Salam Hamsayeh | پادکست سلام همسایه

یکی از خصوصیات فعالیت در محله‌ها اینه که به خانم‌ها اجازه‌ مشارکت کامل و برابر در فعالیت‌های اجتماعی رو می‌ده. بینش‌هایی که حلقه‌های مطالعه، گروه‌های نوجوانان و حتی کلاس‌های اطفال فراهم می‌کنن، به اهالی محل کمک می‌کنه که به درک عمیق‌تری از برابری برسن و در عین حال که فرصت‌های برابری برای رشد و پیشرفت زنان فراهم می‌کنن، بدونن که برابری در از بین بردن تفاوت‌ها و در یک‌نواختی و یک شکلی نیست.

آقای ابیضی: دیشب من و خانومم مونده بودیم. چقدر قشنگ و عالی بود برنامه‌تون! حیف که فرهود و فربد نبودن. واقعا از دستشون رفت. بعد که براشون تعریف کردیم می‌گفتن چرا فیلم نگرفتین. واقعا هم اگه فیلم گرفته بودیم می‌تونستیم با اجازه‌ خودشون تو شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بذاریم تا حرفاشون رو بقیه‌ مردم هم بشنون. اشکان: من هم اصلا به فکرم نرسید. راستش رو بخواین فکر نمی‌کردم برنامه‌شون این قدر خوب از کار در بیاد. حالا انشاءالله دفعه‌ بعد.

حمایت از ستم‌دیده‌ها و کسانی که قربانی نادانی و تعصب دیگران می‌شوند وظیفه‌ هر انسانی‌ است اما باید مراقب بود که این حمایت به خشونت کشیده نشود. چیزی که در نهایت بر تعصب غلبه می‌کند، خشونت نیست؛ دوری و دشمنی هم نیست. دیدیم و هر روز هم می‌بینیم که خشونت و دشمنی چطور به تعصب و تبعیض دامن می‌زند. حتی قانون هم به تنهایی کار زیادی از پیش نمی‌برد. گواه‌اش هم گروه‌های افراطی مذهبی و نژادی‌ است که حتی در کشورهایی هم که غیرقانونی‌اند، هستند و طرفدار دارند.

گروه‌های نوجوانان برای آن‌ها فضایی را فراهم می‌کند تا درباره نیروهای مخرب و البته سازنده‌ اجتماعی فکر و گفتگو کنند و از تأثیر این نیروها بر افکار و رفتارشان آگاه شوند. این گروه‌ها قدرت بیان نوجوان‌ها را تقویت می‌کند، به آن‌ها بینش روحانی می‌دهد و بنیان‌های اخلاقی‌ای را در آن‌ها محکم می‌سازد.

اشکان: آخرش پویا که معمولاً کم اما گزیده حرف می‌زنه، گفت: این که مشکلات ما چیه، به نظرم همه چی. ما تو همه چی مشکل داریم. تو اقتصاد که همه‌مون زیر خط فقریم، تو سیاست، تو محیط زیست درب و داغون‌مون، ... تو فرهنگ ... تو همه چی. مشکلات فرهنگی‌مون هم از همه بیشتره، کتاب نمی‌خونیم، دنبال حرف این و اونیم، دنبال خرافات میریم، صداقت و درستکاری بین‌مون کمیابه.

میلاد: آقای ابیضی، من درست نفهمیدم قضیه چیه، فقط گفتین بیا اینجا من هم اومدم. کلا که دعوت به کافی‌شاپ یه پیشنهادیه که نمی‌شه ردش کرد. اشکان: پیشنهادهای آقای ابیضی همیشه همین‌طوریه. وقتی به من گفتن تو و ساوانا هم هستین، من هم دیدم نمی‌شه این پیشنهاد رو رد کرد. ساوانا: این مثلا یه نوع معذرت‌خواهیه؟ اشکان: معذرت‌خواهی از چی؟ من چرا باید معذرت‌خواهی کنم؟

گوینده: در اخبار و حوادث جهان اطراف خودمون که عمیق می‌شیم، دو جهان متفاوت می‌بینیم: دریک طرف دنیایی بحران زده و در حال فروپاشی که از ناتوانی مؤسسات کهنه و فرسوده سیاسی و اقتصادی و فرهنگی‌اش رنج می‌بره و در طرف دیگه دنیای تازه‌ای که با اتکاء به ارزش‌هابی مثل یگانگی و برابری و عدالت، در حال ساخته شدن و سربرآوردن از میون خرابه‌های یه دنیای کهنه هست.

