Voorproevers

Waar komen taalfouten vandaan, en blijft fout altijd fout? Kunnen fouten in de vergetelheid raken? Komen er ook nieuwe bij? Volgens taalkundige Marten van der Meulen is de taalfout een van de fascinerendste onderdelen van de taal. En door beter te begrijpen waarom we taalfouten maken, kunnen we ze in de toekomst misschien makkelijker vermijden. Bruno Wyndaele probeert van der Meulen foutloos te interviewen over zijn boek 'Het geheime leven van taalfouten'.

De cliché's kloppen ook: er is droogte, er woedt oorlog, er heerst armoede en corruptie in véél Afrikaanse landen. Veel mensen willen er weg. Maar nog veel meer mensen blijven en zitten écht niet bij de pakken. Dat nieuws horen we zelden. Nu kun je er wel over lezen in het boek 'Afrika, een gedroomde toekomst' van Loïc De Cannière. En prachtige, hoopvolle beelden kun je ook zién in de fotogalerie van Eddy Van Gestel in de Kloosterstraat in Antwerpen. 1001 positieve verhalen in één gesprek

De lever is een uniek orgaan. Zo uniek dat wetenschappers er nog niet in geslaagd zijn een kunstmatige lever te creëren. Alcohol is niet de beste vriend van de lever, dat weten we. Maar wat doet de lever allemaal in ons lichaam? En hoe houden we onze lever gezond? Vijf artsen en één verpleegkundige van het UZ Gent schreven er een boek over, toepasselijk getiteld: 'De lever'. Een van die artsen is Anja Geerts, zij vertelt Jacotte Brokken alles over dit levensbelangrijke orgaan.

In zijn boek 'Witte orde' ontwart Sibo Kanobana het vaak onzichtbare kluwen aan waarden en normen, ideeën en gedragingen die we door de geschiedenis heen als superieur zijn gaan zien. Hij analyseert het maatschappelijk debat over beladen termen als ras en witheid en kijkt als sociolinguïst ook naar de oorsprong en betekenis van die begrippen en concepten. Aan Raf Njotea legt hij uit wat hij bedoelt met witte orde.

Eilanden halen zowel het beste als het slechtste in de mensen naar boven. Het zijn plekken waar in vrijheid en blijheid geleefd wordt samen met de natuur, maar eilanden werden ook gebruikt om miltvuur- en atoombommen te testen. Kortom, we kunnen echt wel spreken van 'De Eilanden van Goed en Kwaad', dat is dan ook de titel van het boek dat historicus en (deeltijds) eilander Adwin de Kluyver erover schreef. Annelies Moons hopte met hem langs enkele wonderbaarlijke eilanden.

In maart 2021 stak een dier zijn hoofd boven water voor de kust van Ierland. Het had een rechthoekige kop, een snor en twee lange slagtanden. Een walrus. Al snel kreeg het dier een naam: Wally. Wat deed Wally daar, zo ver van huis? En waarom maakte hij een reis langs Europese kusten? Schrijver Irwan Droog reisde Wally achterna in zijn boek 'Wally en wij'. Ronald Verhaegen reisde al lezend met hem mee.

Bart Jungmann was journalist voor de Volkskrant, ging met pensioen, wou een wereldreis maken maar eindigde in Luik. Daar woonde hij een halfjaar. Ingrid Berghmans was een van onze Vlaamse top-judoka's, ze werd verliefd op een Luikenaar en verhuisde naar Luik. Ze woont er nu al 35 jaar. Bart Jungmann schreef een boek over zijn avontuur. Ingrid Berghmans las het en vult aan: heeft Bart de stad begrepen? Is hij er goed geïntegreerd geraakt? Heeft hij de ziel van de échte Luikenaar weten te vatten?

De digitale wereld is de speeltuin van journalist Tim Verheyden, maar het is er niet altijd aangenaam toeven. Voor VRT MAX maakte hij de reeks 'Het digitale dilemma'. We worden online nog steeds gebruikt, gemanipuleerd en getrold, terwijl technologie toch den dienste van ons zou moeten staan en niet omgekeerd? Ligt een AI-systeem dat de mens in alles overtreft binnen handbereik? En zo ja, hoe moeten we daar mee omgaan? En wanneer komen de robots ons vervangen? Bruno Wyndaele vraagt het aan Tim.

Sinds haar zoon Tonio in 2010 overleed aan de gevolgen van een verkeersongeluk wordt het leven van Mirjam Rotenstreich beheerst door Verdriet, Gemis en Leed. Eerder vond haar man A.F.Th. van der Heijden al woorden voor zijn verdriet in 'Tonio. Een requiemroman'. De voorbije jaren begon ook zij te schrijven, teksten over haar leven als moeder zonder kind. Die teksten werden een boek: 'Jij ontbreekt aan mij'. Een boek als antwoord op de vraag hoe het met haar gaat. Joris Hessels sprak met haar.

Filmmaker Chantal Akerman staat - terecht - volop in de schijnwerpers. CINEMATEK toont een retrospectieve van haar films, in Bozar is er de expo ‘Travelling’, over haar atypische parcours, en er is de Nederlandse vertaling van haar boek ‘Mijn moeder lacht’, dat Akerman schreef toen ze voor haar zieke moeder zorgde. Het boek beschrijft hoe de gecompliceerde liefdesrelatie met haar moeder haar leven en werk heeft bepaald. Wouter Hessels vertelt bij Annemie Peeters over boek, expo en films.

KZ-syndroom is het postconcentratiekampsyndroom, een vorm van posttraumatische stressstoornis. De ouders van Henri Heimans waren elk actief in het verzet. Zijn Joodse vader doorstond Breendonk en Auschwitz. Zijn moeder kwam zwaar beschadigd terug uit Ravensbrück. Samen met Dirk Verhofstadt reisde Heimans door Europa naar de kampen en andere plekken waar zijn ouders terechtkwamen. Het resultaat is het boek 'KZ-syndroom', een waarschuwing tegen extreem-rechts. Bent Van Looy sprak met hen.

De opdracht aan de dertien essayisten was: herlees jouw favoriete Suske&Wiske-album, en schrijf over de dingen die jou nu opvallen, die je als kind niet zag of niet kon zien, omdat je de gevoeligheden nog niet kende of de context niet kon snappen. Naomi Izabela herlas De kadulle Cupido. Walter Pauli kon niet kiezen en herlas àlle strips van Sus&Wis. Het resultaat is een frisse kijk op een strip die al sinds 1945 bestaat.

