Tạp chí đặc biệt

Hội thảo “Phụ nữ Việt Nam: Sáng tạo và Dấn thân’’ (*) là nội dung cuối cùng, khép lại loạt bài giảng đầu năm 2023 của giáo sư Bùi Trân Phượng (''professeur sur chaire annuelle'') tại Collège de France, cơ sở học thuật lâu đời của nước Pháp, nổi tiếng là một không gian khoa học tự do. Tiếp theo giáo sư toán học Ngô Bảo Châu, giáo sư sử học Bùi Trân Phượng là người Việt thứ hai được mời giảng dạy tại đây. Hội thảo ngày 08/06/2023 vừa qua đem lại những gì mới mẻ ?

Hội thảo giới thiệu với công chúng hơn mười gương mặt phụ nữ người Việt thuộc nhiều thế hệ, tiêu biểu cho các cách tân trong hàng loạt lĩnh vực, từ khoa học công nghệ đến khoa học xã hội, từ văn chương, nghệ thuật, đến hoạt động xã hội, giáo dục, truyền thông, doanh nghiệp. Cao tuổi nhất là bà Nguyễn Thị Xuân Phượng sinh năm 1929, nhỏ nhất là cô Trần Trà My sinh năm 1986.

Lịch sử của ‘‘muôn dân, trăm họ’’

Sự tham gia của những người phụ nữ nói trên có ý nghĩa gì trong loạt bài giảng ‘‘Femmes vietnamiennes : Pouvoirs, cultures et identités plurielles’’ (Phụ nữ Việt Nam : Quyền năng, Văn hoá và đa bản sắc) của giáo sư Bùi Trân Phượng tại Collège de France? Trả lời RFI Việt ngữ, nữ giáo sư sử học nhận định: ‘‘Lịch sử trong thời gian dài là ‘‘chính sử’’. Có nghĩa là do những người chuyên trách làm việc đó, và họ có đặc quyền để làm việc đó.Tất nhiên cũng nên hiểu rằng những người viết sử bao giờ họ cũng hướng đến một sự trung thực, chứ không phải không có đâu, kể cả trong thời vua chúa. Nhưng dù có hướng đến đâu chăng nữa, đó cũng là nhãn quan của người viết sử. Còn người làm ra lịch sử là muôn dân, là trăm họ, là người dân bình thường. Vậy thì làm sao để chúng ta tiếp cận được cái lịch sử thiệt của cái muôn dân trăm họ đó’’.

Những người vượt ‘‘lối mòn’’

Các phụ nữ của ‘‘muôn dân’’, ‘‘trăm họ’’, như diễn dạt của giáo sư Bùi Trân Phượng, tham dự hội thảo này có điểm chung : họ đều là những người vượt qua những lối mòn. Bà Nguyễn Thị Xuân Phượng, tác giả cuốn tự thuật ‘‘Áo Dài…’’ bằng tiếng Pháp, với phiên bản tiếng Việt ‘‘Gánh gánh ...gồng gồng...’’, được ví như ‘‘một pho sử về phụ nữ Việt thu nhỏ’’. Người chế tạo thuốc nổ, phóng viên chiến trường trở thành bà đỡ của nhiều tài năng hội họa Việt Nam. Bà Trần Tố Nga, cũng từng là một phóng viên chiến trường, tranh đấu không mệt mỏi tìm công lý cho các nạn nhân chất độc da cam. Cô Nguyễn Thục Quyên, quê Đắk Lắk, thành viên Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ, được coi là một trong những nhà khoa học gốc Việt có ảnh hưởng nhất thế giới. Trước khi rời Việt Nam năm 1990, cô Quyên đã gần như không có cơ hội đi lên, bởi có người cha làm việc cho quân đội chế độ cũ. Chị Phan Thúy Hà, có cha là quân nhân miền Bắc, ngược lại gần như không biết gì về cuộc chiến Việt Nam. Nhưng Hà đã dành toàn bộ nhiều năm thanh xuân để viết về những hậu quả thảm khốc của chiến tranh hàng chục năm sau, đối với những người lính và thân nhân, cả hai bên chiến tuyến.

Vượt qua những giới hạn thể chất tưởng như không thể là Trần Trà My. Chân bị liệt, tay chỉ dùng được một ngón, miệng khó thốt thành lời, người được mệnh danh ‘‘Thiên thần 6 chân’’ này là tác giả của nhiều cuốn sách về tình yêu, về lòng ‘‘tử tế’’, truyền cảm hứng sống cho rất nhiều người, trong đó có các tù nhân. Lòng tử tế cũng là điều mà cô Huyền Tôn Nữ Cát Tường chăm chút, xuyên qua hành động bền bỉ, hỗ trợ nhiều mặt cho hơn nghìn sinh viên Việt Nam trong suốt 10 năm qua.

Khoa học về xã hội có hai khách mời, tiến sĩ Khuất Thu Hồng, đồng giám đốc Viện Nghiên cứu phát triển xã hội (ISDS), được ghi nhận là người có đóng góp hàng đầu trong nghiên cứu, can thiệp hỗ trợ đối với các cộng đồng xã hội dễ bị tổn thương, như người khuyết tật, cộng đồng LGBT, người sử dụng ma túy, người nhiễm HIV... Tiến sĩ Thái Thị Ngọc Dư, nguyên trưởng khoa Phụ nữ học, Đại học Mở, Thành phố HCM, một trong những người lập nền móng cho nghiên cứu và giảng dạy về phụ nữ và giới ở Việt Nam. Nhà báo Vũ Kim Hạnh mang lại một tấm gương vượt lối mòn khác. Nữ nhà báo, 72 tuổi, được mệnh danh là ‘‘Mẹ đỡ đầu’’ của nhiều thương hiệu Việt. Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao mà bà sáng lập, xuất phát từ báo “Sài Gòn Tiếp Thị”, được coi là một trong khoảng mươi hiệp hội doanh nghiệp có tiếng nói hàng đầu tại Việt Nam.

Lịch sử ‘‘nhìn từ dưới lên’’….

Cụ thể thì các vị nữ khách mời của hội thảo có thể mang lại những điều gì cho công chúng ? Giáo sư Bùi Trân Phượng giải thích: ‘‘Chính vì phụ nữ không có mặt trong chính sử, vậy tìm phụ nữ ở đâu ? Thì phải tìm từ nhiều người rất là đa dạng, tức là từ những cuộc đời cá nhân, từ những chuyện nhỏ của từng con người bình thường. Trong Hội thảo mình có nhấn mạnh cách tiếp cận đó. Tức là trong đó có những người hoàn toàn có thể nói về cái công trình nghiên cứu khoa học của họ, nhưng mình không yêu cầu họ nói về cái đó. Mà nói về chính bản thân họ, về trải nghiệm của họ, về cuộc đời của họ. Cái quá trình thay đổi nhận thức của họ, về vấn đề phụ nữ. Đó là cái mình gọi là cách tiếp cận từ bên dưới’’.

Trong số các trải nghiệm cuộc đời, bài trình bày của tiến sĩ Nguyễn Hoàng Ánh, cựu giảng viên đại học ngoại thương, mang lại một bức tranh hiếm có về tình cảnh và nhân cách người phụ nữ miền bắc Việt Nam xuyên qua nhiều thời kỳ lịch sử đương đại. Trưởng thành trong một gia đình với nền giáo dục hỗn hợp Nga – Pháp, chị Nguyễn Hoàng Ánh khi còn trẻ từng sống trong xung đột giữa nhiều hệ chuẩn mực. Tuyên bố bình quyền của chế độ mới tương phản với thực tế còn nặng kỳ thị giới tính. Những áp chế theo truyền thống “Tam tòng, Tứ đức” của Nho giáo với nữ giới tương phản với vai trò trên thực tế thường là trụ cột của người phụ nữ trong gia đình.

''Đảm đang’’ là nô lệ truyền thống hay là động lực dấn thân ?

Chị Nguyễn Hoàng Ánh chia sẻ: ‘‘Bài trình bày ở đây là một câu chuyện ba thế hệ phụ nữ trong gia đình chúng tôi. Những gì mà bản thân tôi trải qua, và bằng những gì mà tôi bắt đầu tìm hiểu được từ những người phụ nữ trong gia đình chúng tôi. Vai trò của người phụ nữ Việt Nam rất hiếm người được sử sách ghi tên. Nhưng thực tế mà nói đằng sau sự im lặng đó là một hồn cốt… Sau khi đã nghiên cứu được về ba thế hệ, tôi phát hiện ra được có một điểm nổi bật đầu tiên của phụ nữ Việt Nam, đó là lòng yêu thương gia đình và một sự cam kết rất lớn đối với trách nhiệm của họ. Cái đấy gần như là mỗi người sinh ra đã có sẵn nó trong huyết quản của mình, như là những người bà của tôi. Mặc dù là có thể nói rơi vào những hoàn cảnh hôn nhân rồi cuộc sống vô cùng ngang trái. Nhưng mà mọi người có một kim chỉ nam, tức là lúc nào cũng vì chồng, vì con, vì xã hội. Và sự nhân ái đó đã cứu họ vượt qua những cái trở ngại của cuộc đời, giúp cho gia đình được đứng vững, được kết nối với nhau sau rất nhiều biến cố’’.

Tinh thần vì gia đình của người phụ nữ Việt Nam là chủ đề trung tâm của hội thảo. Khái niệm ‘‘đảm đang’’ là nội dung chính trong phần dẫn nhập. Theo dòng lịch sử thế kỷ 20, đầu thế kỷ 21, nhà sử học Bùi Trân Phượng dõi theo những biến đổi trong cách hiểu về ''đảm đang'' (có thể được hiểu theo nghĩa sau đây : đảm 擔 là gánh vác - đang/đương 當 là đối mặt, chịu trách nhiệm, cũng là gánh vác). Với bà, ‘‘đảm đang’’ - vốn chuyển tải một truyền thống lâu đời quý báu của phụ nữ Việt Nam, có thể tính bằng nhiều thiên niên kỷ - đã bị một bộ phận khá đông đảo giới trẻ hiện nay ‘‘ngoảnh mặt’’ bởi nhiều lý do. Do chính sách biến ‘‘đảm đang’’ thành một công cụ phục vụ cho tuyên truyền trước đây, do xu thế đặt cá nhân lên trên hết hiện nay, cũng như việc thiếu hụt hiểu biết về phẩm tính này.

Tự do Hôn nhân: Quyết định khó khăn

Người phụ nữ ‘‘đảm đang’’ tạo nên hồn cốt gia đình, với tình yêu thương, nhưng khi không có tình yêu thương, khi hôn nhân bị ép buộc, thì sao? Tự do hôn nhân là điều không dễ đạt được. Chị Khuất Thu Hồng cho biết phải mất hai thập niên chị mới đi đến được quyết định. Cuộc ly hôn chỉ diễn ra sau khi chị xây dựng được một công việc mới, và tìm được người bạn đời mới:

‘‘Tôi hay nói đùa với bạn bè của mình rằng là trong cuộc đời của mình đã trải qua ba cuộc ly hôn. Lần thứ nhất tôi ly hôn với Nhà nước. Lần thứ hai với ''siêu Nhà nước'', tức với Liên Hiệp Quốc. Lần thứ ba là ly hôn với cha của các con mình. Cả ba cuộc ly hôn đều không dễ dàng, nhưng tôi đã không bao giờ hối tiếc. Giờ đây tôi đã có một cuộc sống hạnh phúc bên người chồng hiện tại vốn là đồng nghiệp, và là bạn tôi. Anh ấy đã cùng tôi xây dựng ISDS, và đồng hành cùng tôi đối mặt với các thách thức, khó khăn trong 20 năm qua… Tôi đã có thể bình yên sống cuộc đời một phụ nữ tuân thủ những giá trị truyền thống, nhưng tôi đã lựa chọn một cuộc sống khác''.

Ly dị cho phép giải phóng phụ nữ khỏi hôn nhân cưỡng bức là điều ngày càng được xã hội ủng hộ, theo giáo sư Trân Phượng. Tuy nhiên, xã hội đương đại Việt Nam đang biến đổi mạnh mẽ và nhanh chóng. Giới trẻ hiện nay, nhìn chung có nhiều tự do hơn, được hưởng nền giáo dục cởi mở hơn, có nhiều khả năng lựa chọn hơn trước, đang đứng trước một thách thức rất mới: khả năng chung sống với người khác, hành động vì cộng đồng.

Nạn ‘‘đứt gãy ký ức’’ và thách thức của thời đại

Nhiều khủng hoảng của giới trẻ đương đại không thể quy cho những gánh nặng của quá khứ, của truyền thống Khổng giáo trọng nam khinh nữ nghìn năm. Nhà sử học Bùi Trân Phượng cảnh báo nguy cơ, để biện minh cho việc thoái thác trách nhiệm, thổi phồng áp lực của truyền thống bảo thủ, đổ lỗi hoàn toàn cho truyền thống, coi đây là những yếu tố bất biến. Hệ quả là những gì tích cực trong các truyền thống phụ nữ Việt Nam bị lu mờ.

Trong buổi Hội thảo cuối cùng, cũng như xuyên suốt trong loạt bài giảng tại Collège de France, một trong những điều giáo sư Bùi Trân Phượng lo ngại nhất cho giới trẻ đương đại là đã có ‘‘vô vàn đứt gẫy trong ký ức tập thể’’. Giới trẻ hiện nay không biết đến nhiều điều căn bản, bởi họ ‘‘không được truyền dạy’’. Hai mảng đứt gãy căn bản được giáo sư Bùi Trân Phượng nhấn mạnh là giai đoạn đặt nền móng cho nữ quyền Việt Nam hiện đại đầu thế kỷ 20 dưới thời Pháp thuộc, với các tên tuổi lớn như Phan Bội Châu, Đạm Phương Nữ Sử, Nguyễn Thị Kiêm (1). Và thứ hai là truyền thống nữ quyền trong xã hội Việt Nam tiền hiện đại bắt rễ sâu trong ‘‘cơ tầng văn hoá Đông Nam Á’’, tồn tại bền bỉ bất chấp những áp lực Hán hóa. Thách thức căn bản hơn cả đối với phụ nữ Việt Nam đương đại nói riêng và giới trẻ nói chung hiện nay là ‘‘làm thế nào trở thành chính mình, trong lúc sống hài hòa với người khác’’, ‘‘điều quý giá nhất’’ mà các truyền thống tích cực để lại cho xã hội Việt Nam.

Đối với nhà nghiên cứu, nhà giáo Bùi Trân Phượng, đây cũng chính là phương thuốc chủ yếu để đối trị lại tình trạng đoàn kết gia đình, đoàn kết xã hội suy giảm mạnh trong bối cảnh ‘‘Chế độ toàn trị’’ (totalitarisme) làm trầm trọng thêm quan hệ đẳng cấp phụ hệ truyền thống’’, và ‘‘những tiêu cực của tiến trình toàn cầu hóa và chủ nghĩa tư bản hoang dã, nền kinh tế thị trường không được điều chỉnh đủ mức, dẫn đến hình thành một liên minh giữa quyền lực chính trị và thế lực kim tài dẫn đến sự hình thành các lực lượng hắc ám có mặt phổ biến, với bạo lực không thể kiểm soát ở mọi cấp độ, kể cả trong y tế và giáo dục’’.  

Mẹ đơn thân lấy ‘‘gieo hạt giống’’ làm lẽ sống

Bài chia sẻ khép lại hội thảo của chị Huyền Tôn Nữ Cát Tường, đồng sáng lập tổ chức phi lợi nhuận VietSeeds Foundation, thuật lại quá trình nhận thức, và những động lực đã khiến Cát Tường sớm từ bỏ công việc không ý nghĩa để dồn tâm lực cho Quỹ hỗ trợ học bổng và đồng hành với học sinh nghèo với tôn chỉ ‘‘Gieo một hạt giống để thay đổi một cuộc đời và dần dần chuyển hóa một xã hội’’. Cát Tường coi VietSeeds như gia đình thứ hai. Lịch sử tăng tốc. Nhiều phụ nữ đầu thế kỷ 21 đã sớm tìm được một công việc phù hợp, và một cuộc sống gia đình phù hợp. Khác hẳn với nhiều người phụ nữ thế hệ trước, Huyền Tôn Nữ Cát Tường đã chọn cuộc sống mẹ đơn thân ‘‘ngay từ khi con còn ẵm ngửa’’.

Điều gì đã dẫn đến sự quyết đoán và nỗ lực dấn thân quyết liệt như vậy? Với Cát Tường, trước hết chính là ‘‘lòng biết ơn’’ và nền giáo dục cô được thừa hưởng từ gia đình. Cát Tường biết ơn những hỗ trợ ‘‘từ bạn bè, sếp, đồng nghiệp lẫn đối tác và cả những người xa lạ’’. Cát Tường biết ơn rất nhiều cha mẹ, người đã cho cô tình yêu thương và một nền giáo dục công bằng, ‘‘mẹ luôn hiện diện như một nữ tướng xông pha ngoài tiền tuyến và ba là một hậu phương vững chắc’’, một điều có lẽ khác với đa số gia đình Việt Nam. Cát Tường muốn trả ơn đời, cô tâm nguyện ‘‘gieo trồng những hạt giống tử tế’’, với hy vọng ‘‘hơn 700 sinh viên tốt nghiệp ra trường với hỗ trợ của VietSeeds sẽ tiếp tục nhân rộng sự tử tế''. ‘‘Lòng trắc ẩn’’ trước những đau thương, bất hạnh của người khác và ‘‘niềm tin mãnh liệt vào sự thay đổi ngày một tốt đẹp hơn’’ là động lực hàng ngày của cô trong suốt 13 năm qua. Cái nhìn ‘‘Chánh niệm’’ (mindfulness), theo lời kể của cô, cũng là một bí quyết giúp Cát Tường duy trì được khả năng phục hồi, bền bỉ.   

‘‘Lòng tử tế’’ có biên giới không ?

‘‘Lòng tử tế’’ có biên giới hay không là câu hỏi được đặt ra tại Hội thảo này. Một phát biểu rất ngắn nhưng gây bất ngờ là của ‘‘Thiên thần 6 chân’’ Trần Trà My, dành cho nhà văn Phan Thuý Hà: Chị có lo khi chạm đến những chuyện ‘‘nhạy cảm’’ về chính trị? Nhà văn khuyết tật ''viết chỉ bằng một ngón tay'' Trần Trà My, tác giả của ‘‘Tin vào những điều tử tế’’’, sống tại TP HCM, là người đã vượt qua rất nhiều định kiến, chuyển tải cảnh đời - tiếng nói của nhiều cư dân bên lề xã hội. Dường như duy chỉ có một điều cô chưa vươn đến: Phía ‘‘bên kia’’. Trả lời chúng tôi bên lề hội thảo, cô chia sẻ... những con chữ khó nhọc hiện ra: ‘‘Em đã từng đọc cuốn ‘‘Cha tôi là lính’’' và em vô cùng ấn tượng, vì đây là một đề tài nhạy cảm, thậm chí có thể ảnh hưởng đến người viết, khi dám viết về sự thật về phía ‘‘bên kia’’.

‘‘Cha tôi là lính’’, theo trí nhớ của Trà My, đúng hơn là cuốn ‘‘Tôi là con gái của cha tôi’’, xuất bản tại Hà Nội năm 2019. Cuốn sách có nhân vật trung tâm là những cựu chiến binh chế độ Việt Nam Cộng Hòa cùng thân nhân. Đa số là những thương binh, nhiều người gần như hoàn toàn tàn phế. Phan Thúy Hà đã đến với họ như những người thân của cha mình, một người lính Bắc. ‘‘Tôi là con gái của cha tôi’’ nói riêng, và các tác phẩm của Phan Thúy Hà nói chung, ‘‘đã viết nên một cuốn sử chiến tranh bằng những phận người trong cuộc chiến và sau cuộc chiến từ cả hai bên mà hợp chung lại là phận người Việt đau thương. Một cuốn sử vết thương’’, nói như nhà văn Phạm Xuân Nguyên.

Hậu duệ của ‘‘Bà Triệu’’, ‘‘Thúy Kiều’’

Bà Triệu và Thúy Kiều, hai hình tượng phụ nữ nổi bật trong lịch sử Việt Nam, được nhấn mạnh trong cuộc hội thảo ở Collège de France. Tinh thần bất khuất của người nữ anh hùng chống giặc phương Bắc thế kỷ thứ 3, với câu nói bất hủ ‘‘tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ngoài biển Đông, đánh đuổi quân Ngô ra ngoài bờ cõi, cởi ách nô lệ, chứ không chịu khom lưng làm tì thiếp nhà người’’, được nhắc đến ngay trong phần dẫn nhập hội thảo.

BàIrene Öhler, tác giả cuốn ‘‘Những người con gái thế kỷ 21 của bà Triệu'’ (‘‘Ba Trieu's 21^st Century Daughters’’) (2016), tập hợp các tấm gương phụ nữ Việt Nam xuất sắc đương đại, diễn giả nước ngoài duy nhất. Mặt khác, nhà hoạt động xã hội người Áo này chỉ ra phụ nữ Việt Nam cũng là nạn nhân phổ biến của tình trạng bạo lực gia đình (63%), và tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ngày càng nghiêm trọng, với tỉ lệ nam nữ 112/100, do tác động của quan điểm trọng nam khinh nữ, là một chỉ dấu nguy hiểm. Điều có lẽ là một khoảng thiếu vắng trong hội thảo toàn diện về phụ nữ Việt Nam đương đại này là không có nhiều thời gian cho tiếng nói của những Thúy Kiều thời hiện đại phải ‘‘bán mình’’ vì gia đình, hay từ phía những người bảo vệ họ. Vấn đề đã từng được nhắc gợi trong bài giảng cuối cùng của giáo sư Bùi Trân Phượng, khi bà dành nhiều thời gian để phân tích về giá trị của tình yêu trong ca dao tục ngữ Việt Nam, về tình yêu và sự xả thân vì gia đình của nàng Kiều trong truyện thơ Nguyễn Du.

Huyền sử ‘‘Tiên Rồng’’ và giảng đường Budé: Nơi lịch sử ''đang diễn ra''

Ngày 08/06/2023, ở trường Collège de France, bên trong chính giảng đường mang tên người có sáng kiến lập ra cơ sở học thuật đặc biệt này - nhà bác học Pháp Guillaume Budé (1467 - 1540) - đã diễn ra Hội thảo ‘‘Phụ nữ Việt Nam sáng tạo và dấn thân’’. Đúng như truyền thống nhiều thế kỷ của nhà trường, chú trọng đến việc giới thiệu về ‘‘các nghiên cứu đang diễn ra’’, Hội thảo này là một cuộc trao đổi quan điểm giữa những nhân chứng sống, chủ thể của lịch sử đương đại, ‘‘lịch sử đang diễn ra’’. Vì sao cuộc đối thoại này lại là điều quan trọng? Nhà sử học Bùi Trân Phượng giải thích:

‘‘Càng nghiên cứu sâu, tôi càng thấy sự đa dạng của những cảnh đời, kiếp người, của người Việt Nam, do những xáo trộn lớn của thế kỷ 20 vừa qua. Người Việt Nam bị ném khắp bốn phương trời. Mà ngay cả ở trong nước họ cũng có những số phận rất khác biệt nhau. Thành ra là tạo điều kiện cho những cái khác biệt nhau đó gặp gỡ, đối thoại, giao lưu, thì họ sẽ hiểu nhau hơn, và khi nào người ta hiểu, thì mới thương được. Và mới làm được cái điều mà mình vẫn nói cửa miệng, nhưng mình không làm được. Nếu thực sự là nòi giống Tiên Rồng (2) đó, thực sự coi nhau là đồng bào ruột thịt, thì phải hiểu nhau. Mà muốn hiểu nhau thì phải nghe nhau…Nhìn lại truyền thuyết Lạc Long Quân – Âu Cơ, mình thấy đó là một sự vô cùng khoan dung, thừa nhận một thực tế vốn có với tất cả nhân loại. Cộng đồng nào trên thế giới cũng là thành quả của một sự ''métissage'' hết (sự lai tạp, hỗn dung của nhiều ảnh hưởng khác nhau). Mình không biết có một dân tộc khác nào mà ghi khắc vào truyền thuyết sinh thành của mình cái chuyện là, hai truyền thống rất khác biệt, thậm chí đối lập nhau, nhưng bây giờ coi nhau như là cùng một tử cung người mẹ sinh ra. Cái đó đẹp biết chừng nào ! Đó là sức mạnh sáng tạo, tạo ra giá trị mới, bảo đảm sự sinh tồn của dân tộc’’.

Để kết hợp những gì đối lập rất cần sự bao dung. Cuộc hội thảo nói riêng và loạt bài giảng của giáo sư Bùi Trân Phượng nói chung dường như là dịp thể nghiệm cho một hướng ứng xử bao dung triệt để như vậy. Để làm dịu những đối kháng, đau thương vẫn chưa dứt nhiều thập niên sau chiến tranh, để mở lòng cho những cách nhìn khác, cách nghĩ khác : ‘‘Nghe nhau, hiểu nhau để thương nhau’’.

GHI CHÚ

Quý vị có thể tham khảo thêm về Hội thảo ''Phụ nữ Việt Nam: Sáng tạo và Dấn thân'' trên trang nhà tiếng Pháp của Collège de France :https://www.college-de-france.fr/fr/agenda/colloque/femmes-vietnamiennes-creativite-et-engagement

(1) Bài giảng về chủ đề ‘‘Phụ nữ, tính hiện đại và nữ quyền, 1918-1945: Giáo dục, báo chí và nữ quyền’’ của giáo sư Bùi Trân Phượng tại Collège de France tập trung làm sáng tỏ sự trỗi dậy của làn sóng nữ quyền đầu tiên ở Việt Nam, diễn ra dưới thời thực dân Pháp, trong bối cảnh nữ giới Việt Nam được tiếp cận với nền giáo dục công Pháp-Việt và mạng lưới các trường tư thục và Công giáo. Xuất hiện báo chí hướng đến độc giả nữ (‘‘Nữ giới chung’’, ‘‘Phụ Nữ Tân Văn’’, ‘‘Đàn bà mới’’…). Một thiểu số phụ nữ được đào tạo theo một số ngành nghề mới. Nhiều phụ nữ dấn thân vào hoạt động xã hội, vào nhiều không gian sáng tạo nghệ thuật mới như văn học quốc ngữ hiện đại, thơ mới, hội họa, kịch nói, cải lương. Người phụ nữ có cơ hội tự đặt câu hỏi về bản sắc nữ giới, về phẩm giá con người, về xã hội hiện đại, về tình hữu ái chị em, tìm kiếm những cách quan hệ mới trong đời sống vợ chồng, trong gia đình.

(2) Gần đây trong nước có khảo cứu “Khai nguyên rồng tiên” của nhà dân tộc học Nguyễn Mạnh Tiến (NXB Hội Nhà văn, 2021) được chú ý trong giới chuyên môn (xem Yến Thanh, ‘‘Con rồng cháu tiên - Huyền thoại trăm trứng hay là cộng đồng tưởng tượng của/về một Việt Nam đa tộc người’’, Tạp chí Sông Hương, 9/2021). Trong lịch sử hình thành ý thức dân tộc Việt Nam hiện đại đầu thế kỷ 20, vấn đề truyền thuyết Tiên Rồng từng gây nhiều tranh luận, phản bác dữ dội (đơn cử loạt bài ba kỳ ‘‘Một đều mê-tín rất hại cho dân-tộc’’ trên tờ báo chính luận Tiếng Dân của Huỳnh Thúc Kháng (tác giả Ngộ Nhân). Kỳ 1 - Nguyên-lai của thuyết ''Tiên-Rồng'', 12/01/1929, kỳ 2 - Cái lợi-hại của thuyết Tiên-Rồng, 26/01/1929, và kỳ 3 - Phải phá bỏ cái thuyết ''Tiên-Rồng'' 28/01/1929).

Chính phủ Trung Quốc dự định sửa đổi luật an ninh công cộng : những bình luận, những bộ trang phục hay biểu tượng « làm suy yếu » hoặc có thể « làm tổn hại tinh thần dân tộc » có thể bị kết án hình sự. Theo đài France 24, nếu dự luật được Quốc Hội Trung Quốc thông qua, những ai vi phạm có thể sẽ bị giam giữ 2 tuần hoặc phải nộp khoản tiền phạt tương đương vài trăm đô la.

