The Ψ Podcast

Το παρόν επεισόδιο αφορά τους ανθρώπους που αισθάνονται παγιδευμένοι στον λαβύρινθο της ζωής. Κατά κάποιον τρόπο, ωστόσο, αφορά όλους μας, καθώς είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι υπάρχει άνθρωπος που έχει υπάρξει στην ζωή και δεν έχει νιώσει κάποια στιγμή παγιδευμένος στους δαιδαλώδεις λαβυρίνθους της. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι, ωστόσο, που αισθάνονται χαμένοι μέσα στον λαβύρινθο της δικής τους ύπαρξης. Χαμένοι, αβοήθητοι και απελπισμένοι έρχονται σε εμάς τους θεραπευτές με σκοπό να βοηθηθούν και να ανακτήσουν την ελπίδα τους. Χρησιμοποιώντας ως αφετηρία τον αρχαιοελληνικό μύθο του Θησέα και της Αριάδνης, με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παράλληλησω την περιήγηση του Θησέα στον λαβύρινθο και κυρίως την αναμέτρηση του με τον Μινώταυρο με το ταξίδι ενός ανθρώπου στην ψυχοθεραπεία. Όπως ο Θησέας εθελοντικά και με περισσή γενναιότητα σάλπαρε για την Κρήτη με σκοπό να διορθώσει την αδικία που γίνονταν εις βάρος της Αθήνας, έτσι και ο θεραπευόμενος σαλπάρει για την νήσο της ψυχικής του πραγματικότητας για να διορθώσει τις αδικίες που γίναν νωρίτερα στην ζωή του. Όπως ο Θησέας αποφάσισε να αναμετρηθεί με τον Μινώταυρο μέσα στον λαβύρινθο του Δαίδαλου, έτσι και ο αναζήτησής της ψυχοθεραπείας καλείται να περιηγηθεί στους δαιδαλώδεις λαβυρίνθους του ασυνειδήτου του και να αναμετρηθεί με τους κάθε λογής Μινώταυρους που δεσπόζουν εκεί. Και αυτό, κατά την άποψη μου είναι η επιτομή του ηρωισμού. 

Η σύγκρουση, κατά την άποψη μου, είναι η βασικότερη αρχή που διέπει και καθορίζει την ανθρώπινη ύπαρξη.  Με το παρόν επεισόδιο θα επιχειρήσω να πραγματευτώ την τέχνη της σύγκρουσης, αλλά και θα αναφερθώ στις ολέθριες συνέπειες της αποφυγής της. Προσεγγίζω την σύγκρουση ως "τέχνη", διότι πιστεύω ότι όπως άλλωστε κάθε τέχνη, έτσι και η σύγκρουση, απαιτεί γνώση αλλά και εργασία για να την κατακτήσει κανείς. Αντιθέτως, αυτό που αποφεύγει ο σημερινός άνθρωπος είναι η αντιπαράθεση και κυρίως η σύγκρουση με την συναισθηματική του πραγματικότητα. Η σύγκρουση, ωστόσο, δεν είναι ωφέλιμο να αποφεύγεται καθώς η βραχυπρόθεσμη ειρήνη δεν οδηγεί πάντα σε μακροπρόθεσμη γαλήνη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο στόχος του ταξιδιού της ζωής δεν είναι να αποφύγουμε τους κινδύνους και τις συγκρούσεις που ενέχει, αλλά να περάσουμε τις συμπληγάδες της ύπαρξης μας χωρίς να συνθλιβούμε.

Με το παρόν επεισόδιο επιθυμώ να παραθέσω ορισμένες σκέψεις αναφορικά με την σημασία των ορίων, αλλά και τις ολέθριες συνέπειες του να ζει κανείς πέρα από τα όρια της ψυχικής του πραγματικότητας. Ο στόχος του επεισοδίου δεν είναι να παρέχει πρακτικές συμβουλές αναφορικά με το πως κανείς βάζει όρια, καθώς αποτελεί προσωπική μου πεποίθηση ότι οι συμβουλές αυτές δεν είναι μακροπρόθεσμα αποτελεσματικές δεδομένου ότι το όριο δεν είναι κάτι που μπαίνει, αλλά κάτι που δημιουργείται. Συνεπώς, στο επεισόδιο αναφέρομαι στην σημαντικότητα της γνώσης των συναισθηματικών ορίων ενός ανθρώπου. Υποστηρίζω ότι η αδυναμία να βάλει κανείς όρια σε κακοποιητικές σχέσεις προκύπτει από την έλλειψη γνώσης των συναισθηματικών ορίων ενός ανθρώπου. Το ζήτημα συναισθηματικών ορίων προσεγγίζεται μέσα από την ψυχαναλυτική βιβλιογραφία καθώς και από τον μύθο του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει τα όρια της συναισθηματικής του πραγματικότητας καταντά ένας Δαίδαλος της ζωής παγιδευμένος στον αχανή λαβύρινθο της εσωτερικής του πραγματικότητας, ή  κάποιος σαν τον Ίκαρο, του οποίου τα φτερά έκαψε ο ήλιος.