De diagnose HIV krijgen, een stuk land kopen en een tuin aanleggen. Dat is wat filmmaker en kunstenaar Derek Jarman deed, eind jaren 80. Aan de kust van Kent legt hij een droomtuin aan, een plek die voor tuin- en kunstliefhebbers aller lande onderhand zowat een bedevaartsoord werd. Zijn avonturen legde Jarman vast in dagboeken, nu verzameld in het boek 'Moderne natuur'. Filmmaker Angelo Tijssens las het voor ons, en vertelt er over bij Bent Van Looy.

Welk werk ga ik doen: het is één van de belangrijke beslissingen van het leven. Het neemt ook zoveel tijd in beslag! En toch zitten ontzettend veel mensen vast in suffe, nutteloze of zelfs schadelijke banen. De grootste verspilling van onze tijd is de verspilling van talent, vindt de Nederlandse denker Rutger Bregman. Hij legt het uit bij Bruno Wyndaele.

Na Auschwitz is Sobibor met ruim 34.000 Nederlandse slachtoffers het grootste Nederlandse massagraf, en toch is het onbekender dan de andere concentratiekampen. Joris Hessels praat met onderzoeksjournaliste Rosanne Kropman, die zich verdiepte in de geschiedenis van Sobibor. Zij vertelt ons het verhaal van de succesvolle gevangenenopstand in oktober 1943. Nadien wordt Sobibor door de nazi's gesloten en worden alle sporen zo veel mogelijk uitgewist.

Aanleiding is het boek van George Van Hal 'Van lightsaber tot tijdmachine'. Dat gaat over uitvindingen en voorspellingen in films die geïnspireerd werden door wetenschap & technologie, of die wetenschappers hebben aangezet tot verder onderzoek. Ook in strips lopen véél professoren rond, die dingen bedenken waar varianten van verschijnen in de échte wereld. Futuristische wapens. Zorgende robots. Tijdmachines. Waarbij ook de vraag rijst of al die dingen wenselijk zijn in het échte leven.

In de 19e eeuw ontstaat een nieuw beroep: plantenjager. Wat de plantenjager verzamelde, droeg bij tot het wereldwijde succes van de Belgische tuinbouw. Hoe geraakte de bourgeoisie betrokken bij de ontwikkeling van de tuinbouw, en waar gingen de plantenjagers heen? Jacotte Brokken vraagt het aan Koen Es van de Plantentuin in Meise.

Testerep was een schiereiland dat tot de middeleeuwen voor de Belgische kust lag. Met aan het oostelijke uiteinde Oostende ('oost-einde'), Westende in het westen, en Middelkerke in het midden. Een team wetenschappers, waaronder archeologe Soetkin Vervust, doet onderzoek naar het verzwolgen schiereiland. Over dat onderzoek maakte Vincent Langouche de documentaire 'Testerep'. Hij wou nagaan hoe wij als mensen de wereld bekijken en bestuderen. Jacotte Brokken praat met Soetkin en Vincent.

Geen twijfel mogelijk dat technologie ons leven beter, rijker of vlotter maakt. Maar die smartwatch die je fitter maakt gaat misschien ook met je persoonlijke gegevens aan de haal, en voor elke slimme robot raakt misschien iemand z'n job kwijt. En welke keuzes maakt een zelfrijdende auto? In zijn boek 'Technologie twijfelt ook' behandelt Filip Van den Abeele ethische dilemma's die gepaard gaan met innovatie. Tim Verheyden legt hem enkele van die duivelse dilemma's voor.

Nele Marian is een van de eerste schrijvers van Afrikaanse afkomst in Europa. In de jaren dertig verscheen haar dichtbundel 'Poèmes et Chansons', waarin ze koloniaal onrecht beschrijft. Toch is haar naam amper bekend. Ze schreef in een tijd waarin Congolezen onderdrukt werden en vrouwelijke schrijvers nog vaak genegeerd. In het boek 'Congolina' reconstrueert Nadia Nsayi het leven van Nele Marian, en onderzoekt ze ook de parallellen met haar eigen leven. Ze is te gast bij Bruno Wyndaele.

Downton Abbey in Middelburg. Maartje Duin maakte een podcastreeks over de vriendschapsband tussen haar overgrootmoeder Marietje gravin van Lynden - Calkoen en de inwonende dienstbode Mina. Kan er wel sprake zijn van echte vriendschap, als er zo’n grote sociale ongelijkheid is? Maartje Duin vertelt aan Linde Merckpoel hoe ze het antwoord zocht in de dagboeken van haar overgrootmoeder. Een verhaal over vrouw zijn, klasse en onafhankelijkheid.

Wat maak je mee, als iemand die je graag ziet zich inlaat met kindermisbruik, fysiek of online? Als naaste van een pleger, heb je (ook) hulp nodig, die je niet altijd krijgt. In de podcastreeks ‘De dag die ik nooit meer vergeet’, getuigen Ilse en Katrien over hoe zij hiermee proberen om te gaan. Gelijkenissen met bestaande gebeurtenissen en/of personages berusten niét altijd op louter toeval.

Alles kan een mens gelukkig maken, maar we zijn toch zo graag ontevreden. Wetenschapsfilosoof Michael Vlerick zocht een antwoord op de vraag waarom we niet gelukkiger zijn. Ook niet als we daar alle redenen toe hebben. Onze evolutionaire erfenis zadelt ons blijkbaar op met een chronische ontevredenheid. In zijn boek 'Waarom we niet gelukkiger zijn' legt Vlerick uit wat we daar aan kunnen doen. Hij praat erover met Jacotte Brokken.

De beroemde 18de-eeuwse Ferrariskaart is een onschatbare bron van informatie over het pre-industriële Vlaanderen. Maar wie was die Ferraris? En waarom maakte hij een kaart? Karen De Coene verdiepte zich in het leven van Joseph Jean François de Ferraris en schreef een boek over hem met de passende titel: 'Carte Blanche. De diplomatie van Ferraris in een Europa in omwenteling'. Bruno Wyndaele sprak met haar.

