WOLF

Eva Marie de Waal is actrice, theatermaakster en schrijfster. Sophie van Winden is eveneens actrice, theatermaakster en schrijfster. Samen vormen ze sinds 2016 het theatercollectief Waal en Wind, dat een drieluik maakt over de positie van de vrouw. Volgend jaar komt het slotstuk op de planken, en in januari start hun podcastserie Doing It Right. In Wolf vertellen ze over hoe ze ontdekten dat ze eigenlijk hartstikke feministisch zijn, over regisseurs die 'een beetje meer SM' in audities willen, over hun pre-MeToo-ervaringen en over hoe ze hun zonen willen opvoeden en hoe moeilijk het is om dat goed te doen.

Alejandra Ortiz is een trans vluchtelinge uit Mexico. Ze kwam in 2015 naar Nederland, en wacht sindsdien op een status. In De waarheid zal me bevrijden, haar boek dat afgelopen maand uitkwam, schrijft ze helder en met scherpe blik over haar ervaringen met geweld, armoede en sekswerk in Mexico en de VS, en later als transvrouw die vucht voor haar leven en in Nederland belandt. Officieel heeft Alejandra geen leven hier. Onofficieel heeft ze een leven voor zichzelf gecreeerd in Amsterdam, waar ze vrienden heeft en meerdere initiatieven mede opzette om transmensen zoals zij te helpen, zoals het T-Huis, een safe space voor transmensen waar ze terecht kunnen voor hulp, advies, en gezelligheid. Zelden ontmoette ik iemand die zo moedig is en sterk, in staat om ondanks alle pushback te worden wie ze is en ook nog met compassie naar de wereld te kijken die haar zo hardvochtig heeft behandeld. Ik sprak met haar in het Engels over wat het betekent om een transvrouw te zijn, over de maatschappelijke conditionering van gender, over zelfwaarde en de IND.

Eline Leijten is ondernemer en voorvechter van vrouwenrechten. Op 22 november biedt ze met een grote groep medeondertekenaars een petitie aan aan de regering voor nieuwe wetgeving rondom het ouderschapsverlof. Volgens haar moeten we toe naar het Finse model, waarbij vrouwen én mannen 160 dagen verlof krijgen als ze een baby krijgen. Ik praatte met Eline over deze petitie, over de herwaardering van moederschap en over seksisme binnen het studentencorps.

Eline Arbo (1986) is een Noorse regisseur die naar Nederland kwam voor haar opleiding en er niet meer wegging. Ze geldt vanaf haar debuut als een groot talent in de Nederlandse toneelwereld en brak definitief door met haar bewerking van Weg met Eddy Bellegueule in 2020. In 2021 won ze de Mary Dresselhuysprijs naar aanleiding van haar voorstelling de Drie Zusters, waarin ze in vogelvlucht langs de vier feministische golven vliegt. Inmiddels is ze huisregisseur bij Het Nationale Theater in Den Haag, waar op 3 november haar toneelbewerking van De Jaren in première gaat, naar het boek van de Franse schrijver Annie Ernaux, die dit jaar de Nobelprijs voor de Literatuur ontving. In deze tweede aflevering van het tweede seizoen van Wolf vertelt Arbo over haar jeugd in een 'communistenstraat' in Noorwegen, hoe ze feminist werd toen ze naar Nederland kwam en over activisme in het theater.

Toen Ianthe Mosselman een baby kreeg, werd ze overvallen door woede. Niet zomaar een beetje irritatie, maar nietsontziende, ziedende razernij. In het boek Al die liefde en woede onderzoekt ze waar die woede vandaan komt. In Wolf praatten we over jarretelfeminisme, boze vrouwen en jongens die opgroeien met het idee dat vrouwen hun bezit zijn.