Το παρόν επεισόδιο πραγματεύομαι την σημασία του να έχει κανείς έναν σκοπό στην ζωή του.  Ο σκοπός, όπως άλλωστε δηλώνει και η ετυμολογία της λέξης, έχει να κάνει με την εξέταση, την διερεύνηση και την αναζήτησή. Υποστηρίζω ότι η εύρεση σκοπού είναι αντίδοτο στις δυστυχίες της ζωής. Για να μπορέσει κανείς, ωστόσο, να βρει έναν σκοπό στην ζωή του θα πρέπει να κοιτάξει προς τα μέσα και όχι προς τα έξω. Διότι ο σκοπός έχει να κάνει με την γνώση του εαυτού, δηλαδή έχει να κάνει με την προσωπική αλήθεια του κανενός. Αποτελεί πεποίθηση μου ότι ο ευγενέστερος σκοπός της ζωής είναι η εξέλιξη και η ανάπτυξη του εαυτού. Θεωρώ, με άλλα λόγια, ότι μόνον ο δημιουργικός άνθρωπος μπορεί να είναι πραγματικά ευτυχισμένος. Και είναι ο σκοπός που μετατρέπει την ζωή ενός ανθρώπου σε πηγή δημιουργίας. Αντίθετα, όταν η ζωή ενός ανθρώπου είναι κενή σκοπού, ο άνθρωπος μετατρέπεται σε έναν νομά της ύπαρξης ο οποίος περιφέρεται χαμένος μέσα σε αυτήν.  Μόνον ο άνθρωπος που εξαρτά την ζωή του από έναν ευγενή σκοπό μπορεί να απολαύσει τους καρπούς της. Η επεξεργασία του αρνητικού συναισθήματος και η εύρεση σκοπού, είναι τα γεφύρια που βοηθούν την μετάβαση ενός ανθρώπου από το επώδυνο παρελθόν προς ένα φωτεινό μέλλον. Είναι τα γεφύρια που ενώνουν αυτό που ήταν κανείς, με αυτό που θέλει να γίνει. Και αυτά τα γεφύρια χρειάζεται να τα χτίσει κανείς. Ας χτίσουμε λοιπόν το γεφύρι του γίγνεσθαι πάνω από την φουρτουνιασμένη θάλασσα του είναι.

Έχοντας ως αφετηρία το καταπληκτικό μυθιστόρημα του Άλντους Χάξλεϋ, με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να σκιαγραφήσω ορισμένα από τα δυναμικά του σημερινού πολιτισμού, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί και συνεχίζει να διαμορφώνεται σήμερα.  Δυναμικά, που κατά την προσωπική μου άποψη,  συμβάλουν στην δυστυχία, την κατάθλιψη και μετατρέπουν την εποχή μας σε μία εποχή νέου ναρκισσισμού.

Αποτελεί πεποίθηση μου ότι ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος δεν ήταν τόσο πολύ μπερδεμένος και δυστυχισμένος όσο είναι τώρα. Αυτό ακούγεται φαινομενικά οξύμωρο αν σκεφτεί κανείς την πρόσβαση στην πληροφορία που έχει ο σημερινός άνθρωπος: μία πληροφορία που ωστόσο δεν μπορεί να μεταβολίσει.

Ο σημερινός άνθρωπος, όπως και ο άνθρωπος του Θαυμαστού Καινούργιου Κόσμου, επιδιώκει την γρήγορη, εφήμερη και αμεταβόλιστη ευτυχία και ικανοποίηση την οποία θεωρεί το υψηλότερο ιδανικό. Τόσο ο σημερινός άνθρωπος, όσο και ο κάτοικος του Θαυμαστού Καινούργιου Κόσμου δεν ζουν στο παρόν αλλά βρίσκονται σε μία κατάσταση της ύπαρξης που ομοιάζει με ζωή: ζουν ως νεκροζώντανοι. Το μοντέλο αυτό ανθρώπου καταπνίγει τα συναισθήματα του, τα ναρκώνει και βυθίζεται στην πρόσκαιρη απόλαυση. Το τίμημα που πληρώνει, ωστόσο είναι πολύ μεγάλο. Χάνει την ικανότητα να ζει ελεύθερα, αυθεντικά και αυθόρμητα.

Πιστεύω ότι μπορεί να ζήσει πραγματικά και αυθεντικά μόνον αυτός που μπορεί να αντέξει την συναισθηματική το πραγματικότητα. Και ζούμε σε μία εποχή η οποία προωθεί την άρνηση της ψυχικής πραγματικότητας την οποία προσωπικά χαρακτηρίζω ως Δούρειο Ίππο της ύπαρξης. Διότι η ταλαιπωρία και τα βάσανα ενός ανθρώπου στην ζωή είναι, σε σημαντικό βαθμό, είναι ανάλογα του βαθμού της αυτοεξαπάτησης του.

Αντιθέτως, ο άνθρωπος που εθελοντικά επιλέγει να σηκώσει στις πλάτες του το φορτίο της ύπαρξης του, ο άνθρωπος που δεν αρνείται την συναισθηματική του πραγματικότητα και συνεπώς δεν γίνεται δραπέτης της ίδια του της ύπαρξης, ο άνθρωπος αυτός μπορεί να ζήσει πραγματικά, αυθεντικά και αληθινά. 

Ο στόχος του παρόντος επεισοδίου είναι να παρουσιάσει ορισμένες σκέψεις γύρω από τον ναρκισσισμό και την ναρκισσιστική προσωπικότητα. Ο ναρκισσισμός είναι ένα περίπλοκο φαινόμενο και σαφώς το να παρουσιαστούν και να αναλυθούν όλες του οι προεκτάσεις μέσα από ένα επεισόδιο θα ήταν όχι μόνον φιλόδοξο, αλλά και αδύνατο. Μέσα από τον μύθο του νάρκισσου και από κομμάτια της κλινικής μου εμπειρίας  επιχειρώ να περιγράψω την δυναμική του ναρκισσισμού, τα χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής προσωπικότητας, αλλά και το πως και κυρίως το εάν ο νάρκισσος μπορεί να σχετιστεί με τους άλλους ανθρώπους. Το επεισόδιο κλείνει με την παράθεση ορισμένων σκέψεων σχετικά με την αιτιολογία  και ‘κατασκευή' της ναρκισσιστικής προσωπικότητας.

