld van inflatie, dat er eigenlijk heel weinig over te zeggen is.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De fikse stijging van de cao-lonen, met 6,1 procent de hoogste stijging in veertig jaar, is ‘vreemd’. Dat zegt macro-econoom en BNR-columnist Edin Mujagic. De Nederlandse economie is in de eerste drie kwartalen van 2023 gekrompen en zal dat waarschijnlijk ook hebben gedaan in het vierde kwartaal. In zo'n situatie is het eigenlijk logisch dat de werkloosheid stijgt en de lijnstijging minder wordt. Maar dat gebeurt niet. ‘We zien hier de vingerafdrukken van de vergrijzing op de arbeidsmarkt.’ 

Hoe is de loonstijging verder te verklaren dan? 

Naast die demografische reden, is er ook sprake van achterstallig onderhoud. De factor arbeid heeft de afgelopen veertig, vijftig jaar echt verloren van de factor kapitaal. Vakbonden weten nu dat ze betere kaarten in de hand hebben dan de werkgevers, daar willen ze dus gebruik van maken. In het laatste kwartaal van 2023 is de loonstijging zelfs versneld, daar zien we een stijging van 7 procent. Maar in die laatste drie maanden is de inflatie laag geweest, een signaal dat de vergrijzing een dominante factor gaat spelen op de arbeidsmarkt, ongeacht de inflatie. De vakbonden proberen nu compensatie te regelen voor de schade van afgelopen jaren afgelopen decennia, en ik kan ze daar geen ongelijk in geven. 

Hoe gaat het bedrijfsleven hier mee om? 

We weten dat nieuw personeel de komende jaren niet rijen dik voor de deur zal staan. En daar sorteren bedrijven al op voor, door te investeren in technologieën om zo het productieproces minder afhankelijk te maken van fysieke werknemer. Die trend zal de komende jaren veel sterker zal gaan worden. En bedrijven moeten kijken naar de productiviteit van mensen. Als dat achterblijft bij de loonstijging, met 6 procent loonstijging kan je er vanuit gaan dat dat gaat nu te groot is, dan zul je als bedrijf uiteindelijk een hele nare keuze moet gaan maken, tussen winstgevendheid en het doorberekenen van de hogere kosten per eenheid product. Maar daarmee loopt je een risico dat de inflatie weer gaat stijgen, waardoor de lonen ook weer omhoog moeten. Een heel lastige periode voor het bedrijfsleven.  

Is er wel een pluspunt hier? 

Ja. Het productieniveau van de gemiddelde Nederlandse werknemer ligt hoger dan waar dan ook ter wereld. Dus voor Nederland is dit geen accuut probleem, het bedrijfsleven heeft voldoende tijd om het gat tussen de loonstijging en de arbeidsproductiviteit te dichten, maar veel andere landen hebben die luxe niet.  

Maar het grootste deel van de loonstijging komt bij overheden vandaan. Wat zegt dat? 

Dat is een slechte zaak. Het geeft aan dat de overheid steeds meer mensen nodig heeft, ze vechten daarmee om werknemers die het bedrijfsleven ook nodig heeft. Dat zegt volgens mij een aantal dingen. De omvang van de overheid wordt steeds groter. En, het maakt het voor de bedrijven nog lastiger om aan goede mensen te komen. En laten we niet vergeten dat het bruto binnenlands inkomen voor het grootste deel verdiend door het bedrijfsleven, en niet door de publieke sector. De loonstijging zou dus vooral omhoog moeten gaan bij het bedrijfsleven, maar dat is nu niet het geval. En het Nederlandse bedrijfsleven behoort tot de wereldtop, maar dat betekent niet dat ze alles aankunnen.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Niet alleen in Nederland is op 1 januari een aantal beleidsmaatregelen  ingevoerd, ook in Zwitserland zijn er belastingveranderingen van kracht geworden. Het BTW-tarief is verhoogd, maar nog opvallender vindt macro-econoom Edin Mujagic het feit dat de invoerheffing op alle industriegoederen is afgeschaft.   

