Tạp chí đặc biệt

Trong lịch sử Thế Vận Hội, nữ vận động viên điền kinh Micheline Ostermeyer là người duy nhất vừa ngự trị trên các sân vận động, vừa là một nghệ sĩ dương cầm chinh phục khán giả khó tính của dòng nhạc cổ điển tại những nhà hát giao hưởng của Pháp và châu Âu.

Ba huy chương Olympic : 2 vàng và 1 đồng

« Trước sự chứng kiến của Quốc Vương và Hoàng Hậu Anh, 82. 000 khán giả và 6.000 vận động viên từ khắp nơi trên thế giới tề tựu về Luân Đôn dự lễ khai mạc Thế Vận Hội lần thứ 14 (...) Trong môn thi đấu đầu tiên, môn ném đĩa nữ,  nữ vận động viên người Ý Edera Cordiale Gentile đang dẫn đầu (...) về hạng ba, là nữ vận động viên Pháp, Jacqueline Mazéas (...) Nhưng giờ đây nhà vô địch của Pháp Micheline Ostermeyer nhập cuộc! Và thưa quý vị. cô phá kỷ lục của Pháp, đoạt chức vô địch Olympic … Chiến thắng đầu tiên của Pháp » Thế Vận Hội Luân Đôn 1948.

Trên đây là tường thuật trên đài phát thanh Pháp về sự kiện Olympic Luân Đôn. Micheline Ostermeyer tỏa sáng. Bà ra về với hai huy chương vàng và một đồng.

Bốn ngày sau khi đoạt huy chương vàng ở môn ném đĩa, Micheline bất ngờ đoạt luôn chức vô địch ở môn ném tạ và lại rạng rỡ bước lên bục cao nhất để nhận chiếc huy chương vàng. Giới hâm mộ thể thao Pháp lại được tin : 

« Micheline Ostermeyer, với thành tích 13 mét 75, đoạt chức vô địch Olympic. Lần thứ nhì bà bước lên bục cao nhất để nhận giải thưởng trong tiếng quốc ca La Marseillaise, cờ Pháp bay cao trên bầu trời Olympic ».

Năm 1948 cũng là lần đầu tiên trong lịch sử Olympic phụ nữ được tham gia bộ môn này và chiếc huy chương đầu tiên đã được trao tặng cho Micheline Ostermeyer.

Một bản giao hưởng ở hậu trường sân vận động Luân Đôn

Trong những giờ phút thư giãn, Micheline Ostermeyer chơi đàn và đã tặng cho các đồng đội một buổi hòa nhạc dương cầm đáng ghi nhớ trước khi Micheline trở lại sân vận động, nhưng lần này là để thi đấu ở môn nhẩy cao …

Ignace Heinrich, nam vận động viên điền kinh cùng dự Olympic Luân Đôn kể lại :

« Tôi còn nhớ khi Micheline bước vào sân vận động : tôi khuyến khích cô ấy cố gắng lên, thi thố tài năng hết mình. Micheline trả lời ngắn gọn : ‘không lo’. Đấy là phong cách của cô ấy. Cô không có gì để mất, không sợ gì cả và quyết chí đi đến cùng ».

Micheline Ostermeyer ra về với một chiếc huy chương đồng. Nhiều năm sau, bà rất hãnh diện với thành tích ba chiếc huy chương Olympic Luân Đôn :   

« Tôi rất hạnh phúc đến Luân Đôn tranh tài, tôi đã được tham dự cuộc chơi và may mắn là đã khá thành công. Tôi đã cố gắng hết sức mình, nên không ân hận về điều gì. Ở môn nhảy cao, tôi về hạng ba và tôi biết là không thể nào vượt qua được hai vận động viên đã đoạt huy chương vàng và bạc. Olympic tại Luân Đôn năm 1948 là một kỷ niệm rất đẹp ».

Nữ vận động viên Pháp Paule Laurent rất khâm phục một nhà thể thao đàn chị : « Micheline là người đầy nghị lực để thi đấu. Mục đích của bà là phải thắng, cho nên bà đã chuẩn bị rất kỹ mỗi lần ra sân vận động để thi đấu cũng như trước những buổi hòa nhạc trên sân khấu. Bà luôn tìm đến gần nhất với sự hoàn hảo ».

Âm nhạc, tình yêu ban đầu

Micheline Ostermeyer sinh năm 1922 tại một thành phố nhỏ ở miền bắc nước Pháp. Mẹ là nhạc sĩ dương cầm, âm nhạc là dấu ấn của gia đình bên ngoại còn bên nội đã truyền lại cho bà niềm đam mê thể thao.

Trong Thế Chiến Thứ Hai gia đình bà sang định cư ởTunis. Micheline đỗ thủ khoa tú tài 1và cùng lúc đoạt luôn 5 danh hiệu vô địch điền kinh của Tunisie. Không chỉ có thế, cô con gái trong gia đình Ostermeyer còn đoạt giải nhất Học Viện Âm Nhạc Tunis và đã sớm thành danh trong làng âm nhạc cổ điển. Micheline được mời biểu diễn tại những phòng nhạc uy tín nhất của thủ đô Tunis và đã nhiều lần thu âm các chương trình nhạc cổ điển cho Đài Phát Thanh Quốc Gia.

Kết thúc chiến tranh cùng gia đình trở lại Paris, Micheline ghi danh vào Nhạc Viện Paris rồi cô mon men đến gõ cửa Hiệp Hội Điền Kinh Quốc Gia Pháp. Khi biết Micheline là « nhạc sĩ dương cầm », không ít người trong hội « phì cười » và khiêu khích nhìn vào đôi tay của nhạc sĩ dương cầm này. 

Micheline Ostermeyer biết rằng cách trả lời duy nhất là những thành tích của bà trên sân vận động. Chỉ vài tháng sau, Micheline Ostermeyer đoạt chức vô địch toàn quốc môn ném tạ.

Năm 1947 là thời điểm Micheline vừa chuẩn bị đại diện cho nước Pháp ở Thế Vận Hội Luân Đôn, vừa biểu diễn hòa nhạc ở nhà hát nổi tiếng Salle Gaveau Paris…

Sau thành công sáng chói ở Olympic Luân Đôn, Micheline Ostermeyer quay trở về với « tình yêu ban đầu » là âm nhạc. Kể từ năm 1951 bà không còn thi đấu.

Thế nhưng, do cuộc sống gia đình, nhiều lần phải theo chồng ra nước ngoài  Micheline phải tạm rời xa ánh sáng đèn màu của những phòng hòa nhạc nổi tiếng ở châu Âu. Bà dạy đàn để kiếm sống. Bà về giảng dạy tại trường nhạc ở thành phố Lorient vùng Bretagne, tây bắc nước Pháp. Micheline Ostermeyer giọng nói đượm buồn tâm sự :  

« Về đời sống của mình trong thế giới âm nhạc, tôi không tiếc nuối gì cả. Tôi luôn được sống và vẫn sống cùng với âm nhạc. Tôi dạy đàn để kiếm sống, nên thường đứng bên cạnh chiếc dương cầm nhiều hơn là được ngồi trước nhạc cụ này ».

Ngoài đời, Micheline Ostermeyer gặp nhiều bất hạnh : Chồng bà mất sớm rồi đến lượt con trai bà tử vong. Trong nỗi khổ đau tột cùng, âm nhạc là người bạn trung thành giúp bà đi đến cuối cuộc đời. Micheline Ostermeyer tâm sự :

« Nói đến những bất hạnh, quả thực là tôi đã trải qua nhiều khổ đau, tôi còn sống được là nhờ có âm nhạc. Không hiểu rằng những người khác thì sao và làm sao để sống như thế nào nếu chúng ta không thể thả hồn mình vào âm nhạc. Tôi đã lớn lên cùng với âm nhạc và đây là người bạn đồng hành cho giúp chấp nhận những mất mát, chấp nhận bị chia cách khỏi những người từng cùng tôi sống vì âm nhạc »

Micheline từ bỏ thành phố Lorient, trở về sống và giảng dậy tại học việc âm nhạc ở Saint Germain en Laye, ngoại ô Paris. Tại đây bà đã đào tạo nhiều thế hệ các nhạc sĩ dương cầm chuyên nghiệp, như nữ nghệ sĩ piano Hélène Berger. Khi đã thành danh, Hélène Berger trong một cuộc trả lời phỏng vấn nhớ về người thầy cũ của mình với những hình ảnh đẹp : 

« Cái bóng của Micheline không quá lớn để đè nặng lên đôi vai của những người học trò. Bà có tất cả : nào là nghị lực, nào là chất nhạc trong hơi thở, sự tinh tế khi bà truyền đạt nghệ thuật này cho các thế hệ đi sau. Và bà yêu âm nhạc, yêu những gì cao đẹp trong âm nhạc vô cùng. Theo học với bà, âm nhạc là sợi chỉ kết nối hai trái tim chúng tôi. Tất cả vì âm nhạc và chỉ có âm nhạc mà thôi ».

Micheline Ostermeyer mất năm 2001, đúng 50 năm sau khi bà từ gã các sân vận động. Ngày nay trên toàn quốc hiện có hơn 30 con đường và hàng chục các sân vận động, các cơ sở hạ tầng thể thao mang tên bà.

Giải bóng đá EURO 2024 diễn ra sôi nổi với đội tuyển Pháp lọt vào đến bán kết, kỳ Thế Vận Hội 2024 - sự kiện quốc tế lớn nhất Pháp từng tổ chức - đang đến gần, kỳ nghỉ hè cũng bắt đầu … nhưng dường như không gì át được những tin tức nóng hổi về kỳ bầu cử Hạ Viện Pháp, với nỗi lo đảng cực hữu Pháp Tập Hợp Dân Tộc (Rassemblement national - RN) thân Nga, bài ngoại, kỳ thị chủng tộc … giành đa số tuyệt đối ở Hạ Viện và chức thủ tướng.

Thế nhưng, nước Pháp nói riêng và Liên Âu cũng như nhiều đồng minh của Pháp đã thở phào trút được gánh nặng, bởi đảng Tập Hợp Dân Tộc cuối cùng chỉ về thứ ba trong vòng hai bầu cử Hạ Viện, không những không đạt được đa số tuyệt đối như họ kỳ vọng và như kết quả của các cuộc thăm dò ý kiến, mà còn thua cả liên minh cánh trung Ensemble- Đồng Hành, trong đó có đảng của tổng thống Macron.

Do không có đảng hay liên minh nào có đa số tuyệt đối ở Hạ Viện để giành được chức thủ tướng, nên hiện giờ chính trường Pháp vẫn trong cảnh « 9 người 10 ý » về việc chọn thủ tướng. Chưa có nhân vật cụ thể nào hoặc người của đảng/liên minh nào được xem là có thể được cả tổng thống và đa số dân biểu ở Hạ Viện chấp nhận để lãnh đạo chính phủ và lập nội các mới.

Tình hình càng thêm căng thẳng, tổng thống Macron lại bị xem là « đổ thêm dầu vào lửa » : hôm 10/07, tổng thống gửi thư ngỏ đến người dân Pháp, thông qua báo chí địa phương, khẳng định « không ai chiến thắng » trong kỳ bầu cử vừa qua, và kêu gọi các chính đảng « xây dựng một đa số vững chắc » ở Hạ Viện dựa trên « các giá trị Cộng Hòa rõ ràng ». Tổng thống Macron khẳng định không vội bổ nhiệm thủ tướng, mà sẽ đợi đến khi nào các lực lượng chính trị tại Hạ Viện « đạt thỏa hiệp » êm thấm và với tinh thần các bên đều được tôn trọng.

Nhiều người thậm chí còn lo ngại sẽ xảy ra xung đột xã hội liên quan đến việc bổ nhiệm thủ tướng. Chẳng hạn, nhiều nghiệp đoàn, trong đó có CGT, một trong những nghiệp đoàn lớn hàng đầu tại Pháp, kêu gọi biểu tình gần trụ sở Quốc Hội ở Paris vào hôm 18/07, ngày Hạ Viện họp phiên toàn thể đầu tiên để bầu chọn chủ tịch Hạ Viện, 1 trong 4 nhân vật quyền lực nhất nước Pháp, chỉ sau tổng thống, chủ tịch Thượng Viện và thủ tướng. Trên đài LCI ngày 11/07, tổng thư ký nghiệp đoàn CGT, Sophie Binet, muốn huy động « áp lực từ nhân dân » để buộc tổng thống Macron chọn người của liên đảng cánh tả Mặt trận Bình dân Mới, lực lượng về đầu trong kỳ bầu cử Hạ Viện, làm thủ tướng, điều mà nhiều chính trị gia và đảng hay liên minh tại Hạ Viện đã thẳng thừng bác bỏ.

Chọn lựa ứng viên : Một sai lầm khiến đảng Tập Hợp Dân Tộc trả giá đắt

Về phía đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc (Rassemblement national - RN), sau những ngỡ ngàng, thất vọng, cay đắng, ban lãnh đạo đảng của bà Marine Le Pen, người đang kỳ vọng sẽ giành chức tổng thống Pháp vào năm 2027, đã có những phát biểu lý giải về kết quả không được như mong muốn.

Ngoài việc « đổ lỗi » cho các đảng hoặc liên minh đối lập về chiến thuật rút lui ở vòng 2 để dồn phiếu bầu cho đối thủ của ứng viên phe cực hữu Tập Hợp Dân Tộc, chủ tịch đảng Jordan Bardella cũng đã tự kiểm điểm, công khai nhận lỗi vì đã để xảy ra tình trạng một số ứng viên có những phát biểu không khéo léo, dẫn đến phản ứng của các phe đối thủ và trong công luận. Trên thực tế, trong số hơn 400 ứng viên của đảng RN, trang truyền thông độc lập Mediapart phát hiện có hơn 100 người đã có các phát biểu mang tính thù hận, phân biệt đối xử với người đồng tính, kỳ thị sắc tộc, bài Do Thái, bài ngoại, hoặc từng tham gia các tổ chức theo chủ nghĩa dân tộc bạo lực, hoặc đã bị tư pháp xét xử …

Bardella, người vuột mất cơ hội làm thủ tướng Pháp thay Gabriel Attal, thừa nhận, đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc đã không thể kiểm tra hết lý lịch của từng ứng viên, nhưng thanh minh là đó chỉ là những trường hợp cá biệt chứ không phải đường hướng chính trị của đảng. Trong khi đó, giám đốc điều hành đảng RN, Gilles Pennelle, thậm chí đã từ chức. Ông là người đã được giao nhiệm vụ tìm kiếm các ứng cử viên đáng tin cậy trong trường hợp có bầu cử lập pháp trước thời hạn. Ngờ đâu, quá khứ của một số ứng viên dân biểu của đảng này đã bị nhiều cư dân mạng và giới báo chí Pháp « soi xét » kỹ càng.

Khác với những chính trị gia của các đảng truyền thống khác, kỹ năng giao tiếp, ứng xử trước cử tri, báo giới dường như vẫn là khiếm khuyết của nhiều nhà tranh đấu cực hữu được đảng RN tuyển làm ứng viên dân biểu. Nhiều người bị xem là thiếu chuyên nghiệp, thiếu sự chuẩn bị, chưa sẵn sàng cho chức dân biểu. RFI Pháp ngữ ngày 10/07 trích dẫn đài France Bleu cho biết có 21 ứng viên đã từ chối, hoặc nhận lời rồi lại hủy tranh luận trên các kênh truyền hình địa phương của France Bleu. Một số người thậm chí còn bị xem là « ứng viên ma » của đảng Tập Hợp Dân Tộc vì chưa từng hoặc hầu như không vận động tranh cử ở các địa hạt bầu cử.

Thất bại ở Pháp, đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc tìm chỗ đứng tại Nghị Viện Châu Âu

Không còn cơ may được bổ nhiệm làm thủ tướng Pháp như từng kỳ vọng trong kỳ bầu cử lập pháp trước thời hạn, Jordan Bardella, chủ tịch đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc chuyển hướng sang củng cố vị thế tại Nghị Viện Châu Âu. Chưa đầy một ngày sau khi có kết quả bầu cử Hạ Viện Pháp, theo AFP, một nghị sĩ châu Âu của đảng RN hôm 08/07 cho biết Đảng cực hữu Pháp Tập Hợp Dân Tộc - Rassemblement - RN gia nhập liên minh do thủ tướng Hungary Orban thành lập có tên gọi « Những người yêu nước vì châu Âu »và Jordan Bardella sẽ làm chủ tịch nhóm chính trị mới này tại Nghị Viện Châu Âu.

Quy tụ 84 nghị sĩ của các đảng cực hữu của 12 nước Liên Âu, trong đó có đảng RN của chính trị gia Pháp Marine Le Pen, đảng Fidesz của Viktor Orban, đảng FPO của Áo và đảng dân túy ANO của cựu thủ tướng CH Séc Andrej Babis …, nhóm « Những người yêu nước vì châu Âu »trở thành lực lượng chính trị mạnh thứ ba tại Nghị Viện Châu Âu, trên cả nhóm chính trị Renew mà đảng của tổng thống Pháp tham gia. Tham vọng của phe cực hữu này tại Nghị Viện Châu Âu là mở mang ảnh hưởng để chống viện trợ quân sự cho Ukraina, chống nạn di cư mà họ xem là « bất hợp pháp », bảo vệ mô hình « gia đình truyền thống ».

Từ Bruxelles, thông tín viên Pierre Benazet giải thích :

« ‘‘Những người yêu nước vì châu Âu” muốn bảo vệ các giá trị của dân tộc và chủ quyền của các quốc gia trước một châu Âu có tư tưởng liên bang mạnh. Nhóm này muốn sử dụng toàn bộ trọng lượng chính trị của họ để cải tổ các chính sách di dân hoặc Thỏa ước Xanh của Liên Âu. Nhưng để làm được điều này, họ cần các chức chủ tịch hoặc phó chủ tịch của các ủy ban của Nghị Viện Châu Âu. Và cho đến nay, nhóm Bản Sắc Và Dân Chủ (ID) mà họ từng là thành viên thì vẫn bị chặn không cho tham gia bất kỳ đa số chính trị nào.

Nghị sĩ Gerolf Annemans của đảng cực hữu chủ trương đòi độc lập của vùng nói tiếng Hà Lan ở Bỉ, Vlaams Belang, thì cho rằng nhóm này có tính đại diện rất cao, vì quy tụ 84 nghị sĩ thuộc 12 quốc tịch. Ngăn chặn, không cho họ tham gia bất kỳ đa số chính trị nào, có thể bị xem là phủ nhận nền dân chủ và là dấu hiệu coi thường hàng triệu cử tri châu Âu.

Nghị sĩ này nói : “Phân chia số ghế và chức vụ theo số lượng nghị sĩ là một nguyên tắc về dân chủ. Tôi xin nhắc lại đó là nguyên tắc dân chủ. Tôi cũng hy vọng rằng việc đây là nhóm lớn thứ ba có thể tạo ấn tượng. Việc loại trừ chúng tôi ra khỏi các chức trách của Nghi Viện Châu Âu, thậm chí dựa trên việc biểu quyết, cũng sẽ là một vụ tai tiếng về tính dân chủ”.

Hiện tại, phe hữu của cánh hữu đang bị phân tách thành từng nhóm nhỏ tại Nghị Viện Châu Âu, nhưng tình hình có thể thay đổi, nhất là nếu nhóm này thành công trong việc thu hút được đảng cực hữu của thủ tướng Ý Giorgia Meloni hoặc đảng cực hữu Pháp luật và Công lý của Ba Lan ».

Sau 32 năm tồn tại, báo Moscow Times bị cấm hoạt động tại Nga

Danh sách các cơ quan truyền thông Nga không còn được hoạt động tại Nga không ngừng được bổ sung kể từ khi nổ ra chiến tranh Ukraina : nổi tiếng nhất là « Novaya Gazeta Europe », « Meduza », « The insider », « Radio Free Europe ». Nạn nhân mới nhất là báo Moscow Times (thời báo Matxcơva), ra đời hồi năm 1992 với hai phiên bản tiếng Nga và tiếng Anh. Sau khi bị xem là « tác nhân » nước ngoài, Moscow Times nay lại « không được hoan nghênh » ở Nga, có nghĩa là báo này bị cấm mọi hoạt động trên lãnh thổ Nga.

Từ Matxcơva, thông tín viên Anissa El Jabri cho biết thêm :

« Từ năm 2022, đội ngũ của Moscow Times đa phần được đặt ở nước ngoài. Đến năm 2023, tờ báo bị xem là « tác nhân nước ngoài », và nay là « không được hoan nghênh ». Đây là lộ trình quen thuộc thường thấy dành cho các cơ quan truyền thông độc lập ở Nga thời chiến tranh Ukraina.

Hậu quả thì ai cũng biết rõ và cần được xem xét một cách nghiêm túc, bởi vì bị dán nhãn « không được hoan nghênh » là phải gánh những hậu quả nặng nề : hoạt động bị cấm ở Nga và các nhà báo bị kết án tù. Thậm chí những người chia sẻ nội dung của báo đăng trên mạng cũng bị truy tố.

Cũng như các phương tiện truyền thông khác, Moscow Times sẽ tiếp tục duy trì, nhiều nhất có thể, mối liên hệ với các nguồn tin từ bên ngoài. Một trong những nhà báo nắm rõ nhiều thông tin nhất về giới quyền lực khẳng định là việc xếp Moscow Times vào danh sách không được hoan nghênh sẽ không khiến các nhà báo dừng công việc của họ.

Trong thông cáo lý giải quyết định của mình, Văn phòng công tố viên trưởng của Nga chỉ trích tờ báo đưa tin về cuộc chiến ở Ukraina, cáo buộc Moscow Times đăng tải những thông tin không có ý nghĩa xã hội và không đáng tin cậy nhằm làm mất uy tín các hoạt động của chính phủ.

Việc dán nhãn « không được hoan nghênh » bắt đầu từ năm 2015 ở Nga. Việc này cũng được sử dụng để đàn áp các tổ chức phi chính phủ ».

Thăm Nga và Áo, thành viên Liên Âu, thủ tướng Ấn Độ tìm cách « quyến rũ » hai khối đối địch

Trong tuần qua, thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã có chuyến thăm Nga và Áo - một thành viên của Liên Âu. Đây được xem như vòng công du để quyến rũ hai khối đối địch nhau, nhất là về cuộc chiến Ukraina. Thủ tướng Ấn Độ đã khiến phương Tây lo ngại về sự gần gũi với chế độ Putin. Ông Modi còn bị tổng thống Ukraina lên án là « phá hoại hòa bình ». 

Từ Bangalore, thông tín viên Côme Bastin ngày 10/07/2024 gửi về bài tường trình :

« Ấn Độ « có chân » trong cả hai phe và thể hiện điều đó. Thủ tướng Narendra Modi đã chọn Nga cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên kể từ khi ông bắt đầu nhiệm kỳ thủ tướng thứ ba hồi tháng 06/2024. Ông Modi không để lọt ra bất cứ thông tin quan trọng nào về chuyến thăm này trong bối cảnh thương mại giữa Ấn Độ và Nga đã gia tăng mạnh kể từ khi phương Tây ban hành các biện pháp trừng phạt Matxcơva.

Hôm thứ Hai, Hoa Kỳ đã bày tỏ mối quan ngại về tình hữu nghị mà tổng thống Nga Vladimir Putin và thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi thể hiện. Ông Modi được trao tặng huân chương danh giá nhất của Nga. Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky thì coi ​​là khi ôm tên tội phạm khát máu ở Matxcơva, nhà lãnh đạo của nền dân chủ đông dân nhất thế giới đã « tàn phá hòa bình ».

Giới ngoại giao Ấn Độ dường như chưa sẵn sàng « buông » mối quan hệ với Nga, nhưng cũng biết rằng họ như đang đi trên dây. Đến thăm Áo vào thứ Tư tuần nay, chuyến thăm Áo lần đầu tiên của một vị thủ tướng Ấn Độ tính từ 40 năm trở lại đây, Narendra Modi nhắc lại rằng « chiến tranh không phải là giải pháp ». Thủ tướng Áo thì bảo đảm là đã thảo luận về chiến tranh Ukraina với đồng nhiệm Ấn Độ Narendra Modi và có hỏi về lập trường của Nga, nhưng không cho biết thêm chi tiết ».

Hàng hóa của Bắc Triều Tiên chuẩn bị được bán ở Nga ?

Các công ty của Bắc Triều Tiên đang hướng tới thị trường Nga. Một thương hiệu xà phòng/xà bông của Bắc Triều Tiên đã nộp hồ sơ xin cấp phép để sản phẩm của họ được bày bán tại các cửa hàng ở Nga.

Từ Seoul, thông tín viên Celio Fioretti ngày 10/07 giải thích :

« Ryongaksan, thương hiệu số một về xà phòng và dầu gội đầu ở Bắc Triều Tiên, có thể sẽ sớm được xuất khẩu. Công ty đã nộp đơn xin cấp phép lên chính quyền Tatarstan, một trong những nước Cộng Hòa của Liên bang Nga. Khi hai nước Nga - Triều đã tăng cường các mối liên hệ, thì giao thương giờ đây có vẻ sẽ thuận lợi hơn.

Ryongaksan không phải là công ty đầu tiên của Bắc Triều Tiên thử thâm nhập thị trường Nga. Một công ty bảo hiểm của Bắc Triều Tiên từng nộp đơn xin cấp phép để đến kinh doanh tại Nga hồi tháng 11/2023, nhưng cho đến nay vẫn chưa có thông tin hồ sơ đã tiến triển đến đâu.

Một cuộc triển lãm các sản phẩm của Bắc Triều Tiên thậm chí còn được tổ chức ở Vladivostok, miền đông nước Nga. Khoảng 60 sản phẩm đã được trưng bày, trong đó có túi xách làm bằng da đà điểu và đồ chơi hình tên lửa.

Đối với chế độ Kim Jong Un, những hoạt động xuất khẩu hàng hóa kiểu này là một phương tiện để đa dạng hóa nguồn tài chính. Hiện giờ vẫn còn phải chờ xem liệu những sản phẩm này có thể thu hút người tiêu dùng Nga hay không, cả về giá cả và chất lượng. Hàng Bắc Triều Tiên có thể sẽ phải vất vả cạnh tranh với sản phẩm nội địa Nga và những hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc ».