De rondreizende expo 'Titanic the artifact exhibition' meert (opnieuw) aan in Brussel. Je kan er een historische sensatie beleven via voorwerpen die uit het wrak afkomstig zijn. Dirk Musschoot vertelt aan Annemie Peeters waarom de Titanic jong en oud blijft fascineren, hoe die objecten op de expo terechtkwamen en waarom wie dieper in de materie wil duiken naar Belfast of Halifax moet. De Titanic zelf ligt nog altijd op een bijna onbereikbare diepte, wat de verbeelding extra blijft prikkelen.

Ensor was niet alleen een geniaal schilder, maar ook schrijver en componist. Hij had een eigenzinnig gedacht over de politiek van zijn tijd, de rechtspraak, de geneeskunde. Daar getuigen zijn satirische tekeningen en schilderijen van. Ensorkenner Xavier Tricot beschrijft ze tot in de kleinste details in zijn boek ‘James Ensor, maestro’. Annemie Peeters praat met hem én met cabaretier Wouter Deprez, die in de huid van een 21e-eeuwse Ensor kruipt. (Was live vanop FAAR Festival in Oostende, 2024)

Wanneer onderzoeksjournalist Huib Modderkolk het doelwit wordt van een inlichtingenoperatie, gaat hij onderzoeken op welke manier het internet een magnifiek, maar daardoor dus ook zeer gevaarlijk wapen kan zijn. Tim Verheyden praat met hem over zijn boek 'Dit wil je echt niet weten'.

Twee jaar geleden luisterde psycholoog Julie Minnaert naar De Wereld van Sofie en hoorde rouwexpert Uus Knops zeggen dat vriendschap een onderschatte vorm van liefde is, en een vriendschapsbreuk dus een vorm van liefdesverdriet. Die uitspraak bleef hangen bij Minnaert en ze besloot samen met Knops een boek te schrijven over vriendschapsverlies en hoe je daar mee omgaat: 'Zijn we nog vrienden?'. Ze praat erover met Linde Merckpoel.

Voor zover we weten is het 'Handboek logica' het eerste logicaboek dat door een vrouw is geschreven — en dat in 1770, toen meisjes niet eens naar school mochten. Maar Josina Carolina van Lynden gebruikte haar eigen bevoorrechte positie (ze kwam uit een adellijke familie en had thuisonderwijs gehad) graag om anderen vooruit te helpen door ze te leren denken en overtuigen. Bruno Wyndaele en Jean-Paul van Bendeghem lazen het boek en vertellen erover in Voorproevers.

Voor een onherbergzaam eiland met nog geen 400.000 inwoners heeft IJsland een onvoorstelbare invloed uitgeoefend op de westerse cultuur. Wagners opera’s, Tolkiens Lord of the Rings, Hollywood-kaskrakers over de dondergod Thor … ze zijn allemaal schatplichtig aan de literaire cultuur van deze piepkleine samenleving. Met 'De Viking vanbinnen' brengt Simon Halink de IJslandse verhalencultuur in kaart. Annelies Moons praat met hem over elfen, trollen en goden maar ook over de IJslanders zelf.

In 2003 vonden Texelse vissers een kaakbeen in hun netten. Recent bleek uit DNA-onderzoek dat die kaak toebehoorde aan Ernst Moltzer, in de oorlog directeur bij jeneverstoker Bols. De boomende economie van Nazi-Duitsland had Bols opnieuw succesvol gemaakt, maar Moltzer koos voor het verzet. In 1941 verdween Moltzer op weg naar Engeland. Had de Duitsgezinde Bols-top daar iets mee te maken? Martin Hendriksma onderzoekt het in zijn boek 'Het geheim van Bols', hij is te gast bij Bent Van Looy.

Drie jaar geleden stierf Jan Ceuleers. Hij was journalist en directeur televisie van de BRTN. Maar hij was ook de man van Rachel en de vader van Barbara. Die laatste heeft nu een boek geschreven over de dood van haar vader: 'Doodgewoon'. Jan leed aan Alzheimer en vroeg en kreeg euthanasie. Dat was voor Barbara allesbehalve doodgewoon. Ze verdiepte zich in het thema euthanasie, van Alzheimer en artsen tot zelfbeschikking en ziekenhuizen. Ze praat erover met Bruno Wyndaele.

Een van de mooiste middeleeuwse manuscripten ter wereld ligt in de Maurits Sabbe-bibliotheek van de KU Leuven: de prachtig geïllustreerde Bijbel van Anjou. Historicus Bram De Ridder ging ermee aan de slag. Het resultaat is geen boek. Ook geen film of documentaire. Het is zelfs geen podcast. Nee, 'Anjou' is een gezelschapsspel. Raf Njotea testte het spel uit met bedenker Bram De Ridder.

Annemie Peeters praat met Kurt Vanhoutte, hoogleraar theaterwetenschappen UAntwerpen, en Ditmar Bollaert, oud-leraar fotografie St-Lucas Gent, over "de toverlantaarn". In de eeuwen voor de fotografie, werd via dat instrument aan mensen getoond hoe de wereld er uit zag, in shows waarin tekeningen werden geprojecteerd, verhalen verteld en waarbij live werd gezongen. Met de tijd ontdekte 'de politiek' de propagandakwaliteiten van de magische lantaarn. Ook toen al bestond fake news.

In tijden van onzekerheid floreert een zoekmachine. Ook bij het prille ouderschap. Tijdens haar eerste duizend dagen als ouder zocht Annelies Moons zowat alles op wat er in haar opkwam. Over voeding, kak en snot. Over ouderschap en schoolkeuze. Over lichaamsbeeld en libido. Google oordeelt niet maar onthoudt wel alle vragen. Annelies Moons verwerkte dit zoekarchief tot een boek: 'Het is zoeken'. Joris Hessels hoefde zijn vragen niet aan Google te stellen, hij sprak met de auteur zelf.

De merknaam 'Falke' is bij sokkenliefhebbers niet onbekend. Jonah Falke is de laatste erfgenaam van de beroemde Duitse sokkenfamilie, van de arme tak weliswaar. In zijn boek 'De geschiedenis van mijn sok' gaat hij op zoek naar zijn voorouders. Een familiekroniek over zwarte schapen en schijnophouders. Sokkennerd Bent Van Looy sprak met hem.