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Verenigde Staten het economisch beter deed dan Europa, was volgens macro-econoom Edin Mujagic al een tijdje duidelijk. Maar dat het verschil tussen de twee grootmachten in de afgelopen jaren toenam, is een zorgwekkende constatering. Al kunnen Europeanen 'de verleiding om negatief te zijn' maar moeilijk weerstaan, zegt hij.

Ik doe daar zelf ook aan mee. Maar in het laatste weekend van 2023 prijkte er op de voorpagina van Het Financieele Dagblad een schitterend artikel, wat mogelijk tot meer optimisme leidt als je naar Europa kijkt.

Weet wel: het is niet zo dat het op één plek in de wereld wél allemaal goed gaat, en bij ons alles misgaat. Er zijn juist ook veel goede dingen gebeurd - het is maar waar je de nadrukt op legt. Als je dus constateert dat de Verenigde Staten het economisch beter doet, en de afgelopen jaren steeds beter is gaan doen ten opzichte van Europa, dan moet je gaan kijken naar hoe dat komt.

Dus welke economische indicatoren gaan er aan vooraf?

Neem de wereldwijde welvaart als voorbeeld - die is in de afgelopen decennia enorm gestegen. En dan dient de vraag zich aan welke keuzes wij gemaakt hebben mét die extra welvaart. Waar hebben we het aan uitgegeven? De keuze in Europa is op een aantal belangrijke terreinen een hele andere geweest dan in de VS.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een nieuw kabinet zou volgens econoom Arnout Boot bij het doen van overheidsinvesteringen vooral goed de afweging moeten maken tussen zichtbare resultaten op de korte termijn en beleid voor de lange termijn. ‘We hebben de afgelopen twee jaar gezien hoe het niet moet, dus dat helpt’, aldus Boot.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Beleggers in goud hebben eind dit jaar reden om de champagne te ontkurken. Het ziet er namelijk naar uit dat de goudprijs dit jaar significant boven de grens van tweeduizend dollar sluit. Dat is opvallend, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘De goudprijs heeft in 2020 drie keer een aanval geopend op die psychologische grens, en keer op keer ketste het af. Nu lijkt de prijs niet alleen eventjes, maar zelfs blijvend hoger uit te komen.’  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het aantal recessies is in de loop der tijd sterk gereduceerd, zo blijkt uit een fotografiek die rondgaat op sociale media. En hoewel dat positief lijkt, zit er wel degelijk een addertje onder het gras, weet macro-econoom Edin Mujagic.

Voor de fotografiek is gekeken naar een tijdsspanne van 1860 tot nu, en daaruit blijkt grofweg dat recessies vóór 1940 zeer regelmatig voorkwamen. Daarna echter nam het sterk af. In de laatste decennia spreken we zelfs van gemiddeld één keer in de tien jaar. Dat is uiteraard goed nieuws, want een periode van economische groei is beter dan een periode waarin de economie niet groeit - en dat verklaart ook het halleluja-gevoel dat 'we zover zijn gekomen' en 'hoeveel beter het gaat'.

En voor een deel is dat te danken aan het feit dat we met nieuwe technologieën en inzichten in de economie expansie langer weten vast te houden. Maar er zijn ook kanttekeningen te plaatsen als we kijken naar de data die er achter de fotografiek schuilgaat.

Zoals?

Een van de belangrijkste redenen waarom we in de afgelopen decennia veel minder recessies hebben meegemaakt, is omdat er wereldwijd op grote schaal heel veel geld is bijgedrukt. Bij het eerste de beste negatieve voorteken van de economie, werd de geldpers aangezwengeld om een recessie te voorkomen.