Nếu có một sự công bằng trong thế giới thể thao, Marie Marvingt (1875-1963) chắc hẳn là vận động viên duy nhất thu hoạch rất nhiều huy chương Olympic mùa hè và mùa đông : Bà là một vận động viên bơi lội ngoại hạng, là phụ nữ đầu tiên thực hiện cuộc đua xe đạp vòng quanh nước Pháp, là một nhà leo núi giàu kinh nghiệm và trượt tuyết rất giỏi. 

Marie nắm giữ 17 kỷ lục thế giới trong nhiều môn thể thao, trên dưới 20 huy chương vàng ở các môn trượt tuyết, trượt băng nghệ thuật, trượt xe lòng máng - bobsleigh. Ngoài đời, bà là một vị nữ anh hùng trong hai cuộc Đại Chiến Thế Giới thế kỷ 20, là một tên tuổi trong lịch sử quân y của Pháp và trong ngành hàng không quân sự.

Đến nay, « Mademoiselle Marvingt » giữ kỷ lục là phụ nữ được trao tặng nhiều huân chương nhất trong lịch sử nước Pháp, là một nhà sưu tập huy chương vàng. Hơn thế nữa Marie Marvingt là « người thầy » dẫn dắt nhiều thế hệ « trở thành những con người có ích cho xã hội ».

Sinh năm 1875 tại thị trấn Aurillac, vùng Cantal, miền trung nước Pháp, Marie Marvingt sớm được thân phụ khuyến khích chơi thể thao : bơi lội, leo núi, cưỡi ngựa, bắn súng, đua xe đạp ... Cùng với gia đình về định cư ở thành phố Nancy, vùng Alsace, gần biên giới với Đức, Marie có bằng lái xe năm 1899 và bắt đầu tham gia một số cuộc đua xe.

Dù yêu thể thao, Marie Marvingt vẫn không quên chuyện đèn sách. Không chỉ bằng lòng với bằng cử nhân văn chương, bà ghi danh vào đại học y khoa, học thêm ngành luật. Do có tật ít ngủ, Marie dư thừa thời gian để học thêm ngoại ngữ. Bà nói được 5 thứ tiếng trước khi ghi danh với hội Chữ Thập Đỏ để có được chứng chỉ y tá.

Tour de France và người phụ nữ trong bóng tối

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn năm 1958, Marie Marvingt tâm sự bà đã lái xe hơi, tự điều khiển kinh khí cầu, lái máy bay - trực thăng, cộng tác với quân đội Pháp, cùng với các kỹ sự thiết kế máy bay quân sự trong nhiệm vụ sơ tán thương binh … Nhưng đối với con người mộc mạc này thì chiếc xe đạp hai bánh là mối tình đầu, là người bạn chung thủy gắn bó với bà suốt cuộc đời :

« Tôi thích đạp xe hơn tất cả mọi thứ trên đời, vì nhờ vậy chúng ta vận động và có hẳn một cách sinh hoạt hàng ngày. Đấy là chưa kể đến tính tiện và lợi. Tôi không nhiều tiền để đi tắc-xi. Trong thành phố luôn bị kẹt xe, với xe đạp, tôi vượt qua mặt và đi còn nhanh hơn tất cả ».

Năm 29 tuổi, Marie Marvingt tham gia cuộc đua xe đạp nối liền thành phố Nancy với Bordeaux, hành trình gần 900 cây số. Rồi sau đó là những cuộc tranh tài từ Nancy nơi bà cư ngụ đến Milano, của Ý hay đến thành phố màu hồng Toulouse miền tây nam nước Pháp. Phụ nữ thời đó phải mặc váy, rất bất tiện để đạp xe, Marie Marvingt sáng chế ra kiểu quần giả váy - jupe culotte, có hai ống như quần âu nam …

Thấy nam giới được tham dự cuộc đua vòng quanh nước Pháp trên lưng con ngựa sắt hai bánh, Marie đòi nhập cuộc nhưng bà đã bị từ chối. « Mademoiselle Marvingt » lẳng lặng mang xe đạp ra trường đua, đợi đoàn khởi hành và chỉ vài phút sau, người phụ nữ 33 tuổi này cũng rong ruổi đường trường, đúng theo lộ trình của phái nam vòng đua Tour de France năm 1908. Năm ấy, trong số 114 tay đua, chỉ có 36 người về đến đích. Không kèn không trống, Marie Marvingt là người thứ 37 đạt được kỳ công này. Tiếc rằng thành tích ấy của bà không được công nhận. Năm 86 tuổi, bà hoàn thành cuộc đua xe đạp cuối cùng, hành trình từ Nancy đến Paris.

Em gái của Sơn Tinh và Thủy Tinh

Thành tích thể thao của Marie Marvingt ở nhiều môn khác cũng không tệ, nhất là môn bơi lội, như chính bà đã kể :

« Ôi, tôi biết bơi gần như cùng lúc biết đi. Năm 1906 tôi là phụ nữ Pháp đầu tiên thực hiện chương trình La Traversée de Paris, tức là bơi 12 cây số trên sông Seine ». 

Năm đó trong số tất cả các vận động viên, nam và nữ, Marie đứng hạng 15 : bà đã vượt 12 cây số trên sông Seine trong 4 tiếng 11 phút và 23 giây. Một năm sau bà chinh phục sông Garonne, đoạt chức vô địch ở cuộc đua La Traversée de Toulouse, về đến đích trước các đối thủ đến hơn 3 phút.

Cũng may mà Marie Marvingt là vua bơi lội : Để thỏa mãn cái thú khám phá trái đất từ trên độ cao, năm 1901 bà có chứng chỉ và từ đó một mình điều khiển khinh khí cầu, sau này lại tự lái máy bay đủ loại vượt biển Bắc, biển Manche … Về già bà kể lại những lần đã vào sinh ra tử :

« 52 lần tôi rơi xuống biển. Như đã biết, với quả khinh khí cầu chúng ta có thể bay xa tùy theo chiều dài của dây chằng giữa quả bóng với cái giỏ ở phía dưới. Có một lần, khởi hành từ Nancy, tôi bay đến gần bờ biển Đan Mạch. Tôi khuyên ông khách đi cùng, nhảy dù để bảo toàn sinh mạng. Tôi không chồng, không con, nên không sợ gì cả … ».

Chắc chắn là Marie Marvingt say mê với những môn thể thao « mạnh » : bà thích leo núi, trượt tuyết. Tiếc rằng ở đầu thế kỷ 20 chưa có Olympic mùa đông, nếu không thì Marie chắc chắn phải là một nhà vô địch.

Trong giai đoạn 1908-1910, bà đoạt 20 huy chương vàng trong các thể loại trượt tuyết, trượt băng nghệ thuật, trượt băng tốc độ và môn bobsleigh - trượt xe lòng máng … Sau này trong thời gian sống tại châu Phi, không có tuyết, Marie đã sáng chế ra những cây trượt … cát phù hợp với địa hình vùng sa mạc Sahara …

« La Fiancée du Ciel »

Năm 1914 Thế Chiến Thứ Nhất khai mào. Marie Marvingt đã tìm mọi cách góp sức bảo vệ nước nhà. Thời đó phụ nữ không được ra trận. Tựa như Hoa Mộc Lan trong truyền thuyết dân gian Trung Quốc, Marie giả dạng nam nhi, tham gia 2 đợt oanh kích và đã cầm cự được trên các chiến hào trong 47 ngày trước khi bị lộ.

Nhờ có tiếng nói của thống chế Foch, Marie được tuyển làm y tá chiến trường, một đặc ân mà không phụ nữ nào thời đó có được. Vì trượt tuyết rất giỏi, bà tham gia trên mặt trận khu vực biên giới Pháp - Ý chăm sóc cho các chiến binh bị kẹt trong vùng núi non hiểm trở :

« Thời chiến, tôi đem khả năng lái máy bay của mình ra để phục vụ đất nước. Trong tất cả những môn thể thao tôi tham gia, tôi luôn theo đuổi ý nghĩ, đó phải là một việc làm hữu ích »

Từ kinh nghiệm những năm tháng chiến tranh, Marie Marvingt nảy sinh ý tưởng thiết kế hẳn những chiếc máy bay sử dụng trong quân y, chỉ để di tản thương binh ra khỏi những vùng khói lửa …  

Trong Đệ Nhị Thế Chiến, Marie Marvingt lại khoác chiếc áo trắng của y tá, trở lại chiến trường. Tại vùng Dordogne, miền tây nam nước Pháp, bà lập ra một trung tâm nghỉ dưỡng giúp thương binh phục hồi …

Để ghi công chiến sĩ áo trắng này, năm 1955 mừng sinh nhật bà 80 tuổi, chính phủ Mỹ mời Marie vào khoang lái một chiếc máy bay tiêm kích siêu thanh. Bốn năm sau đó, ở tuổi 84, Marie có bằng lái trực thăng và cụ bà ngoài 80 này là nữ phi công đầu tiên trên thế giới một mình lái chiếc trực thăng phản lực Djinn của Pháp.

Bí quyết sống lâu 

Được hỏi về bí quyết sống lâu và triết lý trong cuộc sống, Marie trả lời :

« Tôi không cần ngủ nhiều, chỉ khoảng 1 tiếng đến một tiếng rưỡi mỗi ngày là đủ. Nhưng tôi ăn đến 5 hay 6 bữa mỗi ngày, mỗi lần chỉ ăn ít thôi. Hỏi về bí quyết sống lâu, tôi nói thật : ăn, nhưng chỉ ăn chứ không bao giờ uống rượu khai vị, ăn ít nhưng đều đặn và thường xuyên. Quan trọng nhất là tuyệt đối không bao giờ ăn thịt bò hầm : Ôi trời, cái thứ đó là ổ vi trùng cho mấy ông bà già đấy ! (…) 

Tôi chưa bao giờ lập gia đình, chưa bao giờ có con nhưng tất cả những đứa trẻ ở khắp nơi trên thế giới, đâu đó cũng là những đứa con tinh thần : tôi luôn dạy chúng biết yêu những gì cao đẹp, dạy chúng điều thiện, về lý tưởng trong cuộc sống … để chúng trở thành những con người có ích cho xã hội. Tôi dẫn dắt cho một số các nhà vô địch và trong hoàn cảnh nào đi nữa, tôi cũng tìm cách cải thiện những điều kiện sinh hoạt cho chúng … Cần phải biết mình muốn gì, là sẽ có sức để vượt qua những thách và rồi sẽ đạt được hết tất cả ».

Cho đến nay, với tổng cộng 34 huân chương của chính phủ Pháp và nhiều nước châu Âu, với 17 kỷ lục thể thao đủ loại, Marie Marvingt là người phụ nữ có nhiều thành tích nhất trên thế giới. Dù vậy những năm cuối đời, tên tuổi của bà hoàn toàn bị chìm vào quên lãng. Marie Marvingt mất năm 1963, thọ 88 tuổi. May mà giờ đây nhiều thành phố đã có những con đường, trường học và nhất là các khu sinh hoạt thể thao mang tên nhà thể thao ngoại hạng Marie Marvingt.

Sau vòng hai cuộc bầu cử Quốc Hội Pháp hôm qua, 07/07/2024, không một đảng nào chiếm được đa số tuyệt đối trong Hạ Viện mới. Theo kết quả chính thức, tuy bất ngờ về đầu, liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới chỉ giành được 182 ghế, tức thấp hơn rất nhiều so với ngưỡng 289 ghế để có thể một mình cầm quyền mà không cần sự tham gia của các đảng khác.

Liên minh mang tên “Đồng hành” ( Ensemble ) của tổng thống Emmanuel Macron về nhì với 168 ghế, kế đến là đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc, về ba với 143 ghế. Trước một Hạ Viện bị phân thành ba khối lớn như vậy, việc thành lập nội các mới là một bài toán cực kỳ nan giải đối với các chính đảng, cũng như đối với tổng thống Macron.

Trả lời ban Pháp ngữ đài RFI tối qua, Arnaud Le Pillouer,giáo sư đại học Paris Nanterre, nhận định về tình hình này:

“Đây là một tình hình chưa từng có so với những gì mà chúng ta đã thấy trước đây. Một vài lần mà đảng của tổng thống hay các đảng ủng hộ ông bị thua trong một cuộc bầu cử và phe đối lập giành chiến thắng áp đảo, tổng thống đã buộc phải bổ nhiệm một thủ tướng đối lập với mình.

Tình hình hiện nay có hơi khác, vì không có một đa số nào thật rõ ràng sau bầu cử: Có một khối dẫn đầu và theo sau là hai khối kia. Đứng về góc độ nghị viện, có một logic không quen thuộc với chính trường nước Pháp, đó là tổng thống trước hết phải đề nghị chức thủ tướng cho khối đông nhất ở Hạ Viện, ở đây là Mặt Trận Bình Dân Mới. Chỉ một khi không thực hiện được thì mới phải chọn một giải pháp khác. Nhưng logic về mặt nghị viện thì phải là như thế.” 

Ngay từ tối qua, lãnh đạo đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất Jean-Luc Mélenchon đã tuyên bố rằng tổng thống Emmanuel Macron không có sự chọn lựa nào ngoài việc bổ nhiệm tân thủ tướng là một nhân vật thuộc liên minh Mặt Trận Bình Dân Mới. Nhưng ngay cả trong liên minh cánh tả đang có những bất đồng sâu sắc, cho nên dù có muốn, tổng thống Macron cũng khó mà đi theo hướng đó. Ấy là chưa kể trong phe của tổng thống Pháp, rất nhiều người “dị ứng”với cái tên Nước Pháp Bất Khuất, nhất là dứt khoát không chấp nhận ông Mélenchon làm thủ tướng, do những quan điểm của nhân vật này quá cực đoan.

Nhưng đối với ông Nicolas Tenzer, giáo sư đại học Khoa học Chính trị Sciences Po Paris , trả lời RFI Pháp ngữ, trong bối cảnh hiện nay, không có con đường nào khác là lập một chính phủ liên minh:

“Giải pháp đầu tiên cần phải thử nghiệm bằng cách này hay cách khác, bất kể tân thủ tướng là nhân vật như thế nào , đó là thành lập một chính phủ liên minh. Tôi không thấy có giải pháp nào khác. Đơn giản đó là vì không thể nào thông qua được các dự luật với một chính phủ chỉ gồm những bộ trưởng thuộc khối Mặt Trận Bình Dân Mới, hay thuộc khối “Đồng hành”.

Có thể là trước khi xét chọn ai làm thủ tướng, phải tính đến thành phần tân nội các. Nội các này phải bao gồm không chỉ những người thuộc Mặt Trận Bình Dân Mới mà cả những người thuộc các đảng trong khối « Đồng hành » và nếu cần thì thêm một số nhân vật thuộc cánh hữu bảo thủ, chẳng hạn như những nhân vật thuộc đảng Những Người Cộng Hòa.

Cũng có khả năng liên minh “Đồng hành”của tổng thống Macron gạt Mặt Trận Bình Dân Mới ra một bên để lập một chính phủ liên minh với đảng Những Người Cộng Hòa. Tuy nhiên, giải pháp đó không phải là truyền thống trong nền Đệ Ngũ Cộng Hòa. Nhưng dẫu sao thì chúng ta sẽ buộc phải tìm ra một công thức mới, vì rõ ràng tình hình chính trị nước Pháp hiện nay là chưa từng có. Chúng ta đã thấy ở Đức thường có những đại liên minh, quy tụ những đảng đôi khi đối lập hoàn toàn với nhau. Ông Raphael Glucksmann, nghị sĩ cánh tả của Nghị Viện Châu Âu, đã nhắc lại là trong Nghị Viện Châu Âu, có những khối nghị sĩ đôi khi đối lập với nhau vì là thuộc hai phe tả hữu, nhưng họ vẫn đạt được các thỏa hiệp để cùng bỏ phiếu cho một số văn bản luật.

Chúng ta phải học cách làm như thế, cho dù đúng là rất khác lạ, nếu muốn tránh đi đến một thảm họa để rồi đảng Tập Hợp Dân Tộc sẽ viện cớ để nói “Mọi người thấy chưa: Hỗn loạn quá!”, rồi thuyết phục cử tri nên bầu cho bà Marine Le Pen làm tổng thống năm 2027. Muốn tránh điều đó, những chính đảng có khả năng cầm quyền mà theo xu hướng ôn hòa bên cánh tả cũng như cánh hữu phải tìm ra một giải pháp mới đúng với trách nhiệm của họ. Tôi không thấy có giải pháp nào khác”.

Một giải pháp thứ hai đó là thuyết phục các đảng cánh tả như đảng Cộng Sản, đảng Xã Hội, đảng Sinh Thái “ly khai” với đảng Nước Pháp Bất Khuất, để từ đó hình thành một liên minh mới dễ được chấp nhận hơn, rồi lập một chính phủ chung sống với tổng thống Macron. Nhưng hiện giờ, kịch bản này khó xảy ra vì các đảng nói trên vẫn còn gắn kết chặt chẽ với đảng Nước Pháp Bất Khuất trong một cương lĩnh chung.

Một giải pháp khác mà tổng thống Macron có thể chọn, như giáo sư Tenzer có nói ở trên, đó là dựa trên khối liên minh cánh trung của ông, với sự tham gia của khối nghị sĩ đảng cánh hữu Những Người Cộng Hòa ( khoảng 60 người ), và như vậy sẽ có được một đa số tương đối. Nhưng cũng không dễ gì thu phục được họ, vì đa số thành viên nhóm này hoàn toàn đối lập với tổng thống Pháp. 

Dầu sao thì ngay từ hôm nay, các chính đảng đã lao vào những cuộc thương lượng mặc cả để cố lập được một đa số chính trị. Riêng liên minh cảnh tả buộc phải nhanh chóng đề cử một ứng viên cho chức thủ tướng. Lãnh đạo đảng Xã Hội Olivier Faure hôm nay vừa tuyên bố: “Trong tuần này, chúng tôi phải đề nghị được một ứng viên, hoặc là bằng đồng thuận, hoặc là qua bỏ phiếu”.

Nhưng các cuộc mặc cả chắc là sẽ rất gay go, nhất là vì ngay trong đảng Nước Pháp Bất Khuất, nhân vật Mélenchon đang gặp nhiều chống đối. Nữ dân biểu của đảng này Clémentine Autain ngay từ tối qua đã kêu gọi các nghị sĩ của liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới họp lại ngay từ hôm nay để bỏ phiếu bầu chọn một ứng viên thủ tướng “sẽ không phải là Francois Hollande ( cựu tổng thống Xã Hội vừa đắc cử dân biểu ) hay Jean-Luc Mélenchon.”

Tổng thống Macron chưa lên tiếng về kết quả bầu cử vòng hai, nhưng trước đó điện Elysée cho biết ông sẽ chờ cho đến khi cơ cấu của Hạ Viện mới trở nên rõ ràng hơn rồi mới quyết định chọn ai làm tân thủ tướng.

Thật ra thì chiếu theo Hiến pháp của nước Pháp, tổng thống Macron có bắt buộc phải chọn một thủ tướng mới hay không? Giáo sư Arnaud Le Pillouer,đại học Paris Nanterre giải thích: 

“ Về mặt pháp lý, ông tuyệt đối không bị bắt buộc, bởi vì điều 8.1 của Hiến pháp trao cho tổng thống toàn quyền chỉ định một nhân vật vào chức thủ tướng. Nhưng về mặt chính trị ông bắt buộc phải làm như thế tùy theo cơ cấu của Hạ Viện mới. Nhìn từ góc độ này, thì tổng thống sẽ khó mà chỉ định một nhân vật thuộc phe của mình sau một thất bại nặng nề như thế. Xét về mặt đại nghị, trước hết ông phải thử giải pháp bổ nhiệm thủ tướng là một người thuộc khối Mặt Trận Bình Dân Mới.

Vấn đề là Hiến Pháp không ghi rõ là trong thời hạn bao lâu ông phải bổ nhiệm tân thủ tướng. Nhưng dĩ nhiên là nếu đợi quá lâu thì ông sẽ bị chỉ trích.

Bản thân tôi không nghĩ giải pháp thành lập đại liên minh là giải pháp khả thi duy nhất để tránh nguy cơ đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc lên nắm quyền sau bầu cử tổng thống năm 2027. Tôi nghĩ là lập chính phủ đại liên minh cũng có thể dẫn đến nguy cơ đó, tức là khi toàn bộ các đảng kia liên minh với nhau để cầm quyền, đảng Tập Hợp Dân Tộc sẽ trở thành là lực lượng đối lập chính và sẽ được xem là một lực lượng có thể thay thế. Thật tình thì chúng ta đang ở trong một tình thế chưa từng có và rất khó mà tháo gỡ bế tắc.”

Trong tình hình hiện nay, cũng không thể loại trừ khả năng tổng thống Macron tạm thời lập một chính phủ “kỹ thuật”, tức một nội các chỉ bao gồm những chuyên viên, đứng đầu là một nhân vật có thể tạo được sự đồng thuận giữa các chính đảng trong Hạ Viện. 

Chính phủ “kỹ thuật” này dĩ nhiên chủ yếu chỉ “xử lý thường vụ”, chứ không thể đưa ra những dự luật cải cách quan trọng, theo giải thích của giáo sư Arnaud Le Pillouer,đại học Paris Nanterre: 

“Lập một chính phủ kỹ thuật có nghĩa là bổ nhiệm các công chức cao cấp chỉ để điều hành các bộ, chứ không thể đề ra những dự luật mới. Nhưng cũng không nên báo động quá mức với kịch bản đó, vì trên thực tế đất nước vẫn có thể tiếp tục vận hành mà không cần có thêm luật mới. Tôi không tin là cứ phải liên tục đưa ra những cải cách”.

Trước mắt, như đã báo trước từ tối qua, thủ tướng Gabriel Attal sáng nay đã đệ đơn từ chức. Nhưng theo thông báo của điện Elysée, tổng thống Macron đã từ chối để ông từ chức và yêu cầu ông tạm thời tiếp tục lãnh đạo chính phủ « để bảo đảm sự ổn định của đất nước » trong bối cảnh sắp diễn ra Thế Vận Hội Mùa Hè Paris 2024. Hiện giờ chưa biết ông Attal sẽ tạm nắm quyền trong bao lâu.

Tóm lại, cuộc bầu cử Quốc Hội lần này đã đẩy nước Pháp vào tình trạng rối rắm chưa từng có và không ai biết sẽ đi đến đâu. Tất cả tùy thuộc vào sự sắp xếp lại các lực lượng chính trị trong Hạ Viện cho đến khi mọi việc trở nên « rõ ràng » hơn dưới con mắt của tổng thống Macron.

Philippines vừa mở lại đàm phán với Trung Quốc về Biển Đông, vừa sẵn sàng đáp trả các hành động bạo lực của Hải cảnh Trung Quốc. Các lãnh đạo Liên Hiệp Châu Âu đề cử nữ thủ tướng Estonia, Kaja Kallas, một người có quan điểm rất cứng rắn với Nga vào cương vị lãnh đạo ngoại giao Liên Âu.

Cuộc bầu cử Quốc Hội trước kỳ tại Pháp được báo chí nhà nước Trung Quốc theo dõi sát. Sức khỏe của tổng thống Mỹ Joe Biden gây lo ngại sau cuộc tranh luận với ứng viên tổng thống đảng Cộng Hòa Donald Trump. Chính quyền Đức mở rộng phạm vi người có hai quốc tịch sang cả các công dân ngoài Liên Hiệp Châu Âu. Trên đây là các chủ đề chính Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

**********

Giữa tháng 6/2024, căng thẳng giữa Trung Quốc và Philippines ở Biển Đông, cụ thể là tại khu vực gần Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal), thuộc khu vực đặc quyền kinh tế của Philippines, tăng vọt với việc lần đầu tiên Hải cảnh Trung Quốc xông lên tàu Tuần duyên Philippines hành hung nhân viên, đập phá, tịch thu súng ống, làm bị thương nhiều người, trong đó có một người bị đứt ngón tay. Một số người nói đến nguy cơ chiến tranh, với khả năng Hoa Kỳ can thiệp bảo vệ đồng minh trong khuôn khổ Hiệp ước Phòng thủ Chung 1951. Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát, Philippines và Mỹ  dường như ngay sau đó đã muốn xuống thang căng thẳng với Trung Quốc.

30% vùng biển đã bị lấn lướt: Philippines tiếp tục phải nhân nhượng Trung Quốc?

Ngày 02/07, lần đầu tiên kể từ vụ việc nói trên, hai bên đối thoại ở cấp thứ trưởng Ngoại Giao, trong khuôn khổ Cơ chế tham vấn song phương về Biển Đông (BCM - Bilateral Consultation Mechanism), nhằm tìm ra giải pháp hòa bình cho các bất đồng (đây là cuộc họp BCM lần thứ 9 và là lần thứ hai kể từ đầu năm). Diễn biến này khiến nhiều người đặt câu hỏi phải chăng điều này cho thấy Hoa Kỳ bất lực trong việc bảo vệ Philippines và Manila không có cách nào khác hơn là phải nhân nhượng Bắc Kinh tại vùng biển thuộc quyền chủ quyền của mình?

Mấu chốt của vấn đề nằm ở chỗ hai đồng minh Philippines và Mỹ đang xoay xở để tìm ra cách ứng phó hiệu quả đối với “chiến thuật vùng xám”, lấn dần từng bước một đã cho phép Trung Quốc kiểm soát đến khoảng 30% diện tích vùng đặc quyền kinh tế của Philippnes và, nếu không có gì ngăn chặn đủ mạnh, đà bành trướng nói trên sẽ tiếp tục trong những năm tới theo chuyên gia Derek Grossman, khi mà Hiệp định Phòng thủ chung với nội dung hiện tại chưa cho phép Hoa Kỳ trực tiếp can thiệp, một khi Trung Quốc chưa vượt qua lằn ranh đỏ “tấn công vũ trang” (ngụ ý sử dụng súng) nhằm vào các lực lượng Philippines, gây thiệt hại về người.

