Bách Hoá Viển Vông

Người ta vẫn bảo “giấy trắng mực đen”, ý là cái gì đã viết ra rồi thì không chối cãi được, và cũng với ẩn ý rằng nó là bằng chứng vĩnh cửu. Nhưng có thật chữ viết sẽ tồn tại mãi mãi không? Tất nhiên tôi không nói đến chuyện tờ giấy hay cuốn sách bị lôi ra đốt; như thế thì chữ nào thoát được. Tôi đang nói đến trường hợp thông thường, khi ta ghi chép để tương lai xem lại, nhưng vài năm sau mở ra thì chữ đã biến mất rồi.

Hồi còn trẻ tôi rất thích rúc vào những hàng ăn nổi tiếng trên phố cổ. Dù phải chờ đợi, chen chúc, thậm chí ăn chửi, tôi vẫn muốn ăn. Tôi muốn được hít thở cái không khí trung tâm thủ đô, muốn được ăn uống giữa những người sành điệu. Nhưng càng ngày tôi càng ngán việc lên phố cổ, hoặc nói rộng hơn chút là lên quận Hoàn Kiếm ăn uống một cái gì đấy.

Hồi còn học văn ở trường cấp 3, bạn thấy phần nào khó viết nhất: mở bài, thân bài hay kết bài? Riêng mình thấy phần khó viết nhất là phần mở đầu. Mình chẳng biết bắt đầu một bài văn thế nào cả. Ví dụ đề bài bắt tả bà nội, mình chỉ nghĩ ra câu “Đây là bà nội tôi” rồi muốn chuyển sang tả tóc tai áo quần của bà ngay lập tức. Nhưng miêu tả lại là phần việc của thân bài. Vậy phải làm gì ở phần mở?

Trong Zero To One, tác giả (nhà sáng lập PayPal) vẽ một sơ đồ 2 trục phân chia 4 cách nghĩ về tương lai, bao gồm DEFINITE/ INDEFINITE OPTIMISM và DEFINITE/ INDEFINITE PESSIMISM (Lạc quan có kế hoạch/ không kế hoạch và Bi quan cụ thể/ mơ hồ).

Khủng hoảng tuổi 30 và lối thoát cho thế hệ 9x tại Việt Nam. Trong mọi nền văn minh, trưởng thành luôn là một dấu mốc quan trọng của đời người. Nó là ranh giới giữa làm trẻ con và làm người lớn, giữa việc được nuông chiều với việc phải chịu trách nhiệm nhất định trong gia đình, xã hội hay tôn giáo nơi mình sinh sống. Để đánh dấu ngày này, người Do thái tổ chức lễ Bar Mitzvah cho bé trai 13 tuổi, người Nam Mỹ tổ chức Quinceañera cho bé gái đến tuổi 15, người Mỹ có Sweet 16, người Nhật có Seijin No Hi cho thanh niên 20 tuổi.

Đọc truyện ngày xưa tôi cũng hay thấy bóng dáng những bà cô không chồng, tức những người phụ nữ không kết hôn mà chọn ở vậy rồi âm thầm chăm sóc ông bà bố mẹ rồi cháu chắt, trong khi các anh chị em khác rảnh tay sống cuộc sống vui thú bên ngoài. Không chỉ trong các gia đình, mà nhìn rộng ra trong các xã hội cũng vậy. Ở đâu ta cũng thấy những người nghèo khổ, mất trí đi lang thang, ngủ qua đêm nơi gầm cầu ghế đá; trong khi phần đông chúng ta lành lặn mạnh khỏe.

Tôi tin rằng “nearly make it” là trải nghiệm mà ai cũng có trong đời: đứng thứ nhì lớp, đạt giải ba trong một cuộc thi bơi… Chúng ta thấy hào quang của người về nhất, đứng ở vị trí có khả năng về nhất, nhưng chúng ta không làm được. Tại sao vậy?

