Cultura a todas Luzes

Neste programa facemos unha vinculación entre onúmero #130 de Luzese o podcast. Trátase dunha retrospectiva da xornalista e guionista Araceli Gonda. Nacida nunha aldea de Gondomar, pasou pola TVG e moitos proxectos de televisión e cine. 4º sen ascensor, Padre Casares, Os Atlánticos…e máis recientemente Hierro, Me he hecho viral, Cuñados…viaxamos no tempo con ela.

Fin de temporada por todo o alto! Coñecéronse nunhas xornadas de Feminismo unitario en Vigo e desde entón xuntaron a formación musical de MaríaSOA -voz, percusión e piano- e Sara Faro -voz e percusión- para formaren o dúo. Apostan pola recuperación de melodías tradicionais e as novas líricas, inspiradas nos cantos de tradición oral, con influencias do pop, a música electrónica e a música clásica. Propoñen un espectáculo teatral do que forma parte o público, sempre desde unha ollada feminista e actual e no que o piano e as percusións están apoiadas en bases electrónicas.

"ALUMBRAMIENTO" (estreada o 19 de xuño) é a segunda longametraxe como director de Pau Teixidor, a película está inspirada en feitos reais e conta a historia de Lucía, unha adolescente que queda grávida en España en 1982. Protagonizada por Sofia Milan, no seu primeiro papel cinematográfico, "ALUMBRAMIENTO" reúne a un prometedor elenco de novas actrices e xunto a María Vázquez entre outras veteranas actrices e actores. O guión está escrito polo propio Teixidor xunto con Lorena Iglesias. Outra charla por Cans! Penúltimo programa desta tempada.

Susana Garrido Pombo é unha cantante, músico e compositora galega. O seu estilo músical abrangue diversos xéneros con matices de bossa, folk, jazz ou latin. Fran e Coral móvense no mundo audiovisual, e forman parte do coletivo Memoria e Cinema. Falamos do documental Patios de luz, e principalmente…da importancia das aldeas ;).

Adriana Cores, Héctor Rodríguez (Rotce) e Iván Barral son os tres compoñentes de Lontreira, un grupo de música en galego con raíces na Illa de Arousa e con Vigo como berce da súa formación, rúas nas que coñeceron Churruca e nas que uniron os seus talentos nun proxecto musical que xa os está a converter nunha prometedora banda emerxente. Tanto que foron elixidos finalistas na categoría de banda emerxente nos premios Martín Códax da Música, e unha das 14 bandas seleccionadas entre máis de 300 para o MUMI (Músicas do Minho) onde se concentran durante unha fin de semana importantes programadores de Galicia e Portugal.

Están con nós Sonia Méndez (directora), Nati Juncal (productora) e Andrea Varela (coprotagonista). As Neves é un pobo galego de montaña onde todos se coñecen. Na noite de Entroido un grupo de adolescentes fan unha festa e tómanse cogomelos por primeira vez. Ó día seguinte espertan cunha tormenta de neve e a noticia de que Paula, unha das nenas da festa, desapareceu. Mentres tanto, a cidade está cortada e internet cae. Cada vez é máis urxente atopalo. Comeza unha investigación que provocará un cambio profundo nas súas vidas e na súa relación co mundo. Ide ó cine!

Guionista por paixón e necesidade de contar historias. Comecei o meu camiño en internet con series como 'O método sueco'. Antigo alumno do Máster de Guión da UPSA e guionista da comedia de situación 'Peter Brandon'. Agora, recentamente premiado nos Mestre Mateo pola webserie “A arte de ser (mal) pai”. Comunicador tamén no Malicia Noticias da TVG.

María Reimóndez naceu en Lugo e é tradutora e intérprete de profesión. Como escritora o seu primeiro libro publicado é o poemario Moda Galega (Ed. Positivas, 2002). No 2013 regresou á poesía coa publicación de tres poemarios: Presente continuo (Xerais, 2013), Moda Galega Reloaded (Ed. Positivas, 2013) e kleinigkeiten/cousiñas (Fabulatorio, 2013). No ano 2017 recibiu o Premio Johán Carballeira de poesía por Galicia en bus (Xerais 2018). En 2017 unha selección de Presente continuo foi traducida ao támil co título Kallin Kadungkopam pola poeta Thamizachi Tangapadian.