Mở đối thoại, nhưng sẵn sàng đáp trả với mức bạo lực tương xứng

Trên thực tế, vào đầu tháng 7/2024 này, dường như Phililippines cùng Hoa Kỳ đang hướng đến một chiến thuật mới. Manila một mặt tiến hành đối thoại ngoại giao với Trung Quốc, mặt khác tỏ ra không ngại đối đầu. Trong một cuộc trả lời báo giới ngày 04/07, chỉ huy quân đội Philippines, tướng Romeo Brawner tuyên bố sẽ tìm cách tránh chiến tranh, theo chỉ thị của tổng thống, nhưng sẵn sàng sử dụng mức độ bạo lực tương ứng để đáp trả: phía Trung Quốc dùng dao, phía Philippines cũng sẽ dùng dao, và Philippines “sẽ không để bị bắt nạt như lần trước”.

Theo chuyên gia Derek Grossman, Philippines có ít nhất ba thế mạnh để đối phó với “chiến thuật vùng xám” của Trung Quốc tại Biển Đông trong thời gian tới. Thứ nhất là liên minh quân sự với Mỹ được tăng cường với việc Hoa Kỳ triển khai thêm nhiều vũ khí răn đe tại các căn cứ theo Thỏa thuận hợp tác Quốc phòng tăng cường năm 2014, trong đó có dàn phóng Typhon, với các tên lửa chống hạm tầm bắn 1.500 km. Trong tuần qua, Quân đội Philippines cho biết, các dàn phóng Typhon sẽ được chuyển về Mỹ vào tháng 9, sau các đợt tập trận. Theo nhà Malcolm Davis, nhà nghiên cứu cấp cao Viện Chính sách chiến lược Úc, các loại vũ khí này có thể nhanh chóng được điều động trở lại Philippines, nếu cần.

Thế mạnh thứ hai là các thỏa thuận về an ninh với một số đồng minh trong khu vực như Nhật và Úc, cho phép Manila có thêm lực lượng để bảo vệ vùng đặc quyền kinh tế quốc gia. Thế mạnh thứ ba là chính sách “kiên quyết minh bạch thông tin” (assertive transparency) đối với các hoạt động bành trướng của Trung Quốc, được khởi sự dưới thời tổng thống Ferdinand Marcos.

Phơi bày ‘‘chiến thuật vùng xám’’ của Trung Quốc ra ánh sáng

“Chiến thuật vùng xám” sẽ có hiệu quả nhất khi diễn ra trong bóng tối. Phơi bày các hành động “hung hãn” và “phi pháp” của Trung Quốc tại vùng đặc quyền kinh tế của Philippines trên truyền thông là một biện pháp có thể giảm thiểu tác dụng của chiến thuật này. Việc Manila kiên quyết không thừa nhận một “thỏa thuận ngầm” với Bắc Kinh, dàn xếp tạm thời tranh chấp, được coi là có từ thời tổng thống tiền nhiệm Rodrigo Duterte, có thể là kết quả của chính sách ‘‘kiên quyết minh bạch thông tin’’ này.

Theo người sáng lập tổ chức tư vấn an ninh Project Sealight, đại tá Không quân Mỹ hưu trí, Raymond Powell, việc minh bạch thông tin là biện pháp hữu hiệu để chống lại chiến thuật vùng xám của Trung Quốc. Ông ví von: ‘‘nếu bạn bật đèn ở vùng xám, lũ gián sẽ tháo chạy tán loạn’’. 

Bắc Kinh điều ‘‘quái thú”, Washington muốn hỗ trợ Manila nhiều hơn

Manila cũng có thể yêu cầu Washington trực tiếp hỗ trợ các hoạt động bảo vệ chủ quyền, cụ thể là trong việc tiếp tế cho đơn vị đồn trú ở Bãi Cỏ Mây. Hôm 05/07/2024, chỉ huy Quân đội Philippnes, tướng Romeo Brawner, cho biết Hoa Kỳ đã đề nghị hỗ trợ trong các hoạt động tiếp tếnói trên, nhưng Manila hiện chưa chấp nhận.

Trung Quốc dường như tỏ ra không kém phần cứng rắn. Hôm nay, theo Tuần duyên Philippines, đúng vào ngày đối thoại cấp thứ trưởng Ngoại Giao hai nước, Bắc Kinh điều tàu tuần duyên lớn nhất thế giới CCG 5901, dài 165 mét, thường được mệnh danh là “Quái thú”, vào vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.

‘‘Người đàn bà thép’’ chống Nga được đề cử làm lãnh đạo ngoại giao Liên Âu

Ngày 27/06 vừa qua, lãnh đạo 27 nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu đã quyết định đề cử thủ tướng đương nhiệm Estonia làm lãnh đạo ngoại giao tương lai của khối. Lãnh đạo ngoại giao là chức vụ được coi là quan trọng thứ ba của Liên Hiệp Châu Âu, sau chủ tịch Ủy Ban Châu Âu và chủ tịch Hội Đồng Châu Âu.

Nhân sự này sẽ được đưa ra phê chuẩn tại Nghị Viện Châu Âu họp vào giữa tháng này. Kaja Kallas là ai? Vì sao vị thủ tướng của quốc gia hơn một triệu dân này lại được chọn làm lãnh đạo ngoại giao của khối? Chọn lựa này gây phản ứng ra sao tại vùng Baltic?

Thông tín viên Marielle Vituereau từ Vilnius cho biết một số thông tin:  

‘‘Kaja Kallas đã quen với những lần đầu tiên.Năm 2019, với việc trở thành thủ tướng Estonia, bà là người phụ nữ đầu tiên giữ chức vụ này ở đất nước mình.Việc bà được đề cử làm lãnh đạo ngoại giao Liên Âu cũng là điều chưa từng có. Theo nhà chính trị học Andres Kasekamp, đây là lần đầu tiên một người thuộc các nước Đông Âu giữ một chức vụ quan trọng như vậy và điều này là một bước tiến bộ đáng kể.

Kaja Kallas đã trở thành nhân vật chủ chốt trên chính trường châu Âu kể từ khi bắt đầu cuộc chiến Nga xâm lược Ukraina.Đất nước của bà đã đi đầu trong việc ủng hộ Kiev.

Đối với chuyên gia người Litva, Margarita Seselgyte, đứng đầu Viện khoa học chính trị, điều này cho thấy sự thay đổi lập trường trong Liên Hiệp Châu Âu. Vị trí  lãnh đạo ngoại giao giờ đây thuộc về đại diện của một quốc gia luôn có lập trường rất cứng rắn đối với Nga.Theo viện trưởngViện khoa học chính trị Litva, đây cũng là một thành công cho khu vực của chúng tôi.Dần dần mọi người bắt đầu lắng nghe chúng tôi.

Việc trở thành lãnh đạo ngoại giao Liên Âu là một lối thoát đáng mừng cho thủ tướng Kaja Kallas trong bối cảnh nền kinh tế Estonia hiện đang hoạt động kém, các biện pháp thắt lưng buộc bụng đang bị chỉ trích.Uy tín chính phủ của bà đang ở mức thấp nhất trong lịch sử’’.

Vị thủ tướng bị Nga truy tố: Ký ức về Liên Xô và hơi thở tự do từ bên kia "bức tường Berlin"

Thủ tướng Estonia có những hồi ức khó quên về thời kỳ toàn trị Liên Xô. Năm 1949, mẹ của bà bị đưa đi Siberi cùng với gia đình từ khi mới sáu tháng tuổi. Với Kaja Kallas, chế độ Putin đối xử với Ukraina hiện nay tương tự như với Estonia, khi bị sát nhập vào Liên Xô năm 1940. Đến khi độc lập năm 1991, 30% dân ở Estonia là người Nga.

Kaja Kallas lên 11 tuổi, khi người cha Siim dẫn bà đến Đông Đức, một năm trước khi bức tường Berlin sụp đổ. Đứng bên này bức tường, ông nói với con gái: ‘‘Hãy hít một hơi thật sâu bầu không khí đến với chúng ta từ bên kia’’. Siim Kallas là cựu thủ tướng Estonia, người sáng lập đảng trung hữu Cải Cách Estonia, mà Kaja Kallas hiện lãnh đạo.

Đầu năm 2024, cảnh sát Nga ra lệnh truy nã thủ tướng Estonia, nhưng không nêu lý do. Một nguồn tin an ninh Nga cho biết, một số bộ trưởng trong chính quyền Estonia bị truy tố về tội ‘‘báng bổ lịch sử’’, liên quan đến việc phá bỏ các tượng đài thời Liên Xô.

Rối ren bầu cử Quốc Hội Pháp: Báo dân tộc chủ nghĩa Trung Quốc vui mừng

Tại nước Pháp đang có cuộc bầu cử Quốc Hội được đánh giá quan trọng bậc nhất của nền đệ ngũ Cộng Hòa. Cuộc bầu cử này được nhìn nhận ra sao từ phía báo chí nhà nước Trung Quốc ? Tuần san Courrier International có bài điểm lại chủ đề này.  Theo Courrier Internationale, một bộ phận báo chí Trung Quốc tỏ ra lo lắng về kết quả cuộc bầu cử lập pháp ở Pháp, có thể dẫn đến “một chính sách thiếu rõ ràng” của Liên Hiệp Châu Âu, đối tác thương mại số một của Bắc Kinh. Nhưng nhiều tờ báo theo chủ nghĩa dân tộc nhất cũng không che giấu niềm vui trước tình hình “hỗn loạn” như vậy ở phương Tây.

Trang tin tức Người quan sát Thượng Hải (Guanchazhe) đặt câu hỏi làm thế nào mà “cánh cực hữu của Pháp, vốn chưa từng nắm quyền kể từ khi thời chế độ Vichy hợp tác nước Đức Quốc xã, từ năm 1940 đến năm 1944, lại có thể trở lại nắm quyền với những nỗ lực được bà Le Pen triển khai trong hơn một thập niên ?’’. Theo Người quan sát Thượng Hải, quyết định giải tán đột ngột Quốc hội của tổng thống Macron rõ ràng ‘‘đã gây phản tác dụng’’.

Cũng về quyết định giải tán Quốc Hội của Macron, tạp chí kinh tế Tài Kinh (Diyi Caijing) nhấn mạnh “Emmanuel Macron đã giải tán Quốc hội với hy vọng tăng cường ảnh hưởng của đảng mình bằng cách xáo bài làm lại, nhưng quyết định này đã gây ra hỗn loạn và tiêu cực nhiều hơn dự kiến”.

Theo trang Người Quan sát Thượng Hải, theo xu hướng cực kỳ dân tộc chủ nghĩa, “cuộc bầu cử này có thể là cuộc bỏ phiếu để lại những hậu quả tàn khốc nhất kể từ Đệ Nhị Thế Chiến đối với nước Pháp’’. Nhưng bằng cách làm suy yếu “trật tự thế giới thời hậu chiến, cuộc bầu cử này cũng có thể gây bất ổn cho toàn bộ khối Liên Âu, NATO và phương Tây”. Courrier International nhận xét, câu này cho thấy trong giới cầm quyền Trung Quốc, có một số người vui mừng trước viễn cảnh này. 

Vụ hụt hơi trước Trump: Biden nói không còn trẻ nhưng quan trọng là ‘‘không nói dối’’

Cuộc tranh luận đầu tiên giữa hai ứng viên tổng thống Mỹ thứ Năm tuần trước, gây thất vọng đặc biệt với những người ủng hộ ứng viên đảng Dân Chủ. Ngay sau đó, tại Raleigh, bang Bắc Carolina, trước những người ủng hộ ông, tổng thống Joe Biden giải thích về lý do phong độ ông đột ngột sụt giảm, đồng thời khẳng định sẽ không lùi bước.

Thông tín viên Loubna Anaki tường trình từ New York :

Đối mặt với những người ủng hộ đến gặp ông ởbangBắc Carolina,tổng thốngJoe Biden dường như đã lấy lại đượcphong độ. Ông tìm thấy giọng nói và mạch nghĩ của mình. Joe Biden nói: “Chúng ta sẽ bảo vệ và giữ vững nền dân chủ !”. Thật khác xa với hình ảnh ứng cử viên bối rối và phờ phạc, khi ông tranh luận với Donald Trump vài giờ trước đó.

Tổng thống đảng Dân Chủ cũng đáp lại nhiều lời chỉ trích sau màn trình diễn yếu kém của mình. Joe Biden giải thích: “Tôi biết là mình không còn trẻ nữa. Tôi không còn đi lại dễ dàng như trước, tôi không còn ăn nói hoạt bát như trước, tôi không còn tranh luận tốt như trước nữa. Nhưng ít nhất tôi biết cách nói sự thật, tôi biết cách phân biệt đúng sai và tôi biết cách hoàn thành phận sự của mình !”

Một lời đả kích trực tiếp nhắm vào đối thủ đảng Cộng Hòa Donald Trump, người đã liên tục tung ra những lời lẽ dối trá trong cuộc tranh luận đầu tiên của chiến dịch tranh cử.

Trong khi thừa nhận màn trình diễn vào tối thứ Năm vừa qua là kém cỏi, Joe Biden nhấn mạnh: “Tôi hứa với các vị rằng tôi sẽ không trở thành ứng cử viên, nếu tôi không thực sự tin tưởng là mình có thể làm được công việc này”.

Tổng thống Biden muốn được ngủ sớm hơn

Điều tra của Reuters/Ipsos cho thấy một phần ba cử tri cánh tả muốn tổng thống rút. Theo một số thăm dư luận, chênh lệch giữa tỉ lệ cử tri ủng hộ đối thủ Donald Trump gia tăng sau cuộc tranh luận này.

Theo CNN và New York Times hôm 04/07, dẫn một số nguồn tin ẩn danh, trong một cuộc họp với các thống đốc bang đảng Dân Chủ, tổng thống Biden cho biết ông sẽ phải nghỉ ngơi nhiều hơn, ngủ nhiều hơn, và sẽ không tham gia các hoạt động sau 20 giờ.

Đức chấp nhận hai quốc tịch 

Ngày 27/06, chính phủ Đức vừa thông qua một cuộc cải cách có ý nghĩa lịch sử. Lần đầu tiên, những người có quốc tịch ngoài châu Âu được phép có thêm quốc tịch Đức. Đảng Dân chủ Thiên chúa giáo tuyên bố sẽ đảo ngược lại quyết định này, nếu lên nắm quyền.

Thông tín viên Pascal Thibaut tường trình từ Berlin :

‘‘Đối với phía cánh tả, trước hết với đảng Xanh, đây là một thay đổi cách mạng triệt để, cho phép hiện đại hóa đất nước với việc khiến cho nước Đức trở nên rộng mở hơn với dân nhập cư. Ngược lại, đối với cánh hữu và cực hữu, với quyết định này chính quyền đã hạ giá quốc tịch Đức, và khuyến khích thêm nhiều người nước ngoài đến Đức, trong lúc lẽ ra vào thời điểm hiện nay, cần kiểm soát chặt hơn việc nhập cư.

Như vậy, một trong các cuộc cải cách xã hội chủ chốt của chính phủ đương nhiệm chính thức có hiệu lực kể từ hôm nay. Cải cách này tạo thuận lợi cho việc cấp quốc tịch Đức với việc rút ngắn thời hạn xét duyệt, từ 8 năm trước đây rút còn 5 năm. Đối với những người hội nhập tốt - hoạt động tích cực về mặt xã hội, thời hạn này có thể rút xuống chỉ còn 3 năm.

Một thay đổi lớn khác, đó là quyền có hai quốc tịch giờ đây trở thành nguyên tắc chung, trong lúc nước Đức cho đến hiện tại, điều này chỉ được phép đối với các công dân thuộc Liên Hiệp Châu Âu và Thụy Sĩ.

Chính quyền Đức dự kiến sẽ có một làn sóng đơn xin nhập quốc tịch, bất chấp việc người nộp đơn sẽ phải xếp hàng chờ rất lâu. Khoảng 200.000 hồ sơ hiện đang chờ xử lý, chỉ tính riêng tại các thành phố lớn, theo một thăm dò. Năm 2023, đã có 200.000 người nhận được quốc tịch Đức, số lượng cao nhất kể từ năm 2000’’. 

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron bị « gậy ông đập lưng ông » khi giải tán Quốc Hội để cử tri « thể hiện trách nhiệm » trước thành tích của cực hữu trong kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu ? Và kết quả ông nhận được là hơn 33% cử tri Pháp đã bầu cho đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc - RN và đồng minh ở vòng 1.

Tự nhận là « giải pháp thay thế », đảng RN công bố chương trình hành động, trong đó ba vấn đề « cấp bách » là sức mua, an ninh, di dân. Trong một nước Pháp bị chia rẽ, di dân có thể trở thành nạn nhân trong cuộc đối đầu thổi bùng làn sóng bài ngoại.

Sau khi kết quả được công bố, thủ tướng Gabriel Attal thừa nhận chính phủ « hiểu được sự thất vọng của cử tri ». Một chính trị gia đối lập cho rằng lẽ ra « tiếng lòng » này phải được lắng nghe từ hai năm trước. Ít nhất hơn 10 triệu cử tri Pháp không còn tin tưởng vào đảng cầm quyền và tìm hy vọng trong đảng cực hữu. Trước viễn cảnh chủ tịch đảng RN Jordan Bardella có thể trở thành thủ tướng nếu (theo tuyên bố trước đây) có được đa số tuyệt đối ở Hạ Viện (289 ghế), chính sách thắt chặt nhập cư của RN khiến người nước ngoài, di dân cũng như những người mang song tịch không khỏi lo lắng. Trả lời RFI ngày 28/06, ông Alioune Tine, người sáng lập trung tâm AfrikaJom Center, bày tỏ :

« Khi nghe những phát biểu của Bardella, người ta hết sức phẫn nộ, nhất là về những người mang song tịch không được đảm nhiệm một số chức vụ. Thật không tưởng tượng được ! Người ta nghĩ là có hai kiểu người Pháp trong nền Cộng hòa, một kiểu người Pháp gốc, còn một kiểu công dân hạng hai vẫn bị “phân biệt chủng tộc” - phải gọi đúng tên hiện tượng đó. Tôi thấy vô cùng nguy hiểm. Đối với nước Pháp, đó là sẽ sự thụt lùi rất lớn khi kêu gọi bầu cho những người có những phát biểu kiểu này, những phát biểu tấn công vào người châu Phi, Bắc Phi, người Hồi Giáo. Nhìn vào tình hình hiện nay, chúng tôi cho rằng người châu Phi cũng như các nhà lãnh đạo châu Phi phải có trách nhiệm yêu cầu cộng đồng người gốc châu Phi không cho cực hữu Pháp bất kỳ lá phiếu nào ».

Hủy nguyên tắc nhập quốc tịch theo nơi sinh

Ngày 24/06, Jordan Bardella tuyên bố « kiểm soát nhập cư », cả bất hợp pháp lẫn hợp pháp, là chủ đề « cấp bách thứ ba » trong chương trình hành động nếu đảng RN lập được chính phủ (1). Rất nhiều biện pháp thắt chặt, mang tính phân biệt sẽ tác động trực tiếp đến người nước ngoài, trong đó có cộng đồng người Việt.

Cụ thể, đảng RN sẽ hủy quyền nơi sinh (được nhập quốc tịch nếu sinh ra trên lãnh thổ Pháp). Thực ra, luật nhập cư được thông qua tháng 01/2024 đã thắt chặt điều kiện này. Thay vì được « tự động » nhập quốc tịch Pháp vào năm 18 tuổi (và phải sống ít nhất 5 năm tại Pháp từ năm 11 tuổi), một trẻ em sinh ra ở Pháp và có bố mẹ là người nước ngoài phải làm thủ tục để xin nhập quốc tịch trong thời gian từ 16 đến 18 tuổi. Nếu chiếm đa số tuyệt đối ở Hạ Viện, đảng RN sẽ đi xa hơn khi muốn đệ trình « luật khẩn cấp » ngay trong mùa hè để hủy « quyền nơi sinh », đồng thời cho lập một quỹ mới Hỗ trợ sinh mạng khẩn cấp (Aide d’urgence vitale, AUV) thay cho Hỗ trợ Y tế Nhà nước (Aide médicale d’Etat, AME) mà người nước ngoài, thường có thu nhập thấp, được hưởng.

Tuy nhiên, hủy quyền nơi sinh là vấn đề phức tạp về mặt pháp lý và kéo dài. Smaïn Laacher, giám đốc Đài quan sát di trú và tị nạn tại Quỹ Jean Jaurès, lo ngại « điều tệ nhất cho người nhập cư ». Ông giải thích với trang Euractiv : « Hủy quyền nơi sinh sẽ thay đổi triệt để vị trí của di dân trong xã hội Pháp và mối quan hệ giữa xã hội Pháp và di dân. Việc này sẽ dẫn đến một loạt phân biệt đối xử và những vấn đề liên quan đến sự gắn bó với đất nước Pháp, và do đó là với quốc tịch Pháp. Rất nhiều người có thể tự nhủ rằng “Pháp đã chối bỏ chúng tôi nên chúng tôi cũng từ bỏ nước Pháp” ».

Khối Schengen chỉ « dành cho công dân châu Âu »

Xin visa tại một nước nhưng khách nước ngoài có thể tự do đi lại trong toàn khối Schengen. Thế nhưng tự do này có thể sẽ bị chấm dứt nếu đảng RN chiếm đa số tuyệt đối ở Hạ Viện và giữ chìa khóa điện Matignon. Đảng cực hữu muốn « mở đàm phán với các đối tác châu Âu để duy trì quyền tự do đi lại trong khối Schengen chỉ dành cho công dân châu Âu ». Biện pháp này sẽ đi ngược lại Hiệp ước Tị nạn và Di trú, được Liên Âu thông qua ngày 14/05/2024 nhưng các nghị sĩ châu Âu của đảng RN đã bỏ phiếu chống và có ý định kiện với lý do Liên Âu vượt quá thẩm quyền.

Trên thực tế, một số người nước ngoài cho biết họ cảm thấy bị chú ý hơn, bị kiểm tra nghiêm ngặt hơn khi di chuyển trong khối. Serge Aimé Coulibaly, một nghệ sĩ và biên đạo múa người Burkina Faso, hiện sống ở Úc nhưng thường xuyên biểu diễn ở Pháp và nhiều nước khác trên thế giới, lo ngại về những hệ quả nặng nề đối với các nghệ sĩ châu Phi trong trường hợp cực hữu lên nắm quyền :

« Chắc chắn việc đó tác động vô cùng nặng nề đến công việc, đến di chuyển của chúng tôi. Nhưng tác động sẽ ít hơn những gì người ta nghĩ vì thực ra chúng tôi đang phải hứng chịu rồi. Mọi chuyện lúc nào cũng phức tạp đối với những nghệ sĩ châu Phi như chúng tôi, trong khi chúng tôi chỉ muốn đi lại, cứ như chúng tôi không phải là một phần của thế giới.

Tôi thấy nhiều nghệ sĩ đồng nghiệp của mình bị chặn lại, không thể biểu diễn trong khi đối với rất nhiều người trong số họ, đó là những dự án cả đời, bỗng bị sụp đổ. Trong những năm gần đây, chúng ta thấy ngày càng có nhiều tác nhân phân biệt chủng tộc, rất nhiều hành động chống người nước ngoài, chủ yếu là chống người châu Phi. Về phần mình, chúng tôi cũng cảm nhận phần nào bị phân biệt trong những buổi trình diễn ở Pháp ».

Thắt chặt nhập cư : Nước Pháp còn tỏa sáng trong giáo dục ?

Về giáo dục, Jordan Bardella cho biết đảng cực hữu chủ trương « chấn hưng học đường » và tạo ra « cú nổ quyền lực » (2) với những biện pháp thắt chặt kỉ cương, như chấn chỉnh cách xưng hô tôn trọng giáo viên nhưng sẽ gây khoảng cách lớn giữa thầy và trò, biến trường học thành « nơi trú ẩn bất khả xâm phạm » để « bảo vệ công chức » trước những sức ép, hăm dọa từ phía phụ huynh, cải thiện kiến thức cơ bản của học sinh… Trong chương trình vận động tranh cử tổng thống năm 2017, bà Marie Le Pen từng muốn hủy quyền « miễn học phí » đối với học sinh là người nước ngoài. Đảng RN cũng từng chủ trương cấm giảng dạy một số ngoại ngữ, như tiếng Ả Rập, trong trường học.

Còn ở cấp đại học và cao học, sự trỗi dậy của đảng Tập Hợp Dân Tộc, về đầu trong cuộc bầu cử Hạ Viện vòng 1 như kết quả thăm dò trước đó, được sinh viên nước ngoài nhìn nhận ra sao ? Phó giáo sư Lại Ngọc Điệp, Đại học Sư phạm Paris Saclay, thuộc Đại học Paris Saclay, cho biết :

« Tôi là người trực tiếp quản lý sinh viên quốc tế trong Master Monabiphot quốc tế nên cũng có cơ hội tiếp xúc với nhiều sinh viên đến từ nhiều nước. Có những bạn rất mạnh dạn bày tỏ quan điểm của mình về bầu cử ở Pháp. Nhưng cũng có những bạn đến từ những nước, chẳng hạn như Việt Nam, Trung Quốc và một số nước khác, nơi người ta không có thói quen bày tỏ. Thứ hai, người ta không bày tỏ là do họ bị hạn chế về ngôn ngữ nên không hiểu chuyện gì đang xảy ra cả, trừ khi họ đọc báo bằng ngôn ngữ của họ. Khi nói chuyện với các bạn ít để ý thông tin hoặc không có thói quen thì họ chỉ biết cười, không hiểu gì cả, người ta còn hỏi lại : Thế thì thế nào hả thầy ? Người ta cũng không sợ sệt chuyện tương lai sẽ xảy ra.

Còn những bạn thường đến từ những nước Bắc Phi, họ nói tiếng Pháp tốt và thực ra họ có nhu cầu sang Pháp nhiều hơn và bằng nhiều con đường, trong đó có con đường « chính thống » tức là đi học, những người này quan tâm đến chính trị ở Pháp hơn thì họ thể hiện những quan ngại nhất định. Nhiều người có khi còn phát biểu rất mạnh, theo kiểu phân biệt chủng tộc. Nhìn chung thì tôi có thể nói như thế. Nhưng phải nói là phần lớn sinh viên quốc tế không thể hiện lắm, trừ khi các thầy hỏi ».