Linde Merckpoel praat met Stijn Van de Voorde over de nieuwe Netflix-docu 'The Greatest Night in Pop', met name: de nacht dat 'We are the world' werd opgenomen, de benefietsingle van de supergroep 'USA For Africa'. Want dat het een supergroep was, is misschien zelfs een understatement. Álle grote Amerikaanse popsterren van de jaren 80 werkten eraan mee. Stijn haalt alle sappige verhalen van die nacht naar boven.

Al in de bijbel wordt gelachen met dikke mensen. De oude Grieken en Romeinen deden het. Shakespeare was ook een fatshamer. Maar het is niet omdat het van alle tijden is, dat fatshaming moet worden weggezet als 'iets des mensen'. Integendeel. Wouter Cornet schreef een boek over de schadelijke effecten voor kinderen en volwassenen. Finne Smets is nu styliste maar werd vroeger zélf als kind aangespoord om kilo's te verliezen: "want dik = lelijk". Dik = niét lelijk! Dik = dik. Et alors???

Een mensenleven is al kort, en als je een vrouw bent, dan wordt de helft van dat leven al gevuld met andermans verwachtingen. Die tijdsdruk komt voor een groot deel van buitenaf. De oplossing ligt volgens Anouck Meier daarom niet bij de klassieke recepten van het timemanagement (efficiënter werken, etc.) maar wel bij je denkbeelden herzien, stoppen met pleasen, grenzen stellen en jezelf centraal zetten. Ze schreef er een boek over: 'Op een dag ben je dood'. Annelies Moons sprak met haar.

Spionage: wilde achtervolgingen door steegjes en duistere parkeergarages, met een beige regenjas in de slagschaduw van een parkeergarage de tegenpartij bespieden... we kennen het uit uit films over de Koude Oorlog. Maar is die Koude Oorlog wel voorbij? Dirk Leestmans praatte met vier ex-agenten van de Staatsveiligheid en maakte er een meeslepende podcastreeks over: 'Contraspion'. Bent Van Looy zette de kraag van zijn regenjas recht en praatte met hem.

Michael Mann maakte een film over Enzo Ferrari, de man achter de rode bolides. De zomer van 1957 verloopt moeizaam voor ex-autocoureur Ferrari: zijn autobedrijf gaat failliet, het huwelijk met zijn vrouw Laura gaat niet over een leien dakje en tot overmaat van ramp overlijdt hun zoon Dino. Enzo zet zijn laatste hoop op één wedstrijd: de Mille Miglia doorheen Italië. Joris Hessels praat met autosportjournalist Gert Vermersch over de film en de betekenis van Ferrari voor de racesport.

De theorie van de 1 of 2 is een denkoefening, waarin schrijver en regisseur Ish Ait Hamou probeert een verklaring te vinden voor een weerkerend patroon: wanneer iemand van de Marokkaanse gemeenschap het maakt in Vlaanderen, wordt er door de anderen niet onverdeeld enthousiast gereageerd. Er zijn ook angst, afgunst en vooral paniek, omdat een zeldzame en felbegeerde 1- of 2- plek bezet is, en dus niet meer beschikbaar. Loubna Khalkhali van VRTNWS herkent dit patroon en zoekt mee naar oorzaken.

De podcast Queen Kelly volgt het parcours van sopraan Kelly Poukens. Aanvankelijk zong ze alleen voor de koeien van haar vader, maar ze schopte het tot het podium van de Koningin Elisabethwedstrijd. Poukens vertelt in Voorproevers hoe die weg naar de top verliep, voor haar en haar team. Want ook hier geldt: een zanger is een groep (van haar kinesist tot haar wereldberoemde collega sopraan Felicity Lott). En ze zingt nog altijd even graag voor haar eerste publiek, de koeien.

Hoe je je voelt, was vroeger een privézaak. Emoties beleefde je in intieme kring of achter gesloten deuren. Maar de tijden zijn veranderd. We zijn van een zwijgcultuur naar een praatcultuur gegaan. Maar wat betekent dat voor ons gevoelsleven? Moet elke emotie wel gedeeld worden? Die vragen onderzoekt Ignaas Devisch in zijn essay ‘Een kleine filosofie van grote emoties’.

Brankele Frank had het helemaal voor elkaar. Na haar studies neurobiologie werkte ze als een succesvolle consultant voor een belangrijk bedrijf. Tot ineens het hele kaartenhuis in elkaar stortte. Burn-out. Ze ging op onderzoek uit met het idee dat wie begrijpt wat een burn-out is, er ook sneller weer vanaf kan komen. In haar boek 'Over De Kop' neemt ze haar burn-out(s), nauwkeurig onder de loep. Met de kennis van de neurobioloog, de consultant en de ervaringsdeskundige.

De Neurenbergse processen tegen de kopstukken van het naziregime lokten tal van beroemde schrijvers en journalisten: Erich Kästner, Erika Mann, Rebecca West, Alfred Döblin, Willy Brandt... Maandenlang woonden en werkten ze in het kasteel van de adellijke familie Faber-Castell (die van de potloden!). Overdag luisterden ze naar gruwelverhalen over de holocaust, 's avonds werd er gediscussieerd maar ook gedanst. Over dit 'Schrijverskasteel' schreef Uwe Neuhmar een boek, Georgi Verbeeck las het.

Suzanne Roes is 29 en wil geen kinderen. Haar vraag naar sterilisatie botst op veel muren. De focus ligt daarbij op spijt. Leen Dendievel is 40 en wil ook geen kinderen. Ze moet zich daar nog altijd voor verantwoorden. Waarom is kinderen krijgen de norm? Wat betekent dat voor wie geen kinderen wil of kan krijgen? Waarom moet een vrouw zich vaker verantwoorden dan een man? Suzanne Roes onderzoekt het in 'De politiek van de vruchtbaarheid'. Leen Dendievel zoekt begrip in 'De zin van een kind'.

In 'Cadeautje voor mezelf' bundelt boekhandelaar Maartje Swillen meer dan 10 jaar aan verhalen uit de boekhandel. Het resultaat is soms ontroerend, soms humoristisch en vaak herkenbaar voor al wie ooit in een boekhandel heeft rondgelopen. Een eerbetoon aan het boekenvak. En aan haar klanten en lezers.