Thông tín viên Stéphane Lagarde từ Trung Quốc gửi về bài tường trình :

« Rõ ràng, người dân Trung Quốc rất nhạy cảm và đảng Cộng Sản Trung Quốc muốn có ý định tấn công bất cứ điều gì có thể « làm tổn thương tình cảm dân tộc ». Dự luật này, hiện đang được đưa lên trang web của Quốc Hội để lấy ý kiến ​​công chúng, đã gây ra rất nhiều phản ứng trên các mạng xã hội.

Các luật sư đặc biệt lo ngại về nguy cơ « chệch hướng, lạm dụng tùy tiện » do có một số điều mơ hồ. Theo các chuyên gia và bloggeur, dự luật này trên thực tế là nhằm kết tội hình sự bất cứ điều gì có thể gây tổn hại đến điều họ xem là « tình cảm của đất nước » hay « tinh thần dân tộc », những khái niệm vừa mơ hồ vừa mang tính bao quát rất rộng.

Trên tài khoản Twitter (được Reuters trích dẫn), Tong Zhiwei, chuyên gia luật hiến định tại Đại học Khoa học Chính trị Hoa Đông, đặt câu hỏi : Ai sẽ khẳng định điều gì thuộc về « tinh thần dân tộc Trung Quốc » ? Và theo những thủ tục gì ?

Năm ngoái, một người phụ nữ Trung Quốc mặc kimono (trang phục truyền thống Nhật Bản), đang đi trên đường thì bị cảnh sát bắt giữ. Cảnh sát Trung Quốc, giống như những người làm công tác kiểm duyệt, đôi khi không cập nhật các xu hướng thời trang.

Cách nay vài ngày, một số người Trung Quốc mặc trang phục nhà Đường bị ngăn vào một công viên ở thành phố Vũ Hán. Những nhân viên bảo vệ ở đó đã nhầm tưởng là những chiếc ô, dù cầm tay và trang phục của những người này là trang phục Nhật Bản, kiểu trang phục có thể xúc phạm tới « tinh thần dân tộc » Trung Quốc ».

Dự luật được đưa ra « lấy ý dân »đến hết ngày 30/09/2023, nhưng hiện giờ đang vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ từ công luận. Nhật báo Hồng Kông South China Morning Post, được France 24 trích dẫn, cho biết chỉ trong một tuần, đã có tới 70.000 người đưa ra ý kiến, đa phần là phản đối dự luật. Một số phương tiện truyền thông Nhà nước bảo thủ, thậm chí còn yêu cầu chính phủ giải thích, điều mà nhà nghiên cứu về Trung Quốc, Marc Lanteigne, tại Na Uy cho là khá hiếm xảy ra tại Trung Quốc.

Đây không phải lần đầu tiên chính quyền Trung Quốc lợi dụng những điều mơ hồ để dễ bề kiểm duyệt. Thế nhưng, lần này theoông Ho Ting “Bosco” Hung, chuyên gia về Trung Quốc tại Nhóm Nghiên cứu An ninh Quốc tế Verona (ITSS Verona), việc chính quyền « động chạm » đến trang phục - một khía cạnh thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày - khiến người dân lo sợ rằng, chẳng hạn, mặc những bộ quần áo nhập khẩu từ nước ngoài đến công sở sẽ bị quy tội. Ông Ho Ting “Bosco” Hung, nhắc lại : « Từ những năm 1980 đã có một kiểu thỏa hiệp quốc gia ngầm, theo đó Nhà nước không can thiệp vào cách ăn mặc của người dân ».

Một luật sư nói đến lực lượng « cảnh sát đạo đức », liên hệ đến những vụ việc đau lòng tại Iran hoặc Afghanistan, liên quan đến những quy định khắc nghiệt về trang phục của phụ nữ Hồi giáo.

Iran: Một năm tranh đấu vì quyền tự do sống cho phụ nữ, bất chấp  đàn áp của chính quyền 

Ngày 16/09/2023 là tròn 1 năm ngày cô gái trẻ Masha Amini, 22 tuổi, tử vong sau khi bị « cảnh sát đạo đức » Iran bắt vì cáo buộc không mang khăn trùm đầu không đúng quy định. Cái chết của Amini đã làm rúng động công luận trong nước và quốc tế, đồng thời tạo nên một phong trào đấu tranh phản kháng, không chỉ thu hút phụ nữ và cả nam giới, bất chấp sự đàn áp ngày càng gia tăng của chính quyền. Không chỉ đòi quyền sống, quyền tự do cho phụ nữ, phong trào đấu tranh dân sự còn đòi lật đổ chế độ Hồi giáo Teheran khắc nghiệt đã điều hành đất nước suốt 4 thập niên qua.

Riêng đối với phục trang của phụ nữ, theo tuần báo Le Point số ra ngày 14/09, ngày càng nhiều người, nhất là các cô gái trẻ thách thức chế độ, bảo vệ quyền tự do sống bằng cách công khai mặc trang phục kiểu phương Tây, áo sơ mi, quần jean, không đeo mạng che mặt, không quấn khăn che tóc … Nguy cơ bị cảnh sát đạo đức bắt bớ là rất cao, nên đối với họ, mỗi lần ra đường trong trang phục như vậy « hoàn toàn là một cuộc tranh đấu ».

Càng gần đến ngày 16/09, các vụ bắt bớ ngày càng gia tăng, nhất là tháng Bảy vừa qua, Teheran đã khôi phục trở lại lực lượng « cảnh sát đạo đức » để kiểm tra trang phục của phụ nữ và từ tháng Tư, theo đài TF1 của Pháp, cảnh sát Iran đã thông báo dùng trí thông minh nhân tạo (AI) tại nơi công cộng để truy vết những phụ nữ vi phạm quy định phục trang mà chế độ Hồi giáo Teheran áp đặt.

Trên đài RFI Pháp ngữ, ngày 13/09, ông Mahmood Amiry-Moghaddam, thuộc tổ chức phi chính phủ Iran Human Rights, lo sợ là chế độ Teheran sẽ đàn áp người dân, với nhiều « chiêu bài » mới vi phạm nhân quyền :

« Trong những tuần gần đây, chính quyền Iran đã tăng cường các hành vi trấn áp. Họ triệu tập và đe dọa các nhà hoạt động xã hội dân sự, cũng như thân nhân của những người đã bị giết hại trong các cuộc biểu tình. Tại Iran, thường có phong tục mọi người tập trung vào dịp một năm sau khi ai đó qua đời. Vì thế, chính quyền muốn tranh việc người dân tập trung và đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng để đối phó. Quý vị biết đấy, việc chuẩn bị này đã bắt đầu từ cách nay vài tháng. Số vụ hành quyết ngày càng tăng. Đó là công cụ gieo rắc nỗi sợ hãi trong xã hội.

(…) Tính đến thời điểm hiện tại, trong năm 2023, đã có gần 500 người đã bị hành quyết và gần 200 người khác bị xử tử trong những tháng sau khi diễn ra các cuộc biểu tình. Tức là trong vòng một năm, kể từ đầu phong trào phản kháng cho đến nay, khoảng gần 700 người đã bị hành quyết, trung bình 2 người mỗi ngày ».

Hàng ngàn vụ lạm dụng tình dục trong Giáo hội Công giáo Thụy Sĩ chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm”

Sau Pháp, Tây Ban Nha và một số nước khác, nay đến lượt Thụy Sĩ điều tra về nạn bê bối lạm dụng tình dục trong Giáo hội Công giáo. Các học giả, trong một nghiên cứu diện rộng, ghi nhận có khoảng 1.000 nạn nhân bị lạm dụng tình dục tính từ những năm 1950. Giáo hội Công giáo Thụy Sĩ xem đó là điều « vô cùng đáng sợ và đáng lo ngại ». Các nhà nghiên cứu lịch sử của Đại học Zurich đã được ủy quyền để làm sáng tỏ nạn lạm dụng tình dục trong Giáo hội Công giáo Thụy Sĩ, họ cho rằng kết quả mới được công bố mới chỉ cho thấy « phần nổi của tảng băng chìm ».

Từ Geneve, thông tín viên Jérémy Lanche ngày 12/09 gửi về bài tường trình :

« Các nạn nhân được ghi nhận tại mọi giáo phận trong cả nước, phần lớn là nam giới. 3/4 số trường hợp là trẻ vị thành niên. Báo cáo thậm chí còn đề cập đến những trường hợp trẻ sơ sinh bị lạm dụng. Điều này có thể xảy ra ở bất cứ đâu : tại các buổi xưng tội, các buổi lễ hoặc trong nhiều trường nội trú ở Thụy Sĩ do các giáo sĩ quản lý, nhất là hồi thế kỷ trước.

Cha Nicolas Betticher, người đã đề nghị Giáo hoàng cho điều tra về những trường hợp đáng ngờ, vui mừng khi thấy sự thật cuối cùng đã được đưa ra ánh sang. Ông nói : « Kể từ khi bức thư tôi gửi Đức Thánh Cha được công bố, tôi đã nhận được nhiều cuộc điện thoại từ các nạn nhân, họ nói với tôi rằng : « Xin hãy làm điều gì đó, nhưng tôi không đủ sức để nói ra những điều tôi đã phải chịu đựng », tức là họ có một sự mất mất về tinh thần vô cùng lớn ».

Trong một thời gian rất dài, phản ứng duy nhất của chính quyền là che đậy các vụ linh mục lạm dụng, hoặc chuyển họ đi xa khỏi nơi có nạn nhân, nhất là như điều diễn ra tại Pháp. Cha Nicolas Betticher nhận định : « Dĩ nhiên là ở cấp độ toàn cầu, tất cả các Giáo hội đều đã thất bại. Tại sao ? Bởi vì Giáo hội ở mọi nơi đều có cấu trúc giống nhau. Chúng ta không thể tiếp tục duy trì quan niệm rằng một giám mục vừa là người cha tinh thần, vừa là thẩm phán tối cao, người chịu trách nhiệm điều hành, đồng thời là người làm ra luật. »

Giáo hội Công giáo Thụy Sĩ thừa nhận thất bại trong việc bảo vệ nạn nhân và hứa tiến hành các cải cách. Các nhà nghiên cứu sẽ tiếp tục điều tra trong khi chờ đợi tư pháp ra phán quyết ».

Bên lề G20, ra đời một liên minh mới về nhiên liệu sinh học dưới sự dẫn dắt của Ấn Độ

Bên lề thượng đỉnh G20 ở New Delhi, ngày 09/09/2023, Ấn Độ tuyên bố thành lập một liên minh nhiên liệu sinh học mới nhằm nghiên cứu và thúc đẩy năng lượng được sản xuất từ ​​​​sinh khối. Liên minh mới gồm 19 nước, trong đó có các nước nông nghiệp lớn Brazil, Hoa Kỳ, Achentina và Nam Phi và dĩ nhiên là cả Ấn Độ. Thúc đẩy sản xuất nhiên liệu sinh học không chỉ là nhằm bảo vệ môi trường sinh thái, chống biến đổi khí hậu mà còn có ý nghĩa về kinh tế.

Từ New Delhi, thông tín viên Sébastien Farcis giải thích :

« Cơ quan Năng lượng Quốc tế nhận định là đến năm 2030, sản xuất nhiên liệu sinh học phải tăng gấp ba thì mới đạt được mục tiêu trung hòa carbon. Hiện tại, chẳng hạn như ở Ấn Độ và Brazil, sản xuất nhiên liệu sinh học là điều chế ethanol từ ​​mía. Tại châu Âu, hầu như toàn bộ nhiên liệu sinh học được sản xuất từ cải dầu (colza).

Nhưng cũng cần nghiên cứu để phát triển thế hệ nhiên liệu sinh học thứ tư, theo như giải thích của Chandra Bhushan, giám đốc tổ chức tư vấn môi trường iForest ở New Delhi : « Nhiên liệu sinh học hiện nay được sản xuất bằng cách chuyển đổi các sản phẩm nông nghiệp thành ethanol. Thế nhưng, thế hệ nhiên liệu sinh học tiếp theo sẽ không phải là từ nông nghiệp, mà là điều chế từ tảo và vi sinh vật nhờ nguồn năng lượng mặt trời », theo ông cách làm này sẽ cho phép đạt hiệu quả cao hơn nhiều. Người ta còn gọi đó là nhiên liệu tảo. Ưu điểm của tảo là sống nhờ nước biển và ánh sáng mặt trời, không cần nước ngọt và phân bón.

Các nhu cầu về nhiên liệu sinh học có lẽ sẽ mở rộng vượt ra bên ngoài lĩnh vực ô tô. Chandra Bhushan, giám đốc tổ chức tư vấn môi trường iForest ở New Delhi, phát biểu : « Nhiên liệu sinh học sẽ có tầm quan trọng trong lĩnh vực hàng không. Trong vòng 20 năm tới đây, trong khi chờ đợi nguồn nhiên liệu hydrogene và ắc quy điện phát triển hơn, tôi nghĩ rằng động cơ máy bay sẽ bắt đầu hoạt động với ethanol ».

Riêng Hoa Kỳ và Brazil, hai cột trụ sáng lập liên minh nhiên liệu sinh học, sản xuất đến 82% lượng ethanol trên toàn thế giới ». 

Trong bối cảnh chiến tranh Ukraina, chính quyền Kiev gần đây đã tăng cường chống tham nhũng, thay bộ trưởng Quốc Phòng. Hoa Kỳ có lợi lớn khi tăng cường các mối quan hệ ở Biển Đông. Trung Quốc cấm quan chức sử dụng Iphone. Kênh đào Panama khô cạn, ảnh hưởng đến lưu thông hàng hóa quốc tế. Trên đây là những chủ đề chính trong tạp chí thế giới đó đây tuần này. 

Về tình hình tại Ukraina, một trong những sự kiện đáng chú ý trong tuần này là cuộc thanh trừng trong nội bộ chính phủ Ukraina trong khuôn khổ cuộc chiến chống tham nhũng. Hôm thứ Hai, bộ trưởng Quốc Phòng Oleksi Reznikov đã đệ đơn từ chức lên Quốc Hội Ukraina, một ngày sau khi tổng thống Volodymyr Zelensky thông báo thay thế vị trí này.  

Trong bối cảnh chiến tranh chống Nga, hình ảnh của ông Reznikov đã bị hoen ố bởi các bê bối về tham nhũng gần đây : “khai khống” mức giá các mặt hàng mà bộ Quốc Phòng mua vào, từ thực phẩm cho đến quân phục.  

Ngoài ông Reznikov, trong những tháng gần đây, một số quan chức Ukraina cũng chịu chung số phận vì những lý do tương tự. Một nhân vật đáng chú ý khác trong cuộc chiến chống tham nhũng của Ukraina là tỷ phú Ihor Kolomoisky, đã bị tạm giam vì tội lừa đảo, rửa tiền, cho dù ông từng là nhà tài phiệt đứng sau ủng hộ ông Zelensky trong cuộc bầu cử vào năm 2019. Vụ việc cho thấy nhà tỷ phú Ukraina đã dần mất ảnh hưởng và thể hiện quyết tâm chống tham nhũng của tổng thống Ukraina. Theo ông Florent Parmentier, giảng viên tại đại học Sciences Po của Pháp, việc tổng thống Zelensky ban hành một luật quy tội tham nhũng là tội “phản quốc” cho thấy tham nhũng là một vấn đề mang tính hệ thống tại Ukraina, ngay cả trước chiến tranh. Trang Transparency international xếp Ukraina ở vị trí 116 trên tổng số 180 quốc gia về độ minh bạch. 

Trả lời RFI Pháp ngữ, nhà nghiên cứu về địa chính trị Florent Parmentier cho rằng hiện tại Ukraina đang ở trong thế khó : “Về đối nội, họ khó tuyển lính mới cho cuộc phản công không dễ dàng chống lại Nga, làm sao có thể giữ vững tinh thần (chiến đấu) trong công luận, đồng thời trong giới tinh hoa chính trị lại có luật chơi riêng. Về phía các đối tác, vốn đang phân vân rằng có lẽ vẫn chưa phải là thời điểm tốt để đàm phán với Nga vì những khó khăn trong cuộc phản công. Nhưng vì vấn nạn tham nhũng, các đối tác của Ukraina có thể cho rằng những khó khăn mà Kiev đang gặp trong cuộc phản công một phần là do nạn tham nhũng. Do vậy chính quyền Ukraina muốn chứng tỏ đã nỗ lực trong cuộc chiến này. Đây cũng điều kiện mà Liên Hiệp Châu Âu đưa ra để Ukraina có thể gia nhập khối và cũng là yêu cầu của Hoa Kỳ, để bảo đảm rằng các viện trợ cho Ukraina được trao vào đúng tay.”  

Hoa Kỳ có lợi lớn khi tăng cường các mối quan hệ ở Biển Đông

Trong tuần vừa qua, một trong những sự kiện đáng chú ý tại Châu Á đó là cuộc họp thượng đỉnh của Hiệp Hội Các Nước Đông Nam Á tại Jakarta, Indonesia, từ ngày 05-07/09/2023. Sự kiện quy tụ nhiều nhà lãnh đạo của thế giới, không chỉ từ ASEAN, mà còn cả các đối tác của khối, như phó tổng thống Mỹ Kamala Harris, thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov. Theo Reuters, vào ngày cuối cùng của thượng đỉnh, tổng thống Indonesia Joko Widodo đã kêu gọi các lãnh đạo thế giới ngừng đối đầu khi gặp nhau tại Jakarta. Hội nghị kéo dài 3 ngày nêu ra những xung đột ở châu Á cùng với lời kêu gọi của nguyên thủ Indonesia kiềm chế, tìm ra giải pháp hòa bình, “nếu không tất cả chúng ta sẽ bị huỷ diệt”, ám chỉ đến cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung trong khu vực. Xung đột ở Miến Điện và tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông là hai hồ sơ thảo luận chính, nhưng hội nghị đã kết thúc mà không đưa ra bất cứ giải pháp nào. 

Trong thông cáo sau hội nghị, được AP trích lại, các lãnh đạo ASEAN nhắc lại lời kêu gọi giải quyết xung đột chủ quyền ở Biển Đông, đồng thời hoan nghênh tiến triển trong các cuộc đàm phán, bị trì hoãn từ lâu, giữa ASEAN và Trung Quốc để đạt được đồng thuận về “Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông”, tránh xảy ra những xung đột nghiêm trọng. Biển Đông cũng là đấu trường giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc. Gần đây, Trung Quốc đã công bố “bản đồ tiêu chuẩn” với đường 10 đoạn, tuyên bố chủ quyền trên gần như toàn bộ biển Đông. Hoa Kỳ không đưa ra bất cứ yêu sách nào đối với tuyến đường biển chiến lược này, nhưng lại thường xuyên cử tàu Hải Quân, chiến đấu cơ đến để thách thức các yêu sách của Trung Quốc với lý do bảo vệ “tự do hàng hải”. 

Có mặt tại Jakarta, phó tổng thống Mỹ Kamala Harris, trả lời AP, đã chỉ trích bản đồ mới của Trung Quốc là “vi phạm luật pháp quốc tế, Tòa Trọng tài Thường trực năm 2016 đã nói rõ điều này”. 

Bà Harris cũng khẳng định Hoa Kỳ có được “lợi ích rất đáng kể” trong việc phát triển và củng cố các mối quan hệ ở khu vực Biển Đông, cả về kinh tế và quân sự. Phó tổng thống Mỹ nói thêm: “Tôi tin rằng Hoa Kỳ có được lợi ích đáng kể, về an ninh cũng như sự thịnh vượng của Hoa Kỳ ngày nay và trong tương lai, từ việc phát triển và củng cố các mối quan hệ này theo nhiều cách khác nhau, cả kể về mặt ngoại giao. Đó là một trong những lý do tại sao tôi đến khu vực này để phát triển, củng cố các mối quan hệ, làm sao để các bên cùng có lợi… Dĩ nhiên, cũng cần phải tăng cường mối quan hệ về quân sự ». 

Trung Quốc cấm công chức sử dụng Iphone của Mỹ

Về tình hình Trung Quốc, hôm thứ Tư vừa qua, nhật báo Mỹ The Wall Street Journal đã đưa tin Bắc Kinh muốn cấm các công chức sử dụng điện thoại Iphone của Apple và các thiết bị có xuất xứ nước ngoài, cấm không được mang đến nơi làm việc. Đây được cho là biện pháp để trả đũa Hoa Kỳ vì những hạn chế công nghệ đối với các doanh nghiệp Trung Quốc trong thời gian gần đây.  

Thông tín viên RFI Stéphane Lagarde tường trình từ Bắc Kinh : 

“Lệnh cấm được đưa ra trước khi Apple có thể sẽ cho ra mắt dòng điện thoại Iphone mới nhất vào tuần sau, và sau chuyến thăm của bộ trưởng Thương Mại Hoa Kỳ tại Trung Quốc. Báo The Wall Street Journal, trích dẫn các nguồn thạo tin, cho biết chính quyền đã ra lệnh cho các công chức của các cơ quan chính phủ trung ương không sử dụng điện thoại thông minh của Apple. Nếu có thì phải để điện thoại ở nhà chứ không được mang đến văn phòng.  

Lệnh cấm này tương tự với lệnh cấm được đưa ra cách nay 2 năm đối với xe điện Tesla. Tương tự, các công chức có xe của hãng Hoa Kỳ được yêu cầu không đỗ xe trong khu vực của chính phủ. Chúng ta đã đề cập đến trên RFI cách nay vài tuần, lãnh đạo các doanh nghiệp nhà nước và các cơ quan như Viện Bảo tàng Quốc gia đã được “mời” thay máy tính có thương hiệu nước ngoài bằng máy tính sản xuất trong nước. Những yêu cầu này được ra là vì lý do an ninh quốc gia. Chế độ Trung Quốc tỏ ra đề phòng với sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài và muốn có quyền kiểm soát đối với dữ liệu. 

Các nhà phân tích cho rằng đó là cách Bắc Kinh trả đũa Washington. Vào năm 2019, Quốc Hội Mỹ đã cấm các cơ quan nhà nước Hoa Kỳ sử dụng điện thoại và thiết bị của Hoa Vi (Huawei). Trong mọi trường hợp, thông báo này đã khiến các tập đoàn đa quốc gia một lần nữa rùng mình, nhất là các doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Trung Quốc. Tuy nhiên, theo các phân tích, doanh số bán hàng của Apple tại Trung Quốc sẽ không bị ảnh hưởng. Trung Quốc vẫn là một trong những thị trường lớn nhất của Apple và là nơi tạo ra một phần năm doanh thu của hãng (tương đương với khoảng 394 tỷ đôla).”   

Kênh đào Panama khô cạn

Vào mùa hè năm nay, kênh đào Panama đã phải đối mặt với tình trạng khô hạn nghiêm trọng. Mực nước xuống thấp, những hình ảnh loan tải trên mạng cho thấy hàng chục tàu bị mắc kẹt, xếp hàng dài để chờ đi qua. Là nơi lưu thông của hơn 13 000 tàu thuyền mỗi năm, kênh đào Panama đã bị cơ quan quản lý kênh hạn chế qua lại bởi trong những tháng gần đây do mực nước của kênh quá thấp. Điều này cũng đã khiến chi phí vận chuyển hàng hóa đắt đỏ hơn. Vào hôm thứ Ba, 05/09, cơ quan quản lý đường thủy địa phương cho biết mực nước của kênh đào Panama vẫn chưa phục hồi, trong khi mùa mưa sắp kết thúc. Do vậy những hạn chế lưu thông sẽ vẫn được duy trì đến hết năm nay và sang đến năm 2024.  

Thông tín viên RFI Marie-Eve Detoeuf giải thích thêm từ Panama :  

“Một hướng dẫn viên du lịch giải thích tầm quan trọng của kênh đào Panama cho những khách đến tham quan các hệ thống khóa nước khổng lồ  : “Các cổng cuối cùng của hệ thống khóa nước mở ra, tàu thuyền tăng tốc và rời khỏi con kênh. Nếu muốn một vòng lục địa Nam Mỹ, con tàu đó lẽ ra phải mất đến 3 hay 4 tuần lễ.” 

Vấn đề là, cùng với con tàu này, 2 triệu tấn nước ngọt đã bị đổ ra đại dương. Khác với kênh đào Suez, vốn là một tuyến đường thủy nằm giữa hai vùng biển, kênh đào Panama là một hồ nước ngọt nhân tạo, hồ Gatun, cao hơn mực nước biển 25 m. Cũng do đó mà thảm kịch xảy ra khi trời không mưa nhiều trong năm nay. Lãnh đạo cục khí tượng của kênh đào Panama, Ayax Murillo cho biết : “Vào tháng 01/2023, chúng tôi đã triển khai các biện pháp tiết kiệm nước ngọt vì điều duy nhất mà chúng tôi có thể kiểm soát đó là hệ thống khóa nước. Chúng tôi cũng phải cung cấp  nước sinh hoạt hàng ngày cho dân chúng, và đó là điều mà chúng tôi không thể giảm bớt được.”  

Một nửa dân số của Panama, tương đương với 2 triệu dân số, sử dụng nước từ hồ Gatun và họ quan ngại khi thấy mực nước hồ xuống thấp. Đối với họ, đây đúng là vấn đề lớn hiện nay. 

“Nạn đảo chính khắp vùng Sahel”, theo nhận định ngày 28/08/2023 của tổng thống Pháp Emmanuel Macron, không chừa Niger, đồng minh cuối cùng của Paris tại vùng Sahel và lan sang cả Gabon hôm 30/08. Ở những nước trước đây là đồng minh, đối tác, Pháp bị “hất hủi”, phải rút hết quân trong ê chề.

Đại sứ Pháp tại Niamey cố cầm cự bất chấp tối hậu thư của tập đoàn quân sự yêu cầu rời khỏi Niger. Lời động viên của tổng thống Macron với đại sứ Sylvain Itté cũng gián tiếp thừa nhận Pháp đang bị “hạ nhục” ở Niger, và rộng hơn là ở vùng Sahel. Nhật báo Pháp Le Monde ngày 28/08 trích dẫn một chuyên gia về an ninh châu Phi cho rằng trong bối cảnh hiện nay, “hoặc là Pháp duy trì vị thế bằng vũ lực và mạo hiểm đối đầu”, “hoặc rút lui” khỏi Niger, còn “ý tưởng duy trì bằng mọi giá sự hiện của Pháp” là “mong manh”.

Việc tổng thống Bazoum, đồng minh cuối cùng của Pháp ở tây Phi, bị lật đổ ở Niger cho thấy ảnh hưởng và trọng lượng của Pháp ở trong vùng đã bị "vùi dập" trong những năm gần đây. Thực tế này từng được bà Niagalé Bagayoko, chủ tịch Mạng lưới Lĩnh vực An ninh châu Phi (African Security Sector Netword, ASSN), nhận định với Pascal Boniface, nhà sáng lập kiêm giám đốc Viện Nghiên cứu Quan hệ Quốc tế và Chiến lược (IRIS), trong chương trình “Hiểu về thế giới” :

“Đáng tiếc là đúng. Pháp bị “thất sủng”, thậm chí theo tôi, giờ còn nghiêm trọng hơn. Tại một số nước châu Phi, Pháp bị hất hủi khá ác liệt. Điều này có thể thấy rất rõ bởi vì họ không ngấm ngầm phản đối nữa mà thể hiện công khai trên các mạng xã hội, cũng như trên đường phố ở tây Phi và trung Phi. Hiện tượng loại bỏ đó, hoặc dù sao cũng là thái độ nghi kị đối với tính thích đáng kiểu hiện diện của Pháp, hiện được thấy rõ”.

Hầu hết khắp châu Phi, sức hấp dẫn của Pháp đã bị suy giảm trên mọi lĩnh vực, từ ngoại giao, văn hóa đến trao đổi thương mại và an ninh. Thị phần của Pháp trong thương mại châu Phi từ 10% rơi xuống còn 5% trong vòng 1/4 thế kỷ. Nhà nghiên cứu Pascal Boniface, giám đốc Viện IRIS, nhắc lại thay vì bị bỏ rơi như trong thập niên 1990, châu Phi hiện được rất nhiều cường quốc chú ý : Trung Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Ả Rập Xê Út… Rất nhiều nước cũng lập chính sách riêng về châu Phi.

Về an ninh, Pháp từ lâu được coi là “sen đầm của châu Phi”. Vì lý do bảo đảm an ninh và chống khủng bố, Pháp duy trì lực lượng quân sự (hiện còn căn cứ Sénégal (350 lính), Côte d’Ivoire (900), Gabon (300), Djibouti (1.450), Niger (1.500)), trực tiếp can thiệp hoặc cố vấn chiến dịch cho các đối tác châu Phi. Chỉ trong ba năm đã có 8 vụ đảo chính hoặc âm mưu đảo chính trong vùng châu Phi nói tiếng Pháp. Paris đã phải rút hết quân khỏi Mali, Burkina Faso. Phe đảo chính ở Niger và những người ủng hộ cũng yêu cầu Pháp rút hết 1.500 quân khỏi nước này.