گوینده: این روزها عباراتی مثل محصولات کشاورزی ارگانیک، یا رشد و توسعه‌ ارگانیک یا تغییرات ارگانیک رو خیلی می‌شنویم. شاید برای شما هم مثل خیلی‌های دیگه این سوال پیش اومده باشه که وقتی می‌گیم یه چیزی ارگانیکه دقیقا منظورمون چیه. مفهوم توسعه یا تغییر ارگانیک ممکنه یه کم مبهم به نظر بیاد، اما از اون جایی که خیلی مشخصه که محصولات کشاورزی و دامداری ارگانیک خیلی بهتر از محصولات دیگه هستن، می‌تونیم حدس بزنیم که توسعه‌ ارگانیک هم باید مفهوم مثبتی باشه.

آقای ابیضی: به به. خوش اومدی میلاد جان. چرا لبخند می‌زنی، چیز اشتباهی گفتم؟
میلاد: ببخشین، یاد اشکان افتادم که از «اشکان جان» این قدر بدش میاد.
آقای ابیضی: نه شما ببخشین، ما پیرمردا یه مواقعی تو عالم خودمون هستیم و احساسات جوونا رو درک نمی‌کنیم و ممکنه به قول شما جوونا سوتی بدیم.
میلاد: نه... ابدا. من که شما بگین «میلاد جان» اصلا بدم نمیاد. اتفاقا خیلی هم خوبه. نمی‌دونم چرا اشکان به این «جان» حساسیت داره. شایدم ساوانا که بهش می‌گه خوشش نمیاد. کلا که میونه‌اش با ساوانا شکرآبه.

گاهی وقتا ممکنه وقتی فعالیتی رو تو جامعه‌ خودمون شروع می‌کنیم، با امکانات مختلف و هیجان‌انگیزی رو به رو بشیم که ما رو به طرف خودشون جذب می‌کنن به طوری که دیگه نمی‌تونیم روی اون فعالیتی که می‌کردیم متمرکز باقی بمونیم و دچار این وسوسه می‌شیم که فعالیت قبلی رو کنار بذاریم و به این فعالیت‌های جدیدتر و جذاب‌تر بپردازیم.

آقای ابیضی: خدا قوت. شنیدم دیشب داشتین با همسایه‌ها لیست تهیه می‌کردین برای توزیع بسته‌های حمایتی. 
اشکان: عجیب نیست؟ من که اصلا با این بسته‌ها مخالف بودم، حالا شدم جزو اون پنج نفری که باید ترتیب توزیع این بسته‌ها رو بدم. مثل این که قرار نیست این بسته‌ها دست از سرم بردارن. 
آقای بهرامی گفته اگه ظرف یکی دو روز آینده نریم بسته‌ها رو بگیریم، ممکنه برنامه کنسل بشه و بدن به یه گروه دیگه. 
آقای ابیضی: یعنی هنوز دو سه روز دیگه وقت می‌خواد؟ 

شاید بتونیم بگیم مشورت بزرگ‌ترین و قوی‌ترین ابزاری هست که آدما در ارتباط با هم دیگه دارن. برای آگاهی و هوشیاری بیشتر، برای به بلوغ رسیدن و ظاهر شدن خرد آدمی، برای رسیدن به توافق، برای تعیین روش مشترکی برای عمل، برای پیدا کردن درک بالاتری از حقیقت و برای رسیدن به سطح بالاتری از تفاهم و وحدت.

«هر عضوی از جامعه بشری نه تنها حق آن را دارد که از یک تمدن مرفه و شکوفایی مادی و معنوی بهره‌مند گردد، بلکه موظف است که به ساختن آن تمدن نیز کمک کند.» بله، همه باید در ساختن اون تمدن مرفه و شکوفایی مادی و معنوی کمک کنن، نه فقط به این خاطر که جز تک تک ما آدما کس دیگه‌ای برای ساختن اون تمدن وجود نداره، بلکه به خاطر این که برای شکل گرفتن اون تمدن آدما باید دارای خصائل و منش‌ها و قابلیت‌هایی باشن که در همین جریان و فرایند ساخت تمدن پرورش پیدا می‌کنن.