Tôi và một số người bạn tôi cũng có cảm xúc như vậy về HN. Chúng tôi yêu mùa thu ở thành phố này, yêu hồ Tây... Nhưng ngoài những cảnh vật bé xinh ấy, chúng tôi đều cảm thấy rằng HN không phải nơi những điều kỳ vĩ có thể xảy ra. Ít nhất là với bản thân chúng tôi. Không ai dám nói ra miệng, vì nói xấu quê hương có vẻ là điều gì kỳ cục. Mọi người chỉ âm thầm bỏ đi.

Writer thường xuyên trì hoãn việc viết lách bằng những lý do như: không có cảm hứng, bí ý tưởng, hoặc có ý tưởng nhưng chẳng biết viết ra thế nào. Bạn phải viết ad cho hãng đồ lót nữ, nhưng đã mấy tháng rồi bạn không được nhìn thấy bra mặc trên người thật. Bạn phải trả bài viết về du lịch Hà Nội, nhưng sáng nay ra đường tự dưng bạn thấy Hà Nội chả đẹp tí nào. Vân vân và vân vân.

Ngày xưa, tôi cũng như nhiều thanh niên khác, đều nghĩ rằng rượu tây thì chán và nhạt nhẽo hơn rượu ta (tức là rượu nấu ở quê, nút lá chuối). Đã thế rượu tây uống còn không say được như quốc lủi. Sau này lên đại học, được đi làm về rượu, tôi mới biết mình đã sai bét nhè.

Michelin công bố danh sách quán ăn VN được gắn sao và được recommend. Trên mạng người ta hỏi ầm lên xem ông mồm nhôm nào đi ăn test mà chọn những quán như thế. Tôi nghĩ ngon dở cũng khó nói; tôi quan tâm hơn đến chuyện Michelin sẽ hủy hoại thực khách và quán ăn ở xứ ta như thế nào.

Penpal - bạn qua thư - hai từ ấy bây giờ ai còn nghe thấy nữa? Kết bạn qua thư có vẻ là một thứ từ thời tiền sử, hay đúng hơn là thời tiền-internet.

Hàng ngày bạn được đọc những tin có dạng như: “Tỷ phú A. mới xx tuổi đã sở hữu số tài sản khổng lồ lên tới xxxxxxx USD”, “Đại gia B. khoe chiếc xe Bentley biển đẹp cùng cô vợ người mẫu”, “Công ty C. từ một startup nhỏ nay đã được rót vốn xxxxxx USD”, vân vân. Lên facebook chúng ta cũng không được tha. Luôn luôn có một chị D. nào đấy vừa xinh vừa giỏi, đại khái profile có những nội dung cơ bản như: beauty blogger, traveler, food blogger, co-founder, startup owner. Vân vân.

Đứng trước cục tiền lương chúng ta luôn có 3 phương án: Một là tiết kiệm. Hai là tiêu bừa. Ba là tiêu tiền có phương pháp. The tôi những câu chuyện về lãi kép, về tích tiểu thành đại, về phương pháp 6 cái lọ nọ kia nghe thì hay, nhưng toàn bánh vẽ thôi, vì mấy ai làm nổi.

Lúc giận ta chỉ muốn đấm vỡ mặt đứa mình ghét. Tuy nhiên làm thế thì phạm pháp mà có khi còn bị đấm lại. Nhưng cơn giận vẫn cứ phải xả ra, vậy xả thế nào?

Hồi 2012, ở Hà Nội có một quán bar tên là Tadioto trên phố Trương Hán Siêu. Chú Đức, chủ quán, giải thích với tôi rằng Tadioto nghĩa là Chúng ta đi oto. Hồi mới từ Mỹ về, chú thấy ở thành phố ai cũng có ước mơ sở hữu một chiếc oto, nên chú đặt tên quán như vậy.

Một cái chết nhẹ nhàng có lẽ là ước mơ của những ai từng chứng kiến người thân qua đời hoặc tự mình đang trong cơn nguy kịch. Người VN luôn quan niệm rằng ai có phúc lắm mới được chết không bệnh tật hay đau đớn. Cụ ngoại tôi ở quê là một người được cái phúc ấy. Tôi nghe kể là cụ mất trong giấc ngủ trưa: cả làng ai cũng nói phải ăn ở tốt lắm mới được ra đi nhẹ nhàng như thế.