Ο σκοπός του παρόντος επεισοδίου είναι να σκιαγραφήσει το προφίλ ενός ανθρώπου που αισθάνεται παγιδευμένος στο "υπόγειο" της ζωής. Το "υπόγειο'' εδώ χρησιμοποιείται ως μεταφορά για να δηλώσει μία κατάσταση της ύπαρξης στην οποία ένας άνθρωπος νιώθει αβοήθητος, απελπισμένος και κυρίως πλήρως αποκομμένος από τους άλλους. Ο κάτοικος του υπογείου μαστίζεται από ενοχή, ντροπή, βαρεμάρα και παραμένει αδρανής στον πανδαμάτoρα χρόνο. Είναι ένας άνθρωπος που νιώθει αποκομμένος από την ζωή και απογυμνωμένος από κάθε δημιουργική ενόρμηση .Θα επιχειρήσω να περιγράψω το συναισθηματικό προφίλ ενός τέτοιου ανθρώπου χρησιμοποιώντας ως αναφορά τόσο το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι "Το Υπόγειο" όσο και μέσα από την σύντομη περιγραφή της πολυετούς εργασίας μου με έναν νεαρό άνδρα ο οποίος, όπως και ο ήρωας του Ντοστογιέφσκι, ήταν βυθισμένος στην κατάθλιψη και την απελπισία.

Η δημιουργία σχέσεων είναι μία ενστικτώδης ανάγκη στην ζωή ενός ανθρώπου. Η ψυχοθεραπευτική εργασία μας έχει δείξει ότι οι ερωτικές σχέσεις, είναι η μεγαλύτερη πηγή ευτυχίας και συνάμα δυστυχίας. Η κατάρρευση μίας σχέσης, ωστόσο, μπορεί να είναι ένα εξαιρετικά επώδυνο και τραυματικό γεγονός, το οποίο γεννά συναισθήματα απόγνωσης και απελπισίας σε έναν άνθρωπο. Με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παρουσιάσω κάποιες σκέψεις σχετικά με ορισμένους βασικούς λόγους που οδηγούν μία σχέση στην κατάρρευση της. Παρουσιάζονται τρεις βασικοί λόγοι που αποτελούν σημαντικούς παράγοντες ρίσκου για την αποτυχία μίας σχέσης: η επιλογή ερωτικού συντρόφου, η αδυναμία φιλοξενίας της συναισθηματικής πραγματικότητας του άλλου, καθώς και απροθυμία εργασίας πάνω στην σχέση.

Το παρόν επεισόδιο αποτελεί ηχογράφηση ενός σεμιναρίου που παρέδωσα και αφορά την ψυχοπάθειά και τους ψυχοπαθείς κατά συρροή δολοφόνους. Η ψυχοπάθεια είναι μία σοβαρή παρεκκλίνουσα διαταραχή της προσωπικότητας η οποία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη υπέρμετρης ενστικτώδους επιθετικότητας και πλήρους απουσίας κάθε ικανότητας του σχετίζεσθαι με άλλους ανθρώπους.Οι ψυχοπαθείς κατά συρροήν δολοφόνοι αποτελούν την πιο γνωστή και συνάμα την πιο τρομακτική κατηγορία δολοφόνων η οποία πολλές φορές παρουσιάζεται στις ταινίες. Στην περίπτωση των ψυχοπαθών κατά συρροήν δολοφόνων η πραγματικότητα υπερβαίνει τη φαντασία, καθώς οι εν λόγω εγκληματίες διαπράττουν εγκλήματα τα οποία ένας μη ψυχοπαθής θα τρόμαζε έστω και να διανοηθεί. Η εμπειρική έρευνα έχει δείξει ότι η ψυχοπάθεια έχει συνδεθεί με καταστροφικές μορφές βίας, κατά συρροήν δολοφονίες, καθώς και αποτρόπαια σεξουαλικά εγκλήματα. Στo επεισόδιο αυτό θα παρουσιαστεί η οργάνωση της δομής της προσωπικότητας του ψυχοπαθούς, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του, καθώς και το προφίλ του κατά συρροήν ψυχοπαθούς δολοφόνου. Θα παρουσιαστούν αληθινά περιστατικά ψυχοπαθών serial killers.

Το τραγικό γεγονός της σταύρωσης και του μαρτυρικού θανάτου του Ιησού Χριστού αποτελεί, κατά την άποψη μου, το κορυφαίο αρχέτυπο τραγωδίας στον Δυτικό πολιτισμό. Τα πάθη του Ιησού και ο σταυρικός του θάνατος αντανακλούν την οδύνη, τον τρόμο και την φρίκη ορισμένων εκ των πλέον ανυπόφορων καταστάσεων της ζωής. Με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ μία συμβολική ερμηνεία του γεγονότος της σταύρωσης με σκοπό παρουσιάσω ορισμένες σκέψεις αναφορικά με την σημασία της επεξεργασίας του ψυχικού πένθους την οποία θεωρώ ως την "βασιλική οδό" που οδηγεί στην ψυχική ανά(σ)τάση . Πιστεύω ότι τόσο το χρονικό της σταύρωσης όσο και του θανάτου του Ιησού αποτελούν γεγονότα υψίστης συμβολικής σημασίας τα οποία σκιαγραφούν με παροιμιώδη τρόπο μερικές από τις τρομακτικότερες αγωνίες της ανθρώπινης ύπαρξης ανακινώντας μέσα μας έντονους φόβους και ανεπεξέργαστα πένθη. Περισσότερο από όλα, ωστόσο, θεωρώ ότι η σταύρωση του Ιησού αντανακλά την προσπάθεια ενός ανθρώπου να σηκώσει στις πλάτες του όλες τις τραγωδίες της ζωής, ανεβαίνοντας αργά, μαρτυρικά και με πόνο τον Γολγοθά της δικής του ύπαρξης σε μία ασύλληπτα επώδυνη πορεία προς την ψυχική του λύτρωση. Ο συμβολισμός της σταύρωσης και της ανάστασης του Ιησού δείχνει ότι η συναισθηματική ανάπτυξη και ωρίμανση μπορεί να επιτευχθεί μονάχα μέσα από την επιτυχή ολοκλήρωση της επεξεργασίας του επώδυνου της ύπαρξης. Όταν ολοκληρωθεί επιτυχώς η διεργασία, το άτομο αισθάνεται περισσότερο απαρτιωμένο και συγκροτημένο. Και ίσως αυτό να αποτελεί ένα είδος ψυχικής ανά(σ)τασης.