کارهای مثبت و سازنده می‌تونن خیلی بزرگ باشن یا خیلی کوچیک، ممکنه سال‌ها طول بکشن یا در عرض چند روز انجام بشن، اما همه‌شون مهم هستن و همه‌شون قدم‌های کوچیک و بزرگی هستن در مسیر سازندگی. اما این قدم‌ها محتاج پاهای کسانی هستن برای برداشته شدن. اون کسان چه کسانی هستن؟ اونایی که قراره مشکلات رو حل کنن، عدالت بیشتری فراهم کنن، شرایط رشد و شکوفائی رو برای همه فراهم کنن و به زندگی رنگ شادتری بدن، چه کسانی هستن؟ مال کجان؟

کار اصلاح عالم و بنای یه تمدن جدید از جای بزرگ و دور از دسترسی مثل «جهان» شروع نمی شه، از همین محله‌های کوچیکی شروع می‌شه که توش زندگی می‌کنیم. با تلاش برای حل مشکلات کوچک و بزرگی که آدمای همین محله‌ها باهاش رو به رو هستن. به این کار می‌گیم جامعه سازی. جامعه سازی همراه با ارائه روش جدیدی برای زندگیه، روش جدیدی که همراه با احترام به شخصیت و حقوق همه مردمه.

آقای ابیضی: به این فکر کن که با این کارت داری چه خدمتی به امیر و نوجوونایی مثل اون می‌کنی. داری کمک‌شون می‌کنی که خودشون راهشون رو تو زندگی پیدا کنن و با هر مد تازه‌ای که باب می‌شه و با هر موجی به طرفی کشیده نشن. رسانه‌ها رو که دیدی چطور به دلخواه خودشون با روح و روان آدما بازی می‌کنن و به خصوص نوجوونا چقدر در مقابل‌شون آسیب‌پذیرن.

ببینین هیچ دلیل اخلاقی، عملی و یا بیولوژیکی برای توجیه عدم تساوی زن و مرد وجود نداره. این قضیه خیلی ساده و روشنه. سالهاست می خوان برتری مردا رو توجیه علمی کنن، اما علم قاطعانه و بدون هیچ تردیدی ثابت کرده که تبعیض‌هائی که علیه زنان اعمال می‌شه، هیچ مبنای بیولوژیکی و علمی نداره.

در هر محله افرادی هستن که بین ۱۲ تا ۱۵ سال دارن و نوجوون به شمار می‌یان. کسانی که تغییرات شدید و رشد سریعی رو در بدن‌شون تجربه می‌کنن و با عواطف و احساسات متضادی دست به گریبان هستن. این دوران، دوران تغییرات سریع و دوران پشت سر گذاشتن کودکی و ورود به دنیای بزرگ‌سالی هست. دورانی که خیلی از پدر و مادرها رو با وجود این که خودشون اون رو تجربه کردن و معمولا ازش مطلع هستن، باز هم غافل‌گیر می‌کنه.

حکایت مشهوری از مولانا هست که می‌گه: هندی‌ها فیلی رو آورده بودن و توی اتاق تاریکی ول کرده بودن مردم هم که تا به حال فیل ندیده بودن برای تماشا جمع شده بودن. توی اون تاریکی کسی نمی‌تونست فیل رو ببینه، برای همین همه سعی می‌کردن با لمس کردن بفهمن چه شکلیه. یکی که به خرطومش دست کشیده بود به این نتیجه رسید که فیل شبیه ناودونه.

مشورت فقط برای این نیست که نظرات مخالف و موافق داده بشن و هر گروه که از قدرت بیشتری برخورداره حرف خودش رو به کرسی بنشونه. مسابقه نیست. میدان جنگ لفظی و کلامی نیست. صحنه نمایش نیست که آدما توش خودشون و توانایی‌هاشون رو به رخ دیگران بکشن. عرصه کش مکش افرادی نیست که می‌خوان به هر قیمتی که شده بر هم دیگه غلبه کنن و پیروز بشن.