Ước mơ của bạn là gì?/ Mười năm nữa bạn muốn là ai và sở hữu những gì?/ Nếu tiền không phải là vấn đề, bạn sẽ chọn làm gì? Câu trả lời hầu hết rơi vào một trong hai kiểu: 1. Em không có ước mơ 2. Em có ước mơ nhưng không biết làm thế nào/ không có kế hoạch cụ thể Thật ra ai cũng có ước mơ cả, và ước mơ nào cũng có cách thực hiện (có bao nhiêu bước, mỗi bước phải làm ra sao). Cái mọi người thiếu là một mentor, một người có khả năng đánh thức giấc mơ trong bạn và chỉ cho bạn con đường phải đi.

Con Ông Cháu Cha, hay trong cơ quan nhà nước vẫn gọi là 4C (Con Cháu Các Cụ), là những người thường bị chúng ta dè bỉu và ghen tị. Họ thường không giỏi hơn bạn và tôi, nhưng ở chỗ làm lại được ăn trên ngồi trốc. Họ là những người sự nghiệp thăng tiến như bước lên thang máy, trong khi bạn và tôi tiến lên bằng thang bộ, kèm theo một bao tải đất trên lưng.

Ở Hà Nội chúng ta nói với nhau chuyện gì? Một là chuyện về người thứ ba: về đồng nghiệp, sếp, về bạn học, về con cái vợ chồng. Con người luôn có nhu cầu nói về những người không có mặt trong phòng, vì dù hơi trái đạo đức, có những chuyện ta chẳng thể nói thẳng trước mặt người cần nghe.

Trên các app chơi cờ vua, sau mỗi ván, máy tính sẽ xếp hạng các nước đi của bạn bằng ký hiệu. Tệ nhất là Blunder (?? - Đi ngu), rồi đến Inaccuracy (?! - Thiếu chính xác), Book Move (Đánh như văn mẫu), Great Move (! - Nước đi hay), và Brilliant (!! - Nước đi thiên tài). Quan sát phần đánh giá này, tôi nhận ra là cách thắng ván cờ của tôi đang dần thay đổi.

Friendzone rất khó chịu vì nó nửa nạc nửa mỡ. Ví dụ nếu so với người kia bạn kém/ khác quá (về ngoại hình, địa vị xã hội, lối sống, thu nhập…) thì bạn bị từ chối thẳng thừng, thế là xong. Nhưng hộ chiếu công dân xứ Friendzone giúp bạn vẫn được nói chuyện với người kia, được đi ăn với nhau, đôi khi được nắm tay nữa. Trong tình cảnh này thường cả hai đã hợp nhau rất nhiều thứ, nhưng vướng một số deal breaker như: người kia đã có người yêu/ mới chia tay chưa ổn định tâm lý/ đang có nhiều options chưa biết chọn ai/ vấn đề logistics: sống xa nhau, mẹ cha không ưng thuận. Người bị friendzone luôn sống trong nghi hoặc. Không biết ngày mai rủ đi chơi được không? Mình nhắn tin thế này thế kia có sao không? Người ta nhắn thế này là ý gì? Người ta bao giờ mới chịu thích mình đây? Vân vân.

Ở đời hễ thứ gì đã gây sướng ắt cũng phải gây nghiện. Có thứ nghiện không hại mấy, lại có thứ nghiện vừa hại sức khỏe vừa ảnh hưởng tới người xung quanh. Tôi đang nói đến thuốc lá, một thứ ai hút cũng từng cố bỏ.

Overthinking là căn bệnh phổ biến của con người hiện đại. Chắc bạn đang nghĩ tôi có overthink đâu. Nhưng nếu bạn từng đọc review trước khi đi ăn thì đó chính là overthink rồi. Tại sao chúng ta nghĩ nhiều đến vậy? Có lẽ vì ngày nay ta dễ dàng biết được quá nhiều thông tin trước khi đưa ra quyết định. Ta có cảm tưởng nếu mình không tham khảo hết mọi nguồn tin thì mình sẽ làm sai hoặc mắc lỗi.

Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung không sinh ra bất cứ một nhà tư tưởng nào có tầm vóc, có lẽ vì chúng ta không có chỗ cho người đi bộ. Cái vỉa hè rất quan trọng trong đời sống của một người lao động trí óc. Virginia Woolf, Einstein, Darwin, Beethoven, Nietzsche, tất thảy đều là những người thích đi bộ. Vì ngồi trong văn phòng hay trong nhà quá lâu bạn sẽ không nghĩ nổi cái gì nữa.

Solo travel là chuyện không phổ biến trong xã hội VN. Với hầu hết người Việt, du lịch nghĩa là nghỉ ngơi trong resort, và phải đi cùng gia đình, đoàn thể hay bạn bè. Hiếm ai chọn đi du lịch một mình, trong khi đó là hình thức du lịch rất ý nghĩa. Khác với đi du lịch cùng vợ chồng hay bố mẹ, du lịch một mình cho ta vô vàn cơ hội kết bạn. Sự cô đơn sẽ ép bạn phải mở mồm ra kết bạn dọc đường.

Dù vì lý do gì thì trải nghiệm của một người độc thân ở VN cũng không dễ chịu cho lắm. Họ chịu sức ép lớn từ bố mẹ. Nhà nào cũng giục con thành gia lập thất: con gái ngay khi tốt nghiệp xong ĐH, con trai được hoãn đến đầu 3 thì rồi cũng bị nói xơi xơi.

Ở các đô thị lớn, người ta làm đủ nghề để kiếm sống. Bên cạnh những nghề “chính thống”, tức là nghề được nhà nước công nhận, được đóng thuế và nói ra người ta hiểu ngay như bác sĩ hay giáo viên, còn có nhiều nghề không tên khác vẫn âm thầm nảy nở và âm thầm nuôi sống bao nhiêu số phận.

Nhóm 4 có khả năng nhưng không tham vọng. Vì thiếu tham vọng, họ thường ở chung môi trường với nhóm 3, nhưng nhờ tài năng hơn, họ luôn được ngưỡng mộ. Đây là những người hạnh phúc nhất khi sống cuộc đời tầm thường. Họ là những ngôi sao nơi mình sống.

The Tartar Stepp là câu chuyện về cạm bẫy thời gian, về khát vọng sống bị bóp nghẹt và những cơ hội bị bỏ lỡ trong đời. Nó còn gợi ta nghĩ về chính nhà tù ta tạo ra trong tâm trí mình: những thói quen và định kiến giam giữ ta mà ta không bao giờ thoát khỏi.

Nhưng dù được lựa chọn giữa vô số dụng cụ và kỹ thuật pha hiện đại như vậy, nhiều người vẫn gắn bó với một dụng cụ quen thuộc của người Việt là cái phin nhôm, vì nó rẻ, dễ dùng và cho ra cà phê “đậm/nặng” hơn.

Nếu cứ tẩy chay tác phẩm dựa trên đạo đức của người sáng tác, ta sẽ phải tẩy chay quá nửa nghệ thuật thế giới và có lẽ gần hết nghệ thuật VN.

Hồi còn đi học, khi phải điền những tờ khai có ghi nghề nghiệp phụ huynh, bố mẹ tôi bảo cứ ghi nghề của bố mẹ là NGHỀ TỰ DO. Nghe mới oách làm sao! Bạn khác ghi bố mẹ là bác sĩ, là giám đốc, là kế toán, tức là hàng ngày phải ngồi một chỗ; còn nhà tôi được tự do cả. Lớn lên tôi cũng muốn được như thế.

Bạn được nghe những câu khích lệ sáo rỗng như “Đừng so sánh mình với người khác mà hãy so sánh mình với chính bản thân ngày hôm qua”, “Nhìn lên mình không bằng ai nhưng nhìn xuống không ai bằng mình”(!?)…Như thể so sánh là việc độc hại lắm. Tôi cho rằng việc so sánh với bạn bè cùng lứa là việc rất lành mạnh, có độc hại chăng là do cái đầu ta thôi.