Crúas é un dúo de piano (Iria Sanmarcial) e voz (Alba Ermida) que nace para poñerlles música a palabras de poetas galegas. Poemas feitos cancións, melodías que transportan mensaxes, notas que evocan imaxes. Unha música das entrañas, íntima e delicada, que non se deixa clasificar en xéneros, que cura feridas abertas, que aperta almas crúas.

Neste programa temos con nós a dúas das tres compoñentes dunha nova revista sobre cultura galega: Néboa. As súas artífices son María Maronho, Tatiana B.R e María González. Falamos con elas sobre inquetudes, gustos culturais…e moito máis!

https://revistaneboa.wordpress.com/

Actriz coruñesa. Estivo nos últimos anos en series como “Fariña”, “La Unidad”, “O Sabor das Margaridas”, “As Leis de Santos”…charlamos con ela sobre o seus procesos de traballos, os comezos no teatro, a estabilidade da profesión…e moito máis.

Temos con nós ó creador do famoso “sachoselfie”. Difusor da cultura verde galega. Di que vai por Galicia amosando “Agroglamour”. Falamos disto e moito máis!

Temos unha entrevista exclusiva coa directora e o dramaturgo de “Os actos e as profecías” o espectáculo central do 40 aniversario do CDG. 20 intérpretes en escena, un equipazo excelente para celebrar o aniversario do noso Centro Dramático. Charlamos do proceso, as claves da peza, o casting…non podedes perdelo! Estrean o 11 de abril.

Temos a dous invitados con nós, mais esta vez por separado. Si unidos polos proxectos do 40 aniversario do Centro Dramático Galego. Fran Nuñez, director do CDG, cóntanos dos plans que ten o centro para os próximos meses. Roberto Casal, membro da compañía Teatro ó Cubo, fálanos do espectáculo “De Vilatriste a Vilalegre”, que percorrerá a xeografía galega cunhas case cen funcións.

Con este programa queremos celebrar o pasado Día Mundial do Comic. Temos con nós ós creadores dunha historia fascinante enfocada a público adolescente e editada por Galaxia: “Desde os albores dos tempos, seres míticos e humanos coexistían en paz e harmonía. Pero un día, os homes comezaron a perseguir o que non comprendían. Tres mouras foron confundidas con bruxas e condenadas á fogueira. Unha delas fuxiu, propagando unha maldición que case acaba coa humanidade enteira. As criaturas mitolóxicas acordaron entón manter a moura encerrada mediante un conxuro ligado á non intervención do humano devir. A lenda di que unha cría humana será quen volverá unir ambos os mundos...”

O cineasta vigués, nominado nos últimos Mestre Mateo polo documental “Os espazos en branco”, cóntanos da experiencia de falar da súa tía Xela Arias. Anteriormente participou en proxectos como a curtametraxe Na pel da memoria (Laura e Coral Piñeiro, 2023) ou os videoclips Glass (Xaime Miranda, 2023) e Fotos (Bruno Arias, 2023), e mais en series web e programas de televisión. É parte do colectivo Memoria e Cinema, co que desenvolve varios proxectos desde diversos lugares do proceso creativo.

Temos con nós á escritora Sara Vila e á creadora de contido Tensi Gesteira (@lecturafilia ). Aproveitamos este encontro para charlar sobre o libro de Sara “Oito días sen Eva Cortes”. E, xa de paso, moitas outras cousas máis. Iso si, moita literatura e xornalismo.

David e Alex Penabade fundaron en 2007 Adarme Visual en Vigo. Falamos con el de “Ollar, Escolma de Fotografía Galega Contemporánea”. Son unha serie de documentais monográficos con fotógrafos galegos. Nesta primeira selección, xa que agardan facer máis, están: Manuel Sendón, Eva Díez, Javier Teniente, Raquel Calviño e Miguel Vidal.

Di de si mesma: “Son unha xornalista con inquedanzas, motivación e vea creativa. Na miña experiencia procuro observar, decodificar e comunicar o que acontece ao meu redor prestando atención á boa escrita e á veracidade, sempre con ollada crítica. A curiosidade lévame a seguir explorando e analizando a actualidade, especialmente nas cuestións sociais, na esfera dixital e poñendo o foco sobre os distintos sectores da cultura.”