Pháp bị lên án thiên vị

“Sự hiện diện quân sự của Pháp tại châu Phi ngày càng bị coi là sự ủng hộ trực tiếp cho các chế độ cầm quyền”, theo đài truyền hình Pháp France 2 trong bản tin tối 30/08. Đài này cũng lưu ý “ở Gabon, Pháp ủng hộ tổng thống Bongo”, trong khi gia tộc Bongo cầm quyền từ 55 năm nay. Trước đó, trong bài nhận định vào tháng 03/2023 trên trang web IRIS, nhà nghiên cứu Pascal Boniface giải thích :

“Pháp bị kìm kẹt trong chính những mối quan hệ cũ : Pháp ủng hộ các nhà lãnh đạo, trong đó có nhiều người cầm quyền từ hơn 40 năm qua và bị giới trẻ phản đối. Chắc chắn là rất khó để cắt đứt những mối quan hệ đó.

Việc (ông Macron) đến Gabon, nơi gia đình Bongo cầm quyền từ năm 1973 hoặc tới CH Congo, nơi Sassou Nguesso điều hành đất nước từ hơn 40 năm, sau khi thông báo chấm dứt mô hình “châu Phi thuộc Pháp”, lại càng không được giới trẻ châu Phi chấp nhận. Trong trường hợp đặc biệt của nước CHDC Congo, người dân trách Pháp không lên án đúng đắn Rwanda cướp bóc đất nước này thông qua nhóm vũ trang M-23 trong khi cứng rắn về những vụ Nga vi phạm chủ quyền của Ukraina”.

Đây chính là thái độ “nhất bên trọng, nhất bên khinh”, trong khi Pháp vẫn rao giảng về dân chủ và nhân quyền, theo giải thích của bà Niagalé Bagayoko :

“Nhìn vào trường hợp Cộng Hòa Tchad, theo tôi, rõ ràng là những mâu thuẫn này không còn được công luận châu Phi, cũng như một số nước, chấp nhận nữa. Ngay hôm sau tổng thống Idriss Déby qua đời, một tập đoàn quân sự lên nắm quyền một cách hoàn toàn vi hiến, đưa con trai của tổng thống quá cố lên lãnh đạo, đúng kiểu “cha truyền con nối”. Pháp ra thông cáo chính thức chấp nhận việc đó, tiếp theo đích thân người đứng đầu Nhà nước đến dự lễ tang(23/04/2021), trong khi sau đó lại lên án mạnh mẽ đảo chính ở Mali, Guinea và Burkina Faso. Không hề có bất kỳ sự nhất quán nào trong chính sách này !”

Pháp vẫn bị kẹt trong những mối quan hệ cũ

Mô hình “Françafrique” (châu Phi thuộc Pháp), thường gợi đến mối quan hệ hậu thuộc địa mang mầu sắc “bảo trợ”, thậm chí là tham nhũng, từng được nhiều đời tổng thống Pháp tuyên bố chấm dứt, ngay từ thời George Pompidou (1969-1974) đến Nicolas Sarkozy, François Hollande và Emmanuel Macron. Pháp đã triển khai kế hoạch hiện diện quân sự bớt lộ liễu hơn ở châu Phi, ít quân nhân hơn và thúc đẩy các chương trình hợp tác dân sự. Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát cho là “còn quá ít và nhất là quá trễ”.

Trước các cuộc đảo chính liên tiếp ở vùng Sahel, Pháp cần giữ thái độ “không gia trưởng, không yếu đuối”, theo phát biểu của tổng thống Macron trong cuộc gặp các đại sứ Pháp ngày 28/08. Nhưng nhìn chung, Pháp thất bại về ngoại giao và văn hóa trong vùng này, theo nhận định trên đài RFI ngày 29/08 của giáo sư danh dự về luật quốc tế Serge Sur, Đại học Panthéon-Assas, kiêm tổng biên tập tạp chí Các vấn đề Quốc tế :

“Tổng thống Macron đã đưa ra vài hướng giải thích khi cho rằng Pháp đã dựa quá nhiều vào chính quyền mà không chú trọng đến xã hội dân sự. Điều này hoàn toàn đúng. Xã hội dân sự châu Phi vô cùng sống động, rất trẻ, cập nhật nhanh chóng những gì diễn ra trên thế giới, trong khi Pháp lại hơi lơ là thành phần này. Có thể thấy điều đó trong các trường đại học của Pháp. Thật đáng tiếc là chúng ta không nhiều du học sinh châu Phi. Họ chọn đi du học ở Anh, ở Mỹ và họ không chọn Pháp, vì Pháp từ chối cấp thị thực cho họ hoặc hạn chế số lượng thị thực được cấp.

Tổ chức Pháp ngữ đã không làm tròn trách nhiệm của mình trong việc hỗ trợ các trường đại học. Khi các trường đại học ở châu Phi gặp khó khăn, không có chương trình nào được tiến hành để đánh giá những khó khăn và góp phần cải thiện mối quan hệ giữa văn hóa Pháp và văn hóa các nước Pháp ngữ, trong khi chính những nước châu Phi này thuộc cộng đồng Pháp ngữ”. 

Theo nhà nghiên cứu Pascal Boniface, việc hạn chế thị thực để khống chế di dân thể hiện rõ cho “sự kì thị chủng tộc, phục vụ lợi ích chính trị của các đảng phái ở Pháp”. Cuộc chiến chống di cư, những phát biểu “không cập nhật với thời đại” của nhiều chính trị gia thù nghịch với đạo Hồi hoặc vấn đề di dân được tiếp nhận một cách tiêu cực trên khắp châu Phi và gây hậu quả tai hại cho hình ảnh của Pháp ở châu Phi.

Pháp không chú ý đến “mong mỏi” của người dân châu Phi

Nhiều chính phủ dân sự ở Sahel, trên danh nghĩa được bầu một cách hợp hiến, lại bị đông đảo người dân phản đối với những cáo buộc tham nhũng, trục lợi, tham quyền cố vị. Pháp cũng bị lên án vì ủng hộ những chính phủ này. Do đó, dù lên cầm quyền một cách bất hợp pháp do đảo chính, các tập đoàn quân sự lại được một bộ phận dân chúng ủng hộ. Trên nguyên tắc, tập đoàn quân sự không có quyền yêu cầu lực lượng vũ trang nước ngoài như của Pháp, Liên Hiệp Quốc, Hoa Kỳ rút lui. Nhưng họ vẫn làm được vì đại diện được phần nào mong muốn của dân, theo giải thích của bà Niagalé Bagayoko, chủ tịch Mạng lưới Lĩnh vực An ninh châu Phi :

“Tại sao lại có sự ủng hộ này ư ? Tại vì trên thực tế, người ta nhận thấy một thất bại tập thể. Các đối tác nước ngoài đã không làm đúng những lời hứa hoặc những cam kết mà họ đưa ra, rõ ràng nhất là về mặt an ninh, Pháp đã không xóa sổ được phong trào khủng bố mà theo tôi, Paris đã bất cẩn dấn thân.

Nhưng nếu chúng ta nhìn những lĩnh vực khác thì thấy cũng tương tự. Những yếu tố liên quan đến phát triển thường được lý tưởng hóa thì giờ cũng bị nghi ngờ trên thực địa, bởi vì người dân, công luận chẳng thấy được chút lợi nào từ những chương trình này. Họ nhận thấy thường có rất nhiều nhà trung gian, kể cả đến từ các nước phương Tây và những thành phần đó được lợi nhiều hơn cả họ. Vì thế làn sóng bác bỏ ngày càng lớn bởi vì theo họ, đơn giản là nước ngoài không thể mang lại những giải pháp cho các vấn đề về an ninh và kinh tế của châu Phi”.

Trong mắt các nước châu Phi, Pháp đã mất phần nào đặc thù, không còn là một quốc gia có đường lối ngoại giao độc đáo khi luôn tìm cách gắn kết và nhất quán với châu Âu hoặc với Mỹ. Thời thế đã thay đổi. Châu Phi có tầm quan trọng lớn hơn và ngày càng được củng cố trên trường quốc tế nhờ nguồn tài nguyên, nhân lực. Do đó, Pháp không thể không có một chính sách cập nhật về châu Phi.

Ngày 27/02/2023, trong bài diễn văn giới thiệu chính sách về châu Phi trong nhiệm kỳ hai, tổng thống Macron nhấn mạnh đến mối quan hệ đôi bên cùng có lợi. Châu Phi không còn là “sân sau” của Pháp, “càng không phải là một lục địa mà người châu Âu và người Pháp có thể áp đặt một khuôn khổ phát triển, mà là một nơi chúng ta phải xây dựng các mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau, cân bằng và có trách nhiệm, để cùng nhau chiến đấu vì những mục đích chung - khí hậu là một vấn đề vô cùng quan trọng -, bảo vệ lợi ích của chúng ta và giúp các nước châu Phi thành công”.

Chiến lược châu Phi của Pháp hiện tập trung vào ba hướng chính : hiện diện quân sự, đổi mới quan hệ đối tác và giới trẻ. Tuy nhiên, nhiệm vụ trước mắt của Pháp là khôi phục được uy tín trong mắt người dân châu Phi, trong bối cảnh Nga và Trung Quốc không ngừng tung chiến dịch làm “mất mặt” Pháp và phương Tây.

Từ Niger đến Gabon : Vùng châu Phi hạ Sahara đang trải qua “dịch” đảo chính ; Tại sao đại sứ Pháp không rời Niger theo tối hậu thư của tập đoàn quân sự đảo chính ? Trung Quốc muốn thế chân Pháp và phương Tây bảo đảm an ninh ở châu Phi ; Mỹ : Tổng thống Biden tấn công giá thuốc ; Ấn Độ lo đuổi khỉ - “những vị khách không mời” tại thượng đỉnh G20 ở New Delhi. Trên đây là một số chủ đề trong tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Tây Phi và mùa “dịch” đảo chính

Khu vực châu Phi hạ Sahara như đang trải qua « dịch » đảo chính từ năm 2019. Từ Sudan (2019, 2021), đến CH Tchad (2021), Niger (2023), Mali (2020, 2021), Burkina Faso (2022), Guinea (2021), quân đội lần lượt lên nắm quyền. Lực lượng cảnh vệ Gabon cũng vừa lật đổ tổng thống Ali Bongo, chấm dứt triều đại « gia đình trị » từ 55 năm qua.

Trả lời đài RFI ngày 29/08/2023, nhà nghiên cứu chính trị Vincent Hugeux nhấn mạnh đến sự « hao mòn » của mô hình chính trị nằm trong tay các « triều đại gia tộc », như trường hợp gia đình Bongo ở Gabon, cũng như việc các thể chế dân chủ vẫn chưa đủ vững chắc tại khu vực này :

« Trước tiên, chúng ta không nên quên sự kiện trước đây, xảy ra vào tháng 01/2019 khi lực lượng nổi loạn đã nêu lý do sức khỏe của Ali Bongo bị tai biến năm 2018 để chiếm đài phát thanh Gabon dù trong thời gian ngắn và kêu gọi nổi dậy.Tuy nhiên, kế hoạch này đã nhanh chóng bị thất bại.

Ngoài ra, tình hình chính trị xấu đi nghiêm trọng ở Gabon cũng cấu thành một yếu tố cho những khủng hoảng hiện nay. Chúng ta cũng nhớ các cuộc bầu cử tổng thống năm 2009, 2016, mà ông Ali Bongo, tuyên bố thắng cử. Ông Ali Bongo là con trai và người kế nhiệm ông Omar Bongo cầm quyền trong suốt 41 năm. Điều đó dẫn đến những nghi ngờ, lo ngại. Và điều này hoàn toàn chính đáng ».

Nhà nghiên cứu chính trị Bergès Mietté, tại Viện nghiên cứu châu Phi trên thế giới ở Bordeaux, cho rằng kế hoạch đảo chính ở Gabon đã được chuẩn bị từ lâu dù viện cớ là do lo ngại bạo loạn sau cuộc bầu cử tổng thống bị coi là « gian lận ».

« Khi nhìn vào thành phần lực lượng đảo chính,chúng ta thấy rằng đó là một chiến lược được lập trong thời gian dài bởi vì tất cả các lực lượng chủ đạo của các lực lượng vũ trang, an ninh đều tham gia vào nhóm vừa chiếm quyền ở Gabon.

Còn nếu nhìn vào những lý do chính thức mà lực lượng đảo chính nêu lên, tôi lưu ý 3 lý do chính. Họ nêu lý do cuộc bầu cử đã bị gian lận. Họ cũng nêu quản trị không tốt và tình trạng sức khỏe xấu của tổng thống, sau khi bị tai biến năm 2018. Theo tôi, chính những lý do đó đã khuyến khích lực lượng đảo chính ra tay để tránh cho Gabon bị rơi vào xung đột sau cuộc bầu cử tổng thống ».

Tại sao đại sứ Pháp không rời Niger theo tối hậu thư của lực lượng đảo chính ?

Đằng sau các cuộc đảo chính tại vùng Sahel, phong trào tẩy chay Pháp cũng rầm rộ hơn. Tại Niger, người biểu tình đòi Pháp rút hết quân. Đại sứ Pháp Sylvain Itté và gia đình bị hủy thị thực và bị yêu cầu rời khỏi Niger. Tuy nhiên, dù đã quá thời hạn tối hậu thư, ông Itté vẫn ở lại đại sứ quán. Bộ Ngoại Giao Pháp cho rằng « lực lượng đảo chính không có thẩm quyền đưa ra yêu cầu này ».

Theo chính quyền quân sự Niger, cảnh sát đã « vào » đại sứ quán Pháp ở Niamey để « tiến hành thủ tục trục xuất » đại sứ vì « đương sự không còn được hưởng các đặc quyền và quyền miễn trừ liên quan đến vị thế của ông », theo thư gửi bộ Ngoại Giao Pháp ngày 29/08.

Nếu đại sứ Pháp rời Niger, như vậy Paris gián tiếp công nhận tính chính đáng của lực lượng đảo chính. Đây là lý do tại sao đại sứ Sylvain Itté tiếp tục ở lại Niamey.  Trả lời đài RFI ngày 29/08, giáo luật Serge Sur, Đại học Panthéon Assas, kiêm tổng biên tập tạp chí Những vấn đề Quốc tế, nhận định về quyết định này :

« Có nhiều khả năng. Khả năng nguy hiểm nhất là tập đoàn quân sự đảo chính có thể gây căng thẳng với đại sứ quán bằng cách kích động các cuộc biểu tình bạo lực trước tòa đại sứ và có thể là thâm nhập vào bên trong. Trong trường hợp đó phải phản ứng bằng sức mạnh và như vậy sẽ gây ra vòng xoáy chết chóc, lôi kéo cả Pháp và lực lượng đang nắm quyền ở Niger.

Một khả năng khác, theo tôi, có thể xảy ra hơn, là tình hình sẽ bị “đóng băng”. Đại sứ quán Pháp có thể bị bao vây nhưng không thực sự bị vây chặt. Người ta có thể cắt đường tiếp tế lương thực, làm mọi cách để cuộc sống của đại sứ khó khăn hơn. Tuy nhiên, đại sứ quán Pháp có thể trông cậy vào tình tương ái của các đại sứ quán phương Tây khác về cung cấp nhu yếu phẩm và nguồn sống ».

Trung Quốc muốn thế chân Pháp và phương Tây bảo đảm an ninh ở châu Phi

Trong lúc Pháp và phương Tây bị « tẩy chay » tại châu Phi, Trung Quốc tỏ ra năng nổ để thế chỗ. Bắc Kinh không muốn bỏ lỡ cơ hội để « thể hiện là một lực lượng giữ cân bằng, một lực lượng duy trì hòa bình », dù không đưa lính đánh thuê đến châu Phi nhưng Nga đang làm.

Lập trường, kế hoạch cũng như những hứa hẹn đã được Bắc Kinh nêu trong Diễn đàn Trung Quốc - Châu Phi về hòa bình và an ninh lần thứ ba, diễn ra ở Bắc Kinh, ngày 28/08. Đại biểu của khoảng 50 nước châu Phi và Liên Hiệp Châu Phi đã tham dự. Trả lời RFI ngày 30/08, giáo sư Jean-Pierre Cabestan, Đại học Baptiste, Hồng Kông, nhận định :

« Trung Quốc hỗ trợ cho các chính quyền ở châu Phi, kể cả những nước có quan hệ phức tạp với Pháp, như Trung Phi, về vật chất, đào tạo và trang thiết bị an ninh, như máy quay, hệ thống tin học và viễn thông. Trung Quốc có kinh nghiệm thực sự trong những lĩnh vực này. Những thiết bị và vũ khí này ít hấp dẫn hơn so với vũ khí của Nga hay của phương Tây. Chúng cũng thường không hiệu quả lắm. Nhưng ngành ngoại giao quân sự Trung Quốc hiện chủ yếu nhắm đến việc bảo đảm sự hiện diện của họ và phát triển các mối quan hệ với các lực lượng vũ trang sở tại. Họ cũng tham gia vào việc hiện đại hóa các trung tâm chỉ huy và như vậy đóng vai trò bổ sung cho Nga.

Điểm mù mờ lớn hiện nay, đó là mối quan hệ giữa Trung Quốc và tập đoàn lính đánh thuê Wagner trực thuộc Putin và cơ quan anh ninh quân sự Nga. Dù là ở Mali, Burkina Faso hay Trung Phi, đó là một mối quan hệ rất bí hiểm ».

Mỹ : Tổng thống Biden tấn công giá thuốc

Ngày 29/08, tổng thống Mỹ Joe Biden đã tung chiến dịch tấn công giá thuốc. Đây là một điểm nằm trong chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ hai của ông, tập trung vào sức mua của người dân. Sắp tới, Medicare, Cơ quan bảo hiểm y tế cho người trên 65 tuổi, sẽ có thể đàm phán giá mua một số loại thuốc được kê đơn cho một số bệnh nặng.

Trong một thông cáo, tổng thống Mỹ nhấn mạnh : « Hàng triệu người dân Mỹ phải chọn giữa trả tiền thuốc mà họ cần để tiếp tục sống hoặc chi trả thực phẩm, tiền nhà và những nhu cầu cơ bản khác. Thời kỳ này đã chấm dứt ». Tuy nhiên, các đại tập đoàn « Big Pharma » không có ý định để « lợi nhuận » bị tác động và cho biết sẽ kiện ra tòa.

Thông tín viên RFI Guillaume Naudin tường trình từ Washington :

« Đây là một trong những hệ quả của luật giảm lạm phát được thông qua cách đây một năm. Các loại thuốc chữa bệnh tiểu đường, các bệnh về tim mạch, đông máu hoặc một số bệnh ung thư máu sẽ rẻ hơn cho người Mỹ.

Quyết định này liên quan đến khoảng 10 loại thuốc. Dù ít nhưng đây là bước khởi đầu trong khi các loại thuốc điều trị này, thường có cùng nhà sản xuất, rẻ hơn ba lần ở Canada, quốc gia nằm ngay bên kia biên giới. Đối với ông Biden, hiện tượng này “đáng xấu hổ”, nếu tình trạng này tiếp diễn trong nhiều năm, đó là nhờ sự ủng hộ của đảng Cộng Hòa.

Ông cảnh báo : « Chúng tôi sẽ phản đối những nghị sĩ Cộng Hòa cực đoan từng bỏ phiếu chống luật giảm lạm phát và giờ đang tìm cách hủy luật này. Bởi vì từ nhiều năm qua, các nghị sĩ Cộng Hòa cực đoan vẫn tìm cách loại bỏ luật về chăm sóc y tế với chi phí vừa phải giúp cho vài chục nghìn người Mỹ có thể được điều trị chất lượng với chi phí phù hợp. Hôm nay là bước khởi đầu mới cho các bệnh nhân mà các đại tập đoàn dược phẩm sẽ không thể cứ bòn rút mãi, rút hết tiền của người dân Mỹ. Dưới sự giám sát của tôi, chăm sóc sức khỏe sẽ phải là một quyền, chứ không phải là một đặc quyền ở đất nước này ».

Theo một nghiên cứu của Rand Corporation, Hoa Kỳ chi trung bình gấp 2,5 lần cho các loại thuốc kê theo đơn so với Pháp chẳng hạn. Các đại tập đoàn dược phẩm đã chi vài trăm triệu đô la để giảm bớt quy mô của đạo luật. Họ lên án “một quá trình hấp tấp, tập trung vào lợi ích chính trị ngắn hạn”. Sáu công ty đã đâm đơn kiện ra tòa để cố ngăn chặn việc áp dụng luật ».

Ấn Độ lo đuổi khỉ - “những vị khách không mời” G20

New Delhi, thủ đô của Ấn Độ, sẽ đón vài nghìn người đến tham dự thượng đỉnh G20 trong hai ngày 09-10/09/2023. Tuy nhiên, chính quyền đang lo ngại « những vị khách không mời » - những con khỉ hoành hành ở thủ đô - có thể ập đến bất cứ lúc nào. Một biện pháp « có một không hai » đã được triển khai để xua đuổi khỉ.

Thông tín viên RFI Côme Bastin tại Bangalore giải thích :

« Nhìn từ xa, chúng có thể gây ấn tượng. Nhưng ở đây, người dân biết rằng tốt hơn hết là không nên tiến gần đến chúng để bảo đảm chung sống hòa bình. Những con khỉ có thể trở nên dữ dằn với người qua đường, thậm chí là cắn họ. Các chậu, bình hoa trang trí cho G20 cũng có thể làm bữa ăn cho chúng.

Khoảng 30 “người đóng giả khỉ” đã được triển khai từ ít ngày nay ở New Delhi với nhiệm vụ làm lũ khỉ sợ. Họ được dạy bắt chước tiếng kêu của con voọc, một loài khỉ châu Á đối thủ của loài khỉ sống ở thủ đô New Delhi.

Những “người đóng giả khỉ” này đi tuần trên đường phố, kể cả ở quanh 30 khách sạn lớn được dành cho thượng đỉnh G20. Họ cũng đặt hình nộm cỡ lớn những con voọc để dọa khỉ. Cuối cùng, nhiều điểm phân phát thức ăn cũng được lập ở phía ven đô để kéo chúng ra khỏi trung tâm.

Trong thời gian dài, người ta vẫn đi tuần trên đường phố ở New Delhi cùng với những con voọc được thuần hoá nhưng biện pháp đó đã bị một tòa án coi là dã man. Chính quyền thành phố chật vật chống lại tình trạng khỉ quá tải, nhất là vì loài vật này được coi là linh thiêng trong đền thờ Ấn giáo ».

Số phận của Wagner sau cái chết của thủ lĩnh Prigozhin. Khối BRICS mở rộng mang hơi hướng chính trị, xa lánh Hoa Kỳ để xích gần lại Trung Quốc. Ấn Độ gia nhập câu lạc bộ các cường quốc thám hiểm mặt trăng. Châu Âu siết chặt kiểm duyệt nội dung bất hợp pháp trên Internet. Pháp thiếu y tá trầm trọng. Trên đây là những chủ đề chính của tạp chí thế giới đó đây tuần này.

Thông báo về cái chết của Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn bán quân sự Wagner sau vụ máy bay rơi hôm thứ Tư, 23/08, là chủ đề được báo chí quốc tế quan tâm trong tuần này.  

Vụ việc đã làm dấy lên những đồn đoán về khả năng ông Prighozhin bị ám sát sau cuộc nổi loạn bất thành cách nay hai tháng, trở thành « kẻ thù » của điện Kremlin. Hôm 24/08, tổng thống Nga đã bày tỏ lời chia buồn với gia đình của các nạn nhân đồng thời khẳng định Prighozhin, « mặc dù phạm phải sai lầm nhưng là người đã có đóng góp to lớn đối với chiến dịch đặc biệt tại Ukraina » và hứa sẽ điều tra để tìm ra nguyên nhân về vụ rơi máy bay.   

Cái chết của Prigozhin khiến tập đoàn Wagner như rắn mất đầu, làm dấy lên câu hỏi về tương lai của nhóm lính đánh thuê, khi mà Prigozhin được coi là một lãnh đạo thực thụ. Nhà nghiên cứu Lou Osborn, thuộc tổ chức ‘All Eyes on Wagner’, cho rằng quyền lực của Prigozhin rất cụ thể, ông ấy có mặt trong tất cả các chiến dịch, « Prigozhin không ngần ngại đến thực địa gặp khách hàng của mình, ký thỏa thuận cũng như đòi thù lao. Chúng tôi biết rằng Prigozhin đã đến Lybia vào tháng 10 năm ngoái để đòi tiền công và ông cũng từng có một vị trí nào đó trong vòng quyền lực ở điện Kremlin. »  

Vậy liệu lính đánh thuê Wagner có trung thành với vị lãnh đạo này hay không, Sean McFate, chuyên gia nghiên cứu về Wagner, trả lời đài phát thanh NPR của Hoa Kỳ, cho rằng « các lính đánh thuê đa số chỉ trung thành với tiền thù lao ». Theo ông McFate, hoạt động của Wagner sẽ tiếp tục được duy trì với một lãnh đạo mới, một người « tỏ ra tôn trọng Vladimir Putin hơn ». Tập đoàn bán quân sự này có khả năng sẽ hoạt động dưới một cái tên khác. « Putin vẫn cần một lực lượng như vậy ở châu Phi để phục vụ lợi ích của Nga : tạo dựng các chính quyền hướng về phía Matxcơva, quay lưng lại với phương Tây, cũng như là việc khai thác vàng và khoáng sản, để hỗ trợ cuộc chiến ở Ukraina ».  

Đọc thêm : Nga_Thực dân mới ở châu Phi thông qua "cánh tay nối dài" Wagner

BRICS mở rộng ở nam bán cầu để đối trọng với phương Tây  

Một sự kiện đáng chú ý trong tuần vừa qua là cuộc họp thượng đỉnh của khối BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi), tại Johannesburg, hôm 24/08, với quyết định kết nạp thêm thành viên mới : Ả Rập Saudi, Iran, Ethiopia, Ai Cập, Achentina và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Sáu quốc gia này sẽ trở thành thành viên chính thức của khối từ tháng Giêng 2024.   

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, vốn ủng hộ mạnh mẽ việc kết nạp thêm thành viên, nhận định rằng “việc mở rộng khối mang tính lịch sử”, cho thấy quyết tâm của BRICS về sự thống nhất và hợp tác nhiều hơn nữa với các nước đang phát triển. Dự hội nghị qua hình thức trực tuyến, tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định rằng BRICS “không tranh đấu với ai, nhưng rõ ràng là quá trình hình thành một trật tự thế giới mới này vẫn có những đối thủ gay gắt”.   

Theo Reuters, sự gia nhập của các cường quốc dầu mỏ như Ả Rập Xê Út và Các tiểu vương Quốc Ả Rập cho thấy các nước này muốn giữ khoảng cách Hoa Kỳ và có tham vọng trở thành những đối thủ nặng ký toàn cầu. Việc mở rộng nhóm cũng cho thấy BRICS gặp khó khăn trong việc làm sâu sắc quan hệ giữa các nước trong liên minh hiện nay, dù GDP của 5 nước cộng lại bằng một phần ba GDP toàn cầu. Mỗi nước đều có những tham vọng, chính sách đối ngoại riêng.   

Chuyên gia Pierre Salama, thuộc Trung tâm nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp - CNRS, trả lời RFI Pháp ngữ, cho rằng việc khối BRICS được mở rộng « mang hơi hướng chính trị hơn là kinh tế ». Một số nước gia nhập BRICS đôi khi có lập trường chống lại phương Tây như Iran, đây có thể được xem như là một thông điệp gửi tới nhóm G7. Theo ông Salama « có thể nói rằng sự gia nhập của các quốc gia này giống như một nỗ lực nhằm thay đổi đế chế, hay nói cách khác là sự thống trị của chủ nghĩa đế quốc Mỹ. Họ muốn chuyển sang một chủ nghĩa khác mơ hồ hơn, đó là chủ nghĩa đế quốc Trung Hoa. Đó là một sự cá cược của một số nước mà tôi không chắc là họ có thắng hay không…Tôi không cho rằng các nước thành viên mới này là các nước « có liên minh » hoặc « không liên minh » với quốc gia nào. Đó là vấn đề chống phương Tây, không phải là từ Ấn Độ, cũng không phải từ Brazil, mà theo tôi đó là cách để bảo đảm ưu thế của Trung Quốc. »   

Ấn Độ lên mặt trăng  

Cuộc chạy đua lên mặt trăng tiếp tục là chủ đề được công luận quan tâm trong tuần vừa qua khi Ấn Độ trở thành quốc gia đầu tiên hạ cánh thành công tàu thăm dò Vikram của phi thuyền Chandrayaan-3 ở cực nam của mặt trăng, hôm 23/08. Tàu thám hiểm này được thiết kế để chụp ảnh, tiến hành các thí nghiệm về địa chất cũng như điều tra sự hiện diện của nước trong băng tại khu vực này. Liên Xô cũ, Mỹ và Trung Quốc cũng đã thành công hạ cánh trên mặt trăng nhưng ở khu vực khác, gần đường xích đạo của mặt trăng.    