Ο αγώνας του ανθρώπου για ελευθερία αποτελούσε πάντοτε μία επαναστατική πράξη υψίστης συμβολική σημασίας. Ορμώμενος από την επετειακή ημέρα εορτασμού της 25ης Μαρτίου, με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παραθέσω ορισμένες σκέψεις τόσο σχετικά με την αξία της ελευθερίας, όσο και της αντίστασης η οποία χρειάζεται να υπερνικηθεί προκειμένου να κατακτήσει κανείς την ελευθερία. Αποτελεί ενδιαφέρον παράδοξο ότι ο Ελληνικός λαός, δεν γιορτάζει την απελευθέρωση του, αλλά την έναρξη του αγώνος για απελευθέρωση από έναν ανυπόφορο και τυραννικό ζυγό. Στο επεισόδιο χρησιμοποιώ τον επαναστατατικό αγώνα του 1821 ως μεταφορικό και συμβολικό εφαλτήριο για να μιλήσω για μία επαναστατική πράξη αντίστοιχου βεληνεκούς: τον επαναστατικό αγώνα του σημερινού ανθρώπου απέναντι στην τυραννία του 'αρνητικού' που καθορίζει την ζωή του. Όπως ο αγωνιστής του '21 αγωνίστηκε απέναντι σε μία πανίσχυρη Οθωμανική αυτοκρατορία, έτσι και ο σημερινός άνθρωπος καλείται να αγωνιστεί ενάντια σε φαινομενικά πανίσχυρα και ενίοτε ανυπόφορα συναισθήματα άγχους, ψυχικού κενού, φόβου και κατάθλιψης. Στο επεισόδιο προσεγγίζεται η ψυχοθεραπεία ως επαναστατική πράξη: μία πράξη που καθορίζεται από το ιδανικό της ελευθερίας. Και τι είναι ελευθερία; Ελευθερία είναι να επιθυμεί κανείς να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του, να αποκτήσει αυτογνωσία έτσι ώστε να μπορέσει να δημιουργήσει ένα αρκετά ικανοποιητικό νόημα που να καθορίζει την ζωή και να ρυθμίζει την δραστηριότητά του. Σαφώς, ο επαναστατικός αγώνας του ανθρώπου για κατάκτηση ελευθερίας είναι ένας εξαιρετικά δύσκολος και ανηφορικός αγώνας, όπου η ψυχή του ανθρώπου θα πρέπει να είναι οπλισμένη με κουράγιο και απαράμιλλο θάρρος. Αλλά, ποια είναι η εναλλακτική; Η εναλλακτική, είναι να μετατραπεί ο άνθρωπος στον ανώνυμο ήρωα του Ντοστογιέφσκι: καταδικασμένος να ζει σε ένα πνευματικό υπόγειο άρρωστος και χωρίς, όπως άλλωστε περιγράφει και ο ίδιος στο ομώνυμο έργο του, να μην καταφέρει να γίνει τίποτε.

Ο σκοπός της ζωής, υποστήριξε ο Νίτσε είναι "να γίνει κανείς αυτό που είναι". Ορμώμενος από τον οξύμωρο αυτόν αφορισμό, με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παρουσιάσω συνοπτικά ορισμένες σκέψεις γύρω από τους βασικούς άξονες της φιλοσοφικής σκέψης του Νίτσε. Αυτό που διαφοροποιεί την φιλοσοφία του Νίτσε από αυτή των υπολοίπων φιλοσόφων, είναι η απουσία ενός φιλοσοφικού modus vivendi. Με απλά λόγια, ο Νίτσε δεν λέει σε έναν άνθρωπο πως να ζήσει την ζωή του, αλλά αντιθέτως ενθαρρύνει την ελεύθερη σκέψη, προτρέποντας έτσι τον καθένα από εμάς να εργαστεί ώστε «να γίνει αυτό που είναι». Η αφοριστική αυτή φράση του Νίτσε υποδηλώνει, κατά την άποψη μου, ότι ένας άνθρωπος οφείλει να δουλέψει πάνω στον εαυτό του, να ανακαλύψει πτυχές της προσωπικότητας του ούτως ώστε να οδηγηθεί σταδιακά προς την ολόπλευρη και πλήρη ανάπτυξη των δυνατοτήτων του. Για να μπορέσει ένας άνθρωπος να "γίνει αυτό που είναι", υποστήριξε ο Νίτσε, θα πρέπει να μπορεί να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του. Η σημαντικότητα της φιλοσοφίας του, ωστόσο, η οποία εκτείνεται πέρα από το καλό και το κακό, είναι ότι την κατανοεί ο καθένας με μοναδικό τρόπο. Μα περισσότερο από όλα η φιλοσοφία του Νίτσε είναι βάλσαμο για κάθε πληγωμένη ψυχή, για κάθε άνθρωπο που υποφέρει και θέλει να βρει το κουράγιο και την ψυχική ρώμη να αντέξει το βάρος της ψυχικής του πραγματικότητας.