Membros da Academia do Teatro cóntannos dos proxectos que foron presentar ó CulturGal. Observatorio do Teatro Galego, un espazo académico para a documentación e a investigación da actividade teatral galega que está a ser dirixido polo Prof. Dr. Carlos Caetano Biscainho-Fernandes. Máis recentemente a academia tamén ven de colaborar na creación dunha base de datos online (https://rptg.gal/proxecto ) para recuperar o patrimonio teatral de Galiza entre 1936 e 1973.

Di de si mesmo: Estudei a licenciatura de Filosofía en Santiago de Compostela. Teño convivido nalgunhas asociaciós, hoxe na que máis no Foro Para Cultivos Culturais. Traballei dez anos en Lalín mesmo como animador sociocultural nunha residencia de persoas maiores. Son horticultor por herdanza, por gusto e por necesidade. De oficio agora teño o de colleitador e contador de contos e historias de vida de tradición oral.

Son poeta

Matria, de Álvaro Gago, está presente nos últimos Premios Goya. Tivemos o pracer de poder charlar coas mulleres da conserva que saen na película e, especialmente, coa protagonista do que foi a curtametraxe e persoa na que está baseado o filme: Francis. Acompañádenos nesta charla chea de anécdotas, bromas, alegría e tamén reflexións moi necesarias. Álvaro estivo presente tamén. Tremenda experiencia.

Temos con nós á compañía Talía Teatro, que veñen a falarnos dun proxecto moi interesante. Un proceso de investigación e posterior espectáculo sobre o uso da pornografía na adolescencia. Estarán en seis centros de secundaria facendo Teatro Foro cos alumnos, o que se traducirá nun espectáculo que se vai estrear este maio de 2024.

Felipe Lage é director de Zeitun Films e presidente da AGAPI (Asociación Galega de Productoras Independientes) chega ó noso programa para falar do filme Miguel’s War (2021), pero tamén da súa traxectoria con filmes de autor como os do seu irmán Oliver Laxe ou Lois Patiño.

Leticia Rey, nacida en Vila de Cruces (Pontevedra), e adoptada recentemente por A Coruña, inicia os seus estudos musicais ós 11 anos, debutando coa teoría musical e piano, continuando con guitarra e armonía. En 2022 saca Lux, o seu primeiro disco, do que falaremos detidamente con ela.

Fernando Castro Paredes (Tapia de Casariego, 1975) exerce como profesor de Ensino Secundario. Traballa no eido do teatro escolar e afeccionado, sendo un dos coordinadores da agrupación escolar Tuéjele Teatro, do IES Fernando Blanco de Cee, e membro do grupo Farándula Velutina, cos que desenvolve actividades por toda a xeografía galega. Cultiva todos os xéneros literarios, especialmente o teatro. Charlamos con el do seu último libro Entomoloxía para misioneiros.

Visita o noso programa por primeira vez unha persoa que traballa en política en Galicia. Noa Presas, ourensana e profesora, agora mesmo parlamentaria polo BNG. Falamos das obras culturais que a marcaron, da situación do sector e de moitas cousas máis.

Temos con nós á directora de O Corno, recente gañadora da Concha de Ouro 2023. Falamos de diferentes planos do filme, a súa estética e por suposto a temática clave na que se aventura Jaione e o seu equipo. É a primeira directora española que gaña este premio, e faino cun filme en galego rodado na Illa de Arousa principalmente.

Desta volta, despois de superar caídas de luz e temporais, charlamos cunha familia fascinante: a xornalista (parte da tribo de Luzes) Cláudia Morán e o músico Brais Morán. Falamos do seu pasado, en que andan profesionalmente e tamén dos tempos nos que andamos últimamente. Temos pendente unha comida para seguir charlando do ben que o pasamos. Agardamos que vós tamén!

Está con nós unha xornalista, de Salceda de Caselas, investigadora do Grupo Novos Medios, é doutora en Comunicación e Información Contemporánea por la Universidade de Santiago de Compostela e profesora axudante nesta mesma institución. Falamos de xornalismo inmersivo e da situación da profesión dende varias perspectivas.