Tàu vũ trụ Chandrayaan-3 đã cất cánh từ một bệ phóng ở Sriharikota, miền nam Ấn Độ vào ngày 14 tháng 7, đã mất nhiều thời gian hơn để đến được mặt trăng so với các chuyến bay Apollo của Hoa Kỳ trong những năm 1960 và 1970, vốn chỉ mất vài ngày. Hơn nữa, tên lửa mà Ấn Độ sử dụng yếu hơn của Mỹ. Phi thuyền của Ấn Độ đã phải quay quanh Trái đất nhiều lần để tăng tốc trước khi vào quỹ đạo đến mặt trăng.    

Thành công đổ bộ lên mặt trăng của Tổ chức nghiên cứu không gian Ấn Độ (Isro) còn vang dội hơn, khi cách đó vài ngày, sứ mệnh Luna-25 của Nga đã thất bại, tàu thăm dò của Nga mất kiểm soát và đâm vào bề mặt mặt trăng.   

Chuyên gia Christophe Jaffrelot, giám đốc nghiên cứu tại CERI ở Sciences Po, trả lời RFI Pháp ngữ, cho rằng “sự kiện này là cơ hội cho phép Ấn Độ gột rửa thất bại “nhục nhã” vào năm 2019, khi tàu đổ bộ lên mặt trăng gặp tai nạn”. Giờ đây Ấn Độ đã chính thức gia nhập câu lạc bộ mặt trăng cùng các cường quốc như Hoa Kỳ, Mỹ và Nga.    

Chuyến bay lên thăm dò mặt trăng của Ấn Độ tiêu tốn khoảng 74,6 triệu đô la, thấp hơn nhiều so với các nước khác, hứa hẹn mang lại nhiều thông tin có giá trị trong nghiên cứu khoa học. Là quốc gia được trang bị vũ khí hạt nhân, Ấn Độ đã trở thành nền kinh tế lớn thứ năm thế giới vào năm ngoái. Với thành công lên mặt trăng, chính phủ theo chủ nghĩa dân tộc của Narendra Modi mong muốn trở thành một cường quốc về công nghệ và không gian. Điều này cũng sẽ khẳng định vị thế của ông Modi trong giới tinh hoa ở Ấn Độ, củng cố sự ủng hộ đối với ông trong cuộc bầu cử sắp tới.  

Châu Âu thắt chặt kiểm duyệt nội dung trên mạng   

Tại châu Âu, kể từ ngày 25/08, luật « Digital Services Actes » (DSA), luật về các dịch vụ kỹ thuật số sẽ chính thức có hiệu lực. Luật này sẽ buộc các mạng xã hội như Facebook, Instagram, Youtube, các máy tìm kiếm như Google hay các trang bán hàng trực tuyến lớn, phải có biện pháp đối phó với các nội dung nhạy cảm, bất hợp pháp.   

Thông tín viên RFI Laure Broulard, từ Bruxelles cho biết thêm :   

« Tất cả những gì được cho là bất hợp pháp thì cũng là bất hợp pháp ở trên mạng. Đó là tham vọng của đạo luật DSA, chẳng hạn như những nội dung ấu dâm, căm thù, hay quấy rối. Bruxelles muốn thúc đẩy những gã khổng lồ về kỹ thuật số, phải đưa ra các công cụ kiểm duyệt và cảnh báo tốt hơn. Nghị sĩ châu Âu Geoffroy Didier, của đảng Nhân dân Châu Âu (PPE), đồng chịu trách nhiệm về đạo luật này, cho biết : « Mỗi một người dùng mạng sẽ có thể ấn vào một nút để báo cáo nếu có nội dung nào phạm pháp, hoặc bất hợp pháp, theo như luật của quốc gia đó hoặc luật pháp châu Âu. Những trang mạng sẽ có nghĩa vụ gỡ nội dung đó trong thời gian ngắn nhất nếu xét thấy là bất hợp pháp ».  

Đạo luật DSA cũng cấm các quảng cáo nhắm vào đối tượng vị thành niên, nhắm vào những dữ liệu nhạy cảm như khuynh hướng tình dục, nguồn gốc chủng tộc hoặc tôn giáo. Luật này cũng yêu cầu phải minh bạch đối với các thuật toán được sử dụng. Trong trường hợp trang mạng đó cố tình vi phạm, Ủy Ban Châu Âu sẽ đưa ra trừng phạt, có thể lên đến 6 % doanh thu toàn cầu của trang mạng đó, và thậm chí, có thể cho tạm ngừng hoạt động ở thị trường châu Âu. Nghị sĩ Geoffroy Didier nói thêm : « Ủy ban Châu Âu sẽ nhận được một báo cáo mà mỗi mạng xã hội sẽ phải cho biết mình đã thực hiện điều gì để tuân theo quy định mới của châu Âu ».  

Hiện vẫn còn thách thức trong việc triển khai luật này khi phải đối mặt với các cơ quan pháp lý của GAFAM cùng với những thuật toán phức tạp. Google, Meta hay Titok dẫu sao cũng đã thông báo có biện pháp để tuân theo biện pháp mới.   

Một thách thức khác, đó là làm sao có thể giữ được cân bằng giữa những quyền tự do căn bản và cuộc chiến chống lại những lạm dụng ».   

Pháp thiếu y tá trầm trọng  

Về thời sự nước Pháp, một nghiên cứu được công bố vào ngày 25/08 đã khiến công luận xôn xao khi gần 50 % y tá, điều dưỡng đã rời khỏi bệnh viện hoặc đổi nghề sau 10 năm làm việc.   

Một số y tá nghỉ việc tại bệnh viện để hành nghề tự do, hoặc làm ở các viện dưỡng lão. Một số ở lại bệnh viện, nhưng làm những việc hành chính, một số khác thì đổi nghề. Lý do là vì lương thấp, khối lượng công việc quá nhiều, và các điều kiện làm việc khó khăn.   

Nghiên cứu này cho thấy rõ hơn hiện tượng « nghỉ việc ồ ạt » ở giới y tá. Công đoàn quốc gia về nghề y tá, điều dưỡng của Pháp cho biết hiện 60 000 vị trí y tá còn trống, không tuyển được người, và 10 % điều dưỡng đang nghỉ bệnh. Công đoàn nêu ra các trường hợp làm việc quá mức, bị kiệt sức thậm chí là trầm cảm. Trả lời đài RFI Pháp ngữ, ông Thierry Amouroux, đại diện cơ quan công đoàn ngành y tá của Pháp, cho biết tình trạng ngày càng trở nên trầm trọng hơn từ năm này qua năm khác : « Để hiểu rõ hơn về khối lượng công việc, tiêu chuẩn quốc tế là một y tá chăm sóc cho 6 đến 8 bệnh nhân, tùy theo bệnh lý, nhưng ở Pháp con số này tăng gấp đôi, buộc y tá phải chạy qua chạy lại hết bệnh nhân này đến bệnh nhân khác, … họ không hài lòng với công việc, nên nhiều người buộc đã rời khỏi ngành vì điều kiện làm việc không thể chấp nhận được ».    

Trên thực tế, theo đài TF1, không có khuyến nghị chính thức nào về tiêu chuẩn quốc tế được đưa ra bởi các tổ chức như WHO. Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, để tránh tình trạng làm việc quá sức, số bệnh nhân mà một y tá chăm sóc không nên vượt quá 8 người. Theo một nghiên cứu được thực hiện tại 168 bệnh viện ở Israel, nếu giảm số bệnh nhân mà mỗi y tá phải chăm sóc thì có thể giảm tỷ lệ tử vong cho bệnh nhân.  

Trung Quốc ngừng công bố số liệu thất nghiệp ở giới trẻ. Lạm phát ảnh hưởng đến cuộc sống thường ngày của người Nga. Vinfast niêm yết tại sàn chứng khoán của Mỹ. Cựu tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump bị truy tố lần thứ tư. Bảo tàng Anh lại bị mất cắp. Trên đây là những chủ đề chính trong mục tạp chí thế giới đó đây tuần này.   

Tại Trung Quốc, tỷ lệ người thất nghiệp trong độ tuổi 16-24 ngày càng gia tăng, lên đến mức kỷ lục, 21% vào tháng Sáu vừa qua. Trong tuần này, vào thứ Ba, chính quyền Bắc Kinh đã tạm ngưng công bố tỷ lệ thất nghiệp theo độ tuổi. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh kinh tế ảm đạm, nhiều người trẻ đã tốt nghiệp nhưng khó có thể tìm được công việc mong muốn.

Thông tín viên RFI Stéphane Lagarde gửi về bài phóng sự từ Bắc Kinh :  

« Những chiếc bàn gỗ xinh đẹp được bày biện trong không gian toàn bằng bê tông, có ổ điện và wifi ở khắp nơi. Đã đến lúc trả lời những câu hỏi lớn trong quán cà phê ở trung tâm thành phố Bắc Kinh, tấp nập người ra vào, dù giá đồ uống khá cao.

Nhiệt độ được cảm nhận ở bên ngoài lên đến 40 độ C, thế mà bên trong quán gần như không còn chỗ trống. Với những khuôn mặt bị ánh sáng xanh của màn hình phản chiếu, mọi người thì thầm trong một không khí cần mẫn. Họ đến đây để làm việc hoặc để tìm việc làm mà không bị áp lực từ bố mẹ.

Một cô sinh viên người Tứ Xuyên đã bỏ việc hồi đầu năm nay để đi học tiếp thạc sĩ. Cô hy vọng được trả lương cao hơn nhưng điều đó quá là phức tạp. Cô nói : “Tôi nhận thức được rằng các doanh nghiệp muốn tuyển những người mới tốt nghiệp, vì những người này chấp nhận mức lương thấp và dễ sai bảo. Dù sao thì cũng có quá nhiều người có bằng thạc sĩ. Hiện chúng tôi vẫn trong thời kỳ hậu Covid. Kinh tế bị chững lại, các doanh nghiệp đầu tư ít hơn, nên sẽ khó để tìm một việc làm tử tế”.   

Nói đến “một việc làm tử tế”, nhưng trong số những người trẻ mới ra trường, nhiều người đã phải trải nghiệm một công việc đầu tiên mà trong đó, theo như lời họ, họ có cảm tưởng mình chỉ là những quân tốt trên bàn cờ. Họ chỉ được chọn lựa hoặc là làm những công việc phục dịch bị trả lương thấp, hoặc là phải làm việc theo nhịp độ khủng khiếp của nền kinh tế Big Data, với kết cuộc là bị nghiền nát mà mức lương rốt cuộc chẳng cao bao nhiêu. 

Một kiến trúc sư trẻ, 29 tuổi tâm sự : “Tôi đã làm việc trong một ngành công nghiệp đã khiến tôi kiệt quệ. Nay, tôi muốn đổi nghề. Tôi đã ở trong một môi trường có lương thấp, với công việc khiến người mệt lả. Tôi sẽ cố tìm việc khác. Nếu không được thì đành kệ thôi, đâu đến nỗi phải chết đi!”.      

Từ chối làm việc với bất cứ điều kiện nào, kể cả khi điều đó có nghĩa là sẽ phải ở lại sống cùng với bố mẹ thêm một thời gian. Đó là những người mà mạng xã hội Trung Quốc đặt biệt danh là những đứa con ''toàn thời gian”. »

Vinfast và giấc mơ nước Mỹ  

Trong tuần vừa qua, báo chí quốc tế đặc biệt chú ý đến doanh nghiệp sản xuất ô tô Vinfast của Việt Nam, chính thức bước chân vào thị trường chứng khoán Hoa Kỳ hôm 15/08/2023, tạo ra cơn sốt khi cổ phiếu tăng 255 % ngay trong ngày giao dịch đầu tiên. Cổ phiếu của Vinfast đã được định giá hơn 70 triệu đô la, cao hơn cả của hãng ô tô Hoa Kỳ Ford.

Thông tín viên RFI tại New York, Anaki Loubna giải thích thêm :       

« Từ khi được niêm yết tại thị trường chứng khoán Hoa Kỳ, Nasdaq, hôm thứ Ba, giá trị cổ phiếu của Vinfast đã vượt qua các tập đoàn lớn về xe hơi như Ford hay General Motors. Tesla và các nhà sản xuất xe hơi Mỹ sẽ sớm có đối thủ cạnh tranh trên thị trường xe điện.     

Doanh nghiệp Việt Nam đầy tham vọng, đã bắt đầu xây dựng nhà máy sản xuất ô tô và bình điện ở Bắc Carolina. Dự án này có thể tiêu tốn 2 tỷ đô la. Trong 2 năm tới, Vinfast hy vọng có thể sản xuất 150 ngàn xe mỗi năm. Để cạnh tranh với các nhà sản xuất lâu đời ở Hoa Kỳ, Vinfast đặt cược vào các mẫu xe có giá cả phải chăng và hệ thống cho thuê bình điện, để giảm giá thành cho khách hàng. Vinfast đã bắt đầu chuyển giao xe hơi đến thị trường Hoa Kỳ hồi đầu năm, nhưng chỉ được đón nhận một cách hời hợt ở Mỹ khi chỉ bán được 19.000 chiếc từ đầu năm đến nay. Đây là một thành công khá khiêm tốn đối với nhà sản xuất đã khẳng định mình có tên tuổi ở Việt Nam. »    

Vài ngày sau khi niêm yết trên sàn Nasdaq, giá cổ phiếu của Vinfast liên tục giảm. Trong phiên giao dịch ngày 18/08/2023, giá cổ phiếu của Vinfast xuống còn 14,29 đô la, thay vì hơn 37 đô la trong phiên giao dịch đầu tiên.    

Lạm phát trong cuộc sống hàng ngày tại Nga  

Về thời sự nước Nga, hôm thứ Tư 16/08, Ngân hàng Trung Ương Nga đã nâng lãi suất chỉ đạo từ 8,5 lên đến 12 %. Đồng rúp đã tăng trở lại. Vào phiên giao dịch cuối cùng ở sàn chứng khoán Matxcơva, lúc 16 giờ, giờ quốc tế, 94,67 rúp đổi một đô la. Quyết định của ngân hàng Nga nhằm giải quyết tình trạng đồng rúp mất giá và lạm phát tăng. Tại Nga, tình trạng giá cả mặt hàng tăng có thể thấy rõ rệt trong chi tiêu sinh hoạt hàng ngày.

Từ Matxcơva, thông tín viên Anissa El Jabri cho biết thêm :      

“Các xe chở hàng chất đầy đồ khi mọi người xếp đồ vào cốp xe ô tô ở lối ra của trung tâm thương mại tại thủ đô Nga. Không ai ra về mà không mua gì cả, tuy nhiên, nếu hỏi liệu giá cả có tăng lên không thì tất cả đều đồng loạt trả lời là có. Danh sách các mặt hàng bị tăng giá rất dài.

Một người phụ nữ nói : « Ví dụ như giá táo đã tăng lên, trước kia một cân táo là 80 rúp, bây giờ thì tăng gấp đôi.Chúng tôi đã ngừng mua thịt của Chilê, chúng tôi cũng không mua cá của Nga, đặc biệt là cá hồi từ Mourmansk ». Một người đàn ông thì cho biết : thịt đã tăng giá, thịt ngỗng, thịt gà tăng thêm 20 %. 

Một người khác nữa nói thêm : « Giày, quần áo và sách cũng tăng giá. Mấy tháng trước, mua một áo T-shirt chỉ có 1500 rúp thì nay giá gấp đôi. Nhìn chung, giá thực phẩm tăng, nhưng tôi cho rằng các thực phẩm thường dùng cho sinh hoạt cũng tăng, vật liệu xây dựng, linh kiện ô tô là những mặt hàng giá đắt nhất”.       

Giá thịt đắt hơn nên giá tại các quán ăn cũng tăng theo. Trong các doanh nghiệp, lớn hay nhỏ, nhiều người Matxcơva đã được tăng lương vào năm nay, và mức tăng thường lên đến 2 con số.     

Vòng xoáy lạm phát dường như đã bắt đầu diễn ra, người dân thủ đô không cho rằng tình trạng này có thể kết thúc trong tương lai gần.     

Vụ Donald Trump bị truy tố ở bang Georgia có thể áp dụng luật về tội phạm băng đảng của địa phương  

Tại Mỹ, sau hai năm điều tra, công tố viên Fani Willis đã quyết định truy tố cựu tổng thống Trump về tội cố gắng làm sai lệch kết quả bỏ phiếu ở bang Georgia, với bản cáo trạng dài 98 trang gồm 41 tội danh, được công bố vào ngày 14/08 tại bang Georgia. Ông Trump đã bị cáo buộc tống tiền và có nguy cơ phải đối mặt với bản án tối đa lên đến 20 năm tù.    

Theo France Info, cựu tổng thống Trump không phải là người duy nhất bị truy tố trong vụ này: 18 người ủng hộ ông cũng bị liên đới, bao gồm các cố vấn của ông là cựu thị trưởng New York, Rudy Giuliani, hoặc cựu chánh văn phòng của ông, Mark Meadows. Những người này bị truy tố vì « khai báo gian dối và cung cấp tài liệu sai sự thật, chiếm đoạt chức vụ công, giả mạo và sử dụng tài liệu giả mạo, gây áp lực lên nhân chứng … »   

Cuộc điều tra được khơi mào sau cuộc điện đàm giữa Donald Trump và chủ tịch ủy ban bầu cử bang Georgia, Brad Raffensperger, vào ngày 02/01/2021. Nội dung cuộc gọi đã được công khai, trong đó ông Trump đã nói : « Tôi muốn tìm ra 11.780 phiếu bầu… » còn thiếu nếu ông muốn giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống ở bang quan trọng này.  

Công tố viên Fani Willis cho biết đã đưa ra lệnh bắt giữ đối với các bị cáo, đồng thời hy vọng mở phiên tòa xét xử "trong vòng sáu tháng". Giảng viên tại đại học Versailles Saint Quentin, Pháp, ông Lauric Henneton, cho biết công tố viên đã sử dụng một luật về tội phạm băng đảng của bang Georgia. Trên đài RFI Pháp ngữ, ông cho biết : « Đây là lần đầu tiên thấy một luật, xuất phát từ cuộc đấu tranh chống băng đảng và chống mafia, cho phép liên kết với một số trường hợp từ các bang khác nhau tại Hoa Kỳ… Vì thông thường, các vụ án mafia hoặc tội phạm có tổ chức, là các thủ tục được kết nối và thường vượt ra ngoài bang, nơi khởi nguồn của các tội đó, điều này cho phép có lập luận vững chắc hơn… »    

Điều khiến công luận chú ý là thân phận của vị công tố đưa ra cáo buộc thứ tư đối với cựu tổng thống Mỹ. Đến từ Fulton County, bà Fani Willis là một đảng viên của đảng Dân Chủ, theo France Info, bà có sở thích đặc biệt với những vụ phức tạp, hình sự. Bà Fani Willis đảm nhận vị trí công tố viên ở quận Fulton vào tháng 01/2021, chỉ vài ngày sau cuộc điện thoại từ Donald Trump.    

Sau khi công bố bảng cáo trạng đối với ông Trump, bà đã trả lời báo chí Mỹ rằng : Không quan trọng là ai, có quyền lực hay không, nếu đã vi phạm pháp luật thì sẽ bị buộc tội. Bà thường xuyên bị Trump công kích, bị gọi là một người theo « chủ nghĩa Mác ủ rũ », « thợ săn phù thủy »,và cả« phân biệt chủng tộc », trong khi bà là người da đen.    

Mất cắp tại bảo tàng ở Anh    

Tại Anh, hôm thứ Tư 16/08, Bảo tàng Anh (British Museum) cho biết một số đồ vật được lưu giữ như các trang sức và đá quý cổ đã bị hư hại hoặc đánh cắp. Đây không phải là lần đầu tiên Bảo tàng Anh bị đánh cắp đồ. Đáng chú ý nhất là chiếc nhẫn kim cương Cartier 2500 tuổi đã bị đánh cắp vào năm 2017 và hiện vẫn chưa rõ tung tích. Thông tín viên RFI Emeline Vin từ Luân Đôn tường trình:       

« Câu chuyện nhiều tập này đã bắt đầu cách nay nhiều tháng. Bảo tàng Anh đã phát hiện một số đồ vật biến mất hoặc bị hư hại mà không rõ lý lo. Những hiện vật này vốn không được trưng bày trước công chúng mà được bảo quản ở các gian phía sau bảo tàng nhằm phục vụ việc nghiên cứu và học thuật. Đó là các trang sức bằng vàng, các loại đá “bán quý” và thuỷ tinh có niên đại từ thế kỷ 15 trước Công Nguyên và thế kỷ 19 sau Công Nguyên.

Bảo tàng Anh đã tăng cường an ninh. Bộ phận về tội phạm tài chính của cảnh sát Luân Đôn đã mở điều tra. Các chuyên gia của bảo tàng và chuyên gia từ bên ngoài cũng can thiệp. Và kết quả là một nhân viên đã bị tuyên bố sa thải vào thứ Tư. Đại diện của bảo tàng không nêu ra chi tiết mà chỉ cho biết nhân viên này sẽ bị truy tố. Giám đốc của bảo tàng, nơi cất giữ đá Rosette, nhấn mạnh rằng đó là một sự cố rất bất thường.

Ưu tiên hiện nay là tìm lại các đồ vật đã bị đánh cắp, đem chúng đi xác thực lại và nhất là cố gắng tìm hiểu cách ngăn ngừa các vụ trộm ».

Sau cuộc đảo chính tại Niger, hơn một ngàn lính Pháp liệu có phải rút ra khỏi nước này hay không ? Ukraina phản đối các cuộc“bầu cử giả” do Nga tổ chức ở các vùng đã chiếm đóng. Tại Mỹ, phe Cộng Hoà tiếp tục thất bại về ý định hạn chế quyền phá thai. Hàn Quốc siết chặt an ninh vì nạn đâm dao. Trên đây là những chủ đề chính trong tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này.  

Cuộc đảo chính của quân đội, lật đổ tổng thống dân sự tại Niger hồi cuối tháng Bảy vẫn là chủ đề được công luận quốc tế quan tâm, nhất là căng thăng giữa Pháp và thuộc địa cũ. Hôm 09/08, quân đội Niger đã tố cáo Pháp xâm phạm không phận nước này, “giải phóng những kẻ khủng bố” nhưng Pháp đã nhanh chóng bác bỏ. Theo báo Le Monde, tuy Niger thông báo đóng cửa không phận, nhưng chuyến bay của Pháp nằm trong thỏa thuận về hợp tác kỹ thuật với lực lượng Niger, chứ không có bất cứ ý định tấn công nào.    

Trong không khí bài Pháp ngày càng gia tăng tại quốc gia châu Phi này, Pháp đã tổ chức sơ tán công dân, nhưng 1500 lính Pháp vẫn hiện diện ở Niger thethỏa thuận với chính phủ của tổng thống bị lật đổ Mohamed Bazoum, để hỗ trợ nước này chống khủng bố.     

Từ nhiều năm qua, Niger cũng như các nước láng giềng trong khu vực, phải chiến đấu chống lại các phong trào khủng bố hoạt động ở Sahel và thường có liên kết với các tổ chức khủng bố như Al-Qaed hoặc Nhà nước Hồi giáo. Trong cuộc đảo chính ở Mali và Burkina Faso, lực lượng Pháp được triển khai ở các nước này đã phải rút đi không lâu sau đó, vì quân đội đảo chính phản đối sự hiện diện của lính Pháp.

Liệu Pháp có phải sớm rút quân khỏi Niger hay không ? Chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Viện Nghiên cứu Montaigne, trả lời RFI Pháp ngữ cho rằng “câu trả lời có hay không, phụ thuộc vào các đàm phán hiện nay nhằm thiết lập lại trật tự hiến định ở Niamey, nhất là các đàm phán với Cộng đồng Kinh Tế Tây Phi (Cédéao). Nếu như cuộc đảo chính không được hợp pháp hóa, thì có khả năng lực lượng Pháp vẫn tiếp tục hợp tác với quân đội Niger. Tuy nhiên, nếu như phe quân đội đảo chính vẫn tiếp tục nắm quyền, thì có khả năng cao là binh lính Pháp sẽ phải sớm rời khỏi Niger”.  

Ukraina : "Các cuộc bầu cử giả" ở  Zaporijjia ? 

Trong tuần vừa qua, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky đã thừa nhận cuộc phản công chống lại Nga rất khó khăn. Hôm thứ Năm 10/08, giới chức Ukraina cho biết một toà nhà thường dân đã bị tấn công khiến ít nhất một người thiệt mạng và 9 người bị thương ở phía nam thành phố Zaporijjia. Tại thành phố có nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, Nga đã chiếm đóng một số khu vực và tuyên bố sáp nhập vào lãnh thổ Nga cách nay 11 tháng. Chính quyền do Nga dựng lên tại đây đã thông báo tổ chức bầu cử vào tháng Chín.

Theo trang The New Voice of Ukraine, hôm thứ Tư vừa qua, nghị sĩ Ukraina, ông Verkhovna Rada, đã kêu gọi cộng đồng quốc tế không công nhận kết quả các cuộc “bầu cử giả” tại các vùng chiếm đóng ở Donetsk, Luhansk, Zaporijjia và Kherson.  Quốc Hội Ukraina cũng đã kêu gọi cư dân tại các khu vực này “hãy bỏ phiếu trắng nếu phải đi bầu tại các cuộc “bầu cử bất hợp pháp”. 

Thông tín viên RFI đã xin được giấy phép tác nghiệp hiếm hoi từ chính quyền mà Nga dựng lên tại Zaporijjia, gửi về bài phóng sự :   

“Ủy ban bầu cử được thiết lập ngay từ tháng Giêng, hồ sơ của các ứng viên hiện vẫn đang được xem xét cho cuộc bầu cử vào tháng Chín. Matxcơva đã thông báo tổ chức cuộc bầu cử địa phương này vào tháng Sáu. Chính quyền địa phương cho biết gần nửa triệu người được kêu gọi đi bỏ phiếu, nhưng lần này, các cử tri không nhất thiết phải có hộ chiếu Nga.  

Sergey Alexandrovich Tolmachev, phó thống đốc vùng Zaporijjia được chính quyền Matxcơva bổ nhiệm, cho biết : « Hiện tại, thủ tục bỏ phiếu sẽ được đơn giản hóa. Mọi người có thể đi bầu với hộ chiếu Ukraina cũ, hoặc bất giấy tờ tùy thân nào khác. Tính đến nay, khỏang 350 000 hộ chiếu Nga đã được cấp. Quá trình này vẫn đang tiếp diễn và tôi cho rằng từ nay đến cuộc bầu cử tổng thống vào tháng Tư 2024, tất cả mọi người có thể được cấp hộ chiếu Nga theo cách này hoặc cách khác, để có thể đi bầu ».   

Để đẩy nhanh hơn nữa chính sách cấp hộ chiếu Nga, Matxcơva chơi trò “nửa trừng phạt nửa khuyến khích”. Không có hộ chiếu Nga, lương hưu vẫn được cấp nhưng là ở mức tối thiểu, nhưng nếu có hộ chiếu Nga thì có thể tăng lên gấp đôi.  

Những ứng viên nào sẽ được giới thiệu cho dân chúng để làm đại diện dân biểu ? Là những người từ địa phương, hay đến từ Nga ? Bí ẩn này sẽ được tiết lộ vào ngày 17 tháng Tám. Trong khu vực vốn đã khá căng thẳng, với những rào chắn dựng trên đường, lệnh giới nghiêm cùng thiết quân luật, mọi người dồn sự chú ý về phía bắc, gần với sông Dniepr, nơi mà cuộc phản công ác liệt của Ukraina đang diễn ra.”    