Daarnaast zijn de schulden enorm gestegen, wat ook helpt bij het milder maken van recessies en het minder vaak voor laten komen ervan. Ook hebben we te maken met aanhoudende inflatie - jaar in jaar uit bleven de prijzen stijgen, tegen een achtergrond van globalisering en enorme technologische vooruitgang. Daar zouden stijgende prijzen niet bepaald een logisch gevolg van moeten zijn.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

China gaat de export verbieden van technologieën die nodig zijn om zeldzame metalen te bewerken. Econoom Edin Mujagic beschouwt het besluit van de Chinezen als een waarschuwing aan het Westen. ‘Ze zeggen: als jullie doorgaan met verboden instellen over welke chips naar China mogen gaan, zouden wij kunnen overgaan op het verbieden van de export van de zeldzame metalen zelf. En dat komt het Westen niet goed uit.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar de Europese politici en financiën-ministers verheugd zijn met de nieuwe Europese begrotingsregels, daar is de stemming bij econoom Edin Mujagić somber. ‘Ik zou zeggen: het is code rood.’ De econoom ziet namelijk bijzondere maatregelen die zorgen voor weinig grip vanuit Brussel op de nationale schuldenposities van landen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is nog een lange weg te gaan voordat we met zijn allen echt de zon weer zien schijnen, maar het gaat de goede kant op met het humeur van de Nederlandse consument, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Laten we hopen dat we deze lijn vasthouden en dat we ergens voor de zomer kunnen zeggen dat de meerderheid de toekomst zonnig tegemoet ziet.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandsche Bank (DNB) publiceerde gisteren zijn najaarsramingen, en het deed macro-econoom Edin Mujagic bij het lezen ervan direct aan oud-premier Ruud Lubbers denken. 'Hij zei ooit: "Zodra de eerste bladeren van de bomen vallen, komt DNB met de eerste waarschuwingen voor het jaar erop".'

En dat is nu ook niet anders. Ze zijn nu misschien wat later dan normaal, maar DNB waarschuwt in feite voor een guur economisch jaar in 2024. Volgens de ramingen van onze centrale bank, krijgen we komend jaar maar een economische groei van 0,3 procent. Mits het allemaal loopt zoals de economen denken dat het zal lopen. En dat is ontzettend laag.

Echter, als het niet meezit en zaken anders lopen dan men nu aanneemt, dan gaan we volgend jaar helemaal geen groei meemaken. Integendeel. Dan is er waarschijnlijk sprake van een krimp 0,5 procent. We kunnen dus al met al zeggen dat het bericht van de burelen van DNB niet positief is. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De langetermijnrente is de laatste tijd flink gedaald, en dat is goed nieuws voor veel bedrijven die oude leningen moeten herfinancieren. ‘Maar dat betekent niet dat die bedrijven in 2024 ineens geen problemen meer hoeven te verwachten’, zegt econoom Edin Mujagic.

Ook na de recente daling zijn de rentes nog steeds veel hoger dan de rentes die bedrijven vier of vijf jaar geleden zijn overeengekomen met de banken. Dat kan met het oog op 2024 in toenemende mate een probleem worden, naarmate bedrijven afscheid moeten nemen van die oude leningen en nieuwe leningen moeten afspreken met de banken. Dat zou kunnen leiden tot een stijging van het aantal faillissementen, want de verschillen in rentes zijn nog steeds behoorlijk.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

‘Fed doet het slechter dan ECB’ 

De Europese Centrale Bank heeft, zoals bekend, gisteren besloten de rente te laten zoals het is. Voorlopig. De Amerikaanse centrale bank deed eerder die dag al hetzelfde. En toch ziet macro-econoom Edin Mujagic verschillen. ‘Ik had niet verwacht dat ik dit ooit zou zeggen, maat de Fed doet het slechter dan de ECB.’ 

Wat is er aan de hand? 

Dat beide centrale banken hebben besloten de rente niet aan te passen, was voor niemand een verrassing. Terwijl de Fed echter de deur wagenwijd openzet voor het verlagen van de rente, slaat de ECB een heel alleen andere toon aan. Volgens Lagarde is er nog veel werk te doen, en daarbij zei ze ook dat er niet wordt gesproken over het verlagen van de rente. Het plan van aanpak is nog steeds vasthouden.  