Đối với người Hà Nội, Hồ Tây là chỗ dành riêng cho những đôi yêu nhau và những người nhiều tâm sự, vì cả hai lúc ấy người ta đều muốn xa lánh hồng trần nhưng thời gian không cho phép đi tìm thiên đường nào xa quá 30 phút lái xe.

Thế giới quan của bạn là sự kết hợp giữa những gì bạn đọc và bạn đã trải qua. Ngay cả khi bạn quên, ảnh hưởng của nó đối với thế giới quan trong bạn vẫn tồn tại. Đầu óc bạn khi ấy giống như một phần mềm bạn viết ra nhưng đã quên mất code. Nó hoạt động, nhưng bạn không hiểu tại sao

Ta thường nghe thấy những câu than thở thời gian trôi nhanh, ví dụ như “Ngày tháng như bóng câu qua cửa”, hay như người Anh bảo “How time flies”, hay như người Tây Ban Nha bảo “El tiempo vuela”. Lại có khi thời gian trôi thật chậm, như khi xếp hàng chờ lên máy bay hoặc đứng trong chỗ tắc đường.

Ngày nay nhà xây chắc chắn hơn, nhà nào cũng bốn năm tầng bê tông cốt thép, thêm cửa kính chống ồn rồi lại cửa cuốn tự động bọc kín cái tai của gia chủ khỏi những âm thanh không mong muốn. Tức là về mặt thính giác, chúng ta sống trong các bong bóng riêng biệt, không còn liên quan tới bên ngoài.

Ý tôi không muốn phản đối đến cùng những cuộc vui náo nhiệt. Một ít thôi thì thật tuyệt vời, nhưng cũng như mọi sự ở đời, vấn đề là số lượng. Quá ít thì gây ra những ham muốn bệnh hoạn, quá nhiều thì gây ra mỏi mệt. Vì thế, để sống hạnh phúc nhất định phải có khả năng chịu đựng sự buồn chán, và đây là một khả năng cần phải dạy cho người trẻ.

Nghĩ đến đây tôi mới nhớ trong đời cũng có nhiều thứ được áp đặt chẳng có cơ sở lắm. Ví dụ con gái lấy chồng thì Best Before 30. Sự nghiệp thành công, mua oto, nhà đẹp thì cũng Best Before 30. Tại sao lại 30 thì không ai nói cả.

Lý thuyết vé xe bus hơi giống với định nghĩa nổi tiếng của Carlyle về thiên tài: thiên tài là người có khả năng chịu đựng gian khổ vô giới hạn. Nhưng có hai sự khác biệt. Thứ nhất, lý thuyết vé xe bus cho thấy rõ rằng nguồn gốc của khả năng chịu đựng này không phải là sự nhẫn nại vô tận, mà là sự đam mê vô tận (như những nhà sưu tập vẫn có).

Nếu trước đây bạn từng nghe dù chỉ một chút nhạc gì khác ngoài pop, ví dụ như rock, metal, classical… bạn sẽ rất dễ chấp nhận và thích jazz. Lý do là vì bạn đã quen nghe những loại nhạc có cấu trúc phức tạp và cần thời gian cảm nhận. “Cần thời gian cảm nhận” cũng chính là lý do khiến jazz và classical luôn bị coi là khó hiểu. Khó hiểu bởi vì chúng ta đã thưởng thức nó sai cách.

Con người đã khám phá sạch cả trái đất. Ở thế kỷ 21, không còn một phát kiến địa lý hay một cái lần đầu tiên nào để dành cho chúng ta. Ta chẳng thể trở thành người đầu tiên lên đỉnh Everest hay người đầu tiên đi vòng quanh thế giới. Internet cho ta xem cảnh quan kỳ dị từ những nơi xa xôi nhất, khiến cho việc tự đặt chân đến đó bớt đi sự thỏa mãn.