Let's talk about sex! Want seks is allesbehalve een oppervlakkig onderwerp. Goede, bevredigende seks is een diep menselijke behoefte die je kunt voelen dat je leeft. Helaas is deze niet voor iedereen evident, en met name niet altijd voor vrouwen. Er is veel onbevredigende seks, er zijn vrouwen die geen orgasme kunnen krijgen als ze met een man vrijen, er is ongewilde seks, er is seksueel geweld. En helaas zijn vrouwen hiervan meestal het lijdend voorwerp. Er is een hoop te winnen met goede seksuele voorlichting, stelt Sanderijn van der Doef in deze eerste aflevering van seizoen 2 van Wolf. En daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen, zegt zij. Ze kan het weten, want ze is psycholoog, seksuoloog en schrijver van een aantal internationaal vertaalde bestsellers over seksuele ontwikkeling voor kinderen en jongvolwassenen. Haar belangrijkste boodschap: seksuele voorlichting zit niet alleen in het 'gesprek' dat je erover voert met je kinderen, maar vooral ook in hoe je je gedraagt als seksueel wezen. Ze weet veel meer hierover te vertellen dan in deze eerste aflevering past, dus ze komt vast nog eens terug. Mail voor een volgende keer vooral je vragen naar info@maartjelaterveer.com, en voor nu: geniet van deze wijze vrouw die als geen ander kalm en nuchter over seks kan praten.

In deze tiende aflevering van Wolf blikken we terug op het eerste seizoen. Marja Pruis interviewt onze host Maartje Laterveer over wat zij heeft geleerd van de negen vrouwen die ze voor dit eerste seizoen sprak over wat het betekent om vrouw te zijn. Het belang van uiterlijk blijkt een thema dat als een rode draad door alle afleveringen loopt, en misschien is dat minder oppervlakkig dan we worden geleerd te geloven. Maar ook seks was een thema, rolmodellen, gender bias en de vraag of mannen wel zo veel vrijer zijn dan vrouwen om te worden wie ze zijn. Na deze episode volgt een korte zomerstop, in september zijn we terug met een nieuw seizoen van Wolf - dit keer ook met (enkele) mannen.

Hoe gaan vrouwen om met de vooroordelen die ze tegenkomen op het werk of op school, en hoe beïnvloedt dit hun motivatie en prestatie op academische prestaties en leiderschap? Belle Derks is bij uitstek de vrouw die hierop antwoord kan geven. Als hoogleraar bij de afdeling Sociale, Gezondheids- en Organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht doet ze onder andere onderzoek naar genderstereotypen en het zogenoemde Queen Bee-effect, het fascinerende verschijnsel dat vrouwen zich afkeren van andere vrouwen om in masculiene organisaties op te klimmen. In deze aflevering van Wolf vertelt ze over het wankele koord waar vrouwen in leidinggevende posities op moeten balanceren, maar ook over mannen en de vraag in hoeverre zij vrij zijn om zichzelf te zijn. Maar eerst en vooral ging het over grensoverschrijdend gedrag dat ook in de wetenschap steeds vaker naar buiten komt en de systemische problematiek die daaraan ten grondslag ligt. 'Mensen aan de top zijn vooral goed in geld binnenhalen, maar niet goed in het creëren van een veilige werkcultuur.'

Feminisme in de jaren tachtig was heel anders dan feminisme nu. Als iemand daar goed over kan vertellen, dan is het Marja Pruis. Naast gelauwerd schrijver en literair criticus voor de Groene Amsterdammer, is zij een feminist die als student met fakkels de straat op ging om te strijden tegen de onderdrukking van de vrouw. En toch heeft ze altijd moeite gehad het feminisme als geuzennaam te omarmen. Want beperk je je dan niet te zeer tot een ideologie? Deze genuanceerde en kritische houding kenmerkt ook haar schrijven, zoals in haar nieuwste essaybundel Boos meisje, waarin ze haar scherpe en zelfkritische blik werpt op waar het in haar werk vaak over gaat: hoe verhoudt het individu zich tot het collectief, en meer specifiek: hoe verhoud je je als vrouw tot de wereld? In Wolf praat ik met haar over boze meisjes, leven naar de verwachtingen van anderen en ouder worden.

Een feminist was Sophie van Gool niet. Waar heb je het over, dacht ze als ze vrouwen hoorde pleiten voor een quotum. Toen ging ze werken op de Zuidas en belandde ze in 'een soort Mad Men uit de jaren vijftig'. Het was precies zoals je dacht dat het niet meer was: seksisme, glazen plafond, old boys network. Al gauw hield ze het er voor gezien, en stortte ze zich als bekeerd feminist op de vrouwenzaak. Ze schreef een boek over de loonkloof getiteld 'Waarom vrouwen minder verdienen', heeft een column in het Financieele Dagblad waarin ze de man-vrouwverhoudingen onder de loep neemt, ze richtte Salaristijger en Moonshot op om de gender gaps in het bedrijfsleven te dichten. En dan heeft ze nog een groots en revolutionair plan voor later dit jaar, dat ze aan het eind van ons gesprek onthult... stay tuned!