Trong số những nghiên cứu sinh nước ngoài đến Pháp du học, rất nhiều người được chính phủ Pháp cấp học bổng từ bậc thạc sĩ. Đây là một phần trong kế hoạch « Nước Pháp tỏa sáng trên thế giới », có từ năm 2018, nhấn mạnh đến giáo dục-đào tạo tầng lớp tinh hoa cho các nước đối tác, phát triển khối Pháp ngữ… Tuy nhiên, chương trình vẫn còn nhiều bất cập, theo phó giáo sư Lại Ngọc Điệp :

« Thực ra chương trình « Nước Pháp tỏa sáng », các kế hoạch của chính phủ Macron hiện tại cũng đã được đề cập, nhắc đến nhiều. Nhưng nếu chúng ta đang ở nước Pháp, thì cũng phải thấy rằng từ chuyện nói cho đến chuyện thực hiện rất là khác nhau. Lấy một ví dụ để nói rằng chính phủ của Macron đã muốn nâng cao vị thế của nước Pháp, muốn nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên, đặc biệt là sinh viên nước ngoài và thu hút sinh nước ngoài giỏi đến bằng cách là họ tăng học phí đại học, thạc sĩ từ mấy năm nay. Lý do của họ là dùng số tiền tăng học phí để mở các lớp, ví dụ đào tạo thêm tiếng Pháp, hỗ trợ sinh viên… Nhưng trên thực tế thì không khác nhau gì cả bởi vì cách làm không khác nhau, không có lớp tiếng Pháp nào mở ra, sinh viên nước ngoài cũng không có thêm được lợi ích gì và thực ra cũng không thu hút được sinh viên giỏi so với trước đây là bao nhiêu. Tức là trước đây đã thu hút người nước ngoài rồi thì hiện giờ vẫn thế. Từ chuyện chính sách cho đến thực hiện không được đồng bộ lắm ».

Vậy kế hoạch này có bị tác động trong trường hợp đảng Tập Hợp Dân Tộc chiếm được đa số tuyệt đối ở Hạ Viện và thành lập được chính phủ ? Phó giáo sư Lại Ngọc Điệp nhận định :

« Thực ra, đối với sinh viên nước ngoài, theo quan sát và suy nghĩ của tôi, chính sách của họ cũng không thể ảnh hưởng quá lớn. Tất nhiên là phải chờ nếu họ lên, họ sẽ làm thế nào bởi vì hiện tại, những chính sách họ đưa ra thì thực ra họ đề cao những điều tốt nhất cho người dân Pháp. Trong các chương trình của họ, họ không nói đến chuyện cấm đoán sinh viên nước ngoài.

Nếu chúng ta là những người có nhu cầu học tập và học tập tốt mà muốn đến nước Pháp để học, sau đó chỉ coi nước Pháp là nơi mình có cơ hội học tập tốt nhất, còn làm việc thì mình có thể làm việc ở Pháp, ở nước ngoài hoặc trở về chính nước mình, nếu trong quan điểm của người đi học, họ nghĩ như thế, thì thực ra tôi nghĩ cực hữu sẽ không phản đối gì. Nhưng nếu trong suy nghĩ của một số người đến nước Pháp với mục đích ở lại, ngoài ra đúng là có một số người nước ngoài không được ở lại hoặc không được thỏa mãn một số thứ thì họ đã phá rối nước Pháp, rõ ràng những người như thế là những người sẽ lo lắng. Còn những người bình thường, tôi nghĩ rằng sẽ không quá ảnh hưởng, mặc dù tất nhiên phải chờ xem nếu cực hữu lên được, họ làm như thế nào nhưng hiện tại tôi, hoặc trong các cuộc trao đổi với đồng nghiệp, thì họ cũng nói là không biết chuyện gì sẽ xảy ra. Không ai dám nói chắc chuyện gì sẽ xảy ra ! »

Pháp tổ chức vòng một cuộc bầu cử Quốc Hội. Nhiều nước kêu gọi công dân rời khỏi Liban do căng thẳng ở biên giới Israel-Liban. Ý tái khẳng định ưu tiên hàng đầu là chống nhập cư bất hợp pháp. Trung Quốc lấy được mẫu vật từ vùng tối mặt trăng, có giá trị lớn cho khoa học. Trên đây là những chủ đề chính trong mục tạp chí thế giới đó đây tuần này.

Vòng một của cuộc bầu cử Quốc Hội Pháp diễn ra vào cuối tuần này 30/06, thu hút sự quan tâm của công luận Pháp với các dòng người xếp hàng dài trước các sở cảnh sát làm giấy ủy quyền bỏ phiếu, để « thong thả đi nghỉ hè ». Các thăm dò cho thấy số cử tri tham gia bỏ phiếu lần này có thể từ 60 % đến 65% , trong khi tỷ lệ này khoảng 46, 47% tại cuộc bầu cử hồi 2022.

Nhìn từ bên ngoài vào, cuộc bầu cử lần này tại Pháp được trang Politico ví như « một chương trình truyền hình thực tế điên rồ », từ thông báo giải tán Quốc Hội của tổng thống Emmanuel Macron, cho đến việc tổ chức bầu cử sớm và nhất là nguy cơ cực hữu lên nắm quyền ở Pháp. Báo Anh The Guardian thì coi đây là vở hài kịch chính trị của tổng thống Emmanuel Macron, « chỉ cần một tuần tranh cử là có thể châm ngòi cho các cuộc nội chiến,… Ngay khi phe theo dân tộc chủ nghĩa được đưa ra sánh sáng, họ nhanh chóng cho thấy là mình không hề biết ai là người đổ thùng rác, làm sao mà nước chảy được từ vòi,…, nhưng trường hợp của Donald Trump đã chỉ ra rằng các cử tri không quan tâm, và sẽ vẫn bỏ phiếu cho họ. »  

Tại Đức, những sự kiện xảy ra trên chính trường Pháp là một « cú sốc », đầy bất ngờ. Trả lời RFI Pháp Ngữ, Stefan Kornelius, cây bút của báo Süddeutsche Zeitung cho biết « tại Đức, chính phủ được xây dựng trên nỗi sợ từ chính bản thân chúng tôi, và sẽ không bao giờ dám liều lĩnh như vậy. Cũng chính vì thế mà Hiến Pháp Đức loại trừ khả năng tổ chức bầu cử sớm hoặc giải tán Quốc Hội. Đây rõ ràng là hậu quả từ quá khứ, từ trải nghiệm của chính nước Đức và chúng tôi không thể hiểu người Pháp được. Chúng tôi cũng không tin vào sự ổn định của xã hội Pháp ».

Nga bớt lo nếu cực hữu lên ngôi tại Pháp

Tại Nga, điện Kremlin, vẫn luôn dành sự quan tâm cho đảng cực hữu tại Pháp, đặc biệt theo dõi cuộc bầu cử này, đồng thời đề cập đến thái độ thù nghịch của các lãnh đạo Pháp đối với nước Nga, như nhận định của phát ngôn của tổng thống Nga. Từ Matxcơva, thông tín viên Anissa El Jabri cho biết thêm thông tin :

« Cuộc bầu cử Quốc Hội Pháp không được báo đài, truyền hình Nhà nước Nga quan tâm nhiều, mà chỉ bắt đầu đưa tin từ thứ Tư tuần này, vào những khung giờ có nhiều người theo dõi. Nước Pháp được mô tả là gặp đầy khó khăn về kinh tế, với một tổng thống và bè cánh của ông bị mất tín nhiệm. Điều mà phía Nga quan tâm nhất là cuộc tranh luận chính trị về chiến tranh Ukraina, và được mô tả như sau : « Cánh hữu không muốn hỗ trợ Ukraina. Đảng của bà Marine Le Pen đã thông báo ủng hộ giải quyết xung đột bằng ngoại giao ». Cánh tả có thể cố gắng đưa nước Pháp khỏi bộ chỉ huy quân sự của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO.

Tổng thống Emmanuel Macron có vẻ như là người duy nhất tin vào thành công của mình và không thể không nhìn thấy có ngọn gió bắt đầu thổi ngược ở châu Âu. Hungary sẽ là nước giữ vị trí chủ tịch luân phiên của Liên Hiệp Châu Âu trong sáu tháng tới. Thủ tướng Viktor Orban đã đề nghị đồng cấp Pháp và thủ tướng Đức Scholz cũng như các lãnh đạo châu Âu khác suy nghĩ về lý do tại sao kết quả bầu cử châu Âu vừa rồi lại đáng thất vọng ».

Tại Nga, nói đến cánh hữu là nhằm ám chỉ đến đảng cựu hữu Tập Hợp Dân Tộc. Trong suốt chiến dịch tranh cử vừa qua, chỉ duy nhất quan điểm của bà Marine Le Pen, đăng trên báo Telegram, ở Brest, được truyền thông Nga quan tâm : « Về vai trò của tổng thống Macron, lãnh đạo quân đội chỉ là một vị trí mang tính danh dự », phát biểu này được coi là một dấu hiệu rõ ràng với Nga và được báo Nga Izviestia dịch trong số ra ngày 27/05 là « nếu Jordan Bardella trở thành thủ tướng thì tổng thống Pháp không thể gửi quân đến Ukraina ».

Nhìn từ châu Phi, cuộc bầu cử lần này cũng khiến nhiều người lo ngại, nhất là những người có thân nhân sinh sống ở Pháp khi chương trình tranh cử của phe cực hữu đưa ra những chính sách bài ngoại, muốn cấm song tịch hoặc cấm người có song tịch làm những vị trí nhạy cảm.

Đối với giới nghệ sĩ châu Phi, phe cực hữu nắm quyền có thể tác động đến hoạt động nghệ thuật, vốn đã gặp khó khăn trong việc xin visa lưu diễn ở châu Âu. Trả lời RFI Pháp ngữ, vũ công người Burkina Faso, Serge Aimé Coulibaly cho biết « những năm vừa qua, ngày càng có nhiều hành động phân biệt chủng tộc, chống lại người nước ngoài, đặc biệt là người châu Phi. Chính chúng tôi cũng là nạn nhân, và hậu quả có thể thấy trong các chuyến lưu diễn của chúng tôi ở Pháp ».

Chống nhập cư bất hợp pháp : Ưu tiên hàng đầu của Ý

Tại châu Âu, trong tuần vừa qua, mặc dù các vị trí lãnh đạo chủ chốt của Liên Hiệp châu Âu đã được xác định và vắng bóng đại diện Ý, nhưng lãnh đạo cực hữu bà Giorgia Meloni sẽ tìm cách để gây ảnh hưởng trong định chế châu Âu, áp đặt quan điểm chống nhập cư. Hôm 26/07, một ngày trước cuộc họp của lãnh đạo 27 nước thành viên Liên Âu tại Bruxelles (27-28/06), thủ tướng Ý đã tái khẳng định trước Quốc Hội rằng ưu tiên số một của Roma là chống nhập cư và các biện pháp mà Ý đưa ra cần phải được các định chế châu Âu áp dụng.

Bà Giorgia Meloni nhận định rằng :« Tình trạng nhập cư bất hợp pháp hàng loạt sẽ không bao giờ chấm dứt nếu các có sự can thiệp chống lại nạn buôn người từ chính những nước xuất xứ của những người di cư và những nước trung chuyển. Dưới tác động từ Ý, châu Âu đã ký thỏa thuận với Ai Cập và Tunisia. Chúng tôi muốn áp dụng các thỏa thuận tương tự với nhiều nước khác. Nghĩa vụ đầu tiên là bảo đảm không có tình trạng di cư. Những người di cư vào Ý hay các nước khác ở châu Âu phải có giấy tờ hợp pháp. Đây là điều kiện tiên quyết để có thể tạo ra một hình thức hợp tác mới với các nước châu Phi. Đó là cách tiếp cận đầu tiên mà Ý muốn thực hiện với kế hoạch Mattei cho châu Phi. Những người châu Phi không cầu xin thương hại. Họ muốn chúng ta đầu tư và cùng nhau thực hiện các dự án. Họ muốn chúng ta tôn trọng họ và có hành động cụ thể. Về điểm này, Ý có một lợi thế. Chúng ta có vị trí tự nhiên cho phép nước Ý có thể trở thành chiếc cầu nối giữa vùng Địa Trung Hải, châu Phi và châu Âu ».

Kể từ khi lên nắm quyền, lãnh đạo cực hữu Ý đã thắt chặt chính sách nhập cư, nhiều lần có thái độ hăm dọa đối với các tổ chức phi chính phủ cứu giúp di dân trên biển, hạn chế các hoạt động của họ qua luật ‘Piantedosi’. Ý cũng đã ký thỏa thuận với Albania, gửi di dân đến nước này. Chính phủ cực hữu của bà còn bị chỉ trích là chỉ cho tàu chở những di dân (được cứu vớt ở biển Địa Trung Hải), cập cảng vào những thành phố do cánh tả lãnh đạo ở miền bắc nước này.

Căng thẳng tại Liban, nhiều nước kêu gọi công dân di dời

Về thời sự Trung Đông, cuộc xung đột giữa Israel và Hamas đã khiến căng thẳng leo thang tại khu vực. Nhóm Hezbollah ở Liban, ủng hộ Hamas, đã nhiều lần đụng độ bạo lực với Israel tại biên giới giữa hai nước. Trong tuần qua, nhiều nước đã kêu gọi công dân rời khỏi Liban. Từ Beyrouth, thông tín viên Paul Khalifeh cho biết thêm thông tin :

« Những người Liban lo lắng vì các cuộc giao tranh bạo lực ngày càng gia tăng giữa quân đội Israel và nhóm Hezbollah. Nhiều quốc gia đã kêu gọi công dân không đến Liban vì tình trạng nguy hiểm hiện nay. Hôm thứ Năm vừa qua, Hoa Kỳ và Nga cũng đã kêu gọi công dân không đến xứ sở của cây chi tuyết tùng. Những ngày vừa qua, 6 nước, bao gồm Đức, Canada, Anh Quốc đã kêu gọi công dân của họ rời khỏi Liban.

Các cảnh báo này được đưa ra trong bối cảnh bạo lực bùng nổ ở biên giới giữa Liban và Israel. Các cuộc tấn công được hạn chế, các vụ trả đũa có chừng mực giữa hai bên hồi đầu cuộc xung đột, hiện đã trở thành những cuộc đọ súng hàng loạt và bạo lực hơn.

Hôm thứ Năm, 27/06, máy bay của Israel đã không kích vào vùng Sohmor, tại vùng đồng bằng Bekaa, cách chiến tuyến 30 km. Nhóm Hezbollah đã đáp trả bằng việc bắn hàng loạt tên lửa vào những vị trí của Israel, gần thành phố Safad, vùng Haute Galilée. Có lúc, 40 đầu đạn được phóng ra đồng thời. Đảng Hassan Nasrallah đã thực hiện 5 cuộc tấn công khác, trong đó có một vụ dùng drone tự sát. Cũng trong cùng ngày, quân đội Israel đã triển khai cuộc tấn công bằng hỏa lực một cách bất thường. Khoảng hai chục địa phương ở Liban đã bị tấn công, 10 trong số đó bị không kích. »

Đá mặt trăng "giá ngàn vàng" do Trung Quốc mang về Trái Đất

Nhìn sang châu Á, tại Trung Quốc, tàu thăm dò mặt trăng Thường Nga 6 (Chang’e-6) đã mang về Trái Đất hôm 25/06 các mẫu thu được từ vùng tối của mặt trăng. Sứ mệnh này đánh dấu cột mốc quan trọng giấc mơ trở thành « cường quốc thống trị không gian », như tuyên bố của lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, trong bối cảnh nhiều nước như Nga và Mỹ cũng đang tích cực phát triển các chương trình không gian.

Từ Bắc Kinh, thông tín viên Stéphane Lagarde cho biết thêm thông tin :

« Những tràng pháo tay nổ ra khi những chiếc dù bung ra trên bầu trời ở sa mạc Gobi. Mọi người lại vỗ tay lần nữa khi mô-đun tách khỏi tên lửa, đáp xuống giữa thảo nguyên Mông Cổ. Sau 53 ngày trong vũ trụ, đây là lần thứ hai tàu thăm dò Trung Quốc đưa mẫu vật từ vùng tối của Mặt Trăng về Trái Đất. Nhìn từ xa, trên các hình ảnh được phát trên truyền hình, vật thể được gửi về Trái Đất giống như một chiếc mũ cổ bằng đồng, nhưng lại có giá trị ngàn vàng. Các xe tải, trực thăng và các nhân viên mặc áo màu trắng nhanh chóng đến cơ sở Amugulang, một nơi « an toàn » ở Mông Cổ để lấy những mẫu vật từ Mặt Trăng. Đây cũng là dịp để các phương tiện truyền thông của Nhà nước Trung Quốc nhắc lại ba năm vừa qua, cơ quan điều hành không gian Trung Quốc đã phân phát 7 lô đá mặt trăng cho 131 đội ngũ khoa học trên toàn thế giới.

Lin Yangting, nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu địa chất và địa vật lý Trung Quốc, khẳng định rằng bằng nghiên cứu các mẫu vật mới này, các nhà thiên văn có thể hy vọng khám phá ra tại sao vỏ của mặt trăng ở vùng tối lại dày hơn vùng nhìn thấy được. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là những hạt bụi đó không phải là từ các ngôi sao, mà là từ mặt trăng có thể giúp chúng ta hiểu một hành tinh được hình thành như thế nào ».

Trong khi Liên Hiệp Châu Âu thông báo đã thống nhất về loạt biện pháp trừng phạt thứ 14 nhắm vào Nga, trong khi tổng thống Nga đang bị Tòa án Hình sự Quốc tế (CPI) truy nã vì tội cưỡng bức di dời trẻ em tại vùng chiếm đóng ở Ukraina sang Nga, thì ông Putin cũng được trải thảm đỏ chào đón như một « ngôi sao sáng », được nghênh tiếp với những nghi thức trọng thể nhất tại Bắc Triều Tiên và Việt Nam.

Điểm qua báo chí Pháp, nếu so sánh, thì dường như chuyến công du của Putin đến Bắc Triều Tiên được phương Tây quan tâm chú ý nhiều hơn. Nguy cơ Matxcơva và Bình Nhưỡng - hai chế độ đang bị phương Tây trừng phạt - xích lại gần nhau hơn khiến phương Tây lo ngại. Trong thời gian qua, đã có những bằng chứng cho thấy chế độ Kim Jong Un đã cung cấp nhiều vũ khí đạn dược, thậm chí tên lửa, cho chính quyền Putin tấn công Ukraina. Mối lo của phương Tây và Ukraina càng tăng sau khi Matxcơva và Bình Nhưỡng thông báo đôi bên ký kết thỏa thuận quan hệ đối tác chiến lược, sẵn sàng hỗ trợ nhau về mặt quân sự nếu một trong hai bên bị tấn công vũ trang từ bên ngoài. Phương Tây chắc chắn cũng lo ngại về việc Nga hỗ trợ Bình Nhưỡng phát triển chương trình tên lửa. 

Liên quan đến Việt Nam, đây là dịp để các đài báo Pháp như RFI, France 24, Le Monde, Le Figaro, La Croix, Les Echos … nhắc lại về chính sách « ngoại giao cây tre » của Hà Nội, cũng như về mối quan hệ hữu nghị truyền thống giữa Hà Nội và Matxcơva. Năm nay đánh dấu 30 năm đôi bên ký Hiệp ước hữu nghị Nga-Việt. 

Dẫu Việt Nam không phải là thành viên ký Quy chế Roma, nên không bị gây sức ép, không chịu sự ràng buộc phải tuân theo quy định của Tòa án Hình Sự Quốc Tế, thế nhưng Việt Nam vẫn vấp phải sự không hài lòng của phương Tây, nhất là Mỹ.

Theo Le Figaro, trong thông cáo, đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội nhấn mạnh : « Không nước nào nên tạo cơ hội cho Putin quảng bá cuộc chiến tranh của ông ta xâm lăng Ukraina ».Washington cảnh giác về ý đồ của Putin bình thường hóa hành vi bạo tàn của ông ta trong chiến tranh Ukraina. Theo nhận định của sứ quán Mỹ, để tổng thống Nga tự do đi lại trong khi ông ta đang bị Tòa án Hình sự Quốc tế truy nã, là cho phép bình thường hóa những hành vi của Nga vi phạm luật pháp quốc tế trắng trợn.

Và quả đúng như lo ngại của Mỹ, khi đến Hà Nội, Putin đã có những phát biểu đánh giá cao và bày tỏ lòng biết ơn về việc Việt Nam có lập trường « cân bằngvề cuộc khủng hoảng Ukraina ».Trên thực tế, Hà Nội luôn giữ thái độ kín đáo về hồ sơ chiến tranh Ukraina. Gần đây nhất, Việt Nam đã không tham gia vàoHội nghị vì hòa bình tại Ukraina được tổ chức tại Thụy Sĩ vào cuối tuần trước, với sự tham gia của đại diện đến từ hơn 90 nước và tổ chức quốc tế.

Về những tính toán của Nga, Le Figaro ngày 20/06 nhận định thông qua chuyến công du Việt Nam, tổng thống Nga « thách thức thế bao vây của phương Tây ». Điều này càng rõ nét bởi vì Việt Nam, dù là một nước nhỏ, nhưng là đối tác quan hệ chiến lược toàn diện của nhiều nước có trọng lượng trên trường quốc tế : Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản và Úc. Myong Hyun, nhà nghiên cứu của Viện Chiến Lược An Ninh Quốc Gia, tại Seoul, được Le Figaro trích dẫn, nhận định : « Chuyến thăm này nhằm cho thấy ông ta (Putin) không bị cô lập trên trường quốc tế ».

Về phía Việt Nam, do lệ thuộc vào nguồn cung vũ khí và dầu lửa - khí đốt của Nga và cũng muốn tăng cường hợp tác trong nhiều lĩnh vực, nên ngoài việc thắt chặt quan hệ với Matxcơva, việc mời tổng thống Putin đến thăm cũng là dịp để Hà Nội khẳng định thế tự chủ chiến lược, cân bằng, mềm dẻo thắt chặt quan hệ với nhiều nước lớn. Trong đó, có những nước là đối thủ của nhau hoặc là thành viên của các khối đối chọi nhau trên trường quốc tế.

Hà Nội cũng nhân dịp này trắc nghiệm phản ứng của phương Tây với đường lối ngoại giao của Việt Nam. Hãng tin Pháp AFP hôm 20/06 trích dẫn nhận định của bà Lê Thu Hường, phó giám đốc chương trình châu Á của tổ chức phi chính phủ Crisis Group : Đây là « bài trắc nghiệm để xem chính sách ngoại giao đa phương hóa của Hà Nội có thể đi xa đến đâu, và liệu có được các cường quốc khác chấp nhận hay không ». 

Bầu cử Hạ Viện Pháp và mối lo của châu Âu

Chỉ còn 1 tuần nữa là cử tri Pháp bước vào vòng 1 bầu cử lập pháp. Cuộc chạy đua giữa các đảng phái chính vẫn đang diễn ra quyết liệt. Các nước Liên Âu, nhất hai láng giềng Đức - Ý ngay sát cạnh Pháp, cũng đang theo dõi bầu không khí chính trị được xem là « chưa từng có » tại Pháp, với sự trỗi dậy mạnh mẽ của đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc (RN). Theo các thăm dò ý kiến gần đây nhất, đảng RN sẽ về đầu trong kỳ bầu cử Hạ Viện, trước liên đảng cánh tả và đảng Renaissance của tổng thống Macron. 

Theo thông tín viênAnne Le Nirtại Roma, nhật báo bảo thủ IlGiornale của Ý, vốn rất bài Macron, nhấn mạnh là thủ tướng Ý Giorgia Meloni và bà Marine Le Pen của đảng RN của Pháp, dù đều là thuộc phe cực hữu, nhưng lại không có chung quan điểm về nhiều vấn đề, chẳng hạn về hồ sơ chiến tranh Ukraina. Còn các báo cánh tả của Ý, trong đó có La Republica, lo ngại về nguy cơ không đảng phái nào ở Pháp có thể kiềm chế được đà tiến của đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc, vốn có tư tưởng bài Liên Âu, gây tác động đến phần còn lại của Liên Hiệp.

Nhìn sang Đức, quyết định giải tán Hạ Viện và tổ chức bầu cử lập pháp trước thời hạn của tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng gây ngạc nhiên, thắc mắc và sự khó hiểu ở Đức. Quốc gia đối tác chính của Paris ở Liên Âu lo ngại về quan hệ hợp tác trong thời gian tới của Pháp và Đức, cũng như về tương lai của Liên Âu.

Từ Berlin, thông tín viên Pascal Thibaut gửi về bài tường trình :

« Đánh bom tự sát », « Thích châm lửa phóng hỏa », « Ông ta bị ong chích hay sao ? » … Báo chí Đức đã dùng những từ ngữ không hề dịu nhẹ để bình luận về quyết định giải tán Hạ Viện của tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Giống như hồi năm 2017 và 2022, nỗi lo sợ về thắng lợi của đảng cực hữu Pháp, Tập Hợp Dân Tộc, đã khuấy động công luận Đức. Ngay cả những người bên ngoài giới truyền thông và chính trị cũng lo ngại và tìm cách thấu hiểu vấn đề.

Berlin sợ rằng quan hệ song phương vốn đã suy yếu ở châu Âu do thất bại của Emmanuel Macron và Olaf Scholz trong kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu vừa qua sẽ bị tổn hại thêm nếu đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc hoặc liên đảng cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới thắng cử. Cách nay 1 tuần, bộ Ngoại Giao Đức đã tổ chức một cuộc gặp với các nhà nghiên cứu để bàn về hậu quả của cuộc bầu cử Hạ Viện ở Pháp.

Ngoài quan hệ song phương, mối lo ngại cho Liên Âu cũng gia tăng. Những sáng kiến ​​nào sẽ vẫn có thể thực hiện được cùng với Paris? Chính sách kinh tế của chính phủ Pháp trong tương lai cũng được đặt ra với khả năng bị chặn ở Bruxelles, cũng như những căng thẳng có thể xảy ra trên các thị trường tài chính và đối với tài chính công.