گوینده: مگه می‌شه جلوی فکر کردن کسی رو گرفت؟ مگه می‌شه کسی فکر نکنه؟ فکر کردن طبیعی‌ترین کار آدماست. وجه امتیاز انسان از حیوان در همین ناطق بودن و سخن گفتن هست. چون انسان یا داره با خودش حرف می‌زنه که می‌شه فکر کردن، یا با دیگران حرف می‌زنه که می‌شه همین سخن گفتن. اما جالبه که همین فکر کردن و همین سخن گفتن که خیلی طبیعی و ذاتی هست برای انسان، راه و رسمی داره که خیلی از ماها بلد نیستیم و چون خودمون بلد نیستیم، به بچه‌هامون هم یاد نمی‌دیم.

گوینده: درسته. تربیت اخلاقی و روحانی بچه‌ها خیلی اهمیت داره. اینم درسته که آینده هر جامعه‌ای در گرو تربیت بچه‌هاشه. اونان که آینده رو می سازن. اونان که بذرهای جامعه فردا رو حمل می‌کنن. اما بچه‌ها رو چطور می‌شه تربیت کرد؟ چطور می‌شه آدم‌های صادق و با وجدان و قابل اعتمادی برای فردا تربیت کرد؟ اونم تو خونواده‌های امروزی که روز به روز متزلزل‌تر و سست‌تر می‌شن؟

آقای ابیضی: دیدی اون روز که رفته بودیم بیمارستان، چطوری مامان کیانا دخترش رو بغل کرده بود و قربون و صدقه‌اش می‌رفت؟ همه‌اش می‌ترسیدم خانومم بزنه زیر گریه، خیلی دل نازکه. آدم دلش کباب می‌شد که بچه به این کوچولویی باید بدون مامانش برگرده خونه. اشکان: نمی‌دونین دیروز کیانا چقدر خوشحال بود. می‌گفت عمو اشکان مامانم پس فردا می‌یاد خونه

گوینده: امروز انسان کسی است که به خدمت جميع من عَلَی الاَرْض قيام نمايد. قبلا درباره این جمله حضرت بهاء الله، مؤسس دیانت بهائی که تعریف انسانیت رو در خودش داره، صحبت کردیم. روی مفهوم «من علی الارض» یه مکثی داشتیم و به این برداشت رسیدیم که مفهوم «من علی الارض» فراتر از بشریته و محیط زیست رو هم در بر می‌گیره. اما برای خدمت به «من علی الارض» اولین قدم اینه که بهش دسترسی داشته باشیم.

اشکان: آقای ابیضی، دیروز یه چیزی دیدم که خیلی نگرانم کرد. ساینا رو یادتون هست؟ دیروز که اومد، یک تیکه از صورتش سیاه شده بود، ورم هم داشت. ازش که پرسیدیم چی شده، گفت خوردم زمین. اما جاش یه طوری بود که من هرچی فکر کردم چطوری خورده زمین که این طوری سیاه شده و ورم کرده، چیزی به فکرم نرسید. آقای ابیضی: یعنی می‌گی کتکش زدن؟

گوینده‌: پدر و مادرا معمولا حواس‌شون به خواب و خوراک و سلامت بچه ها هست. وقتی بچه‌ها به دنیا میان و حتی قبل از اون، نگران رشد طبیعی اونا هستن و مرتب قد و وزن‌شون رو اندازه می‌گیرن. بزرگتر که می‌شن، حواس‌شون به درس و مشق‌شون هم هست. گاهی وقت‌ها برای این که بچه‌ها تو درس‌هاشون موفق بشن، در حد ریاضت به خودشون و بچه‌ها سختی می‌دن. اما برای تربیت روحانی و اخلاقی بچه‌ها که همه قبول دارن از بقیه مسائل مهم‌تره، وقت و انرژی و منابع کمتری رو مصرف می‌کنن.