Renske de Greef is columnist, schrijver en illustrator. Deze week verscheen haar nieuwste boek Mamamorfose, een graphic memoir over moederschap, identiteit en moe zijn. Zoals we van haar gewend zijn, is ze eerlijk, scherp en grappig. Ze ontdekt dat de realiteit van moeder zijn niks te maken heeft met perfecte plaatjes van blozende gezinnetjes op een picknickkleed, en merkt op dat je als jonge moeder onzichtbaar wordt voor de maatschappij. In Wolf vertelt ze over hoe het moederschap haar leerde wat feminisme echt betekent (spoiler: niet dat je one of the guys probeert te zijn).

Hoe is het mogelijk dat zoveel vrouwen zichzelf lelijk vinden? En waarom heeft dit zoveel invloed op hoe ze naar zichzelf kijken? In Wolf vertelt hoogleraar Liesbeth Woertman over de psychologie van het uiterlijk in een toenemend maakbare wereld.

Hoe worden wij gevormd door series en films? Door de kunst die we in theaters zien en de boeken die we lezen? Als vrouwen worden we opgevoed met een vrouwbeeld dat niet klopt met de werkelijkheid, zegt Herien Wensink. Als cultuurjournalist voor de Volkskrant geeft ze blijk van een scherp oog voor maatschappelijke man-vrouwverhoudingen. Zo schrijft ze over de invloed van Disney-prinsessen op het vrouwelijk zelfbeeld, over de opmars van vrouwelijke theatermakers en over de blinde vlekken van mannelijke recensenten die maken dat ze anders over vrouwelijke kunstenaars schrijven dan over mannelijke kunstenaars - als ze er al over schrijven. In de vierde episode van Wolf praat ik met Herien over female rage, de bevrijdende autofictie van Deborah Levy en vrouwen in bad.

Marian Spier is de oprichter en was tien jaar lang het gezicht van TEDxAmsterdamWomen, richtte een van de eerste female start-up award programma's van Nederland op en startte in 2020 met een accelerator programma voor vrouwelijke ondernemers genaamd FEM-start. Ze deed communicatieprojecten voor ministeries en de Verenigde Naties en begeleidt en traint vrouwelijke ondernemers wereldwijd in business development. Daarnaast is ze onder meer toezichthouder bij het Van Gogh Museum en de VandenEnde Foundation, en won ze meerdere awards, waaronder de Inspiring Fifty, Women in Tech Nederland en EU Business Angel. In Wolf vertelt ze over hoe ze zich als zwarte vrouw in een witte mannenwereld staande heeft gehouden, over vrouwelijk leiderschap en over de kracht van anders zijn.

In deze eerste aflevering is actrice en theatermaker Caro Derkx te gast. Na twee bejubelde voorstellingen over twee mannen is zij terug in het theater met een nieuwe theatervoorstelling over een vrouw, 'Emma Watson: The Play'. De voorstelling, vertelt ze, is een belangrijk keerpunt in haar ontwikkeling als vrouw en als feminist. Ze groeide op in een mannenwereld en voelde zich altijd een beetje onderschat, durfde nooit zo voor zichzelf te gaan staan. Toen ze zich ging verdiepen in Emma Watson, die niet alleen actrice is maar ook EU-ambassadeur voor gendergelijkheid, ontdekte Caro dat haar onzekerheid niet op zichzelf stond. Deze onzekerheid, besefte ze, is onlosmakelijk verbonden met vrouw zijn in een mannenwereld. Dat is het moment waarop ze zeker wist: ik ben een feminist. Want ze wil niet het blonde, op uiterlijk beoordeelde meisje zijn, ze wil niet het pad volgen dat voor haar als jonge vrouw is uitgestippeld. Ze wil niet gereduceerd worden tot het beeld dat anderen denken te hebben van haar. Ze wil vrij zijn, een vrije vrouw, en filosofeert openhartig over hoe moeilijk dat is.