Nắng nóng : Chuyến hành hương đến Thánh địa linh thiêng Mecca thành mồ chôn hơn 1000 người

Tuần qua, ngoài các vấn đề thời sự, thời tiết nắng nóng như thiêu đốt tại nhiều khu vực trên thế giới cũng là chủ đề đáng quan tâm. Không chỉ ở người dân châu Á, trong đó có Ấn Độ, Việt Nam … phải hứng chịu nhiệt độ được ví như « trong chảo lửa », mà tại châu Mỹ, hiện tượng thời tiết « vòm nhiệt » cũng hoành hành ở Canada và Hoa Kỳ.

Tại Mỹ, không chỉ lo ngại về nhiệt độ cao bất thường ảnh hưởng đến hàng trăm triệu người, chính quyền Mỹ còn lo ngại về việc các đợt nắng nóng ngày càng kéo dài hơn. Từ Miami, thông tín viên David Thomson hôm 18/06 gửi về bài tường trình :

« 150 triệu người Mỹ sẽ phải hứng chịu đợt nhiệt độ cao khắc nghiệt này, và 50% đã được báo động nắng nóng. Vòm nhiệt bao trùm lên hàng chục thành phố lớn ở Bờ Đông và vùng Midwest của nước Mỹ : Detroit, Cleveland, Boston, Chicago, Philadelphia và New York. Các đô thị lớn này vốn dĩ không quen với những đợt nắng nóng đến sớm như vậy, thậm chí trước cả khi bắt đầu vào hè. Nhiệt độ có thể sẽ phá vỡ mọi kỷ lục và vượt quá 38 độ.

Tình trạng này kéo dài vài ngày, cho đến thứ Bảy (22/06) và chính thời gian kéo dài như vậy là điều khiến chính quyền Mỹ lo ngại. Người dân được khuyến cáo không nên tham gia bất cứ hoạt động nào ở ngoài trời. Tại nhiều bang, nhà chức trách cho đóng cửa các trường học công vào buổi chiều.

Hồi năm ngoái, nước Mỹ đã phải hứng chịu nhiều đợt nắng nóng kiểu như vậy nhất, tính từ năm 1936 trở lại đây. Và theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Science, biến đổi khí hậu là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới những đỉnh nhiệt độ cao như vậy và khiến chúng xảy ra ngày càng nhiều hơn, kéo dài hơn và gây chết chóc nhiều hơn ».

Nói về cái chết do điều kiện thời tiết nắng nóng khắc nghiệt gây ra, đau buồn nhất trong tuần qua phải kể đến vụ có đến hơn 1.100 người chết chỉ trong đợt hành hương 5 ngày (14-19/06) đến Thánh địa Mecca, miền tây Ả Rập Xê Út, dưới nhiệt độ lên tới 50-52 độ C. Hơn 650 nạn nhân thiệt mạng là người dân Ai Cập. Còn lại là những tín đồ Hồi giáo đến từ khoảng một chục nước, như Pakistan, Indonesia, Malaysia, Ấn Độ, Iran, Jordanie, Tunisia, Sudan …

Về tình hình cháy rừng tại Thổ Nhĩ Kỳ, chỉ trong đêm thứ Năm rạng sáng thứ Sáu, ngọn lửa lan ra nhiều làng ở miền đông nam đã làm ít nhất 5 người thiệt mạng, 40 người bị thương, trong đó có 10 người bị thương nặng.

Liên quan đến Pháp, báo cáo « Rings of fire » (Vòng lửa) do tổ chức phi chính phủ Climate Central, các học giả đại học Portsmoth của Anh và 11 vận động viên Olympic đồng soạn thảo, báo động nắng nóng gay gắt vào tháng 07-08/2024, giai đoạn diễn ra Thế Vận Hội và Thế Vận Hội cho người khuyết tật, có thể khiến một số vận động viên kiệt sức, thậm chí khiến họ tử vong.

Nỗi lo này không phải vô cớ. Trong những năm gần đây, Paris đã hứng chịu nhiều đợt nắng nóng. AFP nhắc lại là vào năm 2023, theo số liệu của Cơ quan Y tế công, tổng cộng hơn 5.000 người tại Pháp đã tử vong vì nắng nóng. Và theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Lancet Planet Health hồi tháng 05, Paris là thành phố có tỉ lệ tử vong do nắng nóng cao nhất trong số 854 thành phố của châu Âu, do mật độ dân cư cao và ít không gian xanh.  

Chính trường Pháp trải qua một tuần đầy biến động sau khi TT Macron giải tán Hạ Viện ; Nhiều dân biểu trong đảng của tổng thống muốn « gạt » ông Macron ra « bên lề » chiến dịch tranh cử lập pháp ; thủ tướng Ý Giorgia Meloni, một trong số ít lãnh đạo, « đại thắng » cả trong nước và ở Nghị Viện Châu Âu ; Số di dân chết trên biển tăng bùng nổ trên hải trình nhập cư trái phép vào Tây Ban Nha ; Nam Âu bắt đầu vào mùa cháy rừng.

Chính trường Pháp một tuần đầy biến động

Tuần qua là những ngày đầy biến động trên chính trường Pháp. Mọi chuyện bùng nổ từ tối Chủ Nhật, 09/06/2024, khi tổng thống Pháp Emmanuel Macron bất ngờ tuyên bố giải tán Hạ Viện ngay sau khi có kết quả kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu, theo đó đảng cực hữu Tập hợp Dân Tộc (RN) về đầu tại Pháp, vượt xa đảng của tổng thống, vốn đã không có đa số quá bán tại Hạ Viện.

Kỳ bầu cử Hạ Viện Pháp trước thời hạn được tổng thống ấn định vào ngày 30/06 (vòng 1) và 07/07 (vòng 2), tức là sớm nhất có thể theo thời hạn ghi trong điều 12 của Hiến Pháp. Ba tuần chuẩn bị bầu cử lập pháp là thời gian ngắn chưa từng có tại Pháp. Đây được xem là chủ ý của tổng thống Pháp với hy vọng đẩy các đảng phái vào thế bất ngờ, « trở tay không kịp ».

Để đối phó với đà đang lên của đảng cực hữu Tập Hợp Dân tộc (RN), mà theo các khảo sát là có thể về đầu trong kỳ bầu cử lập pháp, sau 4 ngày thương lượng căng thẳng, 4 đảng cánh tả và cực tả, gồm đảng cánh tả truyền thống Xã Hội (PS), đảng Cộng Sản, đảng Nước Pháp Bất Khuất (LFI) và đảng Xanh, đã lập liên minh Mặt Trận Bình Dân Mới (Nouveau Front Populaire) với một chương trình tranh cử chung, đặc biệt nhấn mạnh vào việc chỉnh sửa những cải cách về lương tối thiểu, bãi bỏ cải cách hưu bổng, trợ cấp thất nghiệp, bảo hiểm thất nghiệp, cũng như đề cử chỉ một ứng cử viên duy nhất cho mỗi đơn vị bầu cử trong tổng số 577 đơn vị trên toàn quốc.

Trong khi đó, đảng cánh hữu truyền thống Những Người Cộng Hòa (LR) lại hứng chịu một “cơn địa chấn chính trị”: chủ tịch đảng, Eric Ciotti, đột ngột thỏa thuận liên minh với đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc để tranh cử, mà không tham vấn ban lãnh đạo đảng. Do đó, ban lãnh đạo đảng LR đã quyết định khai trừ đảng và bãi miễn chức vụ chủ tịch đảng của ông Ciotti.

TT Macron bị “gạt ra bên lề” chiến dịch vận động tranh cử

Liên quan đến đảng Phục Hưng (Renaissance) của tổng thống Emmanuel Macron, hiện giờ theo khảo sát, đảng này cùng với liên minh đa số cầm quyền sẽ chỉ về thứ ba, thua xa phe cực hữu và liên đảng cánh tả Mặt trận Bình dân mới. AFP cho biết, điểm tín nhiệm của tổng thống Macron, sau khi ông giải tán Hạ Viện và thông báo cho tổ chức bầu cử lập pháp trước thời hạn, đã giảm mạnh 5 điểm, chỉ còn 24%, mức thấp nhất kể từ năm 2022 khi ông bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ 2.

Do tỉ lệ được lòng dân của tổng thống rất thấp, đa phần các quan chức và phe dân biểu chiếm đa số tại Hạ Viện vừa bị giải tán muốn tổng thống « giữ khoảng cách » với chiến dịch vận động cho cuộc tranh cử lập pháp cuối tháng 06 đầu tháng 07/2024.

Trong cuộc họp hôm 11/06 của nhóm dân biểu đảng Phục Hưng của tổng thống Macron, nhiều người muốn thủ tướng Gabriel Attal chứ không phải tổng thống Macron lãnh đạo chiến dịch tranh cử. Nhiều dân biểu không muốn ảnh của tổng thống Macron như thông lệ mà là ảnh của thủ tướng Attal trong áp-phích vận động tranh cử của họ. Thủ tướng Attal cũng đã thông báo chính ông sẽ lãnh đạo phe đa số cầm quyền trong chiến dịch vận động tranh cử.

AFP hôm 12/06 trích dẫn ông Xavier Bertrand, chủ tịch vùng Hauts-de-France, thuộc đảng cánh hữu truyền thống Những người Cộng Hòa (LR) : « Mỗi lần ông ấy phát biểu, ông ấy (Macron) đều mang lại thêm 1 điểm thắng cho đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc (RN) »và cho rằng« tổng thống nên nghĩ đến việc lui lại phía sau ». Trong khi đó, chủ tịch đảng Horizons, Édouard Philippe, từng là thủ tướng ở nhiệm kỳ tổng thống thứ nhất của Macron, cũng cho rằng việc ông Macron can thiệp quá sâu vào cuộc tranh cử Quốc Hội là « không được lành mạnh cho lắm », có thể gây thêm « nỗi tức giận » trong công luận sau vụ giải tán Hạ Viện.

Bầu cử Nghị Viện Châu Âu :  vị thế thủ tướng Ý Giorgia Meloni được nâng cao  

Nhìn rộng ra Liên Âu, bất chấp sự trỗi dậy của phe cực hữu, liên minh trung-hữu vẫn giữ được đa số tại Nghị Viện. Theo kết quả được cập nhật hôm 14/06 trên trang mạng bầu cử của Liên Âu, trong tổng số 720 ghế dân biểu Nghị Viện, về đầu là đảng Nhân Dân Châu Âu (EPP) - 190 ghế, Liên minh Tiến Bộ Xã Hội và Dân Chủ (S&D) 136 ghế và đảng Đổi Mới Châu Âu 80 ghế.

Trong khi đó, tại nhiều nước thành viên, kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu cũng đánh dấu thất bại hoặc thành tích tụt lùi của đảng cầm quyền ngay trong nước so với kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu hồi năm 2019. Pháp không phải là trường hợp cá biệt. Tại Đức, đảng Xã Hội - Dân Chủ (SPD) của thủ tướng Olaf Scholz đã bị đảng đối lập cánh hữu, Dân Chủ - Thiên Chúa Giáo (CDU), vượt xa về số phiếu. Nhìn sang Hungary, đảng Fidesz của vị thủ tướng dân túy Viktor Orban, dù vẫn về đầu với hơn 43% số phiếu, nhưng tỉ lệ phiếu như vậy đã sụt giảm so với thành tích trước đây.

Một trong số ít lãnh đạo « đại thắng » trong nước nhân kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu lần này chính là thủ tướng Ý, Giorgia Meloni cùng với đảng cực hữu cầm quyền Fratelli d’Italia với 28,8% số phiếu. Không chỉ cho phép đảng Fratelli d’Italia duy trì được vị thế hàng đầu ngay trong nước, mà kết quả này còn giúp thủ tướng Ý Giorgia Meloni có cơ hội cải thiện vị thế trong bộ máy lãnh đạo khối Liên Âu.    

Từ Roma, thông tín viên Anne Le Nir ngày 13/06 giải thích :

« Không còn nghi ngờ gì nữa, uy tín của bà Giorgia Meloni đang được củng cố ở Bruxelles. Thứ nhất là vì lãnh đạo của đảng Fratelli d'Italia kiên quyết ủng hộ Ukraina và ủng hộ khối NATO. Sau đó là bởi vì nội các của thủ tướng Giorgia Meloni giữ được sự ổn định. Điều này cũng mang lại một sự bảo đảm.

Vì những lẽ đó, bà Meloni có ý định giành một chức quan trọng, nhất là chức chủ tịch Ủy Ban Châu Âu. Nhật báo La Stampa trích dẫn các nguồn tin từ những người thân cận với bà Meloni, khẳng định rằng thủ tướng Ý và nhóm nghị sĩ Những Người Bảo Thủ Và Cải Cách Châu Âu ở Nghị Viện Châu Âu “sẽ ủng hộ hồ sơ tranh cử của bà Ursula Von der Leyen”, “nhất là sau thất bại của đảng Phục Hưng của tổng thống Pháp Emmanuel Macron và đảng Dân Chủ - Xã Hội của thủ tướng Đức Olaf Scholz”. Thế nhưng, thủ tướng Ý Giorgia Meloni vẫn chưa chính thức lên tiếng về việc này.

Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là bà Meloni sẽ đấu tranh để giành vị trí ủy viên châu Âu có vai trò then chốt cho một người Ý. Hiện nay, nếu tính đến những vấn đề kinh tế nghiêm trọng của đất nước, thì nhân vật được chú ý là vị bộ trưởng Kinh Tế Ý, Giancarlo Giorgetti ».

Số di dân chết trên biển tăng vọt  khi nhập cư trái phép vào Tây Ban Nha

Kiểm soát di dân bất hợp pháp, một trong những chủ đề nóng trong kỳ vận động tranh cử Nghị Viện Châu Âu, cũng một trong những hồ sơ chính giúp cho phe cực hữu vươn cao hơn. Trên thực tế, bất chấp nỗ lực kiểm soát biên giới ngoại khối, số di dân quốc tế tìm cách đến Liên Âu vẫn không ngừng gia tăng.

Tây Ban Nha, cửa ngõ Liên Âu nhìn ra Địa Trung Hải và Đại Tây Dương, phía gần châu Phi, là một ví dụ điển hình. Theo số liệu của một tổ chức phi chính phủ, trong 5 tháng đầu năm 2024, so với cùng kỳ năm ngoái, số di dân tìm cách nhập cư trái phép đã tăng 2,5 lần. Số người tử vong trên biển trong hành trình từ châu Phi đến Tây Ban Nha cũng tăng gấp 2,5 lần. Tính trung bình, từ đầu năm 2024 đến nay, mỗi ngày có 33 người bỏ mạng ngoài khơi.

Từ Madrid, thông tín viên François Musseau ngày 13/06 gửi về bài tường trình :

« Đây không phải là những con số bình thường, chúng thậm chí còn rất đáng sợ. Đó là nhận định của Helena Maleno, người sáng lập tổ chức phi chính phủ Caminando Fronteras. Từ nhiều năm nay, tổ chức phi chính phủ này không ngừng báo động về tình hình đang ngày càng trở nên tồi tệ.

Trong năm 2023, có tổng cộng 6.618 di dân tử vong do đuối nước khi họ tìm cách vượt biển đến Tây Ban Nha. Tuy nhiên, năm nay, chỉ trong vòng 6 tháng, đã có đến hơn 5.000 người bỏ mạng, dự báo đến cuối năm nay, con số sẽ ở mức kỷ lục đáng buồn.

Những thảm kịch này chủ yếu tập trung vào tuyến đường qua Đại Tây Dương nối từ bờ biển phía tây châu Phi đến quần đảo Canaries của Tây Ban Nha, bởi vì tuyến Địa Trung Hải từ Maroc hoặc Algeria đến Tây Ban Nha bị lực lượng phòng vệ dân sự kiểm soát chặt chẽ. Việc kiểm soát các tuyến đường xuất phát từ miền nam Maroc, Mauritanie hoặc Senegal ít xảy ra hơn.

Trái lại, việc vượt biển trên những con tàu thô sơ, với hải trình lên tới gần 1.500 km, với dòng hải lưu mạnh, là cực kỳ nguy hiểm. Điều này giải thích tại sao số người bỏ mạng ngoài khơi lại nhiều đến vậy. Tình hình càng trở nên bi thảm bởi vì tình trạng di cư không ngừng tăng, lên đến 20.854 người tính đến cuối tháng 05/2024, so với 8.812 người vào cùng kỳ năm ngoái ».

Châu Âu vào "mùa cháy rừng"?

Mới nửa đầu tháng Sáu, nhưng một số nước Nam Âu đã bắt đầu phải đối phó với những đợt nắng nóng cao độ, kèm theo đó là nguy cơ cháy rừng, nhất là tại Hy Lạp và Chypre.

Tại Chypre, ngay từ đầu tuần qua, dù vẫn chưa đến hè, nhưng dưới cái nóng lên tới hơn 40 độ C, thiếu mưa, những vụ cháy rừng lớn xảy ra ở miền tây Chypre từ hôm thứ Ba 11/06 đã khiến Hy Lạp và Ai Cập phải điều lực lượng cứu viện và trực thăng cứu hỏa đến. Nhiều ngôi nhà bị hư hại hoặc đã bị thiêu rụi, người dân sinh sống tại 5 ngôi làng ở Chypre đã phải di tản. Chính quyền đã ban bố kế hoạch khẩn cấp trên toàn quốc.

Trong khi đó, Hy Lạp cũng đang hứng chịu một đợt nắng nóng lên đến mức kỷ lục tính theo mùa, nhiều nơi nhiệt độ tăng vọt lên trên 43 độ C. Nhiều di tích khảo cổ vốn du hút rất đông du khách, trong đó có đền Acropolis ở thủ đô Athens đã phải đóng cửa vào giờ nóng nực cao điểm trong ngày để tránh nguy hiểm cho du khách.

Năm nay, dù chưa bị cháy rừng, nhưng theo AFP, nguy cơ hỏa hoạn được đánh giá là ở mức « rất cao » tại 8 vùng trong cả nước Hy Lạp. Và vẫn còn đó cơn ác mộng về vụ hỏa hoạn thiêu rụi 175.000 ha hồi mùa hè năm ngoái, buộc vài chục ngàn người, đa phần là khách du lịch, phải di tản. Đợt cháy rừng Dadia, miền bắc Hy Lạp hè 2023 là đợt cháy rừng lớn nhất châu Âu từng ghi nhận từ vài thập kỷ nay.

Trước mối họa cháy rừng, chính quyền Hy Lạp đã có kế hoạch đầu tư khoản tiền khổng lồ vào trang thiết bị phòng chống cháy.

Từ Athens, thông tín viên Joël Bronner ngày 12/06/2024 cho biết cụ thể :

« 2,1 tỷ euro. Đây là khoản tiền cao kỷ lục, một phần lớn trích từ quỹ của Liên Hiệp Châu Âu hỗ trợ Athens phòng chống các vụ cháy rừng theo mùa, vốn có xu hướng gia tăng do biến đổi khí hậu. Với số tiền đó, từ nay đến năm 2025, Hy Lạp mua khoảng 10 máy bay, cũng chừng đó trực thăng và hơn 1.000 xe cứu hỏa, trong khuôn khổ một dự án đầy tham vọng nhằm hiện đại hóa cơ sở hạ tầng. Camera ảnh nhiệt hồng ngoại và drone cũng chiếm một phần các khoản đầu tư được chú trọng.

Mặc dù Hy Lạp đã tiêu tốn đáng kể và đã thể hiện rõ mong muốn phòng chống cháy rừng, nhưng hàng năm giới quan sát vẫn chỉ trích việc chính quyền thiếu dự phòng nguy cơ hỏa hoạn cũng như thiếu sự điều phối giữa các cơ quan chuyên trách cứu hỏa. Năm ngoái, vụ cháy rừng Dadia, gần thị trấn Alexandroupolis ở miền bắc đất nước, là vụ hỏa hoạn lớn nhất từng được ghi nhận ở châu Âu trong suốt 30 năm trở lại đây. Một vụ cháy rừng, xảy ra trên đảo Rhodes, đã khiến 20.000 người, chủ yếu là khách du lịch, phải sơ tán ».

Tổng thống Nga không được mời dự lễ kỷ niệm 80 năm cuộc Đổ Bộ Normandie ; tranh cãi về sắc tộc trong đội tuyển bóng đá quốc gia Đức ; căng thẳng giữa những người Do Thái cực đoan và người Palestine tại lễ diễu hành cờ ở Israel ; tỷ lệ sinh giảm liên tục, thủ đô của Nhật muốn lập ra một ứng dụng hẹn hò. Trên đây là những chủ đề chính trong mục tạp chí thế giới đó đây tuần này.

Trong tuần này, nước Pháp đã long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 80 năm cuộc Đổ Bộ Normandie, đưa quân đồng minh vào giải phóng nước Pháp khỏi Đức Quốc Xã, góp phần chấm dứt Đệ Nhị Thế Chiến. Đây được coi là buổi lễ kỷ niệm cuối cùng có mặt các cựu chiến binh nay đã trên dưới trăm tuổi. Lãnh đạo và đại diện hơn 20 quốc gia cũng có mặt tại sự kiện kéo dài ba ngày (04-06/06/2024), như tổng thống Mỹ Joe Biden, nguyên thủ Anh Quốc, Charles Đệ Tam, hay tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky, khách mời danh dự.

Tuy nhiên, Vladimir Putin, nguyên thủ Nga, quốc gia thuộc phe thắng cuộc trong Đệ Nhị Thế Chiến, lại không được mời vì cuộc chiến đang tiến hành ở Ukraina. Trả lời RFI Pháp ngữ, chuyên gia tại Viện nghiên cứu Montaigne của Pháp, Michel Duclos, cho rằng « nghi lễ kỷ niệm này có tính nhân loại học » : « Có thể nói rằng đó là một loại nghi lễ kiểu bộ lạc, phần nào gợi lại những nguyên tắc cơ bản để đoàn kết một thế giới tự do. Đó là lễ kỷ niệm tình đoàn kết giữa hai bên bờ Đại Tây Dương, ở một thời điểm không hiển nhiên. Hơn nữa, tình đoàn kết này chưa bao giờ hiển nhiên cả… »

Tại Nga, theo thông tín viên của RFI, sự kiện này không được truyền thông Nga đưa tin rộng rãi trên các mặt báo, mà chỉ là những tin tức bên lề, nhưng với những tựa như « nước thắng cuộc duy nhất không được mời », có báo thậm chí còn cho rằng phương Tây « đang viết lại lịch sử ».

Theo Bloomberg, phương Tây « đôi khi dễ dàng quên rằng Nga là một cường quốc cùng phe đồng minh thắng cuộc trong Đệ Nhị Thế Chiến », lờ đi những hy sinh của Liên Xô, với 27 triệu người hi sinh trong cuộc chiến chống Đức Quốc Xã. Trận Stalingrad cũng được coi là một bước ngoặt quan trọng ở mặt trận phía đông, giống như cuộc đổ bộ Normandie ở phía tây. Cũng chính vì vậy mà Vladimir Putin đã được mời lễ kỷ niệm cách nay 10 năm, mặc dù thời điểm đó, Nga đã bị loại khỏi nhóm G8 vì sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina vào năm 2014.

Vụ việc này gợi nhớ đến thời Chiến tranh Lạnh, Nga cũng vắng bóng tại lễ kỷ niệm lớn đầu tiên của sự kiện này vào năm 1984.

Những hình ảnh mà lễ kỷ niệm này truyền đi cho thấy một phương Tây « cùng hợp lực chống lại Nga ». Thế nhưng, « sự cô lập mang tính biểu tượng » mà phương Tây tạo ra lại không gây hề hấn gì cho Putin vì vẫn có những khu vực trên thế giới tiếp tục ủng hộ Nga vì lý do thương mại, năng lượng, lịch sử hay văn hóa. Chẳng hạn như tại diễn đàn kinh tế Saint Petersburgs trong tuần vừa qua, đại diện của 128 nước đã có mặt. Vào tuần tới, Nga cũng sẽ tiếp đón ngoại trưởng của các nước trong nhóm Brics đang ngày càng mở rộng.

Nga can thiệp, loan tin giả về Thế Vận Hội Paris 2024

Về thời sự nước Pháp, theo AFP, vài tuần trước kỳ Thế Vận Hội Mùa Hè, một báo cáo của Trung tâm phân tích rủi ro (MTAC), do Microsoft quản lý, đã phát hiện các nỗ lực phá hoại việc tổ chức sự kiện này từ hai nhóm chuyên đưa tuyên truyền của Nga là Storm-1679 và Storm-1099. Các nhóm này không chỉ sử dụng « chiến thuật cũ mà cả trí tuệ nhân tạo », để « reo rắc nỗi sợ hãi.»

Ví dụ nhóm Storm-1679 đã đăng tải các video với nội dung sai lệch. Ví dụ như một video giả mạo, gắn logo của France 24, đưa tin là 24 % số vé bán ra đã được trả lại vì lo ngại xảy ra cuộc tấn công trong Thế Vận Hội. Họ cũng dựng 1 video gắn logo của Euro News, loan rằng « người dân Paris đang mua bảo hiểm tài sản để đề phòng khủng bố trong Thế vận hội.» Các thông tin này là sai sự thật.

Nhóm Storm-1099, về phần mình thì tạo các trang báo Pháp giả mạo, như Le Parisien hay Le Point, đưa tin sai lệch, cảnh báo nguy cơ khủng bố trong Thế vận hội, chỉ trích Emmanuel Macron và chính phủ Pháp… Phía Nga đã bác bỏ cáo buộc can dự vào việc loan tin giả về Thế Vận Hội Paris 2024, phát ngôn viên của điện Kremlin Dmitry Peskov cho rằng báo cáo này hoàn toàn dối trá.

Đức : Đa dạng sắc tộc trong đội tuyển bóng đá quốc gia gây tranh cãi

Vẫn về thời sự châu Âu, một tuần trước giải vô địch bóng đá châu Âu 2024 (UEFA), một thăm dò được thực hiện cùng một bộ phim tài liệu, lấy ý kiến của người dân về mong muốn nhiều cầu thủ da trắng chơi bóng hơn hay không đã gây xôn xao dư luận.

Từ Berlin, thông tín viên Pascal Thibaut tường trình :

Sáng thứ Năm, tại Quốc Hội, thủ tướng Đức khẳng định :« Chúng ta có thể tự hào về sự đa dạng (chủng tộc) trong đội bóng quốc gia. Tất cả đều là người Đức và là những cầu thủ của chúng ta ». Lãnh đạo Đức đã cảm ơn 20 triệu người Đức, có nguồn gốc từ nước ngoài và ca ngợi tính đa dạng của đội bóng quốc gia.