اشکان: می‌خواستم یه مشورتی باهاتون بکنم. راستش نمی‌دونم به بچه‌ها چی بگم و این خبر رو چطوری بهشون بدم. می‌ترسم از من ناامید بشن. خیلی به دلشون صابون زده بودن که یه زمین برای خودشون داشته باشن و بتونن راحت بازی شون رو بکنن. این همه جمع شدن و دعا خوندن، همه به باد فنا رفت. آقای ابیضی: اشکان جان، اینا دیگه تفسیرای تو هست. بچه‌ها جمع شدن، با هم دعا خوندن و لذت‌اش رو بردن، بعدش هم کلی گفتن و خندیدن و بازی کردن و بهشون خوش گذشت. پس دعاشون به باد فنا نرفت.

آقای ابیضی: خدا رو شکر. چرا که نه؟ تو هم حسابی برادری می کنی برای بچه هاشون راستی برنامه شهرداری رفتن چی شد؟ اشکان: قرار شد چهارشنبه صبح بریم، برای شما خوبه؟ آقای ابیضی: خوبه، جورش می کنم. به آقای اعلمی هم می‌گم که قرارمون چهارشنبه صبح شده. اونم گفت می‌یاد. اتفاقا یه آشنایی هم تو شهرداری داره.

اگه من صد مرتبه جمله‌ای رو تکرار کنم، پاداشش اینه که خدا قانون طبیعت و گردش ابر و باد و مه و خورشید و فلک رو به هم بزنه تا من یکی به آرزوهام برسم؟ اگه صد مرتبه دعائی رو خوندیم و اون چه می‌خواستیم نشد، چی؟ یعنی اگه دعا خوندن به بخشی از زندگی اجتماعی ما تبدیل بشه، معنی‌اش اینه که بشیم یه جامعه سست و بی حال که دست روی دست می‌ذاره تا امدادات غیبی امورش رو سر و سامون بده؟ همون جامعه‌ای که نهایت کاری که می‌کنه اینه که دعا کنه خداوند شر بلاها و مشکلاتی رو که خودش واسه خودش درست کرده از سرش کم کنه؟

دنیا رو ما می‌تونیم درست کنیم. ما میلیون‌ها و میلیاردها آدم روی این کره زمین، چون دنیا درست از همون جایی که ما هستیم شروع می‌شه و درست از همون جا هم درست می‌شه. درسته که ما آدمای معمولی پول یا جایگاه مهمی در سلسله مراتب سیاسی یا اجتماعی نداریم، از نفوذی هم که شهرت برای آدما می‌یاره نسیبی نبردیم. اما مگه قدرت چیه؟

شما چند تا از همسایه‌هاتون رو می‌شناسین؟ یکی، دوتا، پنج تا؟ چند تا؟ فکر می‌کنین تو کوچه‌تون یا تو محله‌تون چند تا خونواده زندگی می‌کنن؟ دلیلش چیه مایی که کنار هم زندگی می‌کنیم و از یه خیابون رد می‌شیم و به یه پارک و مدرسه و ورزشگاه و غیره می‌ریم، و از یه نانوایی و قصابی و سوپری و لبنیائی خرید می‌کنیم، چرا این قدر کم همدیگه رو می‌شناسیم؟

شاید این جمله مؤسس آئین بهائی رو شنیده باشین که «امروز انسان کسی است که به خدمت جمیع من علی الارض قیام نماید.» این از اون حرفاست که کسی مخالفتی باهاش نمی‌کنه، مهم اینه که تا چه حد درکش می‌کنیم، بهش باور داریم یا بر اساس اون عمل می‌کنیم. در این جمله استاندارد خاصی از انسان بودن مطرح شده که استاندارد بالایی هم هست.

اشکان: داشتم برای پروژه‌ای که داشتیم و مقاله‌ای که باید فرداش تحویل استاد می‌دادم، تند تند توی صفحات وب می‌گشتم که یه دفعه اینترنت قطع شد. روی صفحه لپ‌تاپ یه دایره کوچیک شروع کرد به چرخیدن و دیگه هیچی جلو نرفت. انگار یه لحظه دنیا از دویدن ایستاد. اون موقع بود که فهمیدم چقدر خسته‌ام و چشم‌هام از خیره شدن به صفحات مختلف چقدر درد گرفته.