A experiencia persoal e laboral de Sica estivo sempre ligada á literatura e á arte. Afeccionada aos libros dende ben pequena gradúase en Historia da Arte (2018) e despois cursa dous mestrados: en “Xestión de Patrimonio, Museos e Mercados” (2019), e en “Formación de profesorado, Especialidade Xeografía e Historia” (2021). Avelaíñas eléctricas é a súa primeira novela e promete que non será a última xa que non ten pensado abandonar este novo camiño que comezou.

Sara Donoso cóntanos a experiencia do XIII Encontro de Artistas Novos, #EAN13. O Gaiás convértese por décimo terceiro ano consecutivo nun espazo de encontro no que creadores e creadoras emerxentes teñen a oportunidade de dar a coñecer os seus traballos e debater ao redor da arte contemporánea durante catro días de convivencia e intercambio de coñecementos e ideas.

Neste programa nunca pode faltar o teatro! Chegamos algo tarde con respecto á estrea, mais Códice K está de xira. Temos con nós a parte do equipo artístico da peza. En xullo de 2011 desaparece o Códice Calixtino. En xullo de 2012, xusto un ano despois, a policía recupera o libro, agochado nun garaxe. Que pasou en todo ese tempo? Investigacións, sospeitas, seguimentos, interrogatorios… Iso é Códice K: o que non se sabe porque nunca se contou. Códice K, o máis grande “true crime“ da historia de Galicia.

Abrimos tempada cunha das novas voces da literatura galega. Ourensana, ven de gañar diversos premios. Entre eles o Xuventude Crea. A súa novela publicada en Xerais, Xoaniña de Deus, está dando moito que falar. Mais falamos con ela non só diso, senon de moito máis: o seu proceso de traballo, de onde sae a súa vocación… non o podedes perder!

Falamos coa xente ProVisitamos o a oficina central da compañía. Temos con nós a Quico Cadaval (director e adaptador dos textos de Manuel María) e ás actrices Patricia Vázquez e Rocío González. Foi gañador do Certame Manuel María de proxectos teatrales, na súa 3ª edición. A obra acontece nunha viaxe onírica abordo dun coche de liña. Os viaxeiros dormen e talvez o conductor. As maletas e demais bagaxes amotínanse, cobran vida e repasan unha curiosa historia de Galiza, combaten a nosa amnesia conxénita usando autos populares e farsas do autor chairego. Pecha a edición deste ano da MIT!duccións Excéntricas

Un balneario perdido onde as mulleres que non poden ter fillos van tomar as augas. Un lugar cutre onde residen enfermeiras e pacientes, mulleres suspendidas nun tempo de espera infinito cuxa integridade se verá en perigo pola chegada dun visitante indesexable. O desexo de ser nai e a extinción do ser humano como a máxima conclusión do ecoloxismo na Terra. Estes son algúns dos temas nos que a empresa Mujer En Obras centra as súas investigacións neste orixinal traballo que combina verso e prosa. Estiveron con nós Javi Ballesteros (autor e director) e María Jáimez (actriz). O último programa que gravamos, mais non o derradeiro VerMIT…quedan dous por emitir!

Neste episodio especial falamos do mundo do clown da man de Rui Paixão (premio OFF CIRCADA en Sevilla como artista emerxente no circo contemporáneo, participó en uno de los mayores festivales del mundo, el Fringe Festival de Edimburgo. Recientemente ha sido seleccionado para la última producción del Cirque du Soleil en China convirtiéndose así en el primer payaso portugués en conseguirlo. Al mismo tiempo colabora regularmente como intérprete con la compañía de teatro físico y nuevo circo Radar 360.

Unha obra que leva as pegadas do noso pasado: en xullo de 1977, Antonio González Pacheco, un policía máis coñecido como Billy the Kid, foi galardoado coa medalla de prata ao mérito policial. E o ministro que tivo a iniciativa, Rodolfo Martín Villa, recoñeceu os servizos prestados polo axente á patria franquista e á Transición, e mesmo pareceu albiscar que esa carreira profesional xeraría beneficios para a moza democracia. Os que nin sequera estiveron na pintura nesa homenaxe foron os homes e mulleres que foron torturados por Billy El Niño e, por iso, aquí se lles dá voz: para que recorden a súa historia e axuden a visibilizar toda a violencia con que tamén están construídos a transición.