Đội tuyển quốc gia của Đức đã thay đổi, chậm hơn là tại các nước khác. Ngày nay, các cầu thủ là tấm gương phản chiếu cho một nước Đức đa văn hóa. Bộ phim tài liệu «Đoàn kết, công lý và đa dạng : Đội tuyển quốc gia giữa sự đa dạng và bản sắc », đã đề cập đến vấn đề này. Kênh WDR đã thực hiện một khảo sát liên quan đến bộ phim này. Với câu hỏi :« Có cần thêm nhiều cầu thủ da trắng chơi trong đội tuyển Đức hay không? » Hai phần ba số người được hỏi đã trả lời không, nhưng 20 % trong số họ đã trả lời có.

Điều này đã dấy lên một cuộc tranh cãi kép. Liệu có nên đưa ra một câu hỏi như vậy hay không ? Huấn luyện viên của đội tuyển quốc gia Đức, Julian Nagelsmann có quan điểm rõ ràng :« Tôi hy vọng là sẽ không bao giờ phải đọc một bản khảo sát tồi tệ như thế nữa ! »

Kênh truyền hình công WDR của Đức đã tự biện hộ, và khẳng định rằng chỉ muốn đưa cuộc khảo sát này vào trong một bộ phim tài liệu đã được khen ngợi về mặt chất lượng. Liên quan đến kết quả của cuộc khảo sát này, cầu thủ Joshua Kimmich cho rằng kết quả đó hoàn toàn vô lý : Bóng đá là một ví dụ tốt để có thể đoàn kết các quốc gia khác nhau, màu da, tôn giáo khác nhau. 

17 % trong số những người được khảo sát cho rằng một người có nguồn gốc từ nước ngoài không thể trở thành đội trưởng đội tuyển bóng đá quốc gia Đức. Đội trưởng của tuyển quốc gia, Ilkay Gündogan, có gốc từ Thổ Nhĩ Kỳ, bày tỏ thất vọng về kết quả này. » 

Đụng độ tại Jerusalem

Về thời sự Trung Đông, hàng năm, vào ngày 05/06 tại Jerusalem, lễ diễu hành cờ Israel được tổ chức tại khu phố cổ từ hơn nửa thế kỷ qua để ăn mừng Nhà nước Do Thái chiếm được phía đông Jerusalem năm 1967. Vốn là ngày phô trương vũ lực, bộc phát lòng căm thù của những người Israel cực đoan, buổi lễ năm nay, diễn ra trong bối cảnh căng thẳng hơn, do cuộc tấn công của Hamas khiến 1100 người Israel bỏ mạng, vào tháng 10 năm ngoái, và cuộc trả đũa của Nhà nước Do Thái ở Gaza, khiến hơn 36 000 người bỏ mạng (theo số liệu từ bộ Y Tế Hamas).

Từ Jerusalem, thông tín viên Sami Boukhelifa tường trình :

« Nhóm người định cư trẻ tuổi tập trung tại Cổng Damascus, lối vào khu phố Hồi giáo Palestine của Thành phố cổ Jerusalem. Họ hô vang khẩu hiệu bày tỏ lòng căm thù một cách thô thiển:  “Những người Ả Rập hãy chết đi ! Họ buông những lời lăng mạ, dùng ngón tay giữa, nhổ nước bọt, để sỉ nhục người Palestine.

Kama, đến từ vùng định cư bất hợp pháp tại lãnh thổ của người Palestine, ở Cisjordanie (Bờ Tây), khẳng định rằng : « Đó là chiến thắng của chúng tôi. Đất nước của chúng tôi, ngày kỷ niệm của chúng tôi, để chúng tôi ăn mừng. »

Tuy nhiên, trong đám đông, không phải ai cũng có những lời lẽ mang tính thù địch như vậy. Trái lại, Nataniel Sellam, thì mong muốn cả người Do Thái và người Ả Rập cùng chung sống, và Israel có chỗ cho tất cả mọi người. Anh nói :

« Tôi cho rằng tất cả người Israel, ngay cả những người cực đoan nhất, đều hiểu rằng chúng tôi phải chung sống (với người Palestine), đó là một thực tế.

Thế nhưng, tại sao một số người lại hô vang « Những người Ả Rập hãy chết đi »? Theo anh Nataniel, những người đó không hiểu thông điệp của người Do Thái, làm như vậy sẽ không tiến triển đi đâu. Chúng tôi có thể tự hào để diễu hành cùng cờ Israel, chúng tôi cũng phải mạnh mẽ, nhưng không thể đe dọa hay lăng mạ hàng xóm của mình ».

Bộ trưởng An ninh quốc gia Israel, ông Itamar Ben Gvir, theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan, cũng có mặt tại buổi tuần hành này và muốn truyền thông điệp tới Hamas : « Jerusalem là của chúng tôi, khu thánh đường Al-Aqsa, núi Đền nơi linh thiêng thứ ba của đạo Hồi cũng thuộc về chúng tôi ».

Nhật Bản : Tokyo phát triển ứng dụng hẹn hò của thành phố

Nhìn sang châu Á, bộ Y Tế Nhật Bản đã công bố hôm thứ Tư vừa qua, số liệu thống kê nhân khẩu học sơ bộ vào năm 2023, cho thấy số trẻ được sinh ra vào năm ngoái là 727.277, giảm hơn 40 000 trẻ so với một năm trước và là mức thấp nhất kể từ khi bắt đầu thống kê. Các quan chức nước này liệt kê một số các nguyên nhân, chẳng hạn như sự bất ổn kinh tế và khó khăn trong việc cân bằng giữa công việc và chăm sóc con cái…

Trước tình trạng nhiều người trẻ không kết hôn, tại Tokyo, lãnh đạo thành phố này thông báo sẽ tạo ra một ứng dụng hẹn hò vào mùa hè này, để thúc đẩy tăng tỷ lệ kết hôn, góp phần tăng tỷ lệ sinh ở nước này. »

Từ Tokyo, thông tín viên Frédéric Charles cho biết thêm thông tin :

« Đây là cơ hội cuối cùng tại Nhật Bản, tại một đất nước mà tỷ lệ sinh vào năm 2023, đã tiếp tục giảm từ 8 năm qua. Do vậy, thị trưởng Tokyo đã quyết định lập ra một ứng dụng hẹn hò riêng của thủ đô. Theo những người phụ trách dự án này, 70 % người Nhật muốn kết hôn, không sử dụng các ứng dụng hẹn hò để tìm kiếm bạn đời.

Có vẻ như đây là lần đầu tiên một thành phố muốn tạo ra một ứng dụng hẹn hò. Tại Nhật, chỉ khoảng 500 000 lễ kết hôn được tổ chức mỗi năm. Số trẻ sinh ra ngoài luồng giá thú không vượt quá 2 %.

Để đăng ký sử dụng trên ứng dụng hẹn hò nói trên, thì cần phải chứng minh thu nhập hàng năm. Bởi phụ nữ Nhật muốn tránh xa các ứng viên có thu nhập thấp.

Trên mạng xã hội, nhiều người đăng những bình luận tiêu cực về dự án của thành phố Tokyo, do ứng dụng buộc người dùng phải khai thu nhập. Hơn nữa, phát triển một ứng dụng từ tiền thuế của người dân Tokyo khiến nhiều người dùng mạng bày tỏ bất bình. Dù có hay không có ứng dụng này thì nhiều người Nhật ngày nay vẫn thích sống một mình ».

Các bệnh viện ở Gaza ngừng hoạt động sau các trận oanh kích triền miên của Israel; NATO tiếp tục tập trận ở sườn đông châu Âu để đề phòng mối nguy Nga; Thụy Điển đưa ra dự luật buộc các công chức phải tố cáo những người nhập cư không giấy tờ; Lần đầu tiên, tổ chức công đoàn của Sam Sung đe dọa đình công, trên đây là những chủ đề chính trong mục tạp chí thế giới đó đây tuần này.

Cuộc chiến giữa Israel và phong trào Palestine Hamas ở Gaza vẫn là chủ đề được chú ý nhiều trong tuần qua. Đỉnh điểm là hôm thứ Hai, nhiều tổ chức quốc tế đã đồng loạt lên án, bày tỏ phẫn nộ trước cuộc tấn công của Israel vào một trại tị nạn ở Rafah đêm Chủ Nhật, khiến ít nhất 40 người thiệt mạng. Lãnh đạo Quỹ Nhi Đồng Liên Hiệp Quốc UNICEF cho rằng “hình ảnh về những đứa trẻ, những gia đình bị thiêu cháy, ẩn sau những ngôi lều bị quân đội Israel tấn công đều khiến tất cả mọi người bị sốc”.

Trên mạng xã hội X, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres lên án các hành động của Nhà nước Do Thái “giết hại hàng chục thường dân vô tội, chỉ muốn tìm một nơi trú ẩn để tránh khỏi cuộc xung đột đẫm máu này”. Các trận oanh kích không ngừng nghỉ biến dải Gaza thành “địa ngục trần gian”, theo như nhận định của Philippe Lazzarini, lãnh đạo cơ quan Liên Hiệp Quốc quốc về người tị nạn Palestine (UNRWA).

 Bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế, quân đội Israel tiếp tục tấn công vào Rafah, cho đến nay, tất cả các bệnh viện tại khu vực này được cho là đã ngừng hoạt động. Từ Jerusalem, thông tín viên Sami Boukhelifa đã thu được lời chứng của những người Gaza :

 Từ lâu, cô Salma đã lánh nạn tại bệnh viện Kuwait ở Rafah. Cô nói : « Tại dải Gaza, nếu tìm được một chỗ trống trong bệnh viện, thì sẽ định cư, sống ở đó luôn, vì chúng tôi hy vọng rằng họ sẽ không đánh bom vào bệnh viện ». Cô cho biết thêm : « Chúng tôi đã phải rời khỏi bệnh viện Koweit cách nay vài ngày vì bệnh viện đã bị oanh kích. Chúng tôi đi đến một bệnh viện khác ở Rafah, bệnh viện Emirati. Chúng tôi đã nghĩ rằng bệnh viện này ở trong vùng tương đối an toàn, cách xa các cuộc giao tranh. Và chúng tôi đã rất bất ngờ, vì tất cả xung quanh bệnh viện này đã bị đánh bom. Hôm thứ Năm, lối vào bệnh viện đã bị oanh kích. Các nhân viên y tế đã rời đi ». 

Salma cho biết cả hai bệnh viện đã đóng cửa. Cô nói : « Kể từ nay, tất cả các bệnh viện ở Rafah đã ngừng hoạt động, các bệnh viện của Kuwait, Emirati, Indonesia. Hiện chỉ còn những bệnh viện dã chiến vẫn hoạt động. Chúng tôi rơi vào cảnh khốn cùng, không nơi ẩn náu. Chúng tôi không biết còn chỗ nào có thể trú ẩn ở Rafah. »

Chuyện vẫn chưa hết. Cố vấn an ninh quốc gia của Israel xác nhận rằng chiến tranh có thể sẽ kéo dài trong 7 tháng nữa, để đạt được mục tiêu tiêu diệt Hamas hiện nắm quyền ở Gaza.”

NATO tiếp tục tập trận trước nguy cơ Nga

Trong bối cảnh chiến tranh Ukraina, tại cuộc họp cấp ngoại trưởng các thành viên Liên minh Bắc Đại Tây Dương - NATO ở Praha, Cộng hòa Séc, hôm 30-31/05, một câu hỏi được đặt ra: liệu có cho phép Ukraina sử dụng vũ khí mà phương Tây viện trợ để đánh Nga hay không ? Nhiều nước như Đức phản đối, nhưng một số nước ủng hộ, trong đó có Pháp, thậm chí là tổng thư ký của NATO, ông Jens Stoltenberg cũng tán thành.

Theo lãnh đạo NATO, diễn biến cuộc chiến giữa Nga và Ukraina đã có nhiều thay đổi trong thời gian gần đây khi hầu hết các cuộc giao tranh xảy ra tại vùng biên giới. Do vậy, “cần phải xem xét lại một số hạn chế đối với vũ khí viện trợ cho Ukraina, để họ có thể tự vệ, bao gồm khả năng tấn công vào các mục tiêu quân sự bên ngoài lãnh thổ Ukraina.”

Kể từ khi chiến tranh nổ ra, các nước thành viên NATO cũng đã tổ chức nhiều cuộc tập trận ở sườn đông châu Âu. Hôm 29/05 vừa qua, đặc phái viên Marielle Vitureau của RFI đã đến quan sát một buổi tập trận của NATO trong chương trình “Grand Quadriga 2024” và gửi về bài tường trình :

« Trên nền cát ở Pabrade, các xe tăng Leopard, loại vũ khí điển hình của quân đội Đức, thao dượt, đẩy lùi cuộc tấn công của lực lượng xâm nhập vào lãnh thổ của NATO. Tướng Carsten Breuer chỉ đạo quân đội Đức, cho biết : ‘Các cuộc tập trận này là phản ứng chung trước đe dọa ngày càng gia tăng từ phía Nga’.

Cuộc tập trận có hai mục tiêu : nhiều quân đội cùng phối hợp và khả năng điều động lực lượng quân sự. Khoảng 3500 binh sĩ cùng hàng trăm thiết bị đã được triển khai ở Litva. Theo tổng tham mưu trưởng Litva, Valdemaras Rupsys, cuộc huấn luyện này là rất cần thiết : ‘Đây là lần đầu tiên kể từ khi Chiến Tranh Lạnh, quân đội Đức đã gửi nhiều binh linh đến phía đông châu Âu. Cuộc tập trận này nằm trong kế hoạch tự vệ của NATO, được thông qua năm ngoái ở Vilnius’.

Sự hiện diện của binh lính NATO là một sự răn đe mạnh mẽ. Kể từ đầu cuộc chiến ở cửa ngõ châu Âu, tất cả các cuộc thao dượt trở nên cụ thể hơn, theo như nhận định của tướng Rivière, phó chỉ huy lữ đoàn Pháp-Đức, tham gia vào cuộc tập trận. ‘Chúng tôi đến đây cùng những thiết bị, đạn dược và để đề phòng có chuyện sẽ xảy ra. Đây không chỉ là một cuộc tập trận mà là một cuộc thao dượt thực sự.’

Tại Pabrade, cách Belarus 15 km, cuộc chiến xâm lược Ukraina của Nga bao trùm trong tâm trí của tất cả mọi người.”

Thụy Điển đưa ra dự luật buộc tố cáo dân nhập cư không giấy tờ

Vẫn về thời sự châu Âu, tại Thụy Điển, chính phủ cánh hữu lên cầm quyền từ 2022, với sự ủng hộ của phe cực hữu đưa ra một dự luật gây tranh cãi, khi yêu cầu các công chức phải tố cáo với cảnh sát tất cả những ai không có giấy tờ tùy thân nếu có bất cứ tiếp xúc nào với họ. Những giáo viên, hay nhân viên y tế đã mạnh mẽ phản đối văn bản này.

Từ Stockholm, thông tín viên Carlota Mortea cho biết thêm thông tin :

“Ở Thụy Điển, kể từ nay, các công chức đã kêu gọi “bất tuân dân sự”. Chủ tịch công đoàn nghề giáo viên, Johanna Jaara Astrand khẳng định rằng “tất cả các nhân viên trong lĩnh vực công phải được miễn trừ. Không có bất cứ giáo viên, hiệu trưởng nhà trường, bác sĩ, y tá, hay thủ thư muốn dấn thân vào nghề để đi tố cáo người khác. Đó là việc của cảnh sát, không phải việc của chúng tôi. Một Nhà nước pháp quyền như Thụy Điển cần phải duy trì vai trò của mình ».

 Đối với các nhân viên trong ngành y tế, đi tố cáo những bệnh nhân không có giấy tờ cũng là hành động không thể chấp nhận được. Khoảng 4.000 người trong ngành này đã cùng ký vào một bài đăng phản đối trên mạng, tố cáo một dự luật đi ngược lại với Lời thề Hippocrates (mà những ai tốt nghiệp trường y phải tuyên thệ, nhắc lại nghĩa vụ pháp lý, luân lý và đạo đức liên quan đến nghề y). Bài đăng nêu rõ: “Điều này sẽ tác động đến sức khỏe cộng đồng: những căn bệnh không được điều trị sẽ trở nên nghiêm trọng, thúc đẩy sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm”.

 Bà Michèle Le Voy, giám đốc của PICUM, một tổ chức phi chính phủ bảo vệ quyền lợi của những người không có giấy tờ, khẳng định rằng “những người không có giấy tờ vốn đã sống bên lề xã hội. Dự luật này tạo ra tác động rất tiêu cực, chẳng khác nào thiết lập một Nhà nước cảnh sát. Do vậy, chúng tôi đề nghị hủy bỏ hoàn toàn luật này”.

 Hiện vẫn chưa rõ những công chức không tuân thủ luật, không đi tố cáo, sẽ gặp phải những rủi ro nào. Quốc Hội Thụy Điển sẽ tiếp tục thảo luận về dự luật gây tranh cãi này cho đến mùa thu tới. »

Lần đầu tiên nhân viên của Sam Sung đe dọa đình công

Nhìn sang châu Á, vào hôm 29/05, lần đầu tiên từ hơn 50 năm qua, tập đoàn công nghệ Sam Sung Electronics của Hàn Quốc bị công đoàn đe dọa đình công. Các cuộc đàm phán tăng lương, tăng ngày nghỉ phép với ban lãnh đạo rơi vào bế tắc, do vậy, giới công đoàn đại diện cho các nhân viên của tập đoàn công nghệ này đã kêu gọi đình công vào ngày 07/06 tới. Đây sẽ được coi là một sự kiện lịch sử đối với “gã khổng lồ” về chất bán dẫn, chiếm 20 % GDP của Hàn Quốc.

Từ Seoul, thông tín viên Nicolas Rocca tường trình :

“Một ngày đình công sẽ làm gián đoạn tất cả các cơ sở sản xuất của Sam Sung trên cả nước. Tại Hàn Quốc, lời kêu gọi đình công từ tổ chức công đoàn chính tại Samsung Electronics, đại diện cho 28.000 nhân viên của tập đoàn này, được cho là đã thực sự củng cố phong trào xã hội. Chưa bao giờ trong lịch sử của tập đoàn khổng lồ về chất bán dẫn, với văn hóa làm việc cực kỳ cứng nhắc, đại diện cho các nhân viên, lại có một lời đe dọa như vậy được đưa ra.

 Phải nói rằng, tổ chức công đoàn đầu tiên của Sam Sung chỉ chính thức ra đời vào năm 2018, bởi tập đoàn này từ lâu đã đàn áp gay gắt mọi nỗ lực tổ chức hiệp hội của công nhân.

 Trong những tuần gần đây, các nhân viên của Sam Sung đã biểu tình, gây áp lực đối với ban quản lý và đòi cải thiện mức lương cũng như có thêm một ngày nghỉ phép. Trước các cuộc đàm phán bế tắc, trong cuộc họp báo hôm thứ Tư, các công đoàn đã kêu gọi toàn bộ nhân viên của Sam Sung nghỉ làm việc một ngày, vào ngày 7/6. Ban lãnh đạo của Sam Sung thì khẳng định rằng họ muốn tiếp tục đàm phán, để tránh làm gián đoạn thêm chuỗi sản xuất vốn đã rất mong manh, đặc biệt là trong lĩnh vực bán dẫn.

Nắng nóng kỷ lục ở Đông Á 

Về vấn đề khí hậu, các đợt nắng nóng tiếp tục khiến các nước Nam Á trở thành chảo lửa. Trong tuần vừa qua, thủ đô New Delhi ở Ấn Độ ghi nhận nhiệt độ cao kỷ lục lên đến 52,9 C vào thứ Tư, cao nhất từ trước đến nay. Chính quyền địa phương ngay sau đó đã thông báo có khả năng đo đạc nhầm vì lỗi kỹ thuật. Tuy nhiên, tại các trạm khí tượng xung quanh thủ đô cũng ghi nhận nhiệt độ cao lên đến 49 ;9 độ C. Chính quyền Ấn Độ cũng đã đưa ra cảnh báo về nguy cơ thiếu nước tại một số khu vực.

Còn tại Pakistan, nhiệt độ đã lên đến 52 độ C ở tỉnh Sindh, miền nam Pakistan. Đây là mức cao nhất trong mùa hè và gần với mức cao kỷ lục của nước này, khiến cuộc sống của người dân ngày càng thêm khó khăn. Từ Pakistan, thông tín viên Sonia Ghezali cho biết thêm thông tin :

« Không khí khô và nặng nề ở Lahore, những ai dám ra ngoài đường, đều che đầu bằng chiếc khăn ướt. Trong nhà, các gia đình chen chúc trong một căn phòng, khó thở. Anh Waheed ud-din sống trong khu phố cổ của thành phố, nhưng nhà lại không có nước máy mà chỉ có một cái quạt và chỉ có thể sử dụng vài giờ mỗi ngày. Anh nói : « Thời tiết thế này thực sự rất khó sống, nhất là vào buổi tối. Tôi thường tỉnh dậy giữa đêm, người đầy mồ hôi và khó thở. Tôi phải đi ra ngoài để có không khí. Tôi không có tiền để mua điều hòa, cũng không thể trả tiền điện. »

 Tại vùng nông thôn, cách Lahore 1 giờ đồng hồ, những người nông dân, đi chân đất làm việc trên những cách đồng nóng bỏng lửa. Nhiệt độ ngoài trời lên đến 47 độ C, nhưng những người nông dân này không có lựa chọn. Ông Mohammed Imran, đội chiếc khăn ướt trên đầu, dùng xẻng xới đất trên cánh đồng của mình, cho biết : “Chúng tôi đổ mồ hôi nhiều, đau nhức khắp người và kiệt sức. Trước khi đi ngủ, tôi uống thuốc giảm đau paracétamol, nhưng sáng hôm sau, chúng tôi vẫn thấy mệt mỏi. Trời quá nóng, chúng tôi phải bôi thuốc giãn cơ trước khi bắt đầu làm việc. Chúng tôi phải làm việc bởi trời nóng thế này thì chúng tôi phải tưới nước cho cây trồng nhiều hơn.

 40 % diện tích đất trồng của ông Mohammed đã bị mặt trời thiêu rụi. Trong các bệnh viện ở Pendjab, hàng trăm bệnh nhân bị ốm vì nhiệt độ tăng lên mỗi ngày. Tình hình này sẽ lặp lại vì các đợt nắng nóng khác dự kiến sẽ tiếp tục xảy ra trong vài tuần nữa.”

Thượng đỉnh Putin – Tập Cận Bình tổ chức rầm rộ tại Bắc Kinh trung tuần tháng 5/2024 đúng vào lúc bom đạn dữ dội tại miền đông bắc Ukraina. Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức nhậm chức ngày 20/05/2024. Đối diện với tân lãnh đạo hòn đảo dân chủ kiên quyết khẳng định nền độc lập trên thực tế, Bắc Kinh đe dọa chiến tranh. Căng thẳng gia tăng với Đài Bắc nhưng Bắc Kinh tìm cách hòa dịu với Seoul và Tokyo. Ba bên thống nhất tổ chức thượng đỉnh, lần đầu tiên từ năm 2019.

Bạo loạn bùng lên tại vùng lãnh thổ hải ngoại Nouvelle - Calédonie của Pháp ở Thái Bình Dương. Tổng thống Pháp bất ngờ đến quần đảo tìm giải pháp. Liên hoan phim Cannes nồng nhiệt chào đón bộ phim ‘‘Những hạt giống của cây vả dại’’ và đạo diễn Iran vượt biên đến dự Festival. Bộ phim chân thật và tinh tế phơi bày những xung đột, giằng xé, biến động dữ dội trong lòng xã hội Iran dưới sự cai trị của thần quyền Hồi giáo, được nhiều báo Pháp xem như xứng đáng với giải thưởng Cành Cọ Vàng. Trên đây là các chủ đề chính của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Trắc nghiệm về áp lực phương Tây với ''tình hữu nghị không giới hạn'' Trung - Nga

Chuyến công du nước ngoài đầu tiên của tổng thống Nga từ khi tái nhậm chức diễn ra cùng lúc với cuộc tấn công chưa từng có của 30.000 quân Nga tại vùng biên giới tỉnh Kharkiv, đợt tấn công lớn nhất nhắm vào đông bắc Ukraina kể từ đầu mùa hè 2022. Chuyến đi, diễn ra chỉ ít ngày sau chuyến thăm Pháp của lãnh đạo Trung Quốc, được coi là một trắc nghiệm với phương Tây về ‘‘tình hữu nghị không giới hạn’’ Trung – Nga. Liệu áp lực và đe dọa, kêu gọi và khuyến khích mới đây từ phía Hoa Kỳ và các đồng minh, đặc biệt là Pháp, có khiến Bắc Kinh hãm phanh các hỗ trợ cho Matxcơva trong cuộc xâm lăng Ukraina ?

Bị tố cáo hậu thuẫn Nga xâm lược, Bắc Kinh một lần nữa cùng Matxcơva trút lỗi cho phương Tây đổ thêm dầu vào lửa chiến tranh. Từ Matxcơva, trong ngày đầu tiên của thượng đỉnh, thông tín viên Anissa el-Jabri ghi nhận không khí Nga – Trung đoàn kết cao độ:

‘‘Đây không phải là một lời buộc tội trực tiếp, màlà mộtkiểu diễn đạt nửa chừng nhưng đủ để khiến người nghe có thể hiểu rõ ý nghĩa đằng sau. Rõ ràng là, trong thông cáo báo chí chung, lãnh đạo hai nước đã ngầm đặt trách nhiệm lên vai phương Tây.Bắc Kinh và Matxcơvacho rằng cần tránh bất kỳ quyết định nào có khả năng‘‘góp phần kéo dài tình trạng thù địch và làm xung độttiếp tụcleo thang’’. Chúng ta thấy, quan điểm nói trên rất gần với cách nhìn của điệnKremlin. Matxcơva liên tục nhắc lại cáo buộc, việc vận chuyển vũ khí từ phương Tây đến Ukraina là nguyên nhân khiến chiến tranh kéo dài.