Theo van Gogh. Was filmmaker, won prijzen maar werd door een recensent ook wel 'De Fassbinder van de lege zalen' genoemd. Hij schreef alsof zijn leven ervan afhing en zocht in die hoedanigheid graag de discussie op. Hij zocht ruzie met de hele wereld en had het gemunt op hele bevolkingsgroepen of godsdiensten. Maar hij had ook een groot vriendennetwerk en was een ontwapenend interviewer Op 2 november 2004 werd hij koudweg vermoord. Jaap Cohen schreef zijn biografie: 'De Bolle Gogh'.

Ook de middeleeuwse medemens was reislustig en nieuwsgierig. Wie waren die middeleeuwse reizigers? Waarom gingen ze op reis? Wat was hun bestemming? En hoe geraakten ze daar? Anthony Bale volgt in zijn boek 'Op reis in de middeleeuwen' pelgrims, spionnen en handelaars op hun tochten naar het uiteinde van de toen bekende wereld. Hij las hun reisverslagen en beschrijft hun verwondering. Historica Andrea Bardyn las het boek.

Op 10 april 1743 werd Marie Catherine Josephe, gravin van Merode en prinses van Rubempré en Everberg, geboren als liefdesbaby uit het schandaalhuwelijk van de prins van Rubempré met zijn linnenmeid. Marie Catherine beheerde jarenlang een gigantisch patrimonium, onderhandelde voordelige huwelijken, regelde prestigieuze carrières en mengde zich in politieke debatten. Historica Freeke De Meyer haalt deze 'femme d'action' uit de vergetelheid met het boek 'Hoog geboren, ambitieus en eigenzinnig'.

Iedereen vraagt zich wel eens af ‘waarom we hier zijn en wat de betekenis van alles is’. Veel mensen weten echter niet waar ze het antwoord moeten zoeken, nu ze steeds minder houvast vinden in een geloof. De meesten komen uit bij steeds dezelfde vormen van zingeving, zoals een gezin, werk, persoonlijke ontwikkeling of het helpen van anderen. In zijn boek Waarom ben ik hier? laat Rens Bod, hoogleraar Digital Humanities, zien dat er juist een enorme rijkdom aan zingeving bestaat.

In het boek 'Giraffen zinken niet' brengt Kim Verhaeghe, wetenschapsredacteur bij Eos Wetenschap, eigenlijk een ode aan wetenschappers die aan de slag durven gaan met bizarre vragen. Het gaat eigenlijk over 'wetenschap van de losse vijzen'. Jacotte Brokken tracht er een aantal met Kim te overlopen!

Beeld je in dat elke foto die je ooit al online postte, in handen is van een bedrijf. Dankzij hun beeldendatabank weet Clearview AI eigenlijk àlles van ons. Hoe gevaarlijk is dat? Dat vraagt Tim Verheyden aan advocate Magali Feys, die het boek 'Je gezicht is nu van ons' las, geschreven door Kashmir Hill.

Annemie Peeters praat met Marc Van Steenkiste over de pijn die een liefdesbreuk kan veroorzaken. Van Steenkiste is psychiater en therapeut. Hij heeft veel ervaring in het begeleiden van mensen met liefdespijn. Hij plaatst die ervaringen in het licht van liefdesverhalen in de literatuur, in films en in muziek. Omdat pijn draaglijker wordt, wanneer je je verbonden voelt met mensen die eendere dingen meemaakten in andere tijden en op andere plaatsen. Want liefdespijn is van alle tijden.

Postzegels, LP’s, sigarenbandjes of misschien wel porseleinen figuurtjes. Je kan het allemaal verzamelen. Inge Misschaert heeft verzamelaars verzameld. En ze ondergebracht in een boek, met de titel 'Verzameld!' De verzameldrang van Pierre-Jacques Goetghebuer, de boeken van Boudewijn Büch, de typemachines van Willem Frederik Hermans,... Wat typeert en bezielt de verzamelaar?

Amir Bachrouri, voormalig voorzitter van de Vlaamse jeugdraad, schreef een boek: 'Doe maar niet'. De titel verwijst naar de manier waarop jongeren afgeraden wordt om naar de sterren te grijpen. Een boek schrijven? Doe maar niet. In de politiek gaan? Doe maar niet. Geneeskunde studeren? Doe maar niet. In plaats van jongeren te vertrouwen, houden we ze kort. Dat zal niet lukken met Amir. Maar waar hoopt hij uit te komen?

Toen Theo Toebosch bij toeval in het Sloveense bergdorpje Kobarid belandde merkte hij dat hij in een brandpunt van de geschiedenis was terechtgekomen. Kobarid was het decor van twee wereldoorlogen, een burgeroorlog, grensverschuivingen en machtswisselingen. Ook tal van grote namen - Frans-Jozef, Mussolini, Hemingway - passeerden in het onooglijke plaatsje. Maar wat Toebosch vooral interesseerde was wat al die geschiedenis deed met de bewoners van Kobarid. Hoeveel historie kan een dorp hebben?

Door weer en wind op je fiets racen met in je rugzak een aan snel tempo afkoelende pizza. Gebruikte maar geretourneerde dildo's sorteren onder het harde licht van honderdduizenden tl- buizen. Moedeloos worden van de vicieuze cirkels in de verwerking van asielzoekers. Onderzoeksjournalist Jeroen van Bergeijk deed het. Undercover, in naam van de waarheid, en schreef er een boek over: 'Undercover aan het werk'. Daarin stelt hij ook zijn eigen job van undercoverjournalist in vraag.

Ontslagen worden is vreselijk, zéker als je dat ontslag niet zag aankomen én als je werk je passie was. Een job zoéken is ook moeilijk als je werk wil dat hélemaal past bij wie je bent en waar je dus veel voldoening uit wil halen. Annick Ruyts (60) wérd ontslagen als eindredacteur op de VRT. Martha Claeys (29) is doctor in de filosofie en op zoek naar een vaste baan. Samen reflecteren ze over het belang van werk en de invloed ervan op je identiteit. En wàt dan als je je werk verliest?

Annelies Moons praat met Lieven Gheysen, alias Gili, over mentalisme. In zijn boek 'Raar hè!?' onthult Gili zijn favoriete kleine trucs uit het mentalisme en de magie. Stuk voor stuk trucs waar je met wat oefening en show mee kan uitpakken bij je vrienden en familie. Hoe zitten bepaalde dingen nu écht in mekaar?