Maar de ECB stopt wel met het opkopen van staatsobligaties. Waarom?  

Dat is een logisch besluit, denk ik. Dat programma was als bedoeld om, als additioneel middel naast het verlagen van de rente, de inflatie aan te jagen. Dat hoeft niet meer, integendeel. Het gevolg hiervan kan wel zijn dat de rente van wat zwakkere eurolanden wat omhooggaat. Maar, dit speelt pas in de tweede helft van volgend jaar. En het kan zo zijn dat de rente tegen die tijd wel weer wat omlaaggaat.  

Is dat al besloten?  

In dat bestuur van de ECB zitten 26 mensen. En er zit altijd wel iemand tussen die heel graag de rente wil verlagen of juist wil verhogen. Achter de schermen is denk ik een gentlemen's agreement gesloten, tussen de haviken die juist willen verhogen en de duiven die juist willen verlagen. Het stoppen met opkopen van staatsobligaties als wisselgeld voor het ongemoeid laten van de rente. 

Volgens de ramingen van de ECB zakt de inflatie duidelijk. Het wordt steeds minder een probleem, maar we zijn er nog niet. In combinatie met een lage economische groei heb je een goed verhaal om eind 2024 de rente te verlagen. De financiële markten gaan daar wel al van uit, terwijl Lagarde bij hoog en bij laag beweert dat daar niet over is gesproken.  

We zullen dat pas echt weten in 2053. Want de Europese Centrale Bank publiceert de ongecensureerde notulen pas na 30 jaar.  

Maar hoe kunnen de markten hier dan al van uit gaan?  

Dat is iets van alle tijden. Als de Amerikaanse centrale banken beginnen met verhogen of verlagen van de rente, dan volgen de Europese centrale banken altijd. Dus als de Fed inderdaad in de eerste helft van volgend jaar de rente verlaagt, dan zal het niet lang duren voordat de ECB daar achteraangaat. 

De markt verwacht dat de verlagingen in april beginnen, dat betekent dat de ECB in de loop van 2024 anderhalf procentpunt v an de rente afhaalt. Daar zet ik nog mijn vraagtekens bij, dat is misschien wat te veel van het goede. Om het in perspectief te plaatsen: de Fed zal naar verwachting maar één procentpunt verlagen, de kans is klein dat de ECB daar een schepje bovenop doet. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse centrale bank, de Fed, heeft gisteren besloten de rente ongewijzigd te laten. Dat was geen verrassing, maar dat Fed-baas Jerome Powell een aantal renteverlagingen in het verschiet stelde, was voor macro-econoom Edin Mujagic de verrassing van de avond. Hij vraagt zich af waar die u-bocht vandaan is gekomen.  

Allereerst Edin, hoe kijk je terug op de persconferentie van Powell?  

Daar is maar één woord voor: wow. Dat werd besloten de rente ongewijzigd te laten, was inderdaad geen verrassing. Maar dat Powell tijdens de persconferentie zei dat er uitvoerig wordt gesproken over renteverlagingen, zag niemand aankomen. Sterker nog, hij is tot nu toe juist heel fel geweest op de financiële markten die überhaupt alleen maar dachten aan een mogelijke renteverlaging. En nu kondigt hij als het ware niet één maar drie verlagingen aan voor volgend jaar.  

Powell zei tot nu toe steeds dat de inflatie moet worden aangepakt. Doen we dat niet, dan is de schade vele malen groter. De centrale bank mocht volgens hem niet de fout maken de rente te vroeg te gaan verlagen. Maar dat is nu allemaal weg, er is niemand meer binnen de Fed die nog een renteverhoging zie aankomen.  

Wat is hier gebeurd dan? 