Η παραμονή της πρωτοχρονιάς είναι μία ημέρα υψίστης συμβολικής σημασίας. Για τους περισσότερους ανθρώπους αποτελεί ορόσημο αλλαγής και εφαλτήριο νέων στόχων και οραμάτων. Λαμβάνοντας υπόψιν τον ιδιαίτερο συμβολισμό της ημέρας, με το παρόν επεισόδιο επιθυμώ να παραθέσω ορισμένες σκέψεις για την σημαντικότητα της αλλαγής. Η αλλαγή προσεγγίζεται ως ψυχική διεργασία στον παρανομαστή της οποίας βρίσκεται η επιθυμία, η θέληση και κυρίως το κουράγιο. Αποτελεί πεποίθηση μου ότι για να συντελεστεί μία οποιαδήποτε αλλαγή στην εξωτερική ζωή ενός ανθρώπου, χρειάζεται πρώτα να προηγηθεί μία σύνθετη εσωτερική διεργασία, η οποία περνάει μέσα από τον δρόμο της αλήθειας. Το να αλλάξει ένας άνθρωπος σημαίνει ότι αποκτά ένα περισσότερο ενεργό ρόλο απέναντι στην ζωή, καλύτερη κατανόηση του εαυτού του και επιθυμία να ανοιχτεί προς μία νέα, πιο φωτεινή και δημιουργική  πραγματικότητα. Η μετακίνηση από το σκότος της αδράνειας προς το ξέφωτο της αλλαγής περιγράφεται μέσα από την Πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου, η οποία ερμηνεύεται ψυχολογικά. Συμπερασματικά, η ψυχική αλλαγή είναι μία μακρά, απαιτητική και πολλές φορές  επώδυνη διαδικασία. Δεν υπαρχει όμως υψηλή τιμή να πληρώσει κανείς για να μπορεί να στέκεται γυμνός μπροστά στον εαυτό του και να μη ντρέπεται.

Κάθε άνθρωπος που ανοίγεται προς την ζωή και την αγάπη, ανοίγεται αναπόφευκτα και στον κίνδυνο της απώλειας και ψυχικού πόνου. Η απώλεια ενός ερωτικού συντρόφου, ωστόσο, συνιστά μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ζωής, καθώς δημιουργεί ανυπόφορα συναισθήματα θλίψης, απογοήτευσης και πόνου. Στο παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παρουσιάσω μερικές σκέψεις σχετικά με το τι συμβαίνει στον ψυχισμό ενός ανθρώπου που χάνει το αντικείμενο της αγάπης του, πως μπορεί να επιβιώσει της απώλειας αυτής και πως μπορεί να χρησιμοποιήσει την εμπειρία αυτή ως μοχλό ανάπτυξης και ωρίμανσης. Τα παραπάνω συζητούνται μέσα από την παρουσίαση της μυθικής ιστορίας του Ορφέα και της Ευρυδίκης, η οποία σκιαγραφεί με ιδιαίτερα συμβολικό τρόπο την τραγωδία της απώλειας του ερωτικού αντικειμένου. Όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, η επεξεργασία του ερωτικού άλγους αποτελεί το μοναδικό αντίδοτο στην ερωτική απογοήτευση. Η επεξεργασία του ερωτικού πένθους, πέραν από το επώδυνο της διαδικασίας, βαθαίνει την επαφή του ατόμου με τον εαυτό του, το συγκροτεί και το ωριμάζει ψυχικά, αλλά κυρίως το προετοιμάζει να βγει ξανά στο ξέφωτο της ζωής, της δημιουργίας και αγάπης. 

Η αναζήτησή της αλήθειας είναι πράξη ηρωική και απαιτεί θάρρος και κουράγιο.Ίσως περισσότερο από ποτέ, ωστόσο, ο σημερινός άνθρωπος φοβάται να αντικρίσει την προσωπική του αλήθεια και να έρθει αντιμέτωπος με την συναισθηματική του πραγματικότητα. Για να γίνει κοινωνός της συναισθηματικής του αλήθειας, ο άνθρωπος θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους 'δράκους' που φρουρούν την αλήθεια αυτή. Μέσα από την ανάλυση και ερμηνεία του παραμυθιού "Αφού δεν υπάρχουν δράκοι"  επιχειρώ να παραθέσω ορισμένες σκέψεις σχετικά με την σημασία της αναγνώρισης της εσωτερικής μας αλήθειας, αλλά κυρίως να τονίσω τις καταστροφικές συνέπειες της αποφυγής της αλήθειας αυτής.  Aυτό που προσπαθώ να δείξω μέσα από το επεισόδιο είναι ότι το να ζει κανείς αληθινά και αυθεντικά δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά είναι μία μη διαπραγματεύσιμη ψυχική αναγκαιότητα. Συνεπώς, αν κάνείς επιθυμεί να ζήσει ελεύθερα και δημιουργικά, θα πρέπει να οπλίσει την ψυχή του με κουράγιο ώστε να αντιμετωπίσει τους δράκους της αλήθειας. Mόνο μέσα από την συνειδητή πάλη με τους δράκους που φρουρούν την αλήθεια μπορεί ένας άνθρωπος να έχει μερίδιο στην ευτυχία που του αναλογεί.