"Por favor, limpa a habitación". Ó volver da praia, as camas feitas, as toallas limpas e o baño inmaculado. As invisibles levan ás costas un precario sistema turístico. O espectáculo fala da loita organizada das empregadas de hostalería para acadar dereitos laborais e sociais xustos. Fronte a elas, a voraz cobiza dos donos das cadeas hoteleiras. Areta Bolado, Noelia Castro e Ailén Kendelman conversan con nós de todo isto e máis.

Falamos da terceira parte da denominada “Triloxía da fraxilidade”. A compañía galega propón mostrar un saber retorcido, iluminado oblicuamente. Neste modo de pensar tan atrevido que nos caracteriza como persoas, propoñen recoñecer o que non se pode dicir e só se pode amosar sen necesidade de preguntarnos se algo é verdade ou se pasou de verdade. Do mesmo xeito que soñamos con lugares, tamén podemos fantasear con encontros desexados que puideran ocorrer e construír a partir de relatos ucrónicas.

Neste episodio temos a visita dunha chea de xente. En concreto, parte do reparto da peza. é un xogo de ficción, un espello deformador de como serían posibles outros eus, de como se vivirían outras vidas. Ficción e realidade fúndense nun xogo de realidades onde a vida e a arte se enfrontan e conviven.

Hoxe visitan o noso programa un coletivo catalán de actrices que están axitando a escena contemporánea. O seu espectáculo fala da morte. Comezaron a traballar en como lles gustaría morrer, como lles gustaría que morran os demais e como lles gustaría acompañalos no loito. Isto foron as tres patas iniciais do proceso. Descubrimos a obra con dúas delas, Júlia Barbany e Núria Corominas.

Temos con nós á gañadora do Premio Max ó espectáculo Revelación 2022. E finalista como actriz e autora ese mesmo ano. A peza é unha radiografía de diferentes cidadáns dun barrio humilde. Reflexiona sobre superprodución téxtil, capitalismo, entretemento, cultura, idiomas, alcumes e sector servizos. Mais, sobre todo, esta historia é risa e pensamento.

Abrimos as charlas coas compañías que actúan no Castelo cunha bailarina e performer arxentina. Os seus traballos deron moito que falar en grandes festivais europeos e latinoamericanos. Escolleu a “autoficción” como o seu xénero preferido, e afirma que lle gusta “poñerse en perigo”. “Fuck me” abre a MIT 2023, e non deixará indiferente a ninguén.

Tivemos una viaxe fantástica con dúas persoas clave para a cultura galega. Podemos dicir que forman parte indispensable da creación e impulso do teatro profesional galego. Luís, xornalista, tivo boa parte da “culpa” das liñas básicas que forman agora por exemplo o AGADIC. Eduardo, con Teatro do Noroeste (entre outras moitas facetas), leva unha longa traxectoria como dramaturgo e director. Un pracer e unha honra abrir esta aventura con eles.

O CDG ten en cartel un novo espectáculo, con catro direccións diferentes. Falamos desta experiencia don dúas persoas do seu reparto. Tamén de máis cousas, como por exemplo o día da Commedia dell’ arte. Celebramos o entroido como debe ser: teatralizando o mundo. Ou como mínimo, aportando un pouco a el.

Continuamos coas charlas “íntimas” do CTL. Desta vez, co director de cine galego Álvaro Gago, que está a nada de estrear a súa longametraxe Matria. Estará no na Berlinale deste ano, na sección Panorama, facendo historia para o audiovisual galego. Conversamos sobre o seu proceso de traballo, o traslado da curtametraxe á longametraxe, e moitas cousas máis. Se queredes coñecer un pouco máis a este talento do noso contexto cultural, este é o voso programa.

Temos un programa moi especial. Charlamos coa cantautora galega do seu novo disco, Roibén. Unha viaxe a través de cada canción, na que aproveitamos para divagar por outros lugares e polo presente. Un traballo arriscado e íntimo, esperanzador e crítico. "Roibén acabou seendo o que é porque abrimos paso entre a escuridade", así define Guadi o seu novo traballo. Dez cancións cheas de emoción que conforman "un disco de transición e de contrastes, que retrata a luz que hai sempre en toda escuridade".