Dit is in elk geval zeer opmerkelijk. Maar dit kan een aantal zaken betekenen, bijvoorbeeld dat de Fed ervan is overtuigd dat de oorlog tegen inflatie is gewonnen. Maar niets wijst daarop, want de Fed zei gisteravond dat de inflatie mogelijk in 2026 terug is op 2 procent. Dus die oorlog is nog niet gewonnen. Wat ook kan, is dat de economen van de Fed ineens verwachten dat de het slecht zal gaan met de Amerikaanse economie. Maar, daar zijn ook geen signalen van.  

Wat is dan de reden voor de u-bocht van Powell?  

Ik denk dat dat te maken heeft met iets wat eigenlijk bijna niemand binnen de Fed openlijk zal zeggen. Sterker, als je ze ernaar zal vragen, dan zullen ze het gaan ontkennen. Maar ik denk dat zij zich in toenemende mate laten leiden door de belangen van de Amerikaanse overheid. Die moet volgend jaar bijna achtduizend miljard dollar aan oude leningen herfinancieren. En daarnaast zal het begrotingstekort uitkomen op tweeduizend miljard dollar. Dat zijn gigantische bedragen, waarbij een klein beetje stijging van de rente al enorm hogere rentelasten betekent. 

Maar een centrale bank hoort zich hier eigenlijk niets van aan te trekken. En dus mogen we nu voorzichtig concluderen dat de bestrijding van de inflatie niet meer de allerhoogste prioriteit is van de Fed. De belangen van de Amerikaanse overheid gaan de komende jaren voor en dat is heel slecht nieuws voor de inflatieontwikkeling en je kunt je ook afvragen of Jerome Powell nog wel in control is.  

Is Powell dan verworden tot een sitting duck?  

Dit is iemand die nog geen twee weken geleden een hele andere taal uitsloeg. Binnen de Fed zijn er mensen die anders denken over het rentebeleid en de inflatievooruitzichten dan Powell, en dat was het geluid dat we gisteravond hebben gehoord. Één van de uitkomsten van gisteravond is dan ook dat hij geen meerderheid meer heeft in zijn bestuur, en dat is funest voor een voorzitter van de Fed.  

Zijn termijn loopt nog tot begin 2026, als die inflatie op 2 procent zit. Maar volgend jaar zijn er verkiezingen in de Verenigde Staten, en de nieuwe president gaat over wie de voorzitter van de Fed mag zijn. Dus de u-turn van Powell kan ook daar mee te maken hebben.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Normaal gesproken is de centrale van Australië niet het middelpunt van de aandacht, maar niet voor econoom Edin Mujagic. Hij ziet in Australië namelijk iets bijzonders gebeuren. ‘De Australische regering wil de centrale bank hervormen. Dat heeft meestal een doel dat iets oplevert voor de regering, dat zie je hier heel duidelijk.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

China wordt geteisterd door flinke deflatie, maar waar consumenten in Europa en de Verenigde Staten er heel veel voor over zouden hebben om de prijzen te zien dalen, daar hebben Chinezen er slapeloze nachten van. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic. En dat heeft alles te maken met de lage uitgaven van de Chinese consument.

Als we inflatie zien als een weergave van het feit dat de vraag naar goederen en diensten groter is dan wat er aangeboden wordt, dan staat deflatie in dezen ervoor dat Chinezen heel weinig spenderen. Oftewel: de economie in China loopt niet lekker. En dan begrijp je waarom de beleidsmakers in China zich daar grote zorgen over maken.

Het geeft aan dat de economie - waarvan iedereen dacht dat die verbetering zou laten zien ná het opheffen van de coronamaatregelen - niet van de grond komt. De consument houdt de hand stevig op de knip, maar als geld niet rolt, groeit de economie ook niet.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel Nederlanders blijken voor een hypotheek niet alleen aan te kloppen bij de bank, maar ook bij familieleden. Uit onderzoek van De Nederlandsche Bank blijkt dat in 2020 een zesde van de Nederlandse huishoudens met een hypotheek gebruik heeft gemaakt van zo'n familiehypotheek. En dat is een spannend onderwerpt, zegt macro-econoom Arnoud Boot.  