Το παρόν επεισόδιο αφορά τις κρίσεις πανικού. Οι κρίσεις πανικού είναι πολύ έντονες κρίσεις άγχους που συνοδεύονται από συναισθήματα πλήρους αβοηθησίας, ανείπωτου τρόμου και απώλειας ελέγχου. Το να βιώνει κάποιος κρίσεις πανικού είναι πράγματι οδυνηρό και μπορεί να καταστρέψει την ποιότητα ζωής του, η οποία μετατρέπεται σε μία φυλακή από όπου νιώθει ότι δε μπορεί να δραπετεύσει. Το επεισόδιο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζω την λειτουργία του συμπτώματος στην κρίση πανικού. Το σύμπτωμα προσεγγίζεται ως ένα είδος συμβιβασμού του ψυχικού οργάνου προκειμένου να προστατευτεί από μία εξαιρετικά δυσάρεστη αλήθεια. Στο δεύτερο κομμάτι επιχειρώ μία ψυχαναλυτική προσέγγιση  του άγχος, αναφερόμενος περιπτώσεις ανθρώπων που βασανίζονταν από κρίσεις πανικού. Παρουσιάζονται τα βασικά είδη άγχους, το οποίο είναι αποτέλεσμα ασυνείδητων ψυχικών συγκρούσεων, ενώ παράλληλα σκιαγραφόνται οι σημαντικότερες εξ αυτών. Στο τελευταίο κομμάτι του επεισοδίου παραθέτω ορισμένες σκέψεις σχετικά με το πως δουλεύουμε στην ψυχοθεραπεία με τους ανθρώπους που βιώνουν κρίσεις πανικού. Εν κατακλείδι, υποστηρίζω ότι μονάχα η συνειδητή επεξεργασία των ασυνείδητων συγκρούσεων και του ανυπόφορου άγχους μπορεί να δημιουργήσει χώρο μέσα στον ψυχισμό ενός ανθρώπου: χώρου που θα του επιτρέψει να μπορεί να φιλοξενεί μέσα του τα δεινά της ύπαρξης, ούτως ώστε να ζήσει έτσι μια παραγωγική και δημιουργική ζωή. 

Το παρόν επεισόδιο πραγματεύεται τα εγκλήματα που διαπράττονται εν βρασμώ ψυχικής ορμής. Το επεισόδιο αποτελεί μέρος της ενότητας 'εγκληματική ψυχολογία', μίας ενότητας που σκοπό έχει να παρουσιάσει επιστημονικά δεδομένα γύρω από το έγκλημα και κυρίως την προσωπικότητα του δράστη. Τα εγκλήματα εν βρασμώ ψυχής αποτελούν την πιο συνηθισμένη κατηγορία εγκλημάτων τόσο στην χώρα μας, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Βασικό χαρακτηριστικό των εγκλημάτων αυτών είναι ότι υποκινούνται από μία, όπως υποδηλώνει και το όνομα τους, έντονη ψυχική ενόρμηση την οποία ο δράστης δεν μπορεί να ελέγξει. Τα εγκλήματα αυτά δεν διαπράττονται μόνον από ανθρώπους με ιστορικό ψυχικής ασθενείς και διαταραχών προσωπικότητας, αλλά κάτω συγκεκριμένες συνθήκες θα μπορούσαν να διαπραχθούν από τον οποιοδήποτε άνθρωπο. Το επεισόδιο ξεκινά με την παρουσίαση ενός ασθενούς που εργαζόμουν μαζί και ο οποίος διέπραξε εν βρασμώ δολοφονία κινητοποιούμενη από έντονα συναισθήματα οργής και μίσους. Το περιστατικό ακολουθεί ανάλυση της αντιδραστικής, ή αλλιώς παρορμητικής βίας, που αποτελεί το βασικό είδος βίας που χαρακτηρίζει την πλειονότητα των εγκλημάτων εν βρασμώ ψυχικής ορμής. Εν συνεχεία, παρουσιάζονται οι δύο κατηγορίες εγκλημάτων εν βρασμώ: τα εγκλήματα ζήλιας και τα εγκλήματα της στιγμής, ενώ παράλληλα αναλύονται τα δυναμικά τους και παρουσιάζονται περιπτώσεις δραστών τόσο μέσα από την βιβλιογραφία όσο και από την δική μου εργασία. Το podcast κλείνει με μία παρουσίαση σύντομων σκέψεων σχετικά με το πως θα μπορούσαν τα εγκλήματα αυτά να προληφθούν. 

Στο παρόν επεισόδιο επιχειρώ  να παρουσιάσω ορισμένες σκέψεις σχετικά με την επιλογή του αντικειμένου της αγάπης, αυτού δηλαδή που ονομάζουμε ερωτικό συντρόφο. Τι είναι ο έρωτας; Πόσο ελεύθερος είναι ένας άνθρωπος να επιλέξει έναν ερωτικό σύντροφο; Διαλέγουμε αυτούς που αγαπάμε; Αυτά είναι πολύ σημαντικά ερωτήματα οικουμενικού χαρακτήρα που ανέκαθεν και ευλόγως απασχολούσαν τους ανθρώπους. Η ψυχανάλυση μας έχει δείξει ότι υπάρχουν ισχυροί ασυνείδητοι παράγοντες που συμβάλουν στην επιλογή του ερωτικού συντρόφου. Οι ίδιοι ασυνείδητοι παράγοντες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο ευτυχίας ή δυστυχίας μέσα σε μία συντροφική σχέση. Οι ασυνείδητοι αυτοί παράγοντες χτίζονται μέσα από τις πρώτες προσκολλήσεις που σχηματίζει ένας άνθρωπος με τα πρωταρχικά πρόσωπα φροντίδας. Μέσα από την ποιότητα των σχέσεων αυτών, προκύπτουν δύο είδη επιλογής συντρόφου: η ναρκισσιστική και η συμπληρωματική.Στην ναρκισσιστική επιλογή συντρόφου, το άτομο επιλέγει έναν σύντροφο που συγκεντρώνει, στην φαντασία του, όλα τα επιθυμητά χαρακτηριστικά τα οποία θα επιθυμούσε το ίδιο να έχει. Μέσω της φαντασίας το άτομο αποδίδει ασυνείδητα στον σύντροφο του τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που θα ήθελε να έχει και τον ταυτίζει με αυτά. Αντίθετα, στη συμπληρωματική επιλογή συντρόφου το άτομο  επιλέγει έναν σύντροφο που έχει ψυχικές ποιότητες οι οποίες τον συμπληρώνουν. Νιώθει έτσι ασφάλεια, ευγνωμοσύνη και επιθυμεί να προσφέρει στον/στην σύντροφό του έχοντας αναπτύξει την ικανότητα για επανόρθωση, αυθεντική έγνοια και συγχώρεση.