Vào buổi trưa, tổng thống Nga Putin tươi cười tuyên bố: ‘‘Tôi cảm thấy ở đây như ở nhà’’ trong tiếng vỗ tay của toàn thể hội trường và người đồng cấp. Trên thực tế, sự ủng hộ mạnh mẽ của Bắc Kinh không chỉ bằng lời. Chúng ta biết Trung Quốc rất nhạy cảm trước các áp lực của phương Tây, cụ thể là gần đây, các giao dịch của các ngân hàng Trung Quốc với Nga hoặc bị gián đoạn, hoặc bị làm chậm. Trong khi đó, trong thông cáo báo chí chung, Matxcơva và Bắc Kinh tuyên bố ‘‘sẽ cải thiện cơ sở hạ tầng tài chính để đảm bảo việc thanh toán diễn ra liên tục’’. Cuối cùng thì rõ ràng đã có nhiều thứ diễn ra trong hậu trường và sự hiện diện đông đảo của các quan chức quân sự cấp cao hai bên.’’

Tập Cận Bình và Putin ‘‘ôm chào tạm biệt’’: ‘‘Cơn ác mộng’’ với phương Tây ?

Cử chỉ ‘‘ôm chào’’ tạm biệt của Tập Cận Bình và Putin sau cuộc đi dạo tại khu dinh thự của giới lãnh đạo đảng Cộng Sản Trung Quốc hôm 16/05, được nhiều nhà quan sát coi như một dấu hiệu mới chứng tỏ quan hệ Trung – Nga nồng ấm hơn hẳn. Theo chiến lược gia về chính sách đối ngoại Mỹ Michael Pillsbury, cựu cố vấn về Trung Quốc của Donald Trump, trong cuộc trả lời phỏng vấn Fox News hôm 18/05, đăng tải một ngày sau chuyến công du của ông Putin, cuộc xâm lăng Ukraina của Nga đang khiến Bắc Kinh và Matxcơva nâng quan hệ lên mức chưa từng có. Đối với Pillsbury, đây ‘‘hoàn toàn không phải là một hành xử quen thuộc’’ của Tập Cận Bình. Việc hai lãnh đạo Nga – Trung tỏ rõ sự thân mật như vậy là ‘‘một ác mộng về mặt chiến lược’’ (strategic nightmare) đối với phương Tây. 

Nhà Trắng tỏ ra điềm tĩnh. Hôm 17/05, trả lời câu hỏi của báo giới về hành động này, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby, tỏ vẻ hài hước: ‘‘Họ ôm chào nhau ư ? Thật tuyệt cho họ !’’. John Kirby nói thêm: ‘‘Hãy để cho hai quý ông ấy giải thích lý do vì sao họ nghĩ ôm nhau lại là điều tốt”. Về chuyến công du của lãnh đạo Nga, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ cho biết Washington chưa thấy Trung Quốc ‘‘tăng tốc” hỗ trợ quân đội Nga và ‘‘chưa có gì gây bất ngờ’’ từ cuộc gặp Putin – Tập. Đối với Hoa Kỳ, Bắc Kinh chưa vượt ‘‘lằn ranh đỏ’’ cung cấp vũ khí cho Nga. Tuy nhiên điều đó hoàn toàn không có nghĩa là Mỹ không lo ngại. Kirby nhấn mạnh Hoa Kỳ ‘‘đang tiếp tục theo dõi’’.

Tập Cận Bình ‘‘sẽ không để bị cột chặt vào một thây ma’’

Trong khi đó, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Mỹ, Vedant Patel, trực diện hơn khi nhấn mạnh: Trung Quốc không thể tiếp tục ‘‘bắt cá hai tay’’ (nguyên văn là ‘‘vừa giữ được bánh lại vừa được ăn bánh’’), vừa ‘‘muốn có quan hệ tốt hơn với châu Âu’’ nhưng lại ‘‘tiếp tục góp phần vào mối đe dọa lớn nhất với an ninh châu Âu trong một thời gian dài’’.

Hơn hai năm kể từ đầu cuộc chiến tranh, theo nhiều nhà giới quan sát, trong cuộc chiến Nga xâm lược Ukraina, Trung Quốc tiếp tục chính sách đặt cược ở ‘‘cả hai cửa’’, hỗ trợ Nga trong khả năng, đồng thời duy trì quan hệ với phương Tây. Theo bà Natasha Kuhrt, chuyên gia về Nga và an ninh lục địa Âu – Á, Trường King’s College Luân Đôn, nếu Nga thắng, Bắc Kinh sẽ đề nghị được tham gia tái thiết Ukraina, nếu Nga có xu hướng thua, Tập Cận Bình sẽ tìm cách giữ khoảng cách với chế độ Putin ‘‘để không bị cột chặt với một thây ma’’ (shackled to corpse).

Trong nội bộ Trung Quốc gần đây có một tín hiệu đáng chú ý, từ phía giới chuyên gia Trung Quốc, trái ngược với quan điểm chính thống. Ông Phùng Ngọc Quân (Fung Yu-jun), một chuyên gia hàng đầu về Nga, trong bài trả lời phỏng vấn The Economist trung tuần tháng 4/2024, một mặt khẳng định Bắc Kinh thành thật trong mục tiêu tìm giải pháp hòa bình cho Ukraina, mặt khác dự đoán chiến tranh Ukraina khiến quan hệ Trung – Nga căng thẳng và ‘‘Nga không tránh khỏi thất bại’’.

Đón Putin rầm rộ, dữ dội với Đài Loan, chìa tay với Nhật – Hàn

Ít ngày sau chuyến công du Trung Quốc của tổng thống Nga, tân tổng thống Đài Loan chính thức nhậm chức ngày 20/05. Điều dường như gây bất ngờ với không ít người là Bắc Kinh ngay lập tức tổ chức cuộc tập trận bao vây đảo quy mô lớn kéo dài hai ngày, để chuẩn bị cho cuộc tấn công đảo, với sáu địa điểm rải rác xung quanh Đài Loan, nơi gần nhất chỉ cách 50 km. Cuộc tập trận được đánh giá là quy mô lớn hơn cả lần đầu, mùa hè năm 2022. Tuy nhiên, kể từ giờ, phản ứng dữ dội như trên của Trung Quốc dường như đã trở thành điều bình thường.

Đối với Bắc Kinh, thái độ khẳng định chế độ dân chủ và nền độc lập trên thực tế của Đài Loan khiến đối thoại giữa hai bờ eo biển trở thành điều bất khả. Thông tín viên Stéphane Lagarde tường trình từ Bắc Kinh :

‘‘Giống như với lễ nhậm chức của bà Thái Anh Văn năm 2016, 5 giờ sau Trung Quốc ra thông cáo báo chí lên án bài phát biểu của tân tổng thống Lại Thanh Đức.Ngôn ngữ được dùng cũng tương tự như trước.Văn phòng Sự vụ Đài Loan khẳng định tân tổng thống Đài Loan đã bộc lộ “bản chất thật”  khi ‘‘ngoan cố duy trì lập trường Đài Loan độc lập”, “dựa vào các thế lực bên ngoài”.

Đây là một cơ hội làm nổi bật “lằn ranh đỏ” mà nhà cầm quyền Trung Quốc đưa ra mỗi khi tiếp đón một lãnh đạo nước ngoài tại Bắc Kinh. Thông báo của Văn phòng Sự vụ Đài Loan nhấn mạnh Bắc Kinh ‘‘sẽ không bao giờ dung thứ bất kỳ hình thức hoạt động ly khai nào liên quan đến độc lập cho Đài Loan”. Buổi chiều cùng ngày, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc khẳng định : “Độc lập là một ngõ cụt”.Đây là một cách đểtừ chối mở lại đối thoại với Đài Bắc, cuộc đối thoại đã bị Trung Quốc cắt đứt kể từ khi đảng Dân Tiến Đài Loan trở lại nắm quyền.’’

Căng thẳng cao độ với Đài Loan tương phản hoàn toàn với chủ trương mở lại đối thoại cấp thượng đỉnh thường niên của Trung Quốc với hai láng giềng Đông Bắc Á, bị đình chỉ từ năm 2019. Theo chuyên gia Hàn Quốc Kang Jun-young, sở dĩ Bắc Kinh đổi ý kể từ cuối năm 2023 là do hiểu rằng nếu duy trì quan hệ căng thẳng với Hàn, Nhật, sẽ càng đẩy Seoul và Tokyo về phía Hoa Kỳ.

Nỗ lực của Bắc Kinh kéo Hàn Quốc, được coi là ‘‘mắt xích yếu’’, rời xa Hoa Kỳ, bất thành. Tình hình càng thêm rõ sau thượng đỉnh Mỹ-Nhật-Hàn tại trại David, tháng 8/2023, khi ba quốc gia đồng minh siết chặt hợp tác an ninh và kinh tế. Tuy nhiên, theo báo Nhật Nikkei Asia, Bắc Kinh đã cố trì hoãn dịp thượng đỉnh đến cuối tháng 5, sau cuộc bầu cử Quốc Hội Hàn Quốc và sau lễ nhậm chức của tổng thống Đài Loan. Mục tiêu là một mặt không để tổng thống Hàn Quốc sử dụng thượng đỉnh giành lợi thế trong cuộc tranh cử Quốc Hội, và mặt khác, để nhắc nhở Seoul và Tokyo không được xem nhẹ lập trường cứng rắn của Bắc Kinh với Đài Loan.

Bạo động Nouvelle – Calédonie: Chuyến đi bất ngờ của tổng thống Macron

Bạo động bùng lên tại vùng lãnh thổ hải ngoại Nouvelle-Calédonie thuộc Pháp đêm 13 qua ngày 14/05, ngay sau khi Hạ Viện thông qua dự luật cải tổ Hiến pháp để mở rộng thành phần cử tri trong các bầu cử địa phương. Phe đòi độc lập cho Nouvelle – Calédonie xem đây là mưu toan của chính quyền nhằm đơn phương xé bỏ thỏa thuận 1988. Paris phải điều quân đội và hiến binh để duy trì trật tự. Bạo động tiếp diễn bất chấp thiết quân luật. Ít nhất 7 người thiệt mạng. Ngày 23/05, tổng thống Emmanuel Macron bất ngờ đến quần đảo.

Từ Nouméa, thủ phủ Nouvelle – Calédonie, thông tín viên Charlotte Mannevy cho biết đông đảo dân chúng mong đợi tổng thống Macron tìm ra giải pháp tránh cho vùng lãnh thổ rơi vào ‘‘nội chiến’’:

‘‘Tổng thống Macron được trông đợi tại đây như một đấng cứu thế trong lúc tình hình vẫn chưa được bình ổn. Đêm vừa qua, nhiều doanh nghiệp bị phóng hỏa, đụng độ với cảnh sát tiếp tục diễn ra tại thủ phủ Nouméa, cũng như tại các vùng ngoại vi, như Dambea và Mont d’or. Nếu như nhìn chung tình hình đã lắng dịu theo các đại diện chính quyền, việc di chuyển vẫn còn rất khó khăn. Nhiều khu phố vẫn nằm dưới sự kiểm soát của các phần tử bạo động. Nhiều người ở đây hy vọng là việc tổng thống Macron đến đây sẽ ngay lập tức giúp cho các bên ngồi vào bàn đàm phán.

Tình hình là cấp thiết, bởi sau 10 ngày bạo động, thủ phủ Nouvelle-Calédonie kiệt quệ, việc tiếp cận với các mặt hàng nhu yếu phẩm vẫn chưa được nối lại như bình thường. Thực phẩm và xăng dầu khan hiếm, bất chấp các nỗ lực của chính quyền. Thêm vào đó là cuộc tấn công tin tặc quy mô chưa từng có, bùng lên ngay sau thông báo về chuyến đi của tổng thống Macron. Cuộc tấn công suýt nữa làm tê liệt hệ thống internet địa phương. Tình hình hiện tại  đã nằm trong tầm kiểm soát. Cần phải chặn đứng xu thế này, nhưng vấn đề là bằng cách nào ? Hiện tại không ai nắm chìa khóa trong tay. Như vậy, mọi hy vọng hiện tại được đặt vào tổng thống Macron.’’

Cannes: ‘‘Những hạt giống của cây vả dại’’, ứng cử viên hàng đầu Cành Cọ Vàng

Tại Liên hoan Cannes năm nay, tranh giải Cành cọ vàng có một bộ phim đặc biệt : Những hạt giống của cây vả dại, của Mohammad Rasoulof. Hôm qua, 23/05, ban giám khảo và công chúng có mặt đã nhiệt liệt chào mừng đạo diễn nổi tiếng người Iran, người đã quyết định trốn khỏi đất nước để đến với Cannes.

Phim Những hạt giống của cây vả dại kể về một giáo sĩ, được phong chức thẩm phán "tòa án cách mạng" Teheran đúng vào lúc phong trào phản kháng bùng lên khắp cả nước. Viên thẩm phán đối mặt với sự phi lý và bất công cùng cực của chế độ chính trị Iran. Hiểu ra được điều này, nhưng viên chức mẫn cán không thay đổi. Mâu thuẫn bùng lên trong chính gia đình ông ta, khi hai người con gái, là sinh viên, tuyên bố ủng hộ phong trào, còn người vợ tìm cách giải hòa.

‘‘Những hạt giống của cây vả dại’’sử dụng các hình ảnh thật từ phong trào bùng lên tại Iran cuối năm 2022 sau cái chết của một thiếu nữ trong đồn cảnh sát, chỉ vì‘‘tội’’không mang khăn trùm như quy định của chế độ thần quyền tại quốc gia này.Nhưng phim của Mohammad Rasoulof trước hết nói về những xung đột trong nội bộ gia đình của thành phần cốt cán của chế độ Hồi giáo.

Nhân vật trung tâm trong phim, người cha gia đình, thành phần trụ cột của chế độ, không chấp nhận nhìn thẳng vào sự thực để tự chuyển hóa, mà tìm cách duy trì quyền lực đến cùng, cho đến khi rơi vào điên loạn. Những hạt giống của cây vả dại, tên gọi đầy tính ẩn dụ của bộ phim, gợi cảm hứng qua cuộc truy tìm tự do và giải thoát. Bộ phim không khoan nhượng, phơi bày sự thực đến đường tơ kẽ tóc mang lại hy vọng.

Ngày 09/06/2024, cử tri 27 nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu sẽ đi bỏ phiếu bầu Nghị Viện Châu Âu. Riêng tại Pháp, cho dù đây là bầu cử ở cấp độ châu Âu, trong chiến dịch vận động tranh cử, đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc đã biết khai thác những chủ đề trong nước, cho nên hiện vẫn chiếm ưu thế so với các chính đảng lớn khác. 

Theo kết quả một cuộc thăm dò ý định bỏ phiếu được công bố ngày 15/052023, danh sách của đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc vẫn bỏ xa các đảng khác với tỷ lệ 31%, trong khi danh sách đảng của phe đa số chỉ được 16%, theo sát là danh sách của liên minh đảng Place Publique - Đảng Xã Hội cánh tả, đứng hạng ba với 14,5%. Tiếp đến là đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất, hạng tư và đảng cánh hữu Những Người Cộng Hòa, hạng năm. Các cuộc thăm dò trước đó cũng đã cho kết quả tương tự.

Nói chung, trong trong kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu lần này, các chính đảng truyền thống từ tả sang hữu đều đang bị lép vế. Tuy vậy, bên phía cánh tả, có một nhân vật đang phần nào mang lại sự năng động, đó là nhà viết tiểu luận Raphaël Glucksmann. Cùng với nhiều nhân vật khác, vào năm 2018, Glucksmann đã thành lập đảng Place Publique. Đảng này tự nhận là chủ trương bảo vệ môi trường và ủng hộ châu Âu hợp nhất.

Trong cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu lần trước vào năm 2019, Place Publique đã giành được hai ghế nghị sĩ nhờ một danh sách tranh cử chung với Đảng Xã Hội. Năm nay, hai đảng tiếp tục liên minh với nhau tranh cử với danh sách chung, đứng đầu là ông Glucksmann. Tuy hiện giờ đang đứng hạng ba, danh sách của liên minh Place Publique-Đảng Xã Hội có vẻ như sẽ còn tiến xa hơn. 

Nhưng tiếp tục áp đảo các đảng khác trong chiến dịch tranh cử Nghị Viện Châu Âu 2024 vẫn là đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc, hậu thân của đảng Mặt Trận Dân Tộc do ông Jean-Marie Le Pen sáng lập. 

Trả lời RFI ban Pháp ngữ ngày 22/04, ông Philippe Moreau Chevrolet, chuyên gia về truyền thông chính trị, giáo sư đại học Khoa học Chính trị Sciences Po, ghi nhận:

“ Xu hướng căn bản hiện nay là đảng Tập Hợp Dân Tộc vẫn đang dẫn đầu, bỏ xa các đảng khác từ 10 đến 12 điểm. Nhưng danh sách của liên minh Place publique - Đảng Xã Hội, đứng đầu là Raphael Glucksmann, cũng đang mạnh lên và đang giành bớt điểm từ danh sách của đảng Phục Hưng, đảng cầm quyền. Đảng của tổng thống Macron thì giống như đang bị khựng lại, do ông chủ trương nghiêng hẳn về cánh hữu.

Để tránh tình trạng những thành phần ôn hòa trong đảng chạy sang phe của Glucksmann, có thể ông Macron sẽ nghiêng trở lại một ít sang cánh tả, không biết là bằng cách nào, có thể là qua việc điều chỉnh lập trường về các hồ sơ như Ukraina, quyền tự do phá thai, luật về trợ tử, để hạn chế phần nào thiệt hại. Nhưng nói chung tổng thống Macron vẫn quen với những chiến lược ngắn hạn, với những điều chỉnh nhỏ. Trong khi đó, đảng Tập Hợp Dân Tộc đã xây dựng hình ảnh của mình từ nhiều tháng qua, giống như Raphael Glucksmann.”

Về đảng cực hữu, ông Olivier Rouquan, nhà nghiên cứu về Khoa học Chính trị, trả lời RFI Pháp ngữ, cũng có cùng nhận xét:

“ Đảng Tập Hợp Dân Tộc đã có một sự năng động về hình ảnh, về tư tưởng, về uy tín. Có thể nói, góp phần vào sự “bình thường hóa” các tư tưởng của Tập Hợp Dân Tộc chính là đảng cánh hữu Những Người Cộng Hòa, thậm chí đảng Phục Hưng cầm quyền, bởi vì những đảng này coi như đã lấy lại một phần cương lĩnh của đảng cựu hữu. Điều đó giải thích vì sao Tập Hợp Dân Tộc vẫn giữ được tỷ lệ không dưới 30% trong các cuộc thăm dò.

Những chủ đề mà đảng Tập Hợp Dân Tộc chọn cũng thu hút các đảng khác, các cuộc tranh luận đều xoay quanh những chủ đề này.  Đó là những chủ đề đơn giản, hay nói đúng hơn là được trình bày một cách đơn giản dễ hiểu. Nhờ vậy mà họ thu hút được nhiều người và nhờ vậy mở rộng được thành phần cử tri. Với những thay đổi có tính chất chiến thuật để cố níu giữ thành phần cử tri này hay thành phần cử tri kia, các chính đảng gọi là các đảng có khả năng cầm quyền nghĩ rằng họ có thể lấn sân đảng cánh hữu, trước đây là Mặt Trận Dân Tộc, nay là Tập Hợp Dân Tộc.

Nên nhớ là vấn đề này đã được đặt ra từ năm 2002, về hai hồ sơ nhập cư và an ninh. Ông Jean-Marie Le Pen ( người sáng lập Mặt Trận Dân Tộc ) đã qua mặt ứng cử viên Xã Hội Lionel Jospin để lọt vào vòng 2 bầu cử tổng thống chính là vì lúc đó mọi người quá chú tâm vào vấn đề an ninh.

Dần dần, đảng Tập Hợp Dân Tộc đã thành công trong việc áp đặt quan điểm cho rằng tình trạng mất an ninh là do vấn đề nhập cư. Các chính đảng khác thì mãi lo đánh những đòn chiến thuật, nhưng quên mất chiến lược. Các đảng có khả năng cầm quyền không còn khả năng đấu tranh chống lại quan điểm của phe cực hữu về an ninh và về nhập cư. Ngay cả đối với giới truyền thông nói chung, đảng Tập Hợp Dân Tộc nay cũng đã trở thành một lực lượng chính trị đáng coi trọng."

Youmni Kezzouf, nhà báo chuyên về phe cực hữu của trang mạng Mediapart, giải thích một đảng có lập trường chống châu Âu hợp nhất như Tập Hợp Dân Tộc lại đang thắng thế như vậy, đó là vì họ biết khai thác các chủ đề trong nước: 

“Cho dù người ta thường nói bầu cử Nghị Viện Châu Âu thu hút ít hơn hoặc thu hút rất ít cử tri Pháp, rằng ít ai hiểu được tầm quan trọng của cuộc bầu cử này, rằng Nghị Viện Châu Âu là một định chế quá xa vời, ít ai biết nó vận hành ra sao, nhưng đảng Tập Hợp Dân Tộc đã khởi động chiến dịch tranh cử cũng như chỉ định người đứng đầu danh sách tranh cử từ rất sớm. Đó là bởi vì đảng này coi như đang trong chiến dịch tranh cử tổng thống.

Họ vẫn luôn nói rằng bầu cử Nghị Viện Châu Âu giống như là một cuộc bầu cử giữa kỳ tương tự ở Mỹ và mục đích chẳng qua là để chọn ra nhân vật đối lập hàng đầu với tổng thống Macron. Bardella thì luôn nói rằng cuộc bầu cử này sẽ khẳng định ông trong cương vị thủ tướng trong trường hợp bà Le Pen đắc cử tổng thống Pháp. Nói cách khác, đối với đảng Tập Hợp Dân Tộc, bầu cử Nghị Viện Châu Âu là một cuộc tổng diễn tập cho bầu cử tổng thống Pháp. 

Đảng cực hữu vận động tranh cử xoay quanh hai chủ đề chính. Một là vấn đề chống nhập cư, chủ đề truyền thống của đảng này. Trong các cuộc mít tinh, khi đề cập đến vấn đề này, bao giờ diễn giả cũng được vỗ tay hoan nghênh nhiều nhất. 

Chủ đề thứ hai được đề cập nhiều, nhất là từ tháng 1, đó khủng hoảng nông nghiệp với tại Pháp với phong trào nông dân biểu tình.

Đảng Tập Hợp Dân Tộc cũng vận động tranh cử theo hướng chống xu hướng bảo vệ môi trường mà họ xem là mang tính trừng phạt, áp đặt, qua việc Ủy Ban Châu Âu áp đặt ngày càng nhiều chuẩn mực gắt gao đặc biệt là đối với các nông gia.

Đó là hai nét căn bản trong chiến dịch tranh cử của đảng Tập Hợp Dân Tộc: chống nhập cư và chống bảo vệ trường mang tính trừng phạt.”

Như vậy là đảng Tập Hợp Dân Tộc đã đánh trúng tâm lý dân Pháp. Theo kết quả một cuộc thăm dò được công bố ngày 17/05, đối với từ 40 đến 50% dân Pháp, chiến tranh Ukraina và xung đột ở dải Gaza là những vấn đề quan trọng trong cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu, nhưng không quan trọng bằng các vấn đề trong nước, như sức mua, an ninh và y tế. 

Lên thay cha lãnh đạo đảng Tập Hợp Dân Tộc, bà Marine Le Pen đã sửa đổi đường lối, để cho đảng cực hữu này dễ được chấp nhận hơn, nhất là bà không có những phát biểu mang tính bài Do Thái hoặc kỳ thị sắc tộc giống như cha. Chính nhờ vậy mà theo một cuộc thăm dò được thực hiện vào cuối tháng 11 năm ngoái, 45% số người được hỏi cho rằng đảng Tập Hợp Dân Tộc “nay không còn là một mối đe dọa đối với nền dân chủ ở Pháp”. Theo nhà nghiên cứu Gilles Finchelstein, thuộc tổ chức Jean Jaurès, đảng Tập Hợp Dân Tộc nay đã trở thành một đảng thu hút đủ mọi thành phần xã hội và đủ mọi vùng của nước Pháp, cũng như lôi kéo toàn bộ các độ tuổi từ già đến trẻ. Ông dự báo chắc chắn đảng cực hữu này sẽ lại về đầu trong cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu giống như vào những năm 2014 và 2019. 

Thành công của đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc một phần cũng chính là nhờ sức thu hút của lãnh đạo trẻ Jordan Bardella, đứng đầu danh sách Tập Hợp Dân Tộc trong cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu. Có thể nói Bardella, năm nay chỉ mới 28 tuổi, đã giúp trẻ hóa đảng cực hữu ra đời từ thập niên 1990, mà người sáng lập là Jean-Marie Le Pen, giờ đã 95 tuổi. 

Gia nhập đảng Tập Hợp Dân Tộc từ năm 17 tuổi, Bardella đã thăng quan tiến chức rất nhanh và đến năm 2021 được giao giữ chức chủ tịch đảng, để bà Marine Le Pen rảnh tay chuẩn bị tái tranh cử tổng thống Pháp năm 2027. Kể từ khi được giao quyền lãnh đạo đảng, Bardella đã tiếp nối đường lối của bà Le Pen và chỉ trong vòng chưa tới 5 năm, chính khách còn rất trẻ này đã trở thành một trong những nhân vật nổi bật trong chính trường nước Pháp.

Bardella rất khôn khéo, luôn nhắc đến việc bản thân ông xuất thân từ một gia đình nghèo gốc Ý, lớn lên ở một vùng ngoại ô bình dân của Paris, cho nên rất thấu hiểu những mối bận tâm của người dân Pháp về sức mua bị sụt giảm, về nhập cư bất hợp pháp, về tình trạng mất an ninh…   

Chính Bardella đã đứng đầu danh sách tranh cử của Tập Hợp Dân Tộc trong cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu kỳ trước vào năm 2019 và đã về đầu, qua mặt cả phe đa số cầm quyền. Le Pen đã hứa là nếu đắc cử tổng thống, bà sẽ bổ nhiệm Bardella làm thủ tướng.