Thất bại của phe Cộng Hòa về việc hạn chế quyền phá thai  

Nhìn sang châu Mỹ, trong tuần vừa qua, hôm 08/08, các cử tri của bang Ohio đã bác bỏ một cải cách mang tính quyết định đối với quyền phá thai tại bang này. Đây được xem là một thắng lợi của các nhà họat động ủng hộ quyền phá thai, và đảng Cộng Hoà một lần nữa lại thất bại. Yêu cầu được đề xuất bởi phe bảo thủ, nhằm cải cách Hiến Pháp tại bang này, khiến việc tổ chức và thông qua các cuộc trưng cầu dân ý trở nên phức tạp, đặc biệt là liên quan đến câu hỏi liệu có cho phép phá thai tự nguyện hay không.

Thông tín viên Loubna Anaki từ New York giải thích thêm :     

“Câu trả lời Không rất rõ ràng. Các cử tri của bang Ohio đã từ chối đề nghị nâng tỷ lệ phiếu thuận lên 60% để thông qua các sửa đổi Hiến Pháp. Họ muốn giữ quy định chỉ cần đa số đơn giản. Đây là một thất bại đối với phe Cộng Hòa, hiện đang lãnh đạo bang ở miền trung nước Mỹ này và trông đợi vào sự yên ắng của tháng Tám (khi mọi người đi nghỉ hè), để có tỷ lệ tham gia bỏ phiếu thấp và giành chiến thắng cho đề xuất này.    

Nhưng phe bảo thủ đã không tính đến việc các cử tri, những người nhận thức được vấn đề thực sự của cuộc bỏ phiếu này : một cuộc trưng cầu dân ý được dự trù tổ chức vào tháng 11 sắp tới về vấn đề phá thai. Bởi vì, trong vòng chưa đến 3 tháng, người dân của Ohio sẽ phải quyết định muốn đưa luật phá thai vào trong Hiến Pháp của bang này hay không. Như vậy thì chỉ cần đa số đơn giản. Cũng chính vì điều này mà phe Cộng Hòa hy vọng có thể tránh được bằng việc sửa đổi các quy định.    

Kết quả của cuộc bầu cử đặc biệt này có thể sẽ gây tiếng vang tại các bang bảo thủ khác – cũng đang cố muốn hạn chế các quy định về trưng cầu dân ý theo cách tương tự, và cũng về các vấn đề liên quan đến phá thai.”    

Số phận của sông băng Aneto 

Nếu như các đám cháy tại đảo Hawai tiếp tục lan rộng, khiến hàng chục người thiệt mạng thì các đợt nắng nóng cực điểm khiến nhiệt độ tăng cao ở Tây Ban Nha cũng gây lo ngại, đặc biệt là liên quan đến dòng sông băng vĩnh cửu Aneto tan chảy với tốc độ bất ngờ. Một nghiên cứu do đài quan sát khí hậu châu Âu Copernicus, công bố hôm 08/08, đã báo động về thời gian “tồn tại” bị rút ngắn của dòng sông băng mang tính biểu tượng ở dãy núi Pyrenees, nằm trên đỉnh Aneto, cao 3404 mét so với mực nước biển, dày 50 mét và rộng 90 ha. Thông tín viên François Musseau từ Madrid tường trình :     

“Các nhà khoa học đã gióng lên hồi chuông cảnh báo. Băng trên núi Aneto tan chảy như tuyết dưới ánh nắng mặt trời. Các hình ảnh được loan tải, cho thấy lượng băng đã giảm đi một cách bất ngờ. Vào năm 1982, tuyết vĩnh cữu trải dài bao phủ triền núi. 41 năm sau, lượng băng đã bị giảm đáng kể. Đến mức mà sự biến mất của băng tuyết đã được dự báo trước, bởi vì tuyết tan nhanh hơn dự kiến : thay vì biến mất vào năm 2050, tình huống này có thể xảy ra vào năm 2035, tức là chỉ hơn 10 năm nữa. Tình trạng đáng tiếc này không chỉ tiêu cực đối với sinh thái mà cả về quang cảnh, khiến ngọn núi trở nên nguy hiểm hơn. Vì khi tuyết tan, bề mặt núi bị bao phủ bởi một loại băng xám đen, hóa thạch và không bền. Hậu quả là việc leo núi rất nguy hiểm vì đinh giầy leo núi thông thường không thể bám chắc vào băng. Từ tháng 04/2023, lực lượng phòng hộ dân sự đã tiến hành hàng chục cuộc giải cứu. Cách nay vài ngày, một người leo núi đã bị ngã và bị thương nặng.”   

Hàn Quốc siết chặt an ninh vì nạn đâm dao 

Nhìn sang châu Á, tại Hàn Quốc, sau hàng loạt vụ đâm dao bất ngờ, chính quyền Seoul đã tăng cường an ninh. Riêng trong ngày 08/08, phòng điều tra mạng của cảnh sát Gyeonggi đã nhận được 49 báo cáo liên quan đến các bài đăng “thông báo sẽ giết người bằng dao” sau vụ“bạo loạn Bundang” .

Từ Seoul, thông tín viên Trần Công giải thích thêm : 

“Cảnh sát Hàn Quốc hiện đã điều động xe bọc thép chống bạo động, vũ khí chuyên dụng chống đâm dao tại các khu vực bị đe dọa. Theo hãng tin KBS, cảnh sát đã bắt giữ 59 đối tượng, trong đó có 54% là thanh thiếu niên dưới 20 tuổi. Các đối tượng này đã viết trên mạng rằng, họ sẽ đâm dao tại lễ khai giảng, một số người dọa sẽ đâm dao ở các khu bể bơi, khu vui chơi giải trí.

Khởi đầu cho chuỗi sợ hãi này là vụ việc một người đàn ông 30 tuổi đã dùng dao đâm chết một thanh niên 20 tuổi, và làm 3 người khác bị thương ở ga tàu điện Sillim vào ngày 21/7/2023. Sau đó, liên tiếp xảy ra những vụ đâm người bằng dao vào ngày 03/08, tại trung tâm thương mại, khiến 13 người bị thương và 1 người phụ nữ ngoài 60 tuổi thiệt mạng.  

Vào ngày 04/08, một thanh niên đã về trường cấp ba cũ của mình và đâm nhiều nhát vào tay và mặt của một giáo viên. Sau đó là hàng loạt vụ bắt được người mang dao tại bến xe, siêu thị, và tàu điện ngầm.

Hàn Quốc được biết đến là một quốc gia an toàn với tỉ lệ vụ án giết người là 1.3/100000 dân, và rất hiếm khi xử phạt những bài viết ở trên mạng. Tuy nhiên sau hàng loạt vụ đâm dao ở tàu điện ngầm, siêu thị và trường học nên các cơ quan điều tra nhấn mạnh sẽ quy kết tội danh "chuẩn bị giết người", hoặc "cản trở người thi hành công vụ" đối với các đối tượng này, thay vì trước đây chỉ là tội đe dọa đơn thuần đối với những người đăng bài dọa đâm dao.”    

Trong tuần vừa qua, tình hình an ninh tại Hàn Quốc ngày càng căng thẳng khi gần 40 000 hướng đạo sinh từ khắp nơi trên thế giới đến tập huấn tại Busan và sẽ di chuyển đến Seoul. Tuy nhiên, chính quyền hiện vẫn chưa phải đối mặt với nạn đâm dao, mà phải bảo đảm an toàn cho các hướng đạo sinh trước cơn bão nhiệt đới Khanun vào đầu tuần này.   

Wagner có thể can thiệp vào Niger để tìm lại vị trí của mình ? Căng thẳng giữa Ba Lan và Ukraina về vấn đề ngũ cốc. Những thanh niên công giáo châu Phi bị phân biệt đối xử, khó xin thị thực đến châu Âu. Xung đột giữa Hindu giáo và Hồi giáo tại Ấn Độ. Tranh cãi xoay quanh phim Hollywood Barbie và Opennheimer tại Nhật Bản. Trên đây là những chủ đề chính trong tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này. 

Sau cuộc đảo chính ở Niger, Liên Hiệp Châu Phi, Liên Hiệp Quốc và Liên Hiệp Châu Âu cùng một số các cường quốc khác đã lên án hành động của quân đội lật đổ tổng thống dân sự Mohameh Bazoum. Đây là cuộc đảo chính thứ năm tại Niger từ khi nước này giành độc lập vào năm 1960. Các quốc gia trong khu vực như Mali, Guinea và Burkina Faso, cũng do quân đội lãnh đạo, đã lên tiếng ủng hộ chính quyền đảo chính ở Niger.

Điều đáng chú ý là có nhiều người cầm cờ Nga, ủng hộ tổng thống Vladimir Putin tham gia vào các cuộc biểu tình ủng hộ quân đội đảo chính tại Niamey. Hiện chưa có bằng chứng nào nói về can thiệp của Nga hay tập đoàn bán quân sự Wagner đằng sau cuộc đảo chính tại Niger, nhưng vào tuần trước, lãnh Wagner Yevgeny Prigozhin đã công khai ủng hộ cuộc đảo chính của quân đội Niger. Trước đó, vào cuối tháng Bảy, lãnh đạo Wagner đã thông báo là lực lượng lính đánh thuê của mình sẽ không chiến đấu ở Ukraina mà đến châu Phi. Hiện lính Wagner đã hiện diện tại châu lục này, ở Mali, Libya hay CH Trung Phi.

Trả lời Reuters, chuyên gia về an ninh, cựu quan chức thuộc bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, Analiese Bernard cho rằng “cuộc đảo chính này có thể trao cho Wagner một cơ hội khác để can thiệp vào Niger, được trả tiền nhờ vào các dịch vụ lính đánh thuê và khiến nhóm này tìm lại vị trí của mình. Sau những gì xảy ra vào cuối tháng Sáu ở Nga, rõ ràng là có một dấu hỏi lớn về tính thích đáng của Wagner. Ai là người thực sự kiểm soát Wagner và vai trò của tập đoàn bán quân sự này là gì, ảnh hưởng đến chính trị toàn cầu như thế nào ? Hoạt động của Wagner đã bị gián đoạn. Tôi cho rằng nếu họ can thiệp vào Niger, thì vai trò của họ sẽ trở nên rõ ràng hơn.” 

Theo chuyên gia này, nếu tập đoàn Wagner bắt đầu can thiệp vào Niger, thì có thể Wagner sẽ vi phạm các quyền con người, giống như những gì mà tập đoàn này đã làm ở Mali. Điều này còn có thể cho phép nhóm lính thánh chiến Hồi Giáo cực đoan mở rộng thêm địa bàn hoạt động ở Niger. 

Ngoài ra, theo nhà nghiên cứu Lova Rinel, thuộc Quỹ nghiên cứu chiến lược (FRS), được TF1 trích dẫn, tại Niger, nhóm Wagner được cho là ủng hộ phe đối lập của tổng thống Mohamed Bazoum (đã bị lật đổ). Thêm vào đó, Wagner thường xuyên loan tải các thông điệp chống Pháp trên mạng. Nhưng thực ra, phong trào bài Pháp tại Niger liên quan đến nhiều yếu tố khác, trong chính sách nội bộ của nước này. Sự bất bình với vai trò của Pháp tại Niger đã tồn tại và Wagner đơn giản là chỉ tận dụng để đối phó với phe đối lập. 

Ba Lan và Ukraina căng thẳng vì ngũ cốc 

Về chiến tranh Ukraina, trong lúc các cảng của Ukraina, đặc biệt là cảng Danube, đang bị các drone của Nga tấn công, làm hư hại hàng ngàn tấn ngũ cốc, theo thông báo từ chính quyền Kiev, thì mối quan hệ giữa Ukraina và láng giềng Ba Lan trở nên căng thẳng cũng vì vấn đề ngũ cốc.

Vào tuần trước, Ba Lan và một số nước Đông Âu đã bày tỏ mong muốn gia hạn việc “ngăn chặn nhập khẩu ngũ cốc từ Ukraina”, để bảo vệ thị trường ngũ cốc và nông dân của mình. Điều này đã làm phật lòng Kiev. Trong tuần này, cuộc khủng hoảng ngũ cốc Ukraina tiếp tục có thêm chương mới, khi một quan chức cấp cao Ba Lan đưa ra phát biểu khiến Kiev phẫn nộ. Thông tín viên Martin Chabal từ Vacxava tường trình : 

“Ukraina sẽ sớm phải nói lời cảm ơn đối với Ba Lan vì những hỗ trợ của nước này cho Kiev kể từ đầu cuộc xâm lược của Nga”. Đó là nhận định của chánh văn phòng tổng thống Ba Lan, Marcin Przydacz, phụ trách về chính sách quốc tế. Ông Marcin Przydacz cũng nói thêm rằng hiện nay, điều quan trọng nhất là bảo vệ lợi ích của các nông dân Ba Lan.  

Những nhận xét này đã khiến chánh văn phòng tổng thống Ukraina phẫn nộ, cho rằng những phát biểu mang tính cơ hội và cáo buộc Ba Lan hùa theo Nga.  

Kiev muốn cho Vacxava thấy là những người tị nạn Ukraina không ngừng bày tỏ lòng biết ơn đối với Ba Lan vì đã dang tay tiếp đón họ. Tuy nhiên, khi Ba Lan muốn gia hạn việc đóng cửa biên giới đối với ngũ cốc Ukraina, thì Ukraina cảm thấy bị phản bội. Một quan chức cấp cao Ukraina cho rằng điều này giống như là Ba Lan đã yêu cầu Ukraina phải trả giá vì nước này đã cứu giúp người tị nạn Ukraina. Bộ Ngoại Giao Ukraina coi những phát biểu trên là không thể chấp nhận được và đã triệu đại sứ Ba Lan tại Ukraina lên hôm 01/08.

Rốt cuộc, về phía Ba Lan, mọi người vẫn tiếp tục ủng hộ việc đặt lợi ích của Ba Lan được đặt lên trên bất cứ lợi ích của nước nào khác, ngay cả khi đó là một đồng minh thân cận.” 

Định kiến về "người châu Phi đến châu Âu là sẽ ở lại"gây trở ngại cho việc cấp visa 

Về thời sự châu Âu, hàng ngàn người theo Công Giáo đã đến Lisboa, thủ đô của Bồ Đào Nha nhân Ngày Thanh niên Thế giới (JMJ, từ 01-08/08/2023). Giáo hoàng Phanxicô đã đến Lisboa vào sáng thứ Tư. Gần một triệu người trẻ theo Công Giáo từ hơn 150 quốc gia trên thế giới cũng đã đến dự sự kiện tôn giáo này, nhưng con số có thể nhiều hơn nữa vì nhiều người từ châu Phi không thể đến được vì bị từ chối cấp thị thực.

Phái đoàn của Cameroon chỉ có 14 người đến dự, (gồm 13 linh mục và một nữ tu) mặc dù đã nộp đơn thị thực cho 64 người. Cha sứ Clément Mevo, thuộc phái đoàn Cameroon, có mặt tại Bồ Đào Nha, trả lời RFI Pháp ngữ, cho rằng châu Âu vẫn giữ những thành kiến về những người trẻ đến từ châu Phi. Theo vị cha sứ này, “ có một nỗi ám ảnh, giống như là một nhà tù mà nhiều người bị giam trong đó khi nghĩ rằng tất cả những người từ châu Phi muốn đến châu Âu thì sẽ không muốn trở về nữa…”. 

Ông nhấn mạnh : “Tôi tin rằng chúng tôi có quyền ở đây và chúng tôi phải có quyền ở đây, giống như những người khác. Không gian Schengen có lẽ phải tuân theo quy định mà họ khó có thể kiểm soát, nhưng đây là những định kiến, đôi khi, vượt qua cả logic thông thường. Khi ai đó đến từ châu Phi, các điều kiện để được cấp thị thực là : nếu không có hồ sơ nghiêm túc để đến châu Âu thì không có lý do gì để đến đây và đôi khi là bị sỉ nhục…” 

Xung đột tôn giáo tại Ấn Độ 

Nhìn sang châu Á, từ vài ngày qua tại Ấn Độ, các cuộc đụng độ tôn giáo đầy bạo lực đã nổ ra giữa những người theo đạo Hindu và đạo Hồi, ở bang Haryana, gần thủ đô New Delhi. Vụ việc bắt đầu sau khi một đoàn rước xe thánh, theo nghi lễ của đạo Hindu, bị tấn công bởi những người theo đạo Hồi.

Ngay sau vụ việc, những người theo đạo Hindu đã đáp trả, tấn công vào nhà thờ và khu phố của đạo Hồi, khiến nhiều người phải đi lánh nạn. Từ New Delhi, thông tín viên Sébastien Farcis tường trình:   

“Các cuộc đụng độ đã nổ ra ngay khi đoàn rước bắt đầu, được tổ chức vào thứ Hai bởi hai tổ chức thuộc đạo Hindu. Các nhóm Hồi giáo tấn công vào đoàn rước này, để bày tỏ phản đối một video gây “khiêu khích” cũng như về sự hiện diện của một người đàn ông, được thông báo sẽ tham gia vào đoàn rước này. Người này vốn đã bị cáo buộc đã giết hại hai người Hồi giáo trong khu vực này. 

Những người Hindu đã đáp trả bằng cách tấn công vào khu phố Hồi giáo : một nhà thờ Hồi giáo đã bị đốt cháy, một trong người theo đạo Hồi đã bị ám sát. Hàng chục cơ sở kinh doanh của người Hồi giáo đã bị phóng hoả, những cư dân bị những người có vũ khí đe doạ, điều này đã khiến nhiều gia đình nghèo phải rời khỏi khu phố này. 

Theo nhà văn, chuyên gia về chủ nghĩa dân tộc Hindu, Nilanjan Mukhopadhyay, chính quyền địa phương của khu vực Haryana, do những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu thuộc đảng Nhân Dân Ấn Độ (BJP) lãnh đạo, phải chịu trách nhiệm một phần về cảnh bạo lực này.

Ông nói : “Các cảnh sát đã tự nói với nhau rằng đáng lẽ ra không nên cho phép tổ chức đám rước của đạo Hindu. Bởi vì tại quận Nuh, thường xảy ra các căng thẳng tôn giáo nghiêm trọng. Do đó, việc cho phép tổ chức một đám rước như vậy là cố ý. Đảng BJP đã mất dần lòng dân tại một số vùng và đây là cách mà họ muốn thu hút cử tri”. 

Hàng trăm lực lượng thuộc tổ chức bán quân sự được triển khai để tiếp viện trong khu vực này, nằm gần với khu phố tài chính ở New Delhi. Một số công ty đa quốc gia hoạt động tại đây đã khuyến nghị các nhân viên làm việc từ nhà”. 

Tranh cãi tại Nhật về phim Barbie và Oppenheimer 

Về văn hoá, Barbie và Oppenheimer, hai bộ phim Hollywood ra mắt vào mùa hè này, là tâm điểm chú ý của nhiều người quan tâm đến nền nghệ thuật thứ bảy.

Tại Nhật Bản hai bộ phim này đã tạo ra một làn sóng phẫn nộ trên mạng xã hội, đặc biệt là liên quan đến phim Oppenheimer. Bộ phim nói về cha đẻ của bom nguyên tử mà trong đó Nhật Bản là nạn nhân của vụ tấn công bằng loại bom có sức huỷ diệt lớn. Thông tín viên Frédéric Charles từ Tokyo, cho biết thêm : 

“ Vào ngày 07 và 9/08, Nhật Bản tổ chức lễ tưởng niệm lần thứ 78 về vụ ném bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki. Trên mạng xã hội, người dùng mạng loan truyền hashtag #NoBarbenheimer, nhắm đến bộ phim về cha đẻ của bom nguyên tử. Các hình ảnh chế hài hước - “même”, đã nhanh chóng xuất hiện, loan truyền trên mạng. Các ảnh chế chỉ ra những anh hùng trong phim Barbie đứng trước cây nấm nguyên tử, mà trong đó, Barbie Oppenheimer ở trong cảnh tận thế. 

Các cuộc tranh cãi trở nên sôi nổi trên mạng xã hội X (tiền thân Twitter) sau khi tài khoản của phim Barbie dường như cổ vũ hiện tượng Barbienheimer vì đã trả lời vào một trong những hình ảnh chế đó : “Đây sẽ là một mùa hè tuyệt vời ! ” Hơn 30 triệu người Nhật đã đọc dòng Tweet này. Công ty con của Warner Bros tại Nhật đã chỉ trích các ông chủ của Warner tại Hollywood, nhà sản xuất phim Barbie : “Làm sao mà các ông dám (cười vào một hình chế không thể chấp nhận được như vậy)”?. 

Bộ phim Barbie sẽ sớm ra mắt công chúng Nhật Bản vào ngày 11/08. Liệu phim Oppenheimer có được chiếu tại Nhật Bản hay không ? Câu trả lời là gì không quan trọng. Người Nhật, thông thường, không quan tâm đến các bộ phim do Hollywood sản xuất.” 

Kể từ khi Nga thông báo rút khỏi thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc Ukraina, hải cảng Odessa của Ukraina đã nhiều lần bị Nga oanh kích bằng tên lửa đạn đạo từ Biển Đen. Thế nhưng, điều đáng chú ý là không chỉ tấn công hải cảng chiến lược Odessa, Hải quân Nga còn oanh kích vào cả khu trung tâm phố cổ Odessa, vài trăm tòa nhà và gần 30 công trình được xếp hạng di tích lịch sử bị tàn phá.

Trong số các di tích bị phá hủy, đặc biệt phải kể đến nhà thờ Chính Thống Giáo, di sản UNESCO, là địa điểm linh thiêng của cộng đồng Chính Thống Giáo Ukraina và cũng là niềm tự hào của người dân thành phố Odessa.

Được lập ra bởi nữ hoàng Nga Ekaterina Đệ Nhị vào cuối thế kỷ 18, đếnthế kỷ XIX, Odessa trở thành là một trong những thành phố và hải cảng lớn nhất của Đế quốc Nga. Đến thời Liên Xô, Odessa là một hải cảng thương mại kiêm căn cứ hải quân quan trọng. Bởi những lý do lịch sử từ đế chế Nga và Liên Xô, trong suốt một thời gian dài, người dân Odessa vẫn nghĩ rằng quân Nga sẽ không tấn công thành phố. Thế nhưng, vụ Nga oanh kích thành phố trực tiếp bằng tên lửa đã khiến người dân Odessa « tỉnh ngộ » về Nga.

Sau chuyến đi đến Odessa, thông tín viên RFI Stéphane Siohan tại Ukraina ngày 25/07/2023 gửi về bài tường trình :

« Odessa là một thành phố bị tàn phá, đang phải chữa lành vết thương.

 Ở trung tâm thành phố, những người đến xem, cùng với các tín đồ, chen chúc nhau dưới mái vòm, lối vào duy nhất còn mở của Nhà thờ Chính Thống Giáo Odessa, công trình từngrung chuyển và bị tàn phá một phần, do bị tấn công trực tiếp bằng tên lửa vào sáng sớm Chủ Nhật 23/07. 

Các bức tường của nhà thờ bị vỡ toác, nóc nhà thờ bị thủng, và trong khi các công nhân bảo đảm an toàn cho công trình, thì gạch đá và các tấm kim loại vẫn rơi xuống vỡ tan.

Ở các nơi khác, những cỗ máy xúc đang hoạt động để dọn sạch đường phố và sân sau của các tòa nhà cũ đa phần có từ thế kỷ 19, trong khi 28 tòa nhà được xếp hạng di tích lịch sử đã bị phá hủy một phần và 209 tòa nhà khác bị hư hại.

Tin tốt lành duy nhất, nếu có thể nói như vậy, là so với mức độ các vụ tàn phá thì con số thiệt hại nhân mạng tương đối thấp : chỉ có 2 người chết và khoảng 2 chục người bị thương.

Rõ ràng, hải quân Nga đã nhắm mục tiêu vào cảng Odessa, nhằm khiến kinh tế và thương mại về ngũ cốc của thành phố này điêu đứng, thế nhưng các tên lửa của họ cũng đánh trúng vào trung tâm của thành phố mà Đế quốc Nga đã rất thèm muốn và chính họ đã xây dựng cách nay 2 thế kỷ.

Thành phố xinh đẹp Odessa, rất tự hào về chính mình và tầm ảnh hưởng của thành phố, từ lâu nay vẫn nuôi ảo tưởng rằng Nga, vì rất muốn chiếm được Odessa, sẽ không oanh kích thành phố.

Thế nhưng, niềm tin đã tan vỡ, sự thức tỉnh này quá đột ngột và đau đớn, nhiều người dân Odessa giờ đây chỉ còn nỗi căm ghét nước Nga, một cách lạnh lùng, và mong muốn chấm dứt ảo tưởng bệnh hoạn của nước Nga về một đế chế đã mất ».

Thủ tướng Hun Sen từ nhiệm sau gần 4 thập kỷ lãnh đạo : bước ngoặt lịch sử cho Cam Bốt ?

Sau thắng lợi của đảng cầm quyền Nhân Dân Cam Bốt tại cuộc bầu cử Quốc Hội mà trước đó các đảng đối lập đều đã bị loại, thủ tướng Hun Sen hôm 26/07/2023 tuyên bố từ chức thủ tướng, chuyển giao quyền lực cho con trai ông, tướng Hun Manet, 45 tuổi.

Liệu đây có phải là một bước ngoặt lịch sử đối với Cam Bốt hay không ? Bởi suốt gần 4 thập kỷ qua, Cam Bốt luôn được đặt dưới chỉ đạo của thủ tướng Hun Sen. Trên đài RFI Pháp ngữ, chuyên gia Marie-Sybille de Vienne, giáo sư kinh tế chính trị tại Inalco, Paris, tác giả cuốn sách « Cam Bốt, phòng thí nghiệm một cuộc khủng hoảng »nhận định :  

« Đây không phải là một bước ngoặt, mà là một sự kéo dài, tức là Hun Sen ra đi vào đúng thời điểm. Ông ấy vẫn còn đầy đủ sự minh mẫn, trí tuệ. Ông đã thiết lập được hàng loạt mạng lưới và các quan hệ đối tác kiểm soát quyền lực. Ông ấy từ chức khi vẫn còn đủ quyền lực, để đảm bảo rằng việc chuyển giao quyền lực cho con trai cả của ông sẽ diễn ra một cách tốt nhất cho các quyền lợi của gia đình ông ta và lợi ích của những người ủng hộ đảng Nhân Dân Cam Bốt. Ông Hun Sen sẽ vẫn duy trì được vị trí có ảnh hưởng trong một số năm tới, theo những gì mọi người có thể dự đoán, nhất là khi ông ấy có vẻ như chẳng gặp vấn đề gì về sức khỏe. Trong khi đó, việc điều hành quản lý thực sự hàng ngày lại sẽ do tướng Hun Manet thực hiện ».  

Sau 70 năm hiệp định đình chiến liên Triều, chiến tranh Triều Tiên có thể bùng trở lại ?

Thứ Năm 27/07/2023, Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên đều tổ chức kỷ niệm 70 năm hiệp định đình chiến liên Triều 1953.

Bình Nhưỡng đã mời bộ trưởng Quốc Phòng Nga Serguei Choigu và Ủy Viên Bộ Chính Trị Trung Quốc, Lý Hồng Trung (Li Hongzhong), dự lễ duyệt binh kỷ niệm sự kiện Bắc Triều Tiên gọi là « Ngày chiến thắng ».

Theo hãng tin KCNA, được AFP trích dẫn, bộ trưởng Quốc Phòng Nga Serguei Choigu, hôm 27/07 đã đến thăm một cuộc triển lãm vũ khí của Bắc Triều Tiên và được nhà lãnh đạoKim Jong Un giới thiệu về « các vũ khí và thiết bị loại mới » được « phát minh và chế tạo » trong khuôn khổ kế hoạch phòng thủ quốc gia của Bình Nhưỡng.

Trong buổi duyệt binhcủa Bình Nhưỡngvào đêm 27/07, một số mẫu drone chiến lược và drone tấn công đã được giới thiệu, trong đó có mẫu drone có hình dáng tương tự RQ-4 Global và MQ-9 Reaper vừa được Mỹ trang bị cho không quân Hàn Quốc.

Trong khi đó, tại Hàn Quốc, tổng thốngYoon Suk Yeol và phu nhân cùng đại diện nhiều quốc gia, từng chiến đấu sát cánh với quân đội Hàn Quốc trong chiến tranh Triều Tiên, hôm 27/07, đã tới thăm viếng nghĩa trang của Liên Hiệp Quốc tại Busan. Đây là lần đầu tiên một tổng thống đương nhiệm tới thăm đài tưởng niệm được xây dựng năm 1978, để tưởng nhớ các đội quân của Liên Hiệp Quốc đã hy sinh trong chiến tranh Liên Triều.