Στο παρόν επεισόδιο επιχειρείται μία προσέγγιση της κατάθλιψης κυρίως μέσα από την ψυχαναλυτική σκοπιά. Η κατάθλιψη παρουσιάζεται ως η κατάρρευση της ικανότητας ενός ανθρώπου να "υποφέρει εποικοδομητικά", δηλαδή ως παρεμπόδιση της ικανότητας του να επεξεργαστεί το ψυχικό άλγος και να πενθήσει. Όταν ψυχισμός του ατόμου δεν μπορεί να μεταβολίσει επώδυνες αλήθειες και απώλειες, τότε κανείς βρίσκεται εκτεθειμένος στον κίνδυνο κατάθλιψης. Το επεισόδιο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος, αφού παρουσιαστούν ορισμένα επιδημιολογικά στοιχεία, παρατίθεται ένας λειτουργικός ορισμός της κατάθλιψης και επιχειρείται διαφοροποίηση της κατάθλιψης από το πένθος, το οποίο είναι μία φυσιολογική και συνάμα αναγκαία διαδικασία που βαθαίνει την σχέση μας με την ζωή. Εν συνεχεία, γίνεται προσπάθεια τοποθέτησης της κατάθλιψης μέσα στην αναπτυξιακή διαδικασία του ανθρώπου, όπου η κατάθλιψη προκύπτει ως  αποτυχία εσωτερίκευσης μίας "αρκετά καλής" μητέρας, η οποία έχει τις ρίζες της στις δυσκολίες που παρουσιάζονται τόσο στον πρώτο χρόνο ζωής, όσο και αργότερα κατά την διάρκεια του σταδίου του αποχωρισμού - ατομικοποίησης. Στο τρίτο και τελευταίο κομμάτι του επεισοδίου παρατίθενται ορισμένες σκέψεις σχετικά με το πως βοηθάει η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία τον καταθλιπτικό ασθενή, μετακινώντας τον από την ζώνη του θανάτου, στο ξέφωτο της ζωής μέσα από μία αργή, κοπιαστική μα παράλληλα αναγκαία ψυχική εργασία. 

Τις τελευταίες δεκαετίες το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας άρχισε σταδιακά να στρέφεται στο ρόλο που διαδραματίζει ο πατέραςστην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού. Λαμβάνοντας υπόψιν τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα ο σκοπός του παρόντος επεισοδίου είναι να παρουσιάσει την πολύ σημαντική συμβολή του πατέρα στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, από την πρώιμη βρεφική ηλικία εώς και την εφηβεία.

Το επεισόδιο χωρίζεται σε τρεις θεματικές ενότητες. Στην πρώτη επιχειρείται μία γνωριμία με τον πατέρα και συγκεκριμένα με τον “αρκετά καλό” πατέρα. Εν συνεχεία, παρουσιάζεται η μετάβαση από την μητρική στην πατρική αγάπη κυρίως κατά τα πρώιμα στάδια ανάπτυξης του παιδιού. Στο τρίτο και μεγαλύτερο μέρος του podcast αναφέρεται διεξοδικά ο ρόλος και η συνεισφορά του "αρκετά καλού” πατέρα στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, ενώ ταυτόχρονα σκιαγραφόνται τα χαρακτηριστικά ενός τέτοιου πατέρα τα οποία υποβοηθούν την ανάπτυξη και θωρακίζουν την ψυχική υγεία του παιδιού. Το podcast κλείνει με μία παρουσιάση των διάφορων τύπων πατέρα και το πως αυτοί επιδρούν στην ψυχοσύνθεση του παιδιού.

Ο σκοπός του παρόντος επεισοδίου είναι να παρουσιάσει την πολύτιμη συμβολή της μητέρας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του. Η εμπειρική έρευνα μας έχει δείξει ότι ο πρώτος χρόνος ζωής είναι ο καθοριστικότερος για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την προάσπιση της ψυχικής υγείας του παιδιού, οι οποίες διαμορφώνονται σχεδόν εξ’ολοκλήρου μέσα από την αλληλεπίδραση με τη μητέρα. Το επεισόδιο χωρίζεται σε τρεις θεματικές ενότητες. Στην πρώτη παρουσιάζεται η μητρότητα ως μία μορφή "τέχνης", η οποία χρειάζεται γνώση και προσπάθεια για να ανθίσει. Εν συνεχεία, γίνεται μία σύντομη αναφορά στα βασικότερα αναπτυξιακά ορόσημα που λαμβάνουν χώρα στον πρώτο χρόνο ζωής του βρέφους. Στο τρίτο και μεγαλύτερο μέρος του podcast αναφέρεται διεξοδικά η συνεισφορά της "αρκετά καλής" μητέρας στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, ενώ ταυτόχρονα σκιαγραφόνται τα χαρακτηριστικά μίας τέτοιας μητέρας, καθώς και το πως αυτά υποβοηθούν την ανάπτυξη και θωρακίζουν την ψυχική υγεία του παιδιού. 