Bruno Wyndaele praat met Nederlands migratie-expert Hein de Haas, over zijn boek 'Hoe migratie écht werkt'. Op basis van 30 jaar onderzoek maakt de hoogleraar sociologie korte metten met 22 hardnekkige linkse én rechtse migratiemythes.

Jacotte Brokken en Tinne Claes lazen het boek 'Eva: hoe de evolutie van het vrouwelijk lichaam de mensheid heeft gevormd' van Cat Bohannan. Waarom leven vrouwen langer dan mannen? Hoe komt het dat vrouwen borstvoeding kunnen geven? En bestaat het vrouwelijk brein echt? In 'Eva' beantwoordt Cat Bohannon vragen die wetenschappers tientallen jaren hebben laten liggen.

Je bent een geboren Amerikaan en op een gegeven moment beslis je om deeltijds in Nederland te gaan wonen, je nieuwe liefde achterna. En om je goed te integreren in je nieuwe vaderland besluit je om de Hollandse meesters uit de Gouden Eeuw te bestuderen. Dat is was schrijver Benjamin Moser, bekend van zijn prijswinnende Susan Sontagbiografie, heeft gedaan. In het boek 'De wereld op zijn kop' portretteert hij achttien schilders. Maar hoe goed heeft hij Nederland leren kennen? En zichzelf?

Annemie Peeters nodigde Stijn Baert uit, samen met Michaël Rewers; die laatste is chefkok van Bistrot du Nord in Antwerpen en kreeg bijzonder goede punten van Stijn. Het gesprek gaat over het bakken van de perfecte steak-met-frieten, over simpele kost en culinair snobisme, over de liefde voor de keuken van onze moeders en grootmoeders en over het eten van vlees en of je dat in deze tijden nog wel moet promoten via boeken, genaamd 'Steak met Stijn'.

In haar podcast 'De vorstinnen van Vlaanderen' bekijkt maker Julie Van Bogaert samen met historici Els De Paermentier en Lisa Demets de middeleeuwen van een andere kant. Geen stereotiepe verhalen over mannen en macht maar een historie over vrouwen uit alle lagen van de samenleving, en hoe ze net als mannen hun stempel op de middeleeuwse maatschappij hebben gedrukt. Tegelijk gunt de podcast ons een blik in de interne keuken van de historicus.

Wat als ze je voor iemand anders houden? Dat overkwam Naomi Klein, bekend van haar diepgravende analyses van het moderne kapitalisme in boeken als 'No Logo' en 'De shockdoctrine'. Ze is dus niet de schrijfster van 'De zoete leugen', want dat is Naomi Wolf. Deze Naomi maakte naam als feministe maar ze nam een andere afslag en staat tegenwoordig voor zowat alles wat Naomi Klein al haar hele leven bestrijdt. Over die spiegelwereld schreef Klein het boek 'Dubbelganger'. Tim Verheyden las het.

Zeventig jaar geleden was Vlaanderen nog een landelijke regio met een Franstalige elite en een overwegend dialectsprekende bevolking. In drie generaties tijd heeft het Nederlands de plaats van het Frans ingenomen in het openbare leven. Hoe hebben de Vlamingen dat klaargespeeld? Wie bepaalde er wat goed Nederlands is? Wie doet dat nu? Welke rol speelt de openbare omroep? En welke de Nederlanders? Miet Ooms vertelt in de audiodocu 'Kinderen van het ABN' het verhaal van de Vlamingen en hun taal.

Wim Lagae is hoogleraar sportmarketing, niet-onverdienstelijk ex-jeugdrenner en nu nog altijd amateursporter. Hij kent de wereld van sport én die van marketing. Eerder schreef hij Koerszaken en Koersdromen, maar zijn nieuwste boek gaat over àlle sporten die de marketingwereld interessant vindt: wielrennen, tennis, formule1, boksen, atletiek en natuurlijk voetbal. Al die sporten hebben helden. Merken verbinden maar wàt graag hun naam aan charismatische sporters. Dat gaat Sneller, Groter, Gekker.

400 jaar werd filosoof en wetenschapper Blaise Pascal geboren. Zijn naam leeft nog voort in de eenheid van luchtdruk, maar hij heeft ook als denker heel wat te vertellen over ons mens-zijn vandaag. Hij legt de tegenstrijdige verlangens van de mens bloot en ontrafelt de oorzaak van leugens en (zelf)bedrog. Volgens Pascal is de mens 'engel noch beest'. Meteen ook de titel van het boek dat filosofe en atlete Hanna Vandenbussche over Pascal en zijn mensbeeld schreef.

Vrijheid van meningsuiting was lang de verlichte vrijheid bij uitstek. Maar in recentere tijden heeft de samenleving meer aandacht gekregen voor de schaduwzijden van die ruime expressievrijheid. Moet alles wat gezegd kan worden ook écht worden verwoord? Koen Lemmens gaat in zijn boek 'Het wankele recht van spreken' op zoek naar het belang en de culturele betekenis van de vrijheid van meningsuiting in een democratische samenleving.

Rond 1900 was Oostende the place to be voor de elite om te zien en gezien te worden. Luxueuze treinen en pakketboten brachten toeristen uit alle uithoeken van de wereld naar de badstad. Met als magische centrum het Casino Kursaal waar de wereldsterren van die tijd optraden: Caruso, Saint-Saëns, Strauss en Casals. Kurt Van Eeghem neemt je in zijn boek 'Oostende in de belle époque' mee naar de zwierige tijd van James Ensor.

De Amerikaanse Jenny Odell schreef een boek over 'de tijd'. Ze vraagt zich af hoe het komt dat we werk en leven laten bepalen door de tirannie van de klok, en hoe we daar aan kunnen ontsnappen. Want de klok LIJKT de grote gelijkmaker te zijn - voor iedereen zijn er 24 uren in één dag - maar is het omgekeerde als de tijd van de ene meer waard lijkt dan de tijd van de andere. Wie koopt wiens tijd? Wiens tijd is hoeveel waard? Dat zijn de vragen waar Odell een antwoord op zoekt.