Xin nhắc lại, « hiệp định đình chiến Bàn Môn Điếm - Panmunjeom » chỉ là lệnh ngưng bắn, chứ không phải hiệp ước hòa bình. Về nguyên tắc, hai miền nam bắc Triều Tiên vẫn được xem là đang trong tình trạng chiến tranh. Căng thẳng giữa Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên vẫn thường xảy ra. Một câu hỏi đặt ra là nguy cơ xung đột vũ trang liệu có một lần nữa bùng lên trên bán đảo Triều Tiên hay không ?

Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 27/07/2023, nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp FRS, nhận định :

« Không bao giờ có thể hoàn toàn loại trừ nguy cơ, kể cả là trong những năm gần đây chúng ta ít nói về bán đảo Triều Tiên hơn nhiều so với hồi năm 2016 hoặc 2017 và nhất là trong nhiệm kỳ của tổng thống Mỹ Donald Trump.

Tuy nhiên, mọi nền tảng có khả năng tiềm tàng gây ra khủng hoảng và đưa bán đảo trở lại một vòng xoáy căng thẳng vẫn tồn tại. Chúng ta thấy tình trạng quân sự hóa bên phía Triều Tiên đã gia tăng và nhất là họ đã phát triển các năng lực mới thậm chí có thể nhắm mục tiêu vào Hàn Quốc, cả về khả năng tên lửa đạn đạo tầm ngắn và phát triển các loại vũ khí hạt nhân chiến thuật.

Hơn nữa, xin nhắc lại là hồi năm 2010, Bắc Triều Tiên đã thực hiện một loạt hành động khiêu khích, cả về việc phóng ngư lôi vào một tàu hộ tống của Hàn Quốc, khiến hơn 40 thủy thủ thiệt mạng hay vụ oanh kích đảo Yeonpyeong khiến hai thường dân Hàn Quốc thiệt mạng.

Như vậy, chúng ta đang ở trong một tình huống cực kỳ bất ổn, với những căng thẳng thường trực. Rất tiếc là không thể loại trừ nguy cơ xảy ra khủng hoảng, kể cả khi hai bên đối phương đều gồng lên và bằng mọi giá cản trở đối phương thực hiện sáng kiến dù là nhỏ nhất. »

Dân số giảm quá nhanh, « cú sốc » đối với chính phủ Nhật

Vẫn tại châu Á, về mặt xã hội, cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều ghi nhận tỉ lệ sinh giảm. Hãng tin Hàn Quốc Yonhap, hôm 27/07/2023, cho biết năm 2022 là năm thứ hai liên tiếp Hàn Quốc ghi nhận dân số giảm. Dù mức giảm chỉ là rất nhẹ (-0,1%), nhưng đây là xu hướng khiến Seoul phải lưu ý bởi từ năm 1949 đến nay, kể cả trong chiến tranh Liên Triều 1950-1953, dân số Hàn Quốc luôn tăng. Hơn nữa, hiện nay Hàn Quốc là một trong các nước có tỉ lệ sinh thấp nhất trong Tổ chức Hợp Tác và Phát Triển Kinh Tế OCDE.

Nhìn sang Nhật Bản, theo thông tín viên RFI Frédéric Charles, dù dân số giảm không phải hiện tượng mới, nhưng dân số giảm quá nhanh là « một cú sốc » đối với chính phủ của thủ tướngFumio Kishida.Nước láng giềng của Hàn Quốc đang đối phó với mức giảm dân số cao nhất tính từ năm 1968 (-0,65%). Và năm 2022 cũng là năm đầu tiên tình trạng dân số giảm xảy ra ở cả 47 tỉnh trong cả nước.

Từ Tokyo, thông tín viênFrédéric Charles giải thích :

« Dân số Nhật Bản đã bắt đầu giảm cách nay 15 năm. Điều đáng lưu ý giờ đây là tốc độ sụt giảm dân số. Tới đây, mỗi năm dân số Nhật sẽ giảm đi 1 triệu. 

Phụ nữ Nhật Bản bắt đầu sinh ít con hơn từ những năm 1950. Dung hòa cuộc sống gia đình và công việc vẫn là điều khó khăn. Phụ nữ thường có bằng cấp cao hơn nam giới, và họ hiểu rằng không thể trông cậy vào người chồng trong việc nuôi dạy con cái.

Thủ tướng Fumio Kishida cảnh báo rằng việc giảm sinh con có nguy cơ gây ra « sự tê liệt xã hội Nhật Bản ». Để khích lệ phụ nữ Nhật Bản sinh con, chính phủ sẽ tăng tiền trợ cấp gia đình. Thủ tướng Fumio Kishida hứa là mức trợ cấp nuôi con của Nhật sẽ đạt mức cao như Thụy Điển. Thế nhưng, những biện pháp dùng tài chính để khuyến khích sinh con không thuyết phục được nhiều phụ nữ Nhật Bản.

Trong khi chờ đợi, mỗi năm có hơn 500 trường học tại Nhật phải đóng cửa vì thiếu học sinh. Nhân công bị thiếu hụt, nhưng Nhật Bản vẫn chưa có chính sách nhập cư để bù đắp cho tình trạng dân số giảm sút ».

Nga từ chối triển hạn thỏa thuận ngũ cốc Ukraina khiến nhiều nước ở châu Phi quan ngại. Nắng nóng cực điểm khắp Bắc Bán Cầu, các doanh nghiệp xây dựng tại Ý phải điều chỉnh thời gian lao động. Ngoại trưởng Trung Quốc biến mất không rõ lý do. Trên đây là những chủ đề chính trong tạp chí Thế giới đó đây tuần này

Thỏa thuận ngũ cốc giữa Nga và Ukraina, dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đã hết hạn vào ngày 17/07 vừa qua. Nga đã từ chối triển hạn thỏa thuận cho phép xuất khẩu ngũ cốc Ukraina từ Biển Đen,vì yêu cầu liên quan đếnxuất khẩu ngũ cốc và phân bón của Nga không được đáp ứng khi bị phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt.

Từ khi Nga xâm lược Ukraina cách nay hơn một năm, các tàu chiến của Nga đã cản trở việc xuất khẩu ngũ cốc từ cảng Odessa của Ukraina và các cảng khác. Lúc đó, giá lúa mì và các loại lương thực khác đã tăng cao và chỉ giảm xuống trở lạikhi thỏa thuận ngũ cốc được ký kết vào tháng 7/2022. Việc Nga rút khỏi thỏa thuận đã làmdấy lên nguy cơ giá lương thực tăng cao, đe dọa đến an ninh lương thực của nhiều nước, đặc biệt là tại châu Phi, trong đó có Mauritanie. Thông tín viên RFI Léa Breuil cho biết tình hình từ Nouakchott, thủ đô Mauritanie:

«  Quyết định của Nga rút khỏi thỏa thuận một lần nữa tạo một cú sốc đối với Mauritanie, quốc gia nhập khẩu chủ yếu ngũ cốc từ Ukraina. Báo cáo quý gần đây nhất của năm 2023 chỉ ra rằng khoảng 18 % ngũ cốc của nước này được nhập từ Ukraina. Theo giáo sư kinh tế Abdelahi Ewa ở Mauritanie, nguồn cung ngũ cốc quan trọng này giúp đáp ứng nhu cầu lúa mì và bình ổn giá cáclương thực thiết yếu, như bánh mì, bất chấp lạm phát. Ông hy vọng rằng thỏa thuận chỉ bị đình chỉ trong ngắn hạn. Ông nói : « Cho đến hôm nay, giá bánh mì không thay đổi, khoảng 100 ouguiya (tiền Mauritanie), do vậy chính phủ đã thành công đối phó với cú sốc này. Tất cả những lần mà Nga rút khỏi thỏa thuận, những lần mà thỏa thuận bị ngưng trệ được giới hạn trong một thời gian nhất định và không có ảnh hưởng nào vì có kho dự trữ. Nhưng cú sốc này sẽ trở nên khó có thể chống đỡnếu thỏa thuận bị ngưng trệ lâu dài, và chúng tôi sẽ phải đối mặt với rủi ro an ninh lương thực ngày càng lớn ». 

Nhà kinh tế, chuyên gia về chiến lược phát triển Sidi Ahmed Bouh cho rằng, trong ngắn hạn, để hạn chế lạm phát, chính phủ Mauritanie từ nay phải viện đến nguồn cung từ trung ương và ngân sáchcông. Nếu thỏa thuận này bị ngừng trong thời gian dài, Mauritanie sĩ phải kêu gọi trợ giúp từ quốc tế ». Tất cả mọi người hy vọngrằng việc Nga rút khỏi thỏa thuận chỉ là chiến lược đàm phán của Nga và thỏa thuận này sẽ sớm đượctái lập.. »

Giá ngũ cốc đã tăng nhẹ sau thông báo rút khỏi thỏa thuận của Nga, tuy nhiên thị trường lương thực chưa đến mức quá căng thẳng. Giới chuyên gia cho rằng, trong hơn một năm qua, Ukraina đã có thêm những tuyến đường khác để xuất khẩu ngũ cốc, thay vì qua cảng biển Đen. Các nước xuất khẩu ngũ cốc lớn như Brazil cũng đã tăng cường xuất khẩu. Các quốc gia tại Bắc Bán Cầu cũng đang vào mùa thu hoạch, dự báo sản lượng tăng cao tại nhiều nơi.

Mùa hè hỏa ngục khắp Bắc Bán Cầu

Gần đây, các kỷ lục về nhiệt độ cao liên tục bị phá vỡ tại nhiều khu vực khắp Bắc Bán Cầu. Dữ liệu từ cơ quan khí hậu Copernicus của châu Âu cho thấy tháng Bảy năm nay có thể sẽlà tháng nóng nhất kể từ khi con ngườibắt đầu đo lườngnhiệt độ. Nhiều khu vực ở Nam Âu, Trung Quốc hay Bắc Mỹ đang phải chịu cảnh nắng nóng cực độ từ nhiều ngày qua. Nhiều khu vực trong tình trạng báo động đỏ, các vụ cháy rừng dữ dội tiếp diễn ở Hy Lạp hay Canada. Tháng 7 năm 2023 cũng sẽlà tháng Bảy nóng nhất đối với các đại dương.

Thời tiết nắng nóng, nhiệt độ cao cũng có thể dẫn đến tình trạng mất nước, say nắng, và những rủi ro khác đối với sức khỏe, thậm chí gâytử vong sớm. Tại Ý, nhiều doanh nghiệp phảiđiều chỉnh khung giờ làm việc, đặc biệt là các doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng, để bảo đảm sức khỏe cho người lao động. Thông tín viên RFI Eric Senanque từ Roma cho biết thêm :  

« Các công trường vắng tanh, các giàn giáo không có công nhân làm việc. Tại Ý, những ngày qua, nhiệt độ tăng cao đến mức không thể chịu đựng được đã khiến các các thói quen làm việc bị đảo lộn. Cụ thể là trong lĩnh vực xây dựng, ông Andrea Noschese là chủ một công ty nhỏ với 6 công nhân, chuyên cải tạo các căn hộ. Trước tình trạng nắng nóng, ông Noschese đã phải thay đổi phương pháp làm việc. Ông nói : « Chúng tôi làm việc sớm hơn, từ 6 giờ sáng đến 14 giờ chiều. Đối với những việc phải làm ngoài trời, chúng tôi đã hoãn lại hết. Chúng tôi đợi khi nào đợt nắng nóng này dịu đi thì mới quay trở lại tiếp tục làm việc ».

Kể từ khi đợt nắng nóng bắt đầu ở Ý, ít nhất hai người đã thiệt mạng trên công trường vì nhiệt độ cao. Tại Sardaigne, nhiệt độ cao cực điểm, các công đoàn đã kêu gọi thay đổi quy định. Đại diện của công đoàn CGIL trong lĩnh vực xây dựng Erika Collu cho hay : « Chúng tôi cố gắng vận động các doanh nghiệp triển khai tất cả các biện pháp phòng ngừa, một trong số đó đã điều chỉnh lại khung giờ làm việc ».

Luật lao động Ý không bảo đảm khi nhiệt độ tăng cao đến mức nào thì người lao động có thể ngừng làm việc, nhưng các tổ chức công đoàn đanggây áp lực đối với bộ Lao Động để ban hành những quy định rõ ràng. »

Tại Tây Ban Nha, nhiệt độ lên đến 44 độ C tại nhiều nơi. Gió thổi từ sa mạc Sahara đã khiến nhiều thành phố Tây Ban Nha trở thành một lò lửa. Tại Madrid, cư dân thủ đô tìm kiếm các điểm được xem như bãi biển của Madrid (playa de Madrid) để làm mát. Thông tín viên Diane Cambon tường trình từ thủ đô Tây Ban Nha :

« Ngay từ 10 giờ sáng, ai cũng cócảm giác như lửa đốt khi đi vào trung tâm thành phố Madrid. Tại những căn hộ không có điều hòa, không khí khó được lưu thông và khó có thể nghỉ ngơi tại nhà. Một cư dân cho biết : « Tôi không thể nào ở nhà được, ngay cả khi có đóng hết các cửa sổ, tình hình ngoài đường phố cũng không tốt hơn ». Để vượt qua đợt nắng nóng thứ ba, người dân Madrid đến những khu vực được mệnh danh « bãi biển của Madrid », tại đây có những đài phun nước theo chiều dọc, và mọi người có thể hít chút khí lạnh. Bà Marie Luz, 75 tuổi, ở đây suốt cả ngày. Bà nói : « Ở đây, có bóng mát và có nước, chúng tôi rất thoải mái, cần phải có thêm nhiều các đài phun nước như vậy. Có quá nhiều người, nhưng không đủ vòi phun nước cho cả trẻ em và người lớn ».

Một lựa chọn khác đó là các hồ bơi. Một số bể bơi mở cửa cảbuổi tối, như ở miền nam nước này, tức là bể bơi mở cửa từ 20 giờ tối đến 1 giờ sáng và miễn phí vé vào cửa. Các thư viện và bảo tàng cũnglà những nơi « tị nạn khí hậu », được nhiều người ưa chuộng gần đây. Các rạp chiếu phim cũng ghi nhận đông đảo người đến xem. »

Ngoại trưởng Trung Quốc biến mất không rõ lý do

Nhìn sang Trung Quốc, sự mất tích của bộ trưởng Ngoại Giao Trung Quốc thu hút sự quan tâm của truyền thông quốc tế. Ngoại trưởng Tần Cương, được biết đến là một người thân cận của Tập Cận Bình, đã không xuất hiện từ ngày 25/06, mặc dù chương trình nghị sự dày đặc. Sự mất tích của ông Tần Cươngđã làmdấy lên nhiều tin đồn. Từ Bắc Kinh, thông tín viên RFI Stéphane Lagarde tường trình :

« Nếu đặt câu hỏi trên đường phố Trung Quốc, ngoại trưởng Tần Cương đang ở đâu, phần lớn mọi người sẽ trả lời : Là ai vậy? Tôi không biết ! Cần phải nói rằng, mỗi lần một nhân vật nào đó biến mất, thì những người cuối cùng được thông báo là người dân Trung Quốc, bởi vì các phương tiện truyền thông nhà nước không nói đến và giữ im lặng tuyệt đối với báo chí nước ngoài.

Cách đây một tuần, ngoại trưởng Trung Quốcđã một lần nữa vắng mặt tại một cuộc họp quốc tế. Một nguồn tin từ báo Hồng Kông South China Morning Post cho biết lãnh đạo 57 tuổi này có những vấn đề về sức khỏe. Phát ngôn viên của bộ Ngoại Giao Trung Quốc Uông Văn Bân đã tuyên bố vào ngày 11/07 về việc ông Tần Cương khó có thể tham dự các cuộc họp ngoại trưởng ASEAN vì lý do sức khỏe. Nhưng sau đó, không có thêm thông tin nào khác. Phát ngôn viên của bộ Ngoại Giao Trung Quốc đã xác nhận vào ngày 14/07 làkhông có thêm thông tin nào về vụ việc. Vậy thì ông Tần Cương hiện đang ở đâu ?

Điều mà chúng ta biết chắc chắn đó là vị cựu đại sứ ở Hoa Kỳ, được bổ nhiệm làm ngoại trưởng tại Đại hội Đảng Cộng Sản Trung Quốc lần thứ XX, đã mất dấu từ 3 tuần qua.

Lần cuối cùng ông Tần Cươngxuất hiện là vào ngày 25/06, trong cuộc thảo luận với thứ trưởng Ngoại Giao Nga ở Bắc Kinh. Sự biến mất này đã làmdấy lên một tin đồn về mối quan hệ giữa ông với một phụnữ dẫn chương trình trên kênhPhoenix TV và có thể hai người đã có con với nhau. Người phụ nữ này cũng đã biến mất. Một số nhà quan sát đa nghi, cho rằng tin đồn này đúng hơn là được đưa ra để giải thích vụ biến mất đột ngột này. »

Tại Trung Quốc, theo trang NBCNews, các vụ mất tích trong một thời dài mà không rõ nguyên nhân không phải là hiếm xảy ra, không chỉ các chính khách mà những năm gần đây, các doanh nhân, nghệ sĩ cũng biến mất. Vào năm 2018, thứ trưởng bộ Công An Trung Quốc, kiêm chủ tịch của Interpol, Mạnh Hoành Vĩ, cũng đã biến mất khi đang trên đường từ châu Âu trở về Trung Quốc. Ông Mạnh đã bị buộc tội nhận hối lộ và bị kết án hơn 13 năm tù. Năm 2021, tỷ phú công nghệ Trung Quốc JackMa cũng đã mất tích sau khi chỉ trích các quy định của chính quyền Bắc Kinh.

Iran bắt nhiều nghệ sỹ vì không đeo khăn trùm đầu Hồi Giáo

Về thời sự Trung Đông, tại Iran, những ngày gần đây, tư pháp  đã nhiều lần thông báo trừng phạt các nghệ sỹ vì không đeo khăn trùm đầu Hồi Giáo tại nơi công cộng. Nhiều người trẻ cũng đã bị bắt giữ vì cùng lý do. Trước đó, chính quyền Iran cũng đã đóng cửa nhiều trung tâm giáo dục, bị buộc tội « kích động » các học sinh tham gia vào các cuộc biểu tình xảy ra trên khắp Iran sau khi một thiếu nữ Hồi giáo Mahsa Amini bỏ mạng chỉ vì không đeo khăn trùm đầu đúng quy cách.

Từ Teheran, thông tín viên RFI Siavosh Ghazi tường trình :

« Một lần nữa, chính quyền siết chặt các biện pháp kiểm soát, hai tháng trước ngày giỗ của Mahsa Amini, bỏ mạng sau khi bị bắt, bị giam giữ vì không đeo khăn trùm đầu đúng quy cách.

Ba nữ diễn viên tham gia vào các buổi lễ không đeo khăn trùm đầu đã bị kết án 1 hoặc 2 năm tù, bị cấm đi lại trong 2 năm, và bị cấm sử dụng mạng xã hội trong nhiều năm. Một diễn viên kịch đã tăng tải một video đe dọa cảnh sát. Anh đã bị bắt trong điều kiện khó tin. Anh ta đã quay phim, phát trực tiếp cuộc can thiệp của cảnh sát, phá cửa căn hộ của anh ta.

Và cuối cùng, 4 cô gái đăng ảnh chụp trước một trung tâm tôn giáo, không đeo khăn trùm đầu, mặc quần short. Danh tính của họ đã được xác nhận và họ bị bắt giữ. 

Những ngày gần đây, nhiều video được đăng tải trên mạng xã hội cho thấy hình ảnh các cảnh sát đưa ra cảnh báo đối với phụ nữ hoặc các cô gái trẻ không đeo khăn trùm đầu.

Những tháng qua, ngày càng có nhiều phụ nữ, cô gái trẻ không đeo khăn trùm đầu. Điều này đã khiến một số quan chức bảo thủ khó chịu và yêu cầu cảnh sát can thiệp. 

Các quan chức ôn hòa và các nhà xã hội học đã cảnh báo chính quyền về khả năng xảy ra các cuộc biểu tình mới để đáp trả lại các biện pháp mới này. »

Liên minh Bắc Đại Tây Dương - NATO họp thượng đỉnh hai ngày (11 và 12/08/2023) tại Vilnius, Litva. NATO siết chặt đoàn kết đối phó với nguy cơ xâm lăng của Nga, mở rộng cửa với Ukraina, đồng thời tỏ rõ thái độ nghiêm khắc với Trung Quốc. Thổ Nhĩ Kỳ bất ngờ ủng hộ NATO kết nạp Kiev, chấp nhận bật đèn xanh cho Thụy Điển.

Ngoại trưởng Thái Lan cho biết được phép gặp cựu lãnh đạo Miến Điện Aung San Suu Kyi, đang bị tập đoàn quân sự cầm tù. Nếu điều này này xảy ra, đây là lần đầu tiên giải Nobel hòa bình được tiếp xúc với một lãnh đạo nước ngoài kể từ cuộc đảo chính đầu 2021. Nước Pháp đón Quốc Khánh trong không khí an ninh siết chặt. Trên đây là một số chủ đề chính của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

***

Chủ đề chính sách của NATO với Ukraina và việc gia nhập của Thụy Điển dường như che khuất phần nào một thay đổi lớn khác của thượng đỉnh thường niên của Liên minh Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương tại Vilnius. Ngày 11/07, các thành viên NATO đã thông qua kế hoạch phòng thủ mới, được ghi nhận là ‘‘thay đổi lớn nhất’’ kể từ thời kết thúc Chiến tranh Lạnh, theo tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg. Hãng tin AP cho biết‘‘việc sẵn sàng đáp trả bất kỳ cuộc tấn công nào của Nga vào lãnh thổ của khối’’ là mục tiêu chínhcủa kế hoạch này.

Kế hoạch phòng thủ mới: ‘‘Thay đổi lớn nhất từ cuối Chiến tranh Lạnh’’

Hiện tại, khoảng 40.000 binh sĩ đang trực chiến, từ Estonia dọc theo sườn phía đông của NATO với Nga và xuống tận Rumani trên Biển Đen. Khoảng 100 máy bay tuần tiễu hàng ngày tại vùng biên giới, và tổng cộng 27 tàu chiến đang hoạt động ở biển Baltic và Địa Trung Hải. Theo kế hoạch mới, một lực lượng trực chiến với khoảng 300.000 quân sẽ phải sẵn sàng di chuyển đến sườn đông NATO trong vòng 30 ngày. Hồi cuối tháng 6, 31 quốc gia thành viên NATO đã tổ chức một hội nghị để xem xét khả năng huy động lực lượng để sẵn sàng đáp trả bất kỳ cuộc tấn công nào của Nga, cả trong ngắn hạn và dài hạn.

Theo ‘‘các kế hoạch phòng thủ tối mật’’,  31 quốc gia thành viên sẽ được huy động để đáp trả. Theo nhật báo Tây Ban Nha El Pais, NATO lưu hành một tài liệu mật khoảng 4.000 trang mô tảnhiệm vụ mà mỗi quốc gia đồng minh sẽ chịu trách nhiệm thực thi.Lãnh đạo các nước NATO “cam kết cung cấp đầy đủ nguồn lực và thường xuyên diễn tập các kế hoạch này để sẵn sàng cho hoạt động phòng thủ tập thể cường độ cao và đa lĩnh vực.”

Sẵn sàng chiến đấu chống xâm lược Nga và hậu thuẫn Ukraina, được coi quốc gia tuyến đầu của châu Âu đang đối mặt với cuộc tấn công của Nga từ hơn 500 ngày nay, là hai chủ đề trọng tâm của thượng đỉnh Vilnius. Trước thềm thượng đỉnh, các nước NATO vẫn rất chia rẽ trong vấn đề kết nạp NATO.Một số thành viên Đông Âu, đặc biệt là Ba Lan, muốn một lộ trình kết nạp Ukraina công bố ngay tại thượng đỉnh, trong khi Mỹ và Đức sợ rằng quyết định như vậy sẽ đẩy NATO đến một cuộc chiến tranh với Nga.

NATO thỏa hiệp vào phút chót, Ukraina được miễn thủ tục ‘‘MAP’’

Một đột phá dường như đã đạt được ngay hôm trước thượng đỉnh. Ngày 11/07, trước lúc thượng đỉnh khai mạc, theo Reuters, tổng thư ký Jens Stoltenberg báo trước là Ukraina sẽ nhận được một ‘‘thông điệp tích cực và mạnh mẽ’’ về lộ trình gia nhập NATO, cụ thể là Kiev sẽ không phải trải qua giai đoạn “Kế hoạch Hành động để trở thành Thành viên” (Membership Action Plan - MAP).

Việc bỏ qua giai đoạn‘‘Kế hoạch Hành động để trở thành Thành viên’’ là điều đặc biệt quan trọng.‘‘MAP’’vốn là một thể thức gần như bắt buộc đối với các ứng cử viên vào NATO (sau 1999).Theo trang mạng thông tin độc lập Ukraine Crisis Media Center (UCMC), có trụ sở tại Kiev, trong một cuộc họp báo ngày 10/07, một ngày trước thượng đỉnh, ông Gitanas Nauseda, tổng thống Litva, quốc gia Baltic hậu thuẫn mạnh mẽ Ukraina, đã thông báo ‘‘đây là một bước tiến rất tích cực, cho phép đơn giản hóa lộ trình gia nhập NATO của Ukraina’’.  Ngoại trưởng Ukraina Dmytro Kuleba ghi nhận: ‘‘Sau nhiều thảo luận căng thẳng, các đồng minh NATO đã đạt được đồng thuận về hủy bỏ MAPvới Ukraina’’.

Ukraina có thể được kết nạp nhanh như Phần Lan

Hiển nhiên là việc NATO trong thượng đỉnh lần này không đưa ra một ‘‘lộ trình’’ cụ thể, rõ ràng về việc gia nhập với Ukraina, có thể gây thất vọng cho không ít người, đặc biệt là đối với các nước NATO, thành viên khối Liên Xô cũ. Nhưng NATO buộc phải chọn con đường thực tế, bởi ‘‘Hoa Kỳ và hầu hết các nước Tây Âu không muốn kết nạp một quốc gia vẫn có thể đang còn trong chiến tranh với Nga trong nhiều năm vào liên minh Bắc Đại Tây Dương, vì điều đó sẽ buộc NATO kích hoạt Điều 5 về phòng thủ tập thể’’, như nhận xét của nhà nghiên cứu ÝAlessandro Marrone. Như vậy cũng có nghĩa là một cuộc đại chiến toàn cầu, điều mà NATO kiên quyết tránh.

Chúng ta cũng biết,Phần Lan và Thụy Điển đã được mời gia nhập Liên minh, mà không cần trải qua giai đoạn MAP, và thời gian hoàn tất thủ tục với Phần Lan chỉ kéo dài chưa đầy một năm. Việc NATO miễn thể thức MAP cho Ukraina rõ ràng chính là một thứ lộ trình cho phép Ukraina tiến sát cánh cửa gia nhập.

Điều11 của Thông cáo chung khẳng định ‘‘Tương lai của Ukraina là ở trong NATO… quốc gia này đã đạt được đủ tiến bộ trên con đường hội nhập hoàn toàn với Liên minh Bắc Đại Tây Dương (…).Ukraina đã tăng cường khả năng tương tác (về phương tiện quân sự) và hợp tác mật thiết về chính trị với Liên minh, và đã đạt được những bước tiến lớn trên con đường cải cách…’’.Vấn đề căn bản giờ đây là Ukraina phải giành chiến thắng. Theo Euronews, khi được hỏi về nhữnglo ngại của tổn thống Zelensky, tổng thư ký NATO cho biết điều quan trọng nhất hiện nay là đảm bảo rằng Ukraina chiến thắng, bởi vì ‘‘trừ khi Ukraina thắng thế, sẽ không có chuyện tư cách thành viên nào được thảo luận cả’’.

Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ đột ngột ngả hơn về phương Tây ?

Việc NATO siết chặt hàng ngũ đối phó với Nga và Trung Quốc dường như đã làm cho quốc gia có lập trường đi dây như Thổ Nhĩ Kỳ phải xét lại hành xử. Trước thềm thượng đỉnh NATO, chính quyền Erdogan có một loạt hành động gây ngạc nhiên. Cụ thể như việc Ankara quyết định để 5 cựu chỉ huy lực lượng Azov – mà người Ukraina coi như anh hùng - trở về Ukraina, có thể là bất chấp một thỏa thuận trước đó với Nga, cũng như ủng hộ Kiev gia nhập NATO, điều mà điện Kremlin luôn luôn cực lực phản đối. Và đặc biệt là chấp nhận để Thụy Điển vào NATO với điều kiện có thể khởi động lại đàm phán gia nhập Liên Âu.