Ένας άνθρωπος χάνει την ζωή του κάθε μία ώρα από κάποια διατροφική διαταραχή. Η νευρική ανορεξία έχει το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από οποιαδήποτε άλλη διαταραχή ή ψυχική ασθένεια, καθώς οι άνθρωποι που διαγιγνώσκονται με ανορεξία παρουσιάζουν 56 φορές περισσότερο κίνδυνο να διαπράξουν αυτοκτονία, συγκριτικά με όσους δεν παρουσιάζουν κάποια διατροφική διαταραχή. Δυστυχώς, τα στατιστικά μας δείχνουν ότι μόνο 1 στους 10 ανθρώπους με νευρική ανορεξία θα αναζητήσει θεραπεία.

Στο επεισόδιο αυτό συζητάμε με την Ελένη Γουρζή*, Ψυχολόγο (ΜΑ) για τις διατροφικές διαταραχές και συγκεκριμένα για την νευρική ανορεξία.Το επεισόδιο ξεκινά με μία σύντομη συζήτηση γύρω από την έκταση και επικράτηση του φαινομένου στις Δυτικές κοινωνίες, η οποία ακολουθείται από την παρουσίαση του ορισμού των διατροφικών διαταραχών γενικότερα και της νευρικής ανορεξία ειδικότερα. Εν συνεχεία, παρουσιάζεται ψυχολογικό προφίλ και τα κλινικά χαρακτηριστικά του ατόμου που βιώνει νευρική ανορεξία. Στο δεύτερο και μεγαλύτερο κομμάτι του επεισοδίου συλλογιζόμαστε γύρω από την αιτιοπαθογένεια του φαινομένου την οποία επιχειρούμε να πλαισιώσουμε κλινικά μέσα από την περίπτωση μίας νεαρής γυναίκας που είχε έρθει αντιμέτωπη με την νευρική ανορεξία. 

Η κλινική εργασία και τα ερευνητικά δεδομένα φαίνεται ότι μας δείχνουν ότι στην καρδιά κάθε διατροφικής διαταραχής βρίσκεται μία κραυγή προερχόμενη από την άβυσσο της ψυχής ενός ανθρώπου η οποία θέλει να εισακουστεί. Είναι βοηθητικό να θυμόμαστε, ωστόσο, ότι στον παρανομαστή της κραυγής αυτής βρίσκεται η βαθιά ανάγκη να κατανοήσει ένας άνθρωπος ποιος πραγματικά είναι.

*Η Ελένη Γουρζή είναι Ψυχολόγος απόφοιτη του Πάντειου Πανεπιστημίου. Μετεκπαιδεύτηκε στην ψυχαναλυτική θεωρία στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Essex και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο στην ψύχανάλυση (ΜΑ in Psychoanalytic Studies). H μεταπτυχιακή της διατριβή αφορούσε έρευνα γύρω από τον “συμβολισμό του φαγητού στην νευρική ανορεξία, καθώς και το πως αυτό συνδέεται με την σχέση που είχε το άτομο με την μητέρα του”. Αρκετά από τα ευρήματα της έρευνας αυτής παρουσιάζονται στο επεισόδιο αυτό. 

Η βία που στοχεύει στην καταστροφή του αντικειμένου της αγάπης είναι ένα φαινόμενο που συνοδεύει την ανθρώπινη ιστορία από τις απαρχές της. Η κατανόηση, ωστόσο, μίας τέτοιας συμπεριφοράς παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Στο επεισόδιο αυτό επιχειρείται μία ψυχαναλυτική προσέγγιση του φαινομένου της γυναικοκτονίας. Συζητώνται τα δυναμικά και η αιτιολογία του εγκλήματος, παρουσιάζεται η αναπτυξιακή ψυχοπαθολογία του δράστη, ενώ έμφαση δίνεται στα χαρακτηριστικά προσωπικότητας του γυναικοκτόνου. Οι θεωρητικές προσεγγίσεις ζωντανεύουν μέσα από την παρουσίαση ενός πραγματικού περιστατικού γυναικοκτονίας, του "Joe", με τον οποίο εργάστηκα πριν από μερικά χρόνια σε ένα ψυχιατρείο ασφαλείας του Λονδίνου. 

Ο σκοπός του παρόντος podcast είναι να παρέχει ορισμένες πληροφορίες σχετικά με το τι είναι η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία. Μετά από μία σύντομη εισαγωγή αναφορικά με τον γενικότερο σκοπό των podcast,  ο οποίος είναι να δημιουργήσουν έναν χώρο όπου θα φιλοξενήσει προβληματισμούς, σκέψεις και να ενθαρρύνει αναζητήσεις αναφορικά με την ψυχική υγεία, την αυτογνωσία, την ψυχολογία και την ψυχανάλυση, παρουσιάζονται ορισμένες σκέψεις σχετικά με το τι είναι η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία. Εν συνεχεία, αναφέρω ορισμένα πράγματα αναφορικά με τονσκοπότης ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας και τέλος, το podcast κλείνει με την παράθεση ορισμένων σκέψεων σχετικά με το εάν και κυρίως το πως"θεραπεύει" η ψυχανάλυση.