Hoe blijf je als jonge ouders voldoende tijd vinden voor elkaar? Where did the sex go (en komt die ooit nog terug)? En wat als je partner een heel andere visie op opvoeden heeft dan jij? Daarover praat Annelies Moons met Katrien Koolen. Zij schreef het boek 'Liefde in de tropenjaren'. want jawel, koppels verliezen mekaar in de storm van het (prille) ouderschap soms eens uit het oog.

Heinrich Himmler is ervan overtuigd dat je het mensenras even goed kunt veredelen als dieren- en plantensoorten. Hij spoort zijn SS’ers aan om zoveel mogelijk kinderen te verwekken bij speciaal daarvoor geselecteerde, ‘raszuivere’ Arische vrouwen. Daartoe richt hij Lebensborn op, een SS-netwerk van kraaminrichtingen en kinderdagverblijven. Eric Bauwens neemt je mee in de geschiedenis van seksualiteit, voortplanting en kinderroof in het Derde Rijk, in zijn boek 'De wiegjes van Lebensborn'.

Bij aaseters denken wij vaak aan bloeddorstige, gemene dieren. Begijn Le Bleu wijdde het laatste nummer van het vogeltijdschrift Fwiet volledig aan aaseters, en overtuigt ons van het tegendeel! Want wat voor prachtige vogels zijn bijvoorbeeld de lammergieren! Linde vraagt hem de veren van het lijf.

Wanneer Niña Weijers een jaar in Almere woont, geraakt ze in de ban van Cassandra, een meisje dat in die stad verdween in 2007 en dat uiteindelijk dood teruggevonden werd in een meer. Weijers beet zich helemaal vast in het verhaal, en schreef er het boek 'Cassandra' over.

Neuswijzer is een boek dat een onderschat orgaan, met name de neus, recht wil doen. De auteurs gaan op zoek naar de betekenis van geuren in Vlaanderen en Nederland. Die is veel groter dan we denken. Om die reden zou er ook een geur-erfgoed moeten komen, met alle geuren die onze maatschappij typeren, en die we belangrijk genoeg achten om door te geven aan komende generaties. Er staan ook tips in het boek, om beter te leren ruiken.

Gebouwd door Lodewijk XIII als jachtpaviljoen, door zijn opvolger Lodewijk XIV uitgebouwd tot een van de grootste, mooiste en duurste kastelen ter wereld, en later het toneel van historische gebeurtenissen zoals de oprichting van het Duitse Keizerrijk en de onderhandelingen na de Eerste Wereldoorlog. Johan Op de Beeck schreef een boek over bouwers, bewoners en bezoekers van Versailles.

Onze darmen zijn meer dan zomaar een afvoerkanaal en een verteringsmachine. Ze hebben een invloed op ons immuunsysteem en zelfs op ons gemoed. Gastro-enteroloog Danny De Looze schreef er een boek over: 'Wat onze darmen ons vertellen'. Heel veel, zo blijkt in deze Voorproevers.

De UHasselt bestaat 50 jaar en wil dat vieren met een toneelstuk van het Nieuwstedelijk. Dat maakt een kroniek van de recentste 50 jaar: van mijnsluitingen, stakingen en reconversie in Limburg, via de strijd voor een Limburgse Universiteit, tot de oliecrisis, autoloze zondagen, de val van de muur en van de banken, en de klimaatbetogingen. Acteur Kris Cuppens, geboren Limburger, speelt mee en staat via zijn vader Jaak ook persoonlijk érg dicht bij al die gebeurtenissen rond de mijnen in Limburg.

'Ken jezelf' klinkt intussen als een spreuk om op je insta te posten maar filosofe Tinneke Beeckman heeft er een boek rond geschreven dat bedrieglijk eenvoudig is, met een hoop slimme vragen waar ze zich voor de antwoorden laat bijstaan door de grote filosofen van alle tijdperken. En dat is meer dan Socrates, Spinoza, Schopenhauer en Sartre, zo rekent ze ook op Jane Austen en Fran Lebowitz.

Wat zat er in je brooddoos vanmiddag? Of heb je aangeschoven met een plateau in de bedrijfskantine? Of ergens in een tankstation een worstenbroodje gekocht? En heb je alleen gegeten, of met collega’s? Wat, waar en hoe we ‘s middags eten vertelt veel over ons. Dat blijkt ook uit de podcast 'Een kleine geschiedenis van de schafttijd'. Een van de medewerkers aan de podcast is Charlotte De Backer (UA), zij doet onderzoek naar de sociale dimensie van eten.

De tv-reeks 'Hoe was het op school' onderzoekt wat er aan de hand in ons ooit zo roemrijke secundair onderwijs. Leerkrachten geven er de brui aan, het niveau daalt en de noden van de kinderen zijn blijkbaar té groot en te divers. Hoe is het zover kunnen komen? Maar ook: wat is er ten goede veranderd? En hoe kan het beter? Twee leerkrachten uit de reeks, Selina Ahankour en Hilde Deproost, getuigen in Voorproevers, en nemen daarbij geen blad voor de mond.

Fotograaf Jelle Vermeersch is geboren in Keiem. Als je 18 wordt wil je weg uit Keiem; leven en werk liggen elders. Vorige zomer keerde Jelle terug. Keiem werd het vertrekpunt voor een tocht-met-tractor door 'de buiten': de Westhoek, de Borinage, de Ardennen, Limburg, de polders in het Waasland. Onderweg praatte hij met mensen van alle slag. Wat zijn de besognes van buitenmensen? Worden ze genoeg gehoord in Brussel? Wàt houdt mensen vàn de buiten op die buiten? Nostalgie? Trots? Roots, gewoon??

Reisjournalist Sander Groen schreef met 'Tussen de rails' een ode aan het reizen per trein. Een inspiratiegids en een leesboek met verhalen over de pioniers van de ijzeren weg, de Trans-Europ-Express, Interrail, de hoogste bergspoorlijnen, de mooiste stations, de beste treinfilms, en The Grand Budapest Hotel.

Genie, generaal, dictator, tiran, maar ook minnaar,... een veelzijdig iemand als Napoleon Bonaparte is niet eenvoudig in een film te vatten. Regisseur Ridley Scott heeft het toch nog een keer geprobeerd met Joaquin Phoenix in de rol van Napoleon. Scott is natuurlijk lang niet de eerste. Zo was er de spektakelfilm van pionier Abel Gance en het nooit gerealiseerde Napoleonproject van Stanley Kubrick. Harold Polis keek naar de film van Scott en naar een aantal andere Napoleontische films.