Về thay đổi lớn trong thái độ của Thổ Nhĩ Kỳ, có nhiều cách nhìn nhận. Có nhà quan sát cho rằng, Ankara tận dụng tình thế Nga có phần suy yếu để hành xử như trên, có người khẳng định Erdogan đã rất khôn khéo để khai thác các điểm yếu của phương Tây để giành lợi thế về phần mình.

Trả lời RFI, nhà nghiên cứuBayram Balci,một chuyên gia về Thổ Nhĩ Kỳ và vùng Trung Á, hiện làm việc tạiCERI Học Viện - Sciences Po, đưa ra một nhận xét rất khác. Ông Balci nguyên là giám đốc Viện Institut français d’études anatoliennesở Istanbul (2017  - 2022).Chuyên giaBayram Balci nhận định :

‘‘Tôi cho rằng trong cách hành xử đi dây mà Thổ Nhĩ Kỳ đã duy trì kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu, dù sao Ankara vẫn có khuynh hướng thân phương Tây hơn là thân Nga.Và từ khi Erdogan thắng cử, ông ấy biết rằng cần phương Tây cho nền kinh tế của mình, cho tương lai của Thổ Nhĩ Kỳ. Việc cho phép các tù nhân Ukraina trở về nước thể hiện điều này. Erdogan nhận ra rằng ông ta đã hơi xa rời khỏi phương Tây và cho dù bất kể điều gì xảy ra, lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ, tương lai của Thổ Nhĩ Kỳ, nếu như ông ấy muốn có một nước Thổ Nhĩ Kỳ mạnh hơn, hùng mạnh hơn nhiều, thì theo tôi Thổ Nhĩ Kỳ vẫn phải đi với phương Tây, chứ không phải với Nga”.

Kêu gọi Trung Quốc ngừng tiếp tay cho ‘‘tuyên truyền lừa dối’’ của Nga

Một chủ đề lớn khác của thượng đỉnh NATO ở Vilnius là Trung Quốc. Một số nhà quan sát như nhà báoShannon Tiezzi, tổng biên tập báo The Diplomat của Nhật, đặc biệt chú ý đến thay đổi lớn trong cách nhìn về Trung Quốc tại thượng đỉnh lần này so với năm ngoái. NATO tố cáo Trung Quốc về ‘‘các hoạt động chiến tranh lưỡng hợp hay tin tặc, tuyên truyền thù địch và các hoạt động tung tin giả chống lại các quốc gia NATO, làm tổn hại an ninh của Liên minh’’. Trong 14 lần trực tiếp nhắc đến tên Trung Quốc trong thông cáo chung, thì hai lần liên quan đến tin giả, tuyên truyền lừa dối. NATO kêu gọi Bắc Kinh ‘‘ngừng ủng hộ nỗ lực chiến tranh của Nga, ngừng tiếp tay cho tuyên truyền lừa dối của Nga, quy cho Ukraina và NATO trách nhiệm để bùng lên cuộc chiến xâm lăng của Nga chống lại Ukraina’’.

Chống tin giả, và tuyên truyền lừa dối là một mặt trận chính của NATO, bởi thông tin tác động đến quan điểm của người trong cuộc. Trong cuộc bỏ phiếu hồi giữa tháng 6 của Nghị Viện Châu Âu về nghị quyết yêu cầu NATO nhanh chóng kết nạp Ukraina một khi chiến tranh chấm dứt, 425 dân biểu ủng hộ, 38 chống, 42 vắng mặt. Sở dĩ tỷ lệ ủng hộ cao như vậy vì chính sách đoàn kết với Ukraina cũng được đông đảo dân châu Âu ủng hộ. Theo các thăm dò dư luận Eurobaromètre, tỉ lệ người coi cuộc xâm lăng Ukraina của Nga đe dọa châu Âu, và tỉ lệ ủng hộ Ukraina ở mức rất cao, và gần như ổn định vào đầu năm nay so với mùa thu năm ngoái (với các số trung bình toàn khối tương đương là 81% và 74%).

Tuy nhiên, các chiến dịch tung tin giả, tuyên truyền lừa dối có thể gây mất niềm tin. NATO đặc biệt chú ý đến 5 luận điệu lừa dối chính. Một là cho rằng ‘‘NATO đang tham chiến chống Nga tại Ukraina’’. Hai là, ‘‘sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, NATO đã từng cam kết với Nga sẽ không mở rộng khối’’. Ba là  ‘‘NATO là một mối đe dọa với Nga’’. Bốn là ‘‘NATO bao vây và khống chế Nga’’. Và năm là ‘‘các can thiệp quân sự của NATO tại Nam Tư cũ, tại Kosovo và Libya cho thấy đây không phải là liên minh phòng vệ’’.

Chuyên gia Cyrille Bret, viện Delors, trong một nghiên cứu mới đây trên tạp chí Diplomatie Magazine khuyến nghị cần làm rõ các vấn đề này để đẩy lùi các chiến dịch bóp méo thông tin. Cụ thể là hai cuộc can thiệp để bảo vệ thường dân tại Bosnia (Nam Tư cũ) năm 1995, và tại Libya năm 2011 đều được tiến hành theo các nghị quyết của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, Nga không phủ quyết. Xung đột tại Bosnia (1992 – 1995), trước can thiệp của LHQ, đã khiến khoảng 100.000 người chết.

Tuy nhiên, trường hợp Kosovo có khác. Theo NATO, cuộc can thiệp tại Kosovo (Nam Tư cũ) năm 1999 diễn ra ‘‘sau hơn một năm nỗ lực ngoại giao mạnh mẽ của Liên Hiệp Quốc và Nhóm Liên lạc, trong đó Nga là một thành viên, nhằm chấm dứt cuộc xung đột’’. Hội Đồng Bảo An ‘‘đã nhiều lần xác định việc thanh trừng sắc tộc ở Kosovo và số lượng người tị nạn ngày càng tăng là mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh quốc tế’’. Quyết định hành động không thông qua Hội Đồng Bảo An của NATO, cho dù với lý do ‘‘can thiệp nhân đạo’’ khẩn cấp, tránh tổn thất cho dân thường, rõ ràng đã đi ra ngoài tính chính danh, để ngỏ cơ hội cho các chỉ trích (‘‘Belgrade 1999, l’alibi de Vladimir Poutine / Belgrade 1999, điều giúp Putin bào chữa’’, Le Point, 19/03/2022).

Theo nhiều nhà quan sát, ‘‘tiền lệ Kosovo’’ đã được Matxcơva thường xuyên sử dụng để biện minh cho các can thiệp quân sự bên ngoài biên giới. Để không tạo đất cho tin giả, các luận điệu tuyên truyền lừa dối, các sự kiện lịch sử phức tạp như cuộc can thiệp của NATO tại Kosovo rất cần được soi sáng đầy đủ, thay vì thông tin phiến diện, một chiều.

Bà Aung San Suu Kyi ‘‘gặp’’ lãnh đạo nước ngoài: Thủ đoạn của tập đoàn quân sự ?

Về tình hình Đông Nam Á, thông tin về việc cựu lãnh đạo Miến Điện Aung San Suu Kyi – đang bị tập đoàn quân sự cầm tù – bất ngờ có cuộc gặp đầu tiên với một nhà ngoại giao nước ngoài đang đặt ra nhiều câu hỏi. AP cho hay, theo ngoại trưởng Thái LanDon Pramudwinai, hôm 12/07, ông đã được gặp giải Nobel Hòa bình hồi cuối tuần trước. Trả lời báo giới, ngoại trưởng Thái Lan cho biếtbà Suu Kyi sức khỏe tốt, và bày tỏ sẵn sàng tham gia đàm phán nhằm giải quyết khủng hoảng.

Trong những tháng gần đây, chính quyền quân sự Thái Lan tổ chức nhiều tiếp xúc không chính thức giữa một số nước ASEAN với đại diện tập đoàn quân sự Miến Điện với chủ trương tìm lối thoát cho khủng hoảng. Tuy nhiên nỗ lực ngoại giao riêng rẽ này của Bangkok bị một bộ phận ASEAN chỉ trích, đặc biệt là Indonesia, Malaysia, Singapore, do đi ngược lại với chủ trương chung của khối với ‘‘Đồng thuận 5 điểm’’, nhằm gây áp lực buộc tập đoàn quân sự Miến Điện đối thoại với đối lập.

Hãng tin Mỹ dẫn lời củaNay Phone Latt, phát ngôn viên của Chính phủĐoàn kết Dân tộc (NUG),tổ chức đối lập chính củaMiến Điện, tỏ ra hoài nghi về tính xác thực của cuộc gặp này. Phát ngôn viên chính phủ kháng chiến chống tập đoàn quân sự cũngnói thêm rằng, thông tin này cho thấy tập đoànquân sựcố gắng sử dụng ảnh hưởng củacựu lãnh đạo Aung SanSuu Kyi vào thời điểm này là‘‘gián tiếp thừa nhận rằng họ không còn ở trong một tìnhthếtốttrongcuộc khủng hoảng chính trị’’ ở Miến Điện.

Báo mạng Miến Điện độc lập Irrawady có cuộc phỏng vấn bộ trưởng Ngoại Giao của chính phủ kháng chiến chống tập đoàn quân sự, bà Daw Zin Mar Aung. Theo vị lãnh đạo này, cuộc gặp nói trên của ngoại trưởng mãn nhiệm Thái Lan ngay trước thềm hội nghị các ngoại trưởng ASEAN, là hoàn toàn không có tính chính đáng, và chỉ khiến vấn đề Miến Điện trở nên ‘‘phức tạp hơn’’, gây mất đoàn kết trong nội bộ ASEAN.

Cựu lãnh đạo Aung San Suu Kyi, 78 tuổi, hiện đang bị giới tướng lãnh kết án tổng cộng 33 năm tù. Yêu cầu của khối ASEAN để chấm dứt khủng hoảng tại Miến Điện là tập đoàn quân sự chấm dứt đàn áp, đối thoại với đối lập. Điều mà tập đoàn quân sự trì hoãn thực hiện cho đến nay.

An ninh siết chặt tại Pháp trước 14/07: Quốc Khánh an bình

An ninh được siết chặt hiếm thấy tại Pháp trước dịp Quốc Khánh, sau đợt bạo loạn cuối tháng 6, bùng lên sau vụ một thanh niên bị cảnh sát bắn chết.45.000 cảnh sát và hiến binh để đảm bảo an ninh, trong đó có 10.000 cảnh sát và hiến binh riêng ở Paris.

Lần đầu tiên trong dịp 14/07, các lực lượng đặc biệt của cảnh sát và hiến binh, cũng như máy bay trực thăng và xe bọc thép của hiến binh túc trực tại các thành phố có nguy cơ cao nhất. Các lễ hội của ngày Quốc khánh kỷ niệm 14 tháng 7, sự kiện chiếm ngục Bastille trong Cách mạng Pháp năm 1789, bắt đầu như mọi năm với cuộc duyệt binh trên đại lộ Champs-Elysées, ở trung tâm thủ đô. Cuộc duyệt binh với sự hiện diện của tổng thống Emmanuel Macron và thủ tướng Ấn Độ, Narendra Modi, khách mời danh dự tại buổi lễ, đã diễn ra suôn sẻ.

Theo bộ trưởng Nội Vụ Gérald Darmanin hôm nay, các buổi lễ hội, trình diễn ca nhạc hay các màn bắn pháo hoa đã diễn ra bình thường trên khắp nước Pháp và con số các vụ đốt phá đã giảm đáng kể so với năm ngoái.Theo tòa thị chính Paris, khu vực an toàn của quảng trường Champ-de-Mars, đối diện với tháp Eiffel, việc đón mừng Quốc Khánh diễn ra tương tự năm ngoái, với khoảng 70.000 người tham dự buổi hòa nhạc cổ điển lớn và sau đó là màn trình diễn pháo hoa trên nền nhạc kéo dài khoảng 20 phút trước nửa đêm. Hàng ngàn người khác theo cuộc bắn pháo hoa mừng Quốc Khánh trên các đường phố, trên những cây cầu bắc qua sông Seine. 

Ngày 06/07/2023, phát ngôn viên chính phủ Pháp, Olivier Veran, thông báo có hơn 4.000 người, chủ yếu là thanh niên, đang hoặc sẽ phải ra trình diện trước Tư Pháp vì dính líu đến các vụ bạo loạn sau vụ một thanh niên 17 tuổi gốc Algérie bị bắn chết tại ngoại ô Paris vì bất tuân lệnh cảnh sát. 

Còn theo bộ trưởng Nội Vụ Pháp Gérard Darmanin, trong các vụ bạo loạn, đã có tổng cộng hơn 12.000 xe hơi bị phóng hỏa, 105 tòa thị chính và hơn 2.500 tòa nhà bị phóng hỏa hoặc bị đập phá, trong đó có 273 cơ sở của các lực lượng an ninh và 168 trường học.

Cuộc khủng hoảng bạo loạn đã khiến tổng thống Macron phải hoãn chuyến công du cấp Nhà nước 3 ngày tại Đức. Vụ bạo loạn kéo dài nhiều ngày tại Pháp cũng được truyền thông, báo chí nước ngoài theo dõi sát sao. Chính quyền các nước cũng có nhiều phản ứng, quan điểm khác nhau.

Báo chí Mỹ : Nước Pháp đang trải qua “thời khắcGeorge Floyd”

Tại Algérie, nước nguyên quán của gia đình nạn nhân Nahel, theo thông tín viên RFI Fayçal Metaoui, báo chí nói tới “một cơn khát sự công bằng ở các vùng ngoại ô” ở Pháp,“ngọn lửa kỳ thị chủng tộc đang thiêu đốt nước Pháp”.

Theo Le Figaro hôm 06/07, nhiều chính quyền chuyên quyền, trong đó có Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, lên án Pháp phân biệt đối xử với người nước nhập cư.

Nhìn sang Mỹ, thông tín viên Carrie Nooten cho biết báo chí Hoa Kỳ nhận định nước Pháp đang trải qua “thời khắc George Floyd”, liên hệ vụ việc tại Pháp lần này với làn sóng phản đối tình trạng cảnh sát có hành vi bạo lực, phân biệt chủng tộc sau vụ người Mỹ gốc Phi George Floyd bị một cảnh sát da trắng chết chết cách nay 3 năm. Đài ABC nhận định “Mỹ không phải là nước duy nhất phải đấu tranh chống sự tàn bạo và kỳ thị sắc tộc trong giới cảnh sát”.

Từ Washington, nhà báo Phạm Trần tường trình :

« Tất cả báo chí Hoa Kỳ và các đài truyền hình, phát thanh đều rất quan tâm đến các vụ bạo động, biểu tình, vụ cảnh sát bắn chết một thanh niên. Báo chí ở Mỹ tường thuật rất đầy đủ, không thiếu chi tiết gì. Họ theo dõi hàng ngày, họ có phóng viên địa phương và họ có lấy tin của các hãng thông tấn quốc tế, của cả hãng thông tấn AFP của Pháp, Reuters của Anh và AP của Mỹ …

Người dân Mỹ quan tâm đến vụ ở Pháp và phản ứng trên báo chí. Họ có nghĩ đến những vụ biểu tình bạo động ở Hoa Kỳ, bất cứ vụ biểu tình nào bắt nguồn từ các bất ổn xã hội, ví dụ như vấn đề kỳ thị, thất nghiệp, việc chính phủ đưa ra những quyết định không hợp với ý muốn của người dân. Và tình hình ở Pháp, theo người dân và báo chí Hoa Kỳ những ngày qua, họ thấy cũng có những chỉ dấu giống như những vụ bạo động ở Hoa Kỳ, cũng về những vấn đề xã hội, công ăn việc làm, thất nghiệp, hay vật giá leo thang … thành ra báo chí Mỹ, người dân Mỹ họ quan tâm, theo dõi.

Đài truyền hình Mỹ loan tin hàng đêm về bạo động bên Pháp, họ nghĩ đến bản thân họ và nơi họ sinh sống. Người dân Mỹ hết sức nhạy cảm, vì dân Mỹ là tạp chủng. Mà Mỹ lại có một vấn đề nữa là nạn kỳ thị chủng tộc. Tuy là bề mặt không nổi lên nhưng bên trong vẫn có những vấn đề kỳ thị chủng tộc giữa người da trắng và người da màu, hoặc người từ các nước khác nhập cư vào Hoa Kỳ ».

Nga : Vụ bạo loạn tại Pháp cho thấy dân chủ phương Tây không phải là ưu việt

Nhìn sang Nga, trong bối cảnh chiến tranh Ukraina và vụ binh biến gần đây của công ty lính đánh thuê Wagner, vụ bạo loạn tại Pháp đương nhiên không phải chủ đề được quan tâm nhiều nhất, nhưng chính giới Nga cũng xem đó là một ví dụ minh họa cho sự suy đồi của phương Tây mà chính quyền Nga cần chống lại.

Thông tín viên đài RFI tại Matxcơva, Jean-Didier Revoin hôm 03/07, cho biết thượng nghị sĩ Nga Alexei Pouchkov trên Telegram xem vụ bạo loạn tại Pháp là kết quả của chính sách « nhập cư không kiểm soát », và chính « đa văn hóa », « hội nhập », « bao dung » và nhiều « ý thức hệ khác » đã dẫn đến « các vụ bạo loạn tàn phá » nước Pháp.  

Trả lời RFI tiếng Việt, anh Trần Tuấn, một người Việt sinh sống tại Matxcơva hôm 06/07/2023 cho biết thêm :

« Ở Nga, tất nhiên cũng có chiếu những hình ảnh, những đoạn phim về các cảnh bạo động ở các thành phố lớn ở Pháp. Trên TV, trên báo chí cũng đều có đề cập đến cái đó, tuy nhiên hiện nay trên các phương tiện truyền thông đại chúng của Nga thì chủ yếu nói nhiều về chiến tranh Nga và Ukraina hơn. Sự kiện kia thì cũng chỉ được nêu lên như những tin tức về những điều gì đang diễn ra ở châu Âu và phương Tây nói chung.

Chính quyền cũng có sự hả hê nhất định rằng ở Pháp có chuyện xảy ra như vậy thì sẽ khiến cho Pháp và các nước phương Tây cũng không dành nhiều sự chú ý hơn đến Ukraina. Và những khó khăn, hỗn loạn như vậy trong nước, chẳng hạn tại Pháp, đều có thể làm các nước kia sẽ phải tập trung vào những vấn đề nội bộ của mình hơn so với việc giúp đỡ Ukraina. 

Chính quyền đã nói là các giá trị dân chủ phương Tây cũng không phải điều gì đó ưu việt so với Nga hiện nay. So sánh với tình hình ở nước Nga thì cũng có rất nhiều dân nhập cư đến từ Trung Á, Liên Xô cũ, nhưng tại Nga thì hầu như không xảy ra bạo động như Pháp, như những đợt bạo động lớn như lần này và hồi năm 2005.

Tuy nhiên, nước Nga cũng rút ra những bài học cho riêng bản thân mình trong cách đối xử với người nhập cư, tạo những điều kiện cho người ta hòa nhập vào cuộc sống và làm việc một cách bình đẳng, một sự bình đẳng tương đối trong xã hội Nga.

Và bản thân Nga, hiện nay, trong lúc này thì cũng đã có những cuộc bố ráp nhất định đối với người nhập cư bất hợp pháp làm việc bất hợp pháp tại Nga ». 

Ba Lan : Cơ hội chính phủ bảo thủ tuyên truyền chống nhập cư

Nhìn đến Ba Lan, đảng Pháp Luật và Công Lý cầm quyền nổi tiếng cứng rắn với chính sách chống nhập cư, đương nhiên tận dụng dịp bạo loạn tại Pháp để tuyên truyền.

Martin Chabal, thông tín viên đài RFI, hôm 03/07, tường thuật rằng thủ tướng Ba Lan xem người nhập cư bất hợp pháp là nguồn cơn bạo lực trên đường phố Pháp. Trên Twitter, ông cho đăng video so sánh cảnh bạo loạn ban đêm tại Pháp cách đó vài ngày với cảnh đường phố Ba Lan yên tĩnh, bình an được ngợi ca là sản phẩm của chính sách an ninh của Vacxava.

Tuy nhiên, chị Tôn Vân Anh, sống tại thủ đô Ba Lan, ghi nhận hiện vẫn có hai luồng ý kiến trái chiều về vấn đề nhập cư :

« Luồng theo chính phủ và đảng cầm quyền, là đảng xưa nay vốn dĩ không thích người nước ngoài, thì nhân dịp này họ nhấn mạnh những mặt tiêu cực của việc nhận người di cư và họ coi đây là hậu quả của việc nhận người di cư một cách không kiểm soát và rằng người di cư sẽ không bao giờ có sự hội nhập một cách tốt đẹp cho nước sở tại.

Luồng dư luận thứ hai thì vẫn bênh vực cho một xã hội đa văn hóa và họ cho rằng người nước ngoài vào Ba Lan có thể làm Ba Lan mở rộng thêm, phong phú thêm, không còn quá đơn sắc tộc như từ trước tới nay. 

Có điều là Ba Lan đang ở trong hoàn cảnh có hàng triệu người Ukraiana được đón nhận một cách rất cởi mở. Tất nhiên cũng có những ý kiến trái chiều, không ủng hộ cho việc nhận người Ukraina. Đồng thời, ở phía Bạch Nga, phía Bắc Ba Lan, thì có rất nhiều người tị nạn từ các nước Trung Đông tới, họ là người gốc Hồi giáo, có cả người theo đạo Thiên Chúa, nhưng vì họ là người vùng Trung Đông nên họ không được Ba Lan tiếp nhận. Đó cũng là một trong lý do khiến đề tài này luôn được hâm nóng ở Ba Lan.

Một mặt, người dân Ba Lan rất ngán ngẩm trước những hình ảnh trên TV, báo chí, mạng internet và họ cảm thấy đáng tiếc cho nước Pháp là một nền văn minh như vậy mà không dẹp được bạo loạn. Còn những người phân tích nhiều hơn thì coi rằng đây là hậu quả của việc trong một thời gian dài bỏ bê người nước ngoài và người nước ngoài đã không biết cách hội nhập một cách chính đáng với nền văn hóa khác.

Hoặc người ta cũng phân tích là những người gây bạo động đó là người Pháp chứ không phải người nước ngoài. Không được nói họ là người nước ngoài, họ không phải là người mới sang mà là thế hệ thứ hai thứ ba rồi.

Hoặc có luồng phân tích khác của Ba Lan nói về một sự kỳ thị, miệt thị ẩn trong cuộc sống hàng ngày tại châu Âu, và trong đà phân tích như vậy họ cũng đưa ra những ví dụ tích cực về cộng đồng người Việt tại Ba Lan, về cộng đồng châu Á nói chung. Đôi khi những đề tài đó cũng đưa người Việt lên một chút ». 

Luân Đôn chú ý đến sự an toàn của du khách Anh tại Pháp

Tại Anh Quốc, truyền thông cũng cập nhật liên tục về tình hình căng thẳng tại Pháp. Cách đây 3 tháng, cáccuộc biểu tình, đình công chống dự án cải tổ hưu trí tại Pháp đã khiến chính quyền Macron hủy chuyến thăm Pháp của quốc vương Anh Charles III, dù ông đã chọn Pháp cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên trên cương vị quốc vương Anh. Lần này, chính quyền Anh hết sức lưu ý đến sự an toàn của du khách Anh tại Pháp.Từ Luân Đôn, luật sư Hoàng Đức Thắng cho biết :

“Trong những ngày vừa qua ở Luân Đôn, báo chí truyền thông đưa tin nóng hổi, có mục tin nóng trực tuyến, đưa tin gần như suốt ngày trong một số ngày liên tiếp, chỉ đến vài ngày gần đây thì việc truyền tin trực tiếp đó mới ngừng lại. Theo chúng tôi, việc truyền tin như vậy phản ánh trung thực tình hình bạo loạn ở nhiều góc nhìn khác nhau của chính giới Pháp, cũng như chọn lọc một số bình luận của chính giới Anh ủng hộ Pháp vãn hồi trật tự và có các giải pháp ở các khu vực kém phát triển ở Pháp.

Về quan điểm của chính quyền Anh, ngay từ ban đầu, khi bạo loạn mới xảy ra, chính quyền Anh đã cảnh báo người dân về việc đi du lịch kiểu khác. Đến ngày 30/06 thì bộ Ngoại Giao của Anh đã chính thức thay đổi cảnh báo của mình, thông báo bạo loạn diễn ra tại Pháp diễn ra liên tục trong 4 ngày trước đó, các tòa nhà công cộng và ô tô bị nhắm mục tiêu, việc đi lại đường bộ bị gián đoạn và hệ thống giao thông công cộng tại nhiều địa phương bị cắt giảm.

Vì vậy, chính quyền Anh đưa ra khuyến cáo với người dân rằng tuy vẫn có thể du lịch đến Pháp, nhưng cần tránh những địa điểm có thể xảy ra bạo loạn trong bối cảnh thời gian bạo loạn là không thể báo trước được. Các phương tiện giao thông và các khu vực bị ảnh hưởng thì cũng phải tránh, phải theo những lời khuyên và điều hành của chính quyền Pháp, cũng như những cơ sở du lịch và bảo hiểm khi mình du lịch.

Người Việt ở Luân Đôn thì nhìn chung khá lo lắng, buồn rầu cho tình hình tại Pháp, vì mối gắn kết của người Việt với Pháp rất là mạnh mẽ và tình cảm. Mọi người đều có cảm giác chung là khá buồn và đều cảm thấy có gì đó mất mát về hình ảnh của nước Pháp, mặc dù chuyện này đã từng xảy ra ở Mỹ và Anh trong những năm vừa qua. Nhưng tình hình chung là người Việt ở Luân Đôn thì tin tưởng là tình hình này sẽ nhanh chóng được vượt qua, và về cơ bản thì những người Việt mà tôi biết đều không điều chỉnh kế hoạch du lịch, thăm nước Pháp trong tương lai gần”.

Việt Nam - Nhà báo Võ Văn Tạo : Có lương tâm thì không ủng hộ bạo loạn

Báo chí truyền thông trong nước cũng thường xuyên cập nhật tin tức về toàn cảnh bạo loạn tại Pháp. Từ quan điểm của một trí thức, nhà báo Võ Văn Tạo tại Nha Trang nhìn nhận :

« Đa phần người Việt Nam, do nhận thức, cũng được chính phủ Việt Nam trang bị lâu nay (được định hướng), nên họ cũng bất bình, họ cũng ngạc nhiên là vì sao nước Pháp có những chuyện không đáng gì mà lại thành ra nổi loạn và gây thiệt hại rất lớn về kinh tế cũng như mọi chuyện khác, và cũng làm hàng chục cảnh sát bị thương.

Đấy là người dân, còn chắc chắn chính phủ Việt Nam cũng không muốn can thiệp vào công việc nội bộ của Pháp, nhưng tôi biết là lập trường của chính phủ Việt Nam thì cũng không ưa chuyện đó. Họ luôn luôn nêu cao mục tiêu ổn định, còn sự ổn định đó dẫn tới đâu thì lại là một chuyện khác.

Bản thân tôi, sau khi đi bộ đội chiến đấu về thì tôi học khoa phiên dịch tiếng Pháp, đại học Ngoại Thương Hà Nội, và trong quá trình học thì chúng tôi học ngôn ngữ văn minh Pháp và những cái khác có liên quan đến người Pháp, đất nước, văn hóa Pháp. Tôi biết là có một sự khác nhau cơ bản giữa văn hóa và nếp sống, truyền thống của người Việt Nam với người Pháp. Mỗi nước có một văn hóa, và không có một hành động nào, một động thái nào thỏa mãn mọi giai tầng của xã hội. Đứng ở Việt Nam mà phê phán nước Pháp thì có những cái cũng không được khách quan lắm.

Vấn nạn của nước Pháp và một số nước châu Âu là hiện tượng nhập cư tương đối rộng rãi, thoải mái, ồ ạt và điều đó cũng gây phức tạp cho đời sống nước Pháp. Những phần tử dân nhập cư mà quậy phá luật pháp của Pháp thì không ai có lương tâm lại có thể ủng hộ hành động đó.