Wat is het probleem?   

Kijk, familiehypotheken zijn op zich geen probleem. De echte discussie begint pas als dit op een fiscale manier gaan aanmoedigen. Dan vind je mij op je weg, want dat is niet de bedoeling. Het feit dat rijke mensen geld kunnen schenken of uitlenen aan hun kinderen, vergroot de ongelijkheid en creëert problemen op de huizenmarkt. Dan heb je het over de fundamenten van onze maatschappij.  

Schenkingsbelasting en erfbelasting zijn in mijn ogen de meest redelijke belastingen die er zijn. Het geld dat ik namelijk tijdens mijn leven verdien, dat heeft deels met mijn capaciteiten te maken maar ook met geluk. Als ik doodga, dan klopt de fiscus aan bij mijn nabestaanden. Waarom zouden zij het geld dat ik heb verdiend gratis in hun schoot geworpen krijgen?  

Welke rol speelt de familiehypotheek in dit verhaal? 

Deze week heeft economenvakblad ESB een mooi verhaal gepubliceerd hierover, geschreven door een onderzoeker van De Nederlandsche Bank en iemand van de Vrije Universiteit. Zij schrijven dat de familiehypotheek invloed heeft op de woningmarkt: het drijft de prijzen op. De neiging van mensen om goed voor hun kinderen te zorgen, is belangrijk voor de maatschappij. Één van die uitwassen hiervan is, is dat je eigen kinderen een groot voordeel dan hebben ten opzichte van anderen. Maar hier zitten financiële fiscale voordelen aan, en die zijn feitelijk oneigenlijk. Want als ik een hypotheek aan mijn dochter geef, dan kan zij de rente aftrekken van de belastingen en dat heeft zij een rentevoordeel. Want zij kan netto een grotere hypotheek hebben dan als ze alleen bij de bank terecht zij kunnen. En dat is een fiscaal voordeel waar elke Nederlander eigenlijk voor betaalt. 

Hoe nu verder dan? 

Je kunt in Nederland tot 130.000 euro schenken per jaar, tegen een 10 procent. De vraag is of dat percentage voldoende is, maar met een hoger rentepercentage werk je belastingontwijking wellicht in de hand.  

Daarnaast ben ik absoluut niet tegen familiehypotheken, want het maakt de financiële instellingen eigenlijk ook wat minder belangrijk. Maar we moeten wel opletten dat de fiscale voordelen niet te groot worden, want dat werkt ongelijkheid in de hand.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In Spanje komen de EU-ministers van Financiën bijeen om over de hervorming van de Europese begrotinsregels te soebatten. Ondanks dat verscheidene landen lijnrecht tegenover elkaar staan, verwacht macro-econoom Edin Mujagic dat ze er wel uit gaan komen. Hij maakt zich ook zorgen: ‘ die nieuwe regels houden is bijna per definitie ongeloofwaardig.’ 

Wat is de inzet van de onderhandelingen? 

Al maanden wordt er gesteggeld over nieuwe begrotingsregels. De EU wil de regels versimpelen en meer ruimte geven om duurzaam te investeren, zonder dat staatsschulden nóg hoger worden. We kennen het spreekwoordelijke schaap met 5 poten. Dit is een schaap met 6 poten. 

Het grote probleem is dat we hier te maken hebben met een gebrek aan geloofwaardigheid. Omdat de afgelopen twintig jaar heel veel landen zich niet hebben gehouden aan de nu geldende regels. Elke nieuwe afspraak met als laatste zin ‘en nu gaan we ons aan die nieuwe regels houden’ is per definitie ongeloofwaardig. 

Gaan de onderhandelingen zoals altijd? 