Zowat iedereen vindt pinguïns schattige dieren, maar het zijn ook zeer belaagde vogels. En dat als sinds hun eerste ontmoeting met Portugese ontdekkingsreizigers. Deze 'vette ganzen’ die niet konden vliegen waren een makkelijke prooi voor uitgehongerde zeelui. Hun vetlaag bleek een goedkope bron van brandstof. Ook hun eieren, en zelfs hun poep waren zeer gegeerd. Vandaag wordt vooral de biotoop van de pinguïn bedreigd. Pinguïnjournalist Marcel Haenen schreef een boek over zijn favoriete dier.

Bevallen is niet alleen maar babygeur en maneschijn. Dat is ook: slapeloze nachten, aambeien, kots op je schouder en heel wat zorgen… Elke Notebaert weet het als geen ander. Zij schreef 'Dagboek van een vroedvrouw' over één van de mooiste beroepen ter wereld. Al meer dan 20 jaar staat ze vrouwen bij in hun meest wanhopige momenten, maar ze is tegelijk hun metgezel bij intens geluk en gênante, soms grappige vragen.

'Bardot' is een Netflixreeks die focust op de eerste tien jaar uit de carrière van Brigitte Bardot. Cruciale jaren, te beginnen met haar ontmoeting met regisseur Roger Vadim. Met wie ze 'Et Dieu… créa la femme' maakte en met wie ze een relatie begon. De serie is gefictionaliseerd maar wel gebaseerd op haar autobiografie. Filmkenner Britt Valckenborghs keek met veel belangstelling maar ook met een kritisch oog naar de reeks. Wat leren we over de impact van BB op de (film)cultuur?

Annemie Peeters praat met Hans Bourlon en Jos Vandervelden. De ene maakt Kunstuur, de andere schreef een boek genaamd 'De mooiste geschiedenis van België'. Ze inspireren elkaar, allebei vertrekkend van schilderijen die Belgen maakten tussen 1850 en 1950. Het is een fijne oefening: kijk naar een schilderij, naar achtergrond en details, naar personages en attributen, en je krijgt naast een kunstwerk ook een tijdsbeeld mee. Die oefening maakt Bourlon op Kunstuur, en Vandervelden in zijn boek.

Een stem, een hangsnor, een gitaar, een pijp, en een reeks onvergetelijke schuine, anarchistische, dolkomische maar ook tedere liederen. Meer had George Brassens niet nodig om onsterfelijk te worden. Hans Mortelmans, muzikant en Brassensbewonderaar, maakte een boek over leven en vooral werk van deze chansonnier en dichter. En hij vertaalde een aantal van Brassens' teksten in swingend Nederlands.

Je kan ermee koken, je kan er van gaan hallucineren, je kan er iemand mee vergiftigen, zwammen zijn al sinds mensenheugenis het voorwerp van menig mysterie. Judith Eiselin is al lang gefascineerd door paddenstoelen. Ze schreef er een boek over: 'In de ban van de zwam'. Vol wonderbaarlijke paddenstoelenverhalen.

Artificiële Intelligentie: chatbots die je beste vriend willen worden of zelfs je psycholoog. Foto’s en video’s die haast vanuit het niets worden gemaakt. AI als de nieuwe elektriciteit, zo alomtegenwoordig dat we er niet meer bij stilstaan. Maar wat is het juist? Wat willen we ermee doen en hoe zal onze toekomst eruit zien met AI? Lieven Scheire maakte al een voorstelling over AI en nu ook een boek.

Wereldwijd zijn er 55.000.000 mensen met vorm van dementie. Het aantal neemt toe. We weten geen blijf met hen. Teun Toebes en Jonathan de Jong zijn twee jonge Nederlanders, die later nooit willen terecht komen in rusthuizen zoals we ze nu kennen, waar we mensen met dementie isoleren van de rest van de maatschappij. Dat is veilig, dénken we. Terwijl mensen met dementie véél beter af zijn als ze deel kunnen blijven uitmaken van de samenleving. Hoe gaan we dat aanpakken?

We praten niet graag over pijn, we kunnen het ook niet altijd goed, vinden niet altijd de juiste woorden om pijn te beschrijven. Sanne Bloemink schreef er een boek over: 'Pijn. Een expeditie naar onbestemd gebied.' Over haar eigen (chronische) pijn, en pijn in het algemeen. Het boek is een brede verkenning van de geschiedenis van pijn en onze omgang ermee.

Lammert Kamphuis groeide op in een wereld van zwart-wit denken. Tien jaar geleden brak hij met met zijn streng religieuze milieu in de hoop daarbuiten ruimte te vinden voor grijstinten. Tot zijn verbazing ziet hij dat de samenleving meer en meer gaat lijken op de fundamentalistische kerk waaruit hij zich bevrijd heeft. We worden opgedeeld in kampen, er is weinig nuance en steeds minder begrip voor andersdenkenden. In 'Verslaafd aan ons eigen gelijk' schrijft hij filosoferen voor als medicijn.

Vrouwelijke kunstenaars worden meer dan ooit gevierd met internationale tentoonstellingen, podcasts en kunstboeken. Het werd ook wel tijd, want veel te lang zijn ze over het hoofd gezien. Met hun boek 'Meer dan muze' maakten De Kunstmeisjes een boek over vrouwen in de kunst, in al hun rijkdom. Als muze, jawel, maar ook als maker en museummagnaat. Mirjam Kooiman van de Kunstmeisjes vertelt hoe vrouwen de kunstwereld hebben verrijkt en opgeschud.

Réveil is een tijdschrift over het leven en de dood. Het verschijnt één keer per jaar rond 1 november. Verschillende auteurs schrijven over hun ervaring met de dood, en over het leven van wie achterblijft. Eén van de auteurs dit jaar is Erik Raspoet, die in de zomer van 2022 zijn vrouw verloor. Annemie Peeters praat met hem over haar, en over hoe het leven voor hem na haar dood verdergaat: "Dat is dus wat ik probeer, liefste Anne. Ik probeer je los te laten, zonder je te verliezen".