Nhiều tờ báo cũng vẫn đưa tin về tình hình nước Pháp đang bấn loạn vì biểu tình, nhưng họ không bình xét và chỉ đưa tin khách quan là có việc như thế, ở đâu và thiệt hại thế nào, chứ họ không bình luận cái đó đúng hay sai thế nào.

Tôi nghĩ điều này cũng tất nhiên thôi vì đó không phải là việc của Việt Nam. Họ không muốn mất lòng nước Pháp, phải tế nhị. Báo chí Việt Nam do đảng Cộng Sản quản lý và kiểm soát chặt chẽ lắm nên nếu tờ báo nào đăng tin thất thiệt cho quan hệ ngoại giao giữa hai nước thì rất mệt ».

Một tuần sau khi chấm dứt cuộc binh biến do lãnh đạo tập đoàn lính đánh thuê Wagner tiến hành, cuộc săn lùng « những kẻ đồng lõa » phải chăng đang bắt đầu ở Nga ? Tại Pháp, bạo động nổ ra ở nhiều tỉnh thành sau khi một thiếu niên 17 tuổi bị cảnh sát bắn chết vì bất tuân lệnh và Youtube xóa bỏ ba kênh tuyên truyền của Bắc Triều Tiên. Trên đây là những chủ đề chính của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.  

Hậu Wagner nổi loạn : Thanh trừng hay thanh toán nội bộ ?  

Giới blogger quân sự Nga – những thành phần cực kỳ bảo thủ và hoạt động rất tích cực trên mạng Telegram – nói đến một cuộc thanh trừng đang bắt đầu, hay chí ít một dịp « để loại bỏ những nhân vật ít trung thành nhất », theo như quan sát của kênh truyền hình Mỹ CNN.  

Trên mạng xã hội Nga, tên tuổi của hai nhân vật được nhắc đến nhiều và được cho là « vật tế thần », đó là ông Mikhail Mizintsev, cựu thứ trưởng Quốc Phòng, từng chỉ huy trận bao vây Mariupol và ông Roman Gavrilov, cựu lãnh đạo hiến binh. Theo Jeff Hawn, chuyên gia về quân sự Nga và là cố vấn cho New Lines Institute, một trung tâm nghiên cứu địa chính trị của Mỹ, được kênh truyền hình Pháp France 24 dẫn lại, cả hai nhân vật này bị nghi ngờ đã gia nhập Wagner, và đã « nằm trong danh sách đen của Vladimir Putin ».  

Một tên tuổi khác đang làm hao tổn nhiều giấy mực là tướng Serguei Sourovikine, cựu chỉ huy chiến dịch quân sự Ukraina giai đoạn từ tháng 10/2022 đến tháng Giêng năm 2023, nhưng có nhiều thành tích nổi bật trên chiến trường Syria. Tờ Moscow Times hôm thứ Tư 28/6 và một blogger quân sự Nga cho rằng nhân vật này dường như đã bị bắt, ngay từ hôm Chủ Nhật.   

Thông tin này càng mang tính xác thực hơn vào lúc ông Serguei Sourovikine xuất hiện trong một đoạn video kêu gọi Viktorovich Prigozhin ngưng chiến dịch, trong bộ quân phục nhưng không đeo cầu vai. Chuyên gia về Nga, ông Stephen Hall, trường đại học Bath, xem đây như là « một điều bất thường đối với một sĩ quan cấp cao như ông. Đối với nhiều người, đây là dấu hiệu ông ấy đã bị bắt vào thời điểm đó ». Truyền thông Mỹ dẫn các nguồn tin tình báo cho rằng ông Serguei Sourovikine bị nghi ngờ gián tiếp ủng hộ Viktorovich Prigozhin, vì đã biết kế hoạch cuộc nổi loạn nhưng không có hành động gì để ngăn chặn.  

Tuy nhiên, một số chuyên gia Mỹ lưu ý, nếu vị tướng Nga này có những rắc rối với chính quyền, đó không là vì bài viết của báo Mỹ New York Times hay mối quan hệ mật thiết của ông với Prigozhin, mà « có nhiều khả năng là vì những hiềm khích tồn tại giữa ông với bộ trưởng Quốc Phòng Nga hiện nay, Serguei Shoigu ».  

Ông Jeff Hawn giải thích : « Khi còn chỉ huy chiến dịch quân sự ở Ukraina, vị tướng có biệt danh "Armaggedon – Chiến đấu đến cùng" đã ra lệnh rút quân Nga về Kherson và bắt đầu lập tuyến phòng thủ. Chính ông là người đã ra lệnh cho quân Nga chuyển từ thế tấn công sang phòng thủ. Đây có thể là một chiến lược quân sự tốt, nhưng nhìn từ góc độ chính trị, đó lại là một thất bại cho Serguei Shoigu ».  

Serguei Sourovikine : Vật tế thần hoàn hảo ?  

Từ phân tích này, Stephen Hall, cho rằng việc bắt giữ một vị tướng có ảnh hưởng như thế vào lúc này chỉ là một giả thuyết. « Tinh thần quân đội Nga đã xuống rất thấp, nếu ông Vladimir Putin tấn công vào một trong số hiếm hoi tướng cao cấp rất được các binh sĩ tôn trọng, thì điều đó sẽ còn làm cho tinh thần họ thêm bất ổn. Đây là một quyết định cần tránh vào thời điểm Ukraina mở chiến dịch phản công. »  

Trái với những tuyên truyền trên mạng xã hội Nga, giới chuyên gia Mỹ tỏ ra cẩn trọng khi cho rằng « không có cuộc thanh trừng nào đang diễn ra ». Theo quan điểm của Stephen Hall, có nhiều khả năng « chúng ta đang chứng kiến các cuộc thanh toán lẫn nhau lấy cớ vụ nổi loạn của Prigozhin ». Đây sẽ là dịp để cho nhiều người trong hàng ngũ lãnh đạo quân đội Nga tận dụng, từ cấp thấp đến cao, để đánh bật một đối thủ hay kẻ thù.  

Cũng theo nhà nghiên cứu Jeff Hawn, tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ phải chỉ định một hoặc nhiều vật tế thần. Jeff Hawn nhận định : « Việc Viktorovich Prigozhin có thể tiếp cận Matxcơva một cách dễ dàng làm lộ rõ những yếu kém của bộ Quốc phòng. Họ cần có một người có thể bị buộc tội thay cho Serguei Shoigu ».  

Valery Guerassimov đang ở đâu ?

Một nhân vật khác cũng thu hút sự quan tâm của giới quan sát : Valery Guerassimov, tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, vắng mặt bí ẩn từ một tuần qua. Nhà sử học Françoise Thom, trả lời L’Express, cho rằng giả thuyết về một cuộc mất tích cưỡng bức không phải là điều không thể. Tác giả tập sách « Tìm hiểu chủ nghĩa Putin », nhận định, « tổng thống Nga không thể công khai gạt bỏ họ, vì đó sẽ là một sự nhìn nhận cho sự thất bại của cuộc chiến, ông ấy chỉ có thể làm cho họ biến mất ».  

Tác động nào cho cuộc chiến tại Ukraina ?  

Câu hỏi đặt ra : Cuộc nổi loạn bất thành của Viktorovich Prigozhin sẽ tác động ra sao đến cuộc chiến tại Ukraina ? Nhà báo chiến trường song tịch Pháp – Ukraina, ông Cyrille Amoursky, trả lời France 24:   

« Những gì ông Putin có thể quyết định là thanh trừng bớt một bộ phận những kẻ phản trắc, những người đã quyết định đi theo Prigozhin, trong cuộc nổi loạn ngắn ngủi 24 giờ. Nhưng tôi không chắc là điều đó có một tác động lớn, ngược lại, có khả năng là ông Shoigu sẽ rời bộ Quốc Phòng và một người thân cận khác của ông Putin lên thay.  

Người ta nói đến ông Alexei Dioumine, một cựu cảnh vệ của tổng thống Nga. Đối với Ukraina, đây có thể sẽ là một tin xấu, bởi vì họ biết rõ Shoigu là người bất tài, đây là lý do chính cho cuộc nổi loạn phản đối của Prigozhin và Wagner. Do vậy, khi đưa một người khác hay Dioumine lên thay, tình thế sẽ thay đổi có thể bất lợi cho Ukraina, và có thể sẽ có một chiến lược mới gây khó khăn phần nào cho các chiến dịch đang được tiến hành tại Ukraina. »  

Bạo động ở Nanterre và mô hình cảnh sát Pháp « hung hãn »  

Tại Pháp, bạo động đã bùng lên từ hôm 28/06/2023, sau vụ Nahel, một thiếu niên 17 tuổi ở thành phố Nanterre, ngoại ô phía tây Paris bị một viên cảnh sát bắn chết vì từ chối tuân lệnh. Đây là lần thứ hai trong tháng Sáu này cảnh sát Pháp bắn chết người vì bất tuân lệnh.   

Vụ đầu tiên xảy ra ngày 14/6, tại Angouleme: Alhoussein Camara 19 tuổi bị một cảnh sát bắn tử thương trong lúc tìm cách chạy thoát trong một cuộc kiểm tra giấy tờ đi đường. Tuy nhiên, vấn đề các lực lượng an ninh sử dụng vũ khí sau khi bị từ chối tuân lệnh đang làm dấy lên nhiều chỉ trích, nhất là từ khi cho ban hành một đạo luật năm 2017, sửa đổi những quy định về phòng vệ chính đáng của cảnh sát.   

AFP dẫn các số liệu chính thức, giải thích tình trạng bất tuân lệnh đã tăng hơn 50% trong vòng 10 năm. Nhằm kềm hãm hiện tượng này, năm 2017, chính phủ thủ tướng Bernard Cazeneuve lúc bấy giờ đã cho thông qua một đạo luật « liên quan đến an ninh công cộng ». Văn bản này sửa đổi những điều kiện cho phép cảnh sát khai hỏa, cho đến lúc đó vẫn phải tuân thủ theo Luật Hình sự và nguyên tắc tự vệ hợp pháp như bao công dân khác.   

Liệu văn bản luật này có là nguồn cội của hiện tượng gia tăng các vụ bắn người của cảnh sát hay không ? Các số liệu thống kê chính thức đưa ra cho thấy, năm 2017, năm thông qua đạo luật, số vụ nổ súng của cảnh sát là 394, tăng thêm 55% so với năm 2016. Nhưng từ bốn năm qua, người ta ghi nhận tình trạng này giảm dần : Năm 2021 chỉ có 290 vụ sử dụng vũ khí, tức chỉ tăng có 13% so với năm 2016, năm trước khi luật được thông qua.  

Tuy nhiên, số vụ bắn chết người nhắm vào một phương tiện đang di chuyển, như trong trường hợp thiếu niên Nahel 17 tuổi, lại tăng lên, nghĩa là từ 2vụ trong năm 2021 lên thành 13 trong năm 2022. Trả lời nhật báo Le Temps của Thụy Sĩ, ông Sebastian Roché, nhà chính trị học, chuyên nghiên cứu về cảnh sát, cho rằng Pháp có một « mô hình cảnh sát khá hung hăng, đáng sợ hơn so với nhiều nước khác ở châu Âu, nhưng ít hơn ở Mỹ ».  

Youtube xóa ba kênh tuyên truyền của Bình Nhưỡng : Lợi bất cập hại ?  

Ngày 23/06/2023, Ủy ban Tiêu chuẩn Truyền thông Hàn Quốc thông báo chặn quyền truy cập vào các kênh của Bắc Triều Tiên trên Youtube. Quyết định được đưa ra theo yêu cầu của Cơ quan Tình báo Quốc gia (NIS) khi cho rằng Bình Nhưỡng sử dụng những kênh này để tuyên truyền cho chế độ dưới dạng vlog. Tuy nhiên, quyết định này lại khiến giới chuyên gia về Bắc Triều Tiên lo lắng.  

Từ Seoul, thông tín viên đài RFI, Celio Fioretti tường thuật :  

« "Xin chào tất cả mọi người, đây là Song A Il từ Bình Nhưỡng. Tôi được 11 tuổi và đang học lớp 5 tiểu học. Bình Nhưỡng, nơi tôi sinh sống là một thành phố tuyệt vời, bởi vì ở đó có nhiều công viên giải trí ở mọi nơi bạn đến. Vô số thứ dành cho trẻ em."   

Đoạn vidéo này, tương tự như bao mẩu video khác của kênh Sally Parks hay kênh Yumi kể từ hôm 28/6 không thể truy cập được nữa. Youtube vừa cho đóng ba kênh tuyên truyền của Bắc Triều Tiên.  

Cổng thông tin này của Mỹ không nêu rõ lý do xóa bỏ, nhưng sự việc diễn ra vào lúc Hoa Kỳ gia tăng các trừng phạt chống chế độ. Tuy nhiên, quyết định này lại "thọc gậy bánh xe" các nhà nghiên cứu và giới phân tích về Bắc Triều Tiên.  

Ông Shreyas Reddy, nhà báo cho trang mạng NK News, giải thích : "Những đoạn video này còn là một cánh cửa sổ quan trọng về Bắc Triều Tiên. Đây là một quốc gia cực kỳ khép kín và những kiểu video này là rất hữu ích để hiểu được những gì đang diễn ra thực sự ở trong nước. Chúng có thể là tuyên truyền, nhưng một nhà quan sát dày dạn kinh nghiệm có thể chắt lọc thông tin để diễn giải và hiểu nhiều hơn về Bắc Triều Tiên. Xóa bỏ hoàn toàn những đoạn video đó sẽ còn làm cho việc tìm hiểu Bắc Triều Tiên và sự trao đổi với nước này thêm phần khó khăn." »  

Cuộc chạy đua vũ khí siêu thanh tại Triển lãm hàng không và không gian Le Bourget, Paris. Các gia đình Ukraina hy vọng tìm lại thân nhân mất tích vì chiến tranh thông qua Ủy ban quốc tế về những người mất tích. Nhà máy điện hạt nhân Fukushima thải nước nhiễm phóng xạ ra biển, khẳng định « không nguy hiểm cho sức khỏe », nhưng láng giềng Trung Quốc lo ngại. Estonia hợp pháp hôn nhân đồng giới. Trên đây là những chủ đề chính trong mục tạp chí thế giới đó đây tuần này.  

Về thời sự nước Pháp, Triển lãm hàng không và không gian Le Bourget ở ngoại ô Paris, từ ngày 19/06 đến ngày 25/06/2023, đã thu hút nhiều sự quan tâm của công luận quốc tế với các loại vũ khí tối tân được ra mắt, trong bối cảnh chiến tranh Ukraina. 

Tại triển lãm, MBDA, một công ty châu Âu chuyên thiết kế, sản xuất tên lửa và các hệ thống tên lửa đã giới thiệu dự án chế tạo tên lửa phòng thủ mang tên Aquila. Tên lửa siêu thanh được cho là loại vũ khí khó có thể bắn chặn vì có tốc độ nhanh và có thể lẩn tránh được radar phòng thủ, nhưng tên lửa Aquila được thiết kế để có thể bắn chặn loại vũ khí này trong không trung. Đặc phái viên Alexandre Franck thuộc ban Pháp ngữ RFI, có mặt tại Le Bourget cho biết thêm thông tin : 

« Nga là nước đầu tiên sử dụng vũ khí siêu thanh với loại tiên lửa có độ chính xác cao Kinja ở Ukraina. Tuy nhiên, theo Matcơva, loại tên lửa đất đối không Patriot của Hoa Kỳ được triển khai ở Ukraina đã cho thấy khả năng ngăn chặn những loại vũ khí tối tân này. Theo Lionel Mazenq, đặc trách các hệ thống tương lai của công ty MBDA, những tên lửa siêu thanh vẫn là một thách thức thực sự vì chúng có thể bay nhanh và có thể tấn công. 

Ông cho biết : « Khi quan sát các tên lửa siêu thanh từ xa, rất khó biết được chúng bay đến phía chúng ta hay đến một mục tiêu khác…Sau đó, cần phải có khả năng bắn chặn chúng khi muốn phòng thủ ở những khu vực rộng lớn. Dĩ nhiên, chúng tôi hiểu là cần phải đạt được tiến bộ để có thể tiến lên trước, tìm kiếm tên lửa của đối thủ. Tên lửa của đối thủ lại bay cao, bay nhanh và có khả năng tấn công ».  

Tại triển lãm, công ty Israel Raphael bảo đảm rằng Sky Sonic, loại tên lửa siêu thanh bắn chặn tương lai sẽ là loại vũ khí tiên tiến nhất, nhưng Hoa Kỳ cũng triển khai chương trình vũ khí của mình. Công ty MBDA cũng phát triển một tên lửa bắn chặn mang tên Aquila, nhưng tên lửa này không ngăn chận được mọi mối đe dọa. Ông Lionel Mazenq nói: « Chúng tôi sản xuất các công cụ cho các lực lượng vũ trang, chứ không thể làm ra loại vũ khí có uy lực tuyệt đối có thể giải quyết mọi vấn đề. Chiến thuật vẫn có chỗ đứng trên chiến trường. Với hệ thống phòng thủ chống tên lửa siêu thanh, quỹ đạo tên lửa của đối thủ sẽ bị hạn chế. Nếu không có nhiều tên lửa để sử dụng, đối thủ sẽ buộc phải tránh các vùng đã được phòng thủ. 

Họ sẽ phải tiến gần hơn đến các điểm bắn và như vậy đặt mình vào thế dễ bị tổn thương hoặc bị phản pháp. Trên thực tế, tên lửa của chúng tôi tham gia hỗ trợ người đưa ra quyết định, bởi khi có các mối đe dọa từ vũ khí siêu thanh, chúng tôi có các biện pháp phòng thủ siêu thanh. Khi không có nhiều thời gian để phản ứng, chúng tôi đương nhiên phải hỗ trợ những người đưa ra quyết định (trên chiến trường).  

Với vũ khí siêu thanh, cuộc chạy đua vũ trang đã trở lại, hệ thống phòng thủ siêu thanh Aquila của MBDA có thể được đưa vào sử dụng trong 10 năm tới và đòi hỏi một nguồn lực tài chính lớn, cho nên cần phải được các nước châu Âu chia sẻ. » 

Aquila là một dự án chế tạo vũ khí nằm trong chương trìnhHypersonic Defense Interceptor, quy tụ 19 doanh nghiệp Pháp, Đức, Ý và Hà Lan cùng hàng chục doanh nghiệp chế tạo khác. Ủy Ban Châu Âu sẽ phải thông qua chương trình, với trị giá có thể lên đến 80 triệu euro.  

Làm sao tìm kiếm những người mất tích về chiến tranh Ukraina ?

Về chiến tranh Ukraina, hàng chục ngàn người hiện đã mất tích. Có người bị bỏ tù, có người thì đã bị giết hại, khiến nhiều người không rõ số phận của những thân nhân của họ giờ ra sao. Tại La Haye ở Hà Lan, Ủy ban quốc tế về những người mất tích (ICMP), một tổ chức liên chính phủ, đã hỗ trợ tìm kiếm, xác định những người mất tích trong các cuộc xung đột từ chiến tranh ở Nam Tư cũ. Tổ chức này đã đề xuất hợp tác với Ukraina. Bảy phụ nữ, một số là thành viên của các tổ chức phi chính phủ, đã có mặt tại trụ sở của ICMP, để yêu cầu chính phủ có biện pháp giúp họ tìm lại thân nhân mất tích trong cuộc chiến ở Ukraina.  

Từ La Haye, thông tín viên RFI Stéphanie Maupas tường trình :   

« Bảy phụ nữ đã kể về cuộc đấu tranh của chính họ và cũng là của hàng triệu người khác, đang chờ, hy vọng rằng những người thân bị mất tích có thể trở về, thường là nam giới. Họ là những người con, người cha, người chồng đi chiến đấu, nhưng gia đình hiện nay không có tin tức gì. Bảy phụ nữ này đã đề nghị một cách tiếp cận nhân văn hơn, hiệu quả hơn đối với những người bị mất tích. Đại diện của tổ chức phi chính phủ Media Initiative for Human Rights (MIHR), bà Olena Bieliachkova, yêu cầu các chính phủ thông qua một thỏa thuận hợp tác với Ủy ban quốc tế về những người mất tích.   

« Một số người sẽ được chôn cất vô danh bởi vì ADN của gia đình họ không có trong hệ thống. Đây là một quá trình khá phức tạp và kéo dài. Đó là lý do vì sao chúng tôi thấy rất quan trọng cần hợp tác với ICMP, để ủy ban có thể làm việc tại các hố chôn tập thể, với những thi thể bị chôn ở đó, lấy ADN để có thể xác định danh tính của người đó. »   

Trong cuộc hội đàm trực tuyến từ Kiev, thứ trưởng bộ Tư Pháp Ukraina đã hứa hẹn sẽ thúc đẩy việc ký thỏa thuận với Ủy ban để đẩy nhanh việc tìm kiếm những người mất tích. »

Estonia, nước Baltic đầu tiên cho phép hôn nhân đồng giới   

Vẫn về thời sự châu Âu, Quốc Hội Estonia hôm thứ Ba, 20/06/2023, đã thông qua một luật hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới kể từ 01/01/2024.  Sau khi luật được thông qua với 55 phiếu thuận và 34 phiếu phản đối, thủ tướng Estonia Kaja Kallas đã tuyên bố rất tự hào về nước của bà. Từ nay, Estonia trở thành quốc gia vùng Baltic đầu tiên, cho phép các cặp đôi đồng giới được kết hôn và hưởng tất cả các quyền lợi như các cặp khác giới.  

Từ Vilnius, thông tín viên RFI Marielle Vitureau tường trình :   

« Đây là một sự kiện lịch sử, những người ủng hộ hôn nhân đồng giới không có từ nào để diễn tả lá phiếu của Quốc Hội Estonia. Chín năm sau khi hợp pháp hóa kết hợp dân sự cho tất cả các cặp. Estonia đã tiến thêm một bước nữa.  Đây là một chiến thắng đối với Aili Kala, thuộc hiệp hội những người đồng giới. Bà nói : « Điều này có nghĩa là những người đồng giới có thể có cuộc sống hôn nhân được nhà nước bảo vệ. Điều này cho xã hội thấy rằng tất cả gia đình đều bình đẳng ».  

Hôn nhân cùng giới đã được ghi vào thỏa thuận liên minh giữa 3 đảng tự do của chính phủ Estonia từ tháng Tư. Ngoài luật này, nghị viện cũng đã thông qua các nghị định được áp dụng đối với luật kết hợp dân sự, mà phe đối lập bảo thủ vẫn luôn phản đối. Điều này có nghĩa là các cặp đôi đồng tính sẽ có lựa chọn. Lá phiếu này cũng mang tầm vóc địa chính trị. Bà Aili Kala cho rằng : «Có nhiều biện pháp để chỉ ra rằng xã hội của chúng tôi là xã hội phương Tây, dĩ nhiên hôn nhân cùng giới là một trong những biện pháp đó ».   

Đây là một thông điệp mạnh được gửi đi trong vùng Đông Âu, vốn vẫn còn rất bảo thủ. Kết hợp dân sự đối với các cặp đôi đồng giới vẫn chưa được hợp pháp ở Litva hay Latvia. »  

Fukushima xả nước nhiễm phóng xạ, khiến láng giềng Trung Quốc lo ngại

Nhìn sang châu Á, nhà máy điện hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản dự trù xả ra biển hàng triệu tấn nước đã qua xử lý, vốn được dùng để làm nguội các lò phản ứng hạt nhân. Chính quyền Nhật Bản khẳng định rằng loại nước thải này, có chứa đồng vị phóng xạ tritium và có thể là các dấu vết phóng xạ khác, không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Thế nhưng, dự định của Nhật khiến các nước láng giềng lo ngại. Tại Trung Quốc, một số người đã bắt đầu đi mua muối để phòng vệ. Thông tín viên RFI Stéphane Lagarde cho biết tình hình ở Bắc Kinh.     

« Hiện mọi người vẫn chưa đổ xô đi mua muối như ở Hàn Quốc, nhưng một số người đã quyết định có hành động trước khi nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi xả nước ra biển. Từ vài ngày qua, cô thu ngân tại một siêu thị nhỏ, gần công viên Nhật Đàn ở Bắc Kinh chứng kiến nhiều người đến mua muối. Cô cho biết : « Sáng nay, các kệ hàng chất đầy muối, nhưng giờ thì không còn gì cả, nhưng chúng tôi sẽ bổ sung hàng trong vài ngày tới. Đó là muối từ hồ nên bán rất nhanh. Vì chuyện xảy ra ở Nhật Bản nên chúng tôi đã bán sạch muối. Tôi cũng đã mua 20 gói muối.  

Cho đến hiện nay, những trường hợp mua muối tích trữ vẫn hiếm gặp ở Trung Quốc và hiện chưa có tình trạng hoảng loạn về muối như vào năm 2011, khi tai nạn hạt nhân ở Fukushima xảy ra. Lúc đó, toàn bộ người dân các vùng bờ biển phía đông Trung Quốc cho rằng, do thiếu muối i ốt, có thể dùng muối nấu ăn để  tự bảo vệ khỏi nhiễm phóng xạ.   

Ngày nay, khi mua muối, người ta quan tâm đến chất lượng của muối hơn là nguồn gốc. Một nhà buôn muối ở Bắc Kinh cho biết xu hướng hiện nay là muối có nguồn gốc từ núi. Ông nói : « Muối của chúng tôi đến từ vùng Tây Tạng, không có chứa chất gây ô nhiễm. Đó là lý do vì sao mà gần đây doanh số bán hàng đã tăng lên. Chúng tôi bán hơn 2.000 bao muối mỗi tuần.Tuy nhiên, về muối biển thì tôi không rõ, nhưng mọi người có biết họ nói gì về muối biển hiện nay không ? »  

« Liệu tôi có phải tích trữ muối do tình hình ở Nhật Bản hay không ? » Đây là câu hỏi mà nhiều người đưa ra trong các bình luận trên mạng xã hội Vi Bác (Weibo).   

Giới ngoại giao Trung Quốc đã nhiều lần chỉ trích chính quyền Nhật Bản về điều mà họ cho là một « rủi ro không thể đảo ngược được đối với việc hủy hoại đáy đại dương ». Hiện nay, thông điệp này có vẻ như là để gửi ra bên ngoài Hoa Lục hơn là hướng đến  công luận Trung Quốc. »  

Ngày 13/06/2023, Paris cáo buộc Matxcơva mở chiến dịch « Doppelganger » mạo danh bộ Ngoại Giao Pháp loan tin giả, lập những trang mạng giả, nhái những website của bốn tờ báo lớn của Pháp nhằm mục đích tuyên truyền hướng dẫn công luận về chiến tranh Ukraina. Truyền thông Đức cũng là nạn nhân của « Doppelganger »

Trung Quốc đã có « hàng giả, hàng nhái » thì Nga có những « trang mạng giả », « nhái » những website của truyền thông quốc tế, để bôi nhọ Ukraina, thổi phồng thành tích của quân đội Nga, làm nhụt trí đối phương, để quảng bá tính chính đáng từ việc Matxcơva mở « chiến dịch đặc biệt » tại Ukraina. Bốn tờ báo Pháp, Le Parisien, Le Figaro, Le Monde và 20 Minutes cũng như chính trang chủ của bộ Ngoại Giao Pháp là những mục tiêu của chiến dịch quy mô mang tên « Doppelganger ».

Vậy Nga mở chiến dịch tấn công nước Pháp trên mạng bằng cách nào ?

Theo bộ Ngoại Giao Pháp, Nga mở những trang web giả, giống gần như hai giọt nước so với các trang chủ của những mục tiêu mà Matxcơva nhắm tới. Phải tinh ý lắm thì mới thấy được tên miền có một chút khác biệt. Trên những trang « nhái » này, đăng toàn những « bài báo giả », đôi khi bằng một thứ ngôn ngữ « thô thiển » nhưng miễn làm sao để chúng được phổ biến trên các mạng xã hội.

Thí dụ với « Doppelganger », các « hướng dẫn viên » công luận của Nga đã « thổi » những thông tin cần thiết để người đọc sơ ý hiểu rằng vụ thảm sát tại Bucha, ngoại thành thủ đô Kiev hồi tháng 3/2022 là một « màn dàn dựng » để gieo tiếng ác cho quân Nga. Cũng có lúc « Doppelganger » là công cụ để bôi nhọ tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky với những độc giả Pháp ngữ…

Không chỉ tấn công vào các tờ báo của Pháp, của Đức, « Doppelganger » còn mạnh dạn mạo danh website của bộ Ngoại Giao Pháp. Trang giả này hôm 29/05/2023 đưa tin chính phủ Pháp thu th