Sommige dingen die veranderen nooit dat zal vanavond niet anders zijn. Nog steeds staan Duitsland en Frankrijk op veel punten lijnrecht tegenover elkaar. Wat wel is veranderd is dat Nederland voorheen altijd samen met Duitsland optrok, maar dat de het standpunt van de Nederlandse regering is tegenwoordig dichterbij standpunt van de Fransen en de Italianen ligt. En dat het ministerie van Financiën de lange traditie van de Nederlandse opstelling – namelijk achter Duitsland – heeft laten vallen, neem ik ze echt kwalijk.  

Waar maak jij je zorgen over? 

Ik denk dat je nu al langzaam de contouren van die nieuwe afspraak je kunt gaan zien. Eén ding dat volgens mij echt zeker is, dat de regels soepeler en vrijblijvender worden. Zodat investeringen in verduurzaming en groen niet meetellen voor de hoogte van begrotingstekort en staatsschuld. 

Ik kan je één ding garanderen, in alle hoofdsteden in Europa, op alle ministeries van Financiën gaan er werkgroepen gevormd worden met als een opdracht elke geplande uitgave. Ga nou kijken hoe je daar stempel, groen/duurzaam op kunt zetten, want dan wordt het niet meer meegerekend.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De lees-en rekenvaardigheden van Nederlandse leerlingen staan onder druk. Dat blijkt uit internationaal onderzoek naar die vaardigheden onder Europese vijftienjarigen. Hoewel Nederland nog relatief goed scoort ten opzichte van andere Europese landen, maakt macro-econoom Edin Mujagic zich toch zorgen.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Europese lidstaten besteden bijna allemaal te weinig geld aan onderzoek en ontwikkeling, terwijl dat juist hard nodig is om toekomstige economische groei te waarborgen. ‘In 2022 gaven we nog minder uit dan het jaar ervoor, en toen was het met 2,3 procent eigenlijk ook al veel te laag’, zegt econoom Edin Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Huizenprijzen in Nederland zijn tussen 2015 en 2022 met maar liefst 86 procent gestegen, en dat is een bizar percentage vindt hoogleraar financiële markten Arnoud Boot. Maar heel verrassend vindt hij het niet.

We hadden immers te maken met een volslagen gekte op de huizenmarkt. De stijgingen waren enorm, en de correcties - nadat de Europese Centrale Bank actief werd en de rente verhoogde - waren zeer beperkt. En in de markt werd dat eigenlijk al snel gezien als koopkans, waarop iedereen en masse begon te kopen.

Hoe verhoudt dat zich tot andere landen in Europa?

Je kunt allerlei redenen noemen waarom de Nederlandse huizenmarkt op slot zit, en dus heel snel in prijzen stijgt. Er is bijvoorbeeld heel weinig beschikbaar, waardoor dat weinige qua prijs dus door het dak schiet. Daarnaast hebben we een - op het oog - zeer sociale huizenmarkt.

Van de woningen in Nederland valt namelijk 35 procent onder de sociale sector, en dat is een gigantisch percentage. In Hongarije bijvoorbeeld is dat percentage maar 4 procent. Daar tegenover staat dat de prijsstijging van woningen in Hongarije: 254 procent omhoog.