Isto tiña que pasar. Neste 2022 celebráronse os cen anos do nacemento da actriz galega. Temos con nós a Sabela Hermida e Nerea Brey, expertas na súa figura e tamén a levaron polos escenarios galegos e peninsulares. Conversamos, para pechar o ano, en profundidade sobre a vida e traxectoria desta coruñesa emigrada a Francia. Válido para descubrila e tamén para profundizar máis nesta persoa tan fascinante que deu nome ós premios do teatro galego. 

Aventurámonos a un novo encontro cultural. Abrindo unha nova porta para o programa coa cociña e o audiovisual. Visítannos a deseñadora e cociñeira Xiana, autora de As receitas de Xiana. E tamén o director Jorge Coira, que prepara nova película a estrear nos próximos meses. Charlamos destas cousas e máis, poñede a orella para descubrilo.

Traemos desta vez dúas presentacións bastante recentes. María Solar presenta “A Culpa”, recente Premio Xerais 2022. Unha historia de tres mulleres e a evolución sorprendente das súas vidas. Manu chega como representante de Familia Caamagno, un grupo de colegas e á vez banda xa consagrada na música galega. Traen “O mundo está derrotado”; unha mestura de entusiasmo, política e humor. Un pracer xuntar persoas tan fascinantes neste o noso/voso podcast.

Volvemos á casa. E recibimos a unha cantante e un escultor, completando o programa que fixeramos na Galería Dupla. Nastasia presenta “But Life Is Beauty Full”. Viaxamos con ela por fragmentos do seu disco. Iván fálanos do seu traballo. Como é a vida dun escultor? A arte véndese, aínda que vos pareza raro. Compartimos reflexións, risas. A despois unha comida preciosa, que non está gravada mais non todo vai ser co micro. Disfrutade!

Chega o primeiro programa regular de Cultura a todas Luzes. Con cabeceira nova e figura á que lembrar: Roberto Vidal Bolaño. Vinte anos fan xa esta semana do seu pasamento (11/09/02). Un día antes do aniversario faise en Compostela un congreso para repasar a súa traxectoria vital e profesional. Aquí teredes un anaco de charla co seu fillo Roi e Nuria, organizadora do congreso. Disfrutade e descubride con nós a Roberto!

Hoxe traemos un 2x1 que son 4, dúas compañías que unen forzas da man de Manuel María. Fan unha versión contemporánea e libre de A lúa vai encuberta, obra que o lugués escribiu no 1977. A peza fai un percorrido tamén por determinados momentos da memoria histórica galega, facéndonos pensar na mentalidade galega da actualidade. Falamos con eles de política, teatro, anécdotas…quedounos nada para arranxar o país.

Hoxe facemos unha mestura especial: o director da MIT e un recoñecido dramaturgo madrileño. Conejero presenta un espectáculo chamado EL Mar: Visión de unos niños que no lo han visto nunca, que realizou con Xavier Bobés. A idea foi levar ó teatro a historia dun mestre que foi asasinado na Guerra Civil. Tiña un método de ensinanza libre a través dunha pequena imprenta coa que levaba ó papel os escritos dos nenos. Acompáñanos tamén Roberto Pascual, para falarnos non só da súa xestión de xa trece anos coa MIT…estrea o seu rol como dramaturgo con Sofía non é meu nome de guerra. Falamos de todo un pouco con eles.

Desta volta temos unha fusión galaico-portuguesa. Tomamos o vermú coa compañía galega Galeatro, que presentan na MIT Arte sen guión, un espectáculo ambientado no medievo baseado en xogos de improvisación. Unha comedia fresca e directa, con cancións e Historia galega. Tamèn falamos con Victor Hugo Pontes, principal capitán da productora Nome Própio, encargada de Margem…un espectáculo de danza e teatro que adapta ó presente a novela Capitães da areia de Jorge Amado. Recolleu historias sobre a marxinalidade infantil na actualidade para traballar despois cun casting de doce rapaces. Sumàndolle oito galegos foron vinte en escena.

Temos con nós a dous intérpretes da compañía catalana La Calórica, moi acorde con estes días. Adaptaron Las Aves de Aristófanes, traéndo aquela historia simbólica ambientada na Atenas clásica á actualidade. Os conflictos das polis non cambiaron tanto ao longo dos anos. Igual que as dificultades da democracia. A dramaturxia fou de Joan Yago e a dirección de Israel Solá, aínda que nos contaron os actores que o proceso foi totalmente en equipo.