Je zou dus bijna genegen zijn om de percentages te koppelen aan de hogere stijging, maar dat is niet het geval: wij hebben een hoog percentage sociale woningen met een hoge stijging van de prijs, terwijl de prijzen in Hongarije nog verder zijn geëxplodeerd tegenover een zeer laag percentage van sociale huur. Dat geeft al aan dat er geen simpel antwoord is.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens econoom Arnoud Boot is met de afwikkeling van de woekerpolissen het ‘grootste financiële schandaal uit de recente geschiedenis’ opgelost. Grote woorden die hij zelf niet ziet als dergelijk. ‘We praten uiteindelijk over tientallen miljarden euro’s aan schade.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel het inflatiecijfer van het CBS vandaag volop in de belangstelling staat, is de stand van de conjunctuurklok minstens even veelzeggend, stelt macro-econoom Edin Mujagic. De conjunctuurklok weergeeft met 13 indicatoren de hoe de economische vlag erbij hangt. ‘Als je daarnaar kijkt moet je concluderen dat de vlag er behoorlijk slapjes bijhangt.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Amerikaanse huishoudens hebben tijdens de koopjesdagen Black Friday en Cyber Monday een recordbedrag gespendeerd. Macro-econoom Edin Mujagic noemt het indrukwekkend dat er in totaal in de Verenigde Staten 38 miljard dollar werd uitgegeven in één weekend. Dat Amerikaanse huishoudens tijdens de kortingsparade diep in de buidel hebben getast, geeft Mujagic een goed gevoel. ‘Daardoor acht ik de kans groter dat we de befaamde zachte landing in Amerika mee gaan maken.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

President Christine Lagarde van de Europese Centrale Bank heeft in het Europees Parlement haar nieuwe zienswijze op het opkopen van obligaties gedeeld, tot ongenoegen van macro-econoom Edin Mujagic. 'Het is niet te rijmen met de strijd die je tegen inflatie voert.'

Ik ben macro-econoom, dus ik lees heel erg veel. Zo neem ik regelmatig een duik in de spelonken van de meest vage centrale banken ter wereld. Maar als ik op een rijtje zet wat ik de laatste tijd heb meegekregen op macro-economisch gebied, krijg ik heel sterk het gevoel alsof ik in een aflevering van Jiskefet zit. En hoewel men er graag naar keek, is de situatie echter wat minder leuk.

Is het beleid van Lagarde dan zo absurdistisch?

Het is in ieder geval een goed voorbeeld. Ze heeft in het Europees Parlement onder andere gezegd dat 'het bestuur van de ECB mogelijkerwijs in de toekomst gaat praten om het opkopen van staatsobligaties eerder te beëindigen dan eind 2024'. Die woorden sloegen wat mij betreft nergens op: mogelijkerwijs, in de toekomst, praten... De ECB koopt nog steeds voor bijna 180 à 190 miljard euro per jaar aan obligaties op, en dat is simpelweg niet te rijmen met de strijd die tegen inflatie gevoerd wordt.

In plaats daarvan zou de ECB juist zo snel mogelijk moeten stoppen met het opkopen van die obligaties, en niet 'misschien in de toekomst erover gaan praten' of het misschien wat vervroegd kan worden.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een belastingstelsel moet redelijk en rechtvaardig zijn, stelt hoogleraar Arnoud Boot. Dat is volgens hem niet het geval met het huidige systeem. 'Heb je geld op een bankrekening staan, betaal je 0,7 procent belasting. Hou je het geld op eender welke andere manier bij, betaal je meer dan 2 procent.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het huidige demissionaire kabinet heeft allerlei fondsen gecreëerd op een moment dat geld lenen bijna gratis was en dat Nederland bij beleggers veel financieel vertrouwen had, stelt macro-econoom Arnoud Boot. Daardoor kan een nieuwe regering onverantwoord financieel beleid voeren en pas jaren later het deksel op de neus krijgen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Econoom Edin Mujagic ziet dat er een ‘nieuw strijdtoneel’ ontstaat tussen ‘centrale bankiers en de financiële markten’. Die conclusie trekt hij op basis van uitspraken van centrale bankiers, waaruit blijkt dat er op korte termijn geen verlaging van de rente, maar ook geen verhoging verwacht kan worden. ‘De markten verwachten dat de rente vanaf volgende zomer weer verlaagd wordt.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Consumenten waren in november iets minder somber gestemd dan een maand eerder. Het consumentenvertrouwen kwam in november uit op min 33, ten opzichte van min 38 in oktober, blijkt uit cijfers van het CBS. Macro-econoom Edin Mujagic stelt op basis daarvan dat het voorzichtig weer de goede kant op gaat met het consumentenvertrouwen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.