Tự tin vào uy thế của mình (hơn 1 triệu follower trên tài khoản TikTok cá nhân), Bardella thậm chí đã báo trước là nếu danh sách của Tập Hợp Dân Tộc về đầu trong cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu lần này, ông sẽ đòi giải tán Quốc Hội Pháp!

Nhưng cuộc tranh luận tay đôi trên đài truyền hình tối 13/05/2024 với thủ tướng Gabriel Attal cho thấy Bardellla hãy còn "non" cả về tuổi tác lẫn kinh nghiệm chính trị để thực hiện những tham vọng đó. Trước một nhân vật tuy còn trẻ ( 35 tuổi ) nhưng đã tham gia chính phủ từ nhiều năm qua, người đứng đầu danh sách tranh cử của đảng Tập Hợp Dân Tộc đã nhiều lần bị đối thủ đặt trong tình thế khó khăn, kể cả trong vấn đề chống nhập cư bất hợp pháp. Cuộc tranh luận Attal-Bardella cũng đã làm nổi bật những mâu thuẫn trong lập trường của lãnh đạo đảng cực hữu, vốn thường bị chỉ trích là không nắm rành về vận hành của các định chế Liên Hiệp Châu Âu, cho dù đang là nghị sĩ châu Âu.

Đổi chủ ở bộ tham nhũng nhất Nga, tổng thống Putin dành tiền lực cho“kinh tế chiến tranh” ; Tại sao Nga thắng thế ở Kharkiv ở vùng đông bắc Ukraina ? “Trục Nga - Trung” muốn trở thành một giải pháp thay thế phương Tây ; Tại sao bạo loạn lại bùng phát ở lãnh thổ hải ngoại Pháp Nouvelle-Calédonie ở Thái Bình Dương ? Thảm đỏ Cannes 2024 lại chờ một làn sóng #Metoo mới. Trên đây là một số chủ đề của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Đổi chủ ở bộ tham nhũng nhất Nga, TT Putin dành tiềm lực cho “kinh tế chiến tranh”

Lần đầu tiên kể từ năm 2012, bộ Quốc Phòng Nga có lãnh đạo mới. Ông Sergei Shoigu phải nhường ghế cho kinh tế gia Andrei Beloossov, cựu thủ tướng Nga và cũng là một người trung thành với tổng thống Vladimir Putin. Người giữ chức bộ trưởng Quốc Phòng lâu nhất lịch sử Nga tạm thời được tổng thống Putin cho “hạ cánh an toàn” sau khi được bổ nhiệm làm thư ký Hội đồng An ninh Nga - một vị trí “rất quan trọng”, theo điện Kremlin.

Những tai tiếng tham nhũng được phát giác gần đây trong bộ Quốc Phòng càng khiến uy tín của ông Shoigu thêm sụt giảm kể từ vụ nổi loạn của Yevgeny Prigozhin, ông chủ tập đoàn bán quân sự Wagner. Cho đến nay, ít nhất hai quan chức cấp cao bị bắt : Thứ trưởng Quốc Phòng phụ trách các dự án xây dựng Timur Ivanov, trợ lý đắc lực của ông Shoigu, bị bắt tháng 04/2024 với cáo buộc nhận hối lộ trong quá trình xử lý các hợp đồng quốc phòng ; Người đứng đầu Tổng cục Nhân sự của bộ Quốc Phòng Nga Yury Kuznetsov bị bắt chỉ một ngày sau khi ông Shoigu được bổ nhiệm chức vụ mới, vì bị nghi ngờ “nhận hối lộ quy mô đặc biệt lớn”.

Lãnh đạo quân sự“ăn bẫm” trong khi người dân bị huy động cho cuộc chiến được xác định “trường kỳ”, có lẽ chính quyền Matxcơva thấy cần phải chỉnh đốn bộ Quốc Phòng. Và vị trí thư ký Hội đồng An ninh Nga là “lối thoát trong danh dự” cho ông Shoigu, theo nhận định với đài RFI ngày 13/05 của chuyên gia địa-chính trị Ulrich Bounat, nhà nghiên cứu hợp tác với Viện Open Diplomacy :

“Việc cộng sự đắc lực của nguyên bộ trưởng Quốc Phòng bị bắt cách đây gần hai tuần vì tham nhũng là một dấu hiệu mạnh mẽ cho việc ông Shoigu gần như bị bật khỏi vị trí đó, không hẳn là do tham nhũng vì đó không phải là một tiêu chí trong chính quyền Nga. Nhưng dù sao vào thời điểm này thì mọi nguồn lực đều cần thiết và đều phải được huy động cho nhu cầu của quân đội. Đúng là có ai đó (ông Andrei Beloossov) nổi tiếng chính trực, chí ít là trong mắt chính quyền Nga, cũng có thể là cơ hội để dọn bớt những thành phần tham nhũng. Nhưng cần phải nhắc lại rằng tham nhũng là điều gì đó thuộc về cơ cấu trong cách hoạt động của Kremlin. Không phải vì thế mà tham nhũng sẽ biến mất. Nhưng có thể một số thành phần tham nhũng sẽ bị đưa ra khỏi bộ Quốc Phòng trong những tháng tới”.

Chiến tranh Ukraina : Tại sao Nga thắng thế ở Kharkiv ?

Tình hình chiến sự ở Kharkiv, miền đông Ukraina, “vô cùng khó khăn” trước cuộc tấn công bất ngờ của quân Nga từ ngày 10/05. Đích thân tổng thống Volodymyr Zelensky đến thị sát chiến trường ngày 16/05 và họp nội các chiến tranh. Quân Nga tấn công nhiều làng mạc và chiếm được vài trăm km2. Tuy nhiên, tổng thống Zelensky trấn an đã ngăn được “đà tiến” của đối thủ ở một số khu vực trong vùng đông bắc và “vẫn kiểm soát” được tình hình.

Tại sao Nga lại bất ngờ tấn công vùng Kharkiv ? Trả lời RFI ngày 11/05, trung tá Jérôme de Lespinois, nhà nghiên cứu tại Viện Chiến lược so sánh (ISC), phân tích:

“Đây là một vùng biên giới với Nga, nhất là với vùng Belgorod được coi là giao điểm quân sự quan trọng về mặt hậu cần và cũng là nơi đặt bộ chỉ huy các chiến dịch ở Ukraina. Có lẽ đây không hẳn là một cuộc tấn công có quy mô lớn. Cho nên người ta thắc mắc về mục đích thực sự của Nga”. 

Dựa vào dấu hiệu nào để có thể nói đây không phải là một cuộc tấn công lớn ?

“Dựa vào những phương tiện được huy động. Kharkiv là một vùng đồng bằng nên có thể dễ dàng huy động đông đảo xe bọc thép. Nhưng tôi thấy phía Nga huy động những phương tiện có thể coi là hạng nhẹ. Có lẽ đây là một đợt trinh sát vũ trang nhiều hơn là một cuộc tấn công lớn. Do đó người ta thắc mắc đây có phải là sự khởi đầu của một cuộc tấn công lớn hay không và liệu cuộc tấn công vũ trang này có phải là tìm cách thăm dò hệ thống phòng thủ của Ukraina vốn tương đối yếu trong khu vực hay đó là một kiểu đánh lạc hướng các chiến dịch cho đến giờ vẫn chủ yếu tập trung ở vùng Donbass”.

Trả lời báo giới ngày 17/05 tại Cáp Nhĩ Tân trong chuyến công du Trung Quốc, tổng thống Nga phủ nhận ý định xâm chiếm Kharkiv, thành phố lớn thứ hai của Ukraina khi phát biểu “những dự án như vậy hiện không tồn tại”. Tuy nhiên, ông Putin nhắc đến ý định tạo một “vùng an toàn, một vùng đệm” dọc biên giới do Ukraina liên tục oanh kích các vùng lân cận của Nga.

“Trục Nga - Trung” : Giải pháp thay thế phương Tây ?

Tổng thống Nga Vladimir Putin chọn Trung Quốc cho chuyến xuất ngoại đầu tiên của nhiệm kỳ thứ 5. Chuyến công du hai ngày 16-17/05/2024 cũng là lần thứ hai ông đến Bắc Kinh trong hơn 6 tháng. Chủ tịch Tập Cận Bình và tổng thống Vladimir Putin ca ngợi mối quan hệ song phương là “một tác nhân ổn định trên trường quốc tế” và sẵn sàng “ủng hộ công bằng và công lý trên thế giới”.

Trung Quốc và Nga tự coi là một trục mới thay thế cho phương Tây. Trả lời RFI ngày 16/05, nhà nghiên cứu Emmanuel Véron, chuyên gia về Trung Quốc đương đại, Viện Inalco tại Paris, nhận thấy hai nhà lãnh đạo Putin và Tập Cận Bình gia tăng các cuộc trao đổi từ năm 2022 :

“Điều đáng quan tâm ở đây là chúng ta thấy rằng ông Putin, một lần nữa, ngay sau khi được bầu làm tổng thống thêm nhiệm kỳ mới, đã dành chuyến công du nước ngoài đầu tiên đến Trung Quốc. Đó như trở thành một kiểu“truyền thống ngoại giao Nga hướng đến Trung Quốc”nhằm mục đích củng cố mối quan hệ Nga-Trung trên mọi lĩnh vực, từ ngoại giao đến kinh tế hay về mặt chiến lược để dần dần xây dựng thế cạnh tranh mới.

Chuyến công du cũng nhằmgửi một tín hiệu mạnh mẽvề mối quan hệ Nga-Trung bền vững trên mọi mặt đến Hoa Kỳ, nhìn rộng hơn là đến phươngTây,cũng như đến những nước khác, đồng thời cho thấy một mô hình mới, một giải pháp thay thế phương Tây cho các nước đang phát triển. Vì vậy thông qua chuyến công du này còn có một thông điệp rõ ràng gửi đếnmột phần của châu Á, một phần châu Phi và một phần Nam Mỹvà Trung Cận Đông rằnghiện giờcó một giải pháp thay thếtiếng nói của Washington, của Liên Hiệp châu Âu hay của những chính phủ châu Âutrong các vấn đề thế giới”.

Nouvelle-Calédonie : Nguồn cội của bạo loạn ?

Nouvelle-Calédonie (Tân Đảo), vùng lãnh thổ hải ngoại của Pháp ở Thái Bình Dương, đang trải qua giai đoạn khủng hoảng kể từ khi bạo loạn bùng nổ trong đêm 13-14/05. Tình hình “tạm yên ắng” sau khi nhiều biện pháp hạn chế được ban hành như cấm tụ tập, mang vũ khí, bán rượu, cũng như lệnh giới nghiêm. Tuy nhiên, trong đêm 17-18/05, nhiều vụ đập phá, gây rối lại xảy ra ở phía bắc thủ phủ Nouméa.

Cho đến ngày 18/05, có ít nhất 6 người thiệt mạng, thiệt hại về tài sản ước tình khoảng 200 triệu euro và gây tình trạng khan hiếm thực phẩm. Azerbaidjan, mạng xã hội TikTok… bị cáo buộc là một trong những tác nhân kích động bạo loạn ở Nouvelle-Calédonie. Tại sao bạo loạn lại bùng phát ở vùng lãnh thổ hải ngoại của Pháp ?

Trang Franceinfo ngày 17/05 giải thích nguyên nhân chính là do chính phủ Pháp muốn cải cách Hiến Pháp để mở rộng thành phần cử tri. Thực vậy, Nouvelle-Calédonie là vùng lãnh thổ hải ngoại tự trị, có ba vùng và mỗi vùng có nghị viện và cơ quan hành pháp riêng. Chiếu theo Thỏa thuận Nouméa ngày 05/05/1998, chỉ những người được coi là công dân Nouvelle-Calédonie, được xác định theo những tiêu chí đặc biệt thì mới có thể được đi bầu cử cấp vùng hoặc tham gia các cuộc trưng cầu dân ý liên quan đến địa phương. Ví dụ, những người sống ở Nouvelle-Calédonie từ 1988 đến 1998 hoặc con cái có cha mẹ hoặc một trong hai người có đủ điều kiện trên có thể được hưởng quyền lợi cử tri. 

Những quy định này bảo đảm quyền đại diện phù hợp cho người bản địa, tức người Kanak, chiếm khoảng 41% dân số Nouvelle-Calédonie. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là khoảng 1/5 dân cư ở đây bị loại khỏi quá trình bầu cử : 19,28% dân số vào năm 2023, theo Thượng Viện Pháp, so với 7,46% vào năm 1999. Và bộ trưởng Nội Vụ Gérald Darmanin nhận định tình hình này “đi ngược lại những nguyên tắc dân chủ và những giá trị của nền Cộng hòa”.

Ngày 15/05, biện pháp cải cách được đưa ra bỏ phiếu ở Hạ Viện nhằm cho phép những người sống ở Nouvelle-Calédonie từ ít nhất 10 năm được phép đi bầu cử, như vậy số lượng cử tri sẽ tăng thêm 14,5% (gồm 12.441 người sinh ra ở Nouvelle-Calédonie và 13.400 công dân Pháp), theo một báo cáo của Thượng Viện Pháp. Tuy nhiên, phe chủ trương độc lập Nouvelle-Calédonie đã kêu gọi biểu tình phản đối vì sợ rằng sẽ bị “lép vế” trong bối cảnh ba cuộc trưng cầu dân ý gần đây về độc lập cho Nouvelle-Calédonie đều thất bại. Tình hình vượt ngoài tầm kiểm soát và trở nên hỗn loạn như hiện nay.

Theo giới chuyên gia, Paris và Nouméa cần mở đối thoại, gặp gỡ trực tiếp người dân để tháo gỡ khủng hoảng. Chuyên gia Jean-François Merle, nguyên cố vấn của thủ tướng Rocard năm 1988, cho rằng chính phủ hiện tạo cảm giác “thiên vị một bên” và giờ cần phải sửa chữa điều đó.

Pháp : Thảm đỏ Cannes lại chờ một làn sóng#Metoo mới

Phong trào #Metoo lan rộng đến Liên hoan phim Cannes lần thứ 77 khai mạc tối 14/05/2024 dù trước đó, ông Thierry Frémaux, trưởng đại diện cho LHP Cannes, bày tỏ mong muốn “tổ chức một Festival không có luận chiến” và “chỉ chăm chút vào lý do chúng ta ở đây, đó là vì điện ảnh”.

Rất nhiều “phụ nữ mạnh mẽ” quyết định lên tiếng tố cáo tình trạng lạm dụng, bạo hành tình dục và cưỡng hiếp trong nền nghệ thuật thứ 7 tại Pháp. Một ngày trước lễ khai mạc, đông đảo người biểu tình trước Trung tâm Điện ảnh và Hoạt hình Quốc gia (CNC) ở Paris đòi cách chức chủ tịch Dominique Boutonnat, phải ra tòa vào tháng 06 vì bị cáo buộc xâm hại tình dục con trai nuôi. Trang web của tạp chí Elle đăng lời chứng của 9 nữ nghệ sĩ hoặc học việc vì bị nhà sản xuất Alain Sarde quấy rối, tấn công tình dục hoặc cưỡng hiếp trong giai đoạn đầu sự nghiệp của họ. Trước đó là nữ diễn viên Judith Godrèche cáo buộc đạo diễn Jacques Doillon cưỡng hiếp khi cô 14 tuổi hoặc Isild Le Besco ra cuốn sách về “những năm tháng bịBenoît Jacquotthao túng”…

Chỉ vài giờ trước lễ khai mạc LHP Cannes, gần 150 tên tuổi lớn ký chung một diễn đàn đăng trên nhật báo Le Monde yêu cầu một “luật toàn diện” chống bạo hành tình dục. Anna Mouglalis, một trong số những nghệ sĩ ký chung diễn đàn, giải thích thêm trên đài RFI ngày 14/05 :

“(…) Một luật toàn diện thực sự có nghĩa là phải nhìn nhận vấn đề của các vụ bạo hành giới và tình dục theo cách này. Đó là một vấn đề đối với tất cả mọi người : cứ ba phụ nữ thì có một người là nạn nhân trên thế giới và ở Pháp cũng vậy. Những câu chuyện đó không phải là chỉ xảy ra với những người khác. Mục đích của cuộc tập hợp lần này cũng là để đưa những “vụ lớn” khỏi thế cô lập, những vụ việc mà chúng ta đã nghe nói đến trong bảy năm. Người ta vẫn tự hỏi liệu #Metoo có tồn tại ở Pháp hay không, #Metoo tồn tại. Nhưng những tai tiếng như thế bị cô lập hoàn toàn trong các môi trường xã hội-nghề nghiệp… Tập hợp lại lần này là để nói rằng không thể chấp nhận, không thể chịu đựng những chuyện như thế. Cuộc sống của chúng ta không phải là hạ cấp, nỗi đau của chúng ta không phải là thứ yếu và các cuộc đấu tranh của chúng ta cũng tương tự. Ở một đất nước hòa bình, thật đáng ngạc nhiên khi vẫn có rất nhiều tội ác chống lại phụ nữ”.

Chủ tịch Trung Quốc lần đầu trở lại châu Âu kể từ năm 2019, với Pháp là điểm đến đầu tiên. Cuộc tiếp đón ‘‘thân tình’’ của tổng thống Macron, trong đó có chuyến đưa lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình về thăm quê ngoại ở vùng núi Pyrénées, bị nhiều chỉ trích. Trước thềm chuyến thăm cấp Nhà nước của lãnh đạo họ Tập ngày 06/05/2024, Mỹ bày tỏ hy vọng Pháp thuyết phục Trung Quốc ngừng hỗ trợ Nga trong cuộc xâm lăng Ukraina.

Căng thẳng cao độ tại dải Gaza đêm ngày 6/5 rạng sáng ngày 7/5. Dân chúng thành phố Rafah, bị vây hãm, ùa xuống đường ăn mừng chiến tranh chấm dứt, sau khi Hamas chấp nhận ‘‘thỏa thuận ngừng bắn’’, nhưng hy vọng lập tức biến thành tuyệt vọng.  Lễ duyệt binh mừng chiến thắng phát xít 09/05 tại Nga bất ngờ trở thành điểm tham quan ưa thích của dân Trung Quốc, điều khiến không ít người Trung Quốc phẫn nộ. Siêu sao nhạc pop Mỹ,Taylor Swift, chọn Pháp là điểm mở đầu vòng trình diễn châu Âu. 41 nghìn khán giả trong buổi trình diễn đầu tại Paris. Nhiều người căng lều chờ trực ba ngày để có được chỗ tốt. Trên đây là các chủ đề chính Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Đèo Tourmalet, mũ bê-rê, chăn len, thịt lợn đen….

Ngày 07/05/2024, tổng thống Pháp đã dành cho lãnh đạo Trung Quốc và người vợ một sự tiếp đón được coi là rất thân tình, với điểm đến là quê hương của bà ngoại, rất gắn bó với tuổi thơ của ông, tại vùng núi Pyrénées, đông nam nước Pháp. Ông Macron mời vợ chồng lãnh đạo họ Tập dùng bữa tại L’Etape du Berger, một quán ăn nhỏ trên núi cao hơn 2.200 mét, do Eric Abadie, một người bạn thân từ thuở nhỏ điều hành, nằm sát ngọn đèo huyền thoại Tourmalet, nổi tiếng với Tour de France, cuộc đua xe đạp vòng quanh nước Pháp.

Sau hơn một giờ đi xe lên núi, lãnh đạo Trung Quốc được tiếp đón với đàn sáo cùng vũ điệu truyền thống địa phương. Chăn len Pyrénées, quà tặng thân mẫu chủ tịch Trung Quốc nhân dịp sinh nhật. Áo maillot vàng, với chữ ký của Jonas Vingegaard, tay đua vô địch giải xe đạp vòng quanh nước Pháp năm vừa qua. Mũ bê-rê, rượu Armagnac, vang Madiran lâu đài Montus năm 2008 (năm Bắc Kinh tổ chức Thế Vận Hội), pho mát đỉnh Pic du Midi, jambon thịt lợn đen Bigorre: tất cả đều là đặc sản quê hương của Emmanuel Macron.

Lãnh đạo hai bên bỏ cà-vạt. Chủ tịch Trung Quốc hứa giới thiệu jambon Pyrénées với người Trung Quốc. Không khí đầm ấm như thể trong gia đình : Thật khó tin trong bối cảnh công chúng không xa lạ với thế đối đầu ngày càng trở nên trầm trọng giữa phương Tây và Trung Quốc, từ an ninh, chính trị cho đến kinh tế, nhân quyền. Chỉ hôm trước, trong ngày đầu tiên chuyến công du của chủ tịch Trung Quốc, tổng thống Pháp cùng chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen, trong buổi đối thoại ba bên tại phủ tổng thống Pháp, đã chỉ trích mạnh mẽ Trung Quốc xuất hàng hóa tràn ngập châu Âu.

Rất nhiều tiếng nói chỉ trích tổng thống Pháp cả tin mắc bẫy Trung Quốc, hoặc bị ru ngủ trong ảo tưởng về nước Pháp. Ông Macron bị lên án đã tiếp tục sai lầm quá khứ, khi từng tiếp đón tổng thống Nga Vladimir Putin nhiều lần với mức thân mật ít nhiều tương tự, với kết quả như đã biết. Chế độ Putin rõ ràng đã chà đạp luật pháp quốc tế với cuộc xâm lăng một nước có chủ quyền, và ngay trước cuộc xâm lăng, lãnh đạo Trung - Nga đã khẳng định ‘‘tình hữu nghị không bờ bến’’, mối quan hệ càng trở nên mật thiết sau hơn hai năm chiến tranh. Ngược lại, không ít người cho rằng lối ngoại giao hữu nghị nói trên của tổng thống Pháp, kể cả với quốc gia đối thủ, là điều không thể thiếu, nếu muốn tìm ra một giải pháp chấm dứt chiến tranh.

Mỹ: ‘‘Không ai có khả năng thuyết phục Bắc Kinh hơn TT Macron…’’

Theo một số nhà quan sát, một trong những điểm đáng chú ý nhất trong chuyến công du của chủ tịch Trung Quốc, đó là Bắc Kinh cam kết sẽ kiểm soát chặt việc xuất sang Nga các phương tiện ‘‘lưỡng dụng’’ (dual-use), tức vừa có thể dùng trong dân dụng, vừa cho quân sự, như tuyên bố của tổng thống Macron trong cuộc họp báo chung với chủ tịch Trung Quốc. Phía Trung Quốc không bác bỏ. Vấn đề kiểm soát các phương tiện ‘‘lưỡng dụng’’ Trung Quốc xuất sang Nga cũng là chủ đề trọng tâm chuyến công du Bắc Kinh của ngoại trưởng Mỹ hồi tháng trước. Tuy nhiên, hai bên Trung Mỹ đã không tìm được tiếng nói chung. Để gây áp lực, Wahington cân nhắc các biện pháp trừng phạt mạnh, như ngăn chặn các ngân hàng Trung Quốc tiếp cận với đồng đô la, nếu ‘‘con đường ngoại giao thất bại’’.

Khác hẳn với đánh giá của nhiều người, các vận động ngoại giao của ông Macron với chủ tịch Trung Quốc hoàn toàn không phải chỉ là sáng kiến cá nhân của nguyên thủ Pháp. Ít ngày trước khi Tập Cận Bình đến Paris, thứ trưởng thứ nhất bộ Ngoại Giao Mỹ tới Pháp. Trong cuộc trả lời phỏng vấn ban Pháp ngữ đài RFI, phát vào buổi sáng ngày 06/05, ngày đầu tiên của chuyến công du, ông Kurt Campbell đặc biệt nhấn mạnh khả năng tác động của tổng thống Pháp đến lãnh đạo Trung Quốc trong vấn đề này:

‘‘Những năm gần đây, Trung Quốc đã triển khai nhiều nỗ lực đáng kể và có phối hợp để cung cấp phương tiện cho Nga, để tái xây dựng các lực lượng quân sự Nga, đang được sử dụng hàng ngày để phá hủy Ukraina. Hậu thuẫn của Trung Quốc đối với tổ hợp quân sự công nghiệp Nga khiến xung đột kéo dài. Chúng tôi đã cung cấp cho Pháp nhiều thông tin cụ thể về các hậu thuẫn này. Chúng tôi nhận thấy Trung Quốc là bên cung cấp hàng đầu các phương tiện quân sự cho Nga. Tôi không nghĩ rằng có nhà lãnh đạo nào lại có được khả năng thuyết phục mạnh mẽ hơn là tổng thống Macron về các quan ngại này. Chúng tôi tin tưởng là tổng thống Macron không tránh né các lo ngại rất rõ ràng của chúng tôi về điều mà Trung Quốc đang làm tại Ukraina, một vấn đề hệ trọng đối với tất cả chúng ta. Chúng tôi ủng hộ tất cả những gì có thể mang lại hiệu quả trong việc chuyển đến Bắc Kinh thông điệp như vậy, trên bình diện quan hệ đa phương.’’

Áp lực trừng phạt song hành với đối thoại – hợp tác : Ảo tưởng hay con đường duy nhất khả thi ?

Chuyến đi Trung Quốc của Macron cách nay một năm (tháng 4/2023) đã diễn ra đúng vào thời điểm Mỹ tìm cách nối lại đối thoại cấp cao với Trung Quốc sau biến cố ‘‘khinh khí cầu’’. Ngay trước chuyến công du của Macron lần đó, phía Mỹ cũng đã ngỏ ý muốn Pháp tác động Trung Quốc để sớm chấm dứt chiến tranh Ukraina. Đối thoại thượng đỉnh Washington – Bắc Kinh chỉ được mở lại nửa năm sau với cuộc gặp Biden – Tập tại San Francisco. Một năm sau Nga vẫn tiếp tục cuộc xâm lăng trong lúc Trung Quốc bị cáo buộc hậu thuẫn mạnh hơn cho chế độ Putin.

Cam kết kiểm soát các phương tiện ‘‘lưỡng dụng’’, mà tổng thống Pháp khẳng định đã nhận được từ Tập Cận Bình, liệu có khả năng thực thi? Hay đây chỉ là hành động câu giờ để né trừng phạt Mỹ trong khi chờ đợi kết quả cuộc bầu cử Mỹ tháng 11?... Cam kết miệng của lãnh đạo Trung Quốc về kiểm soát việc xuất sang Nga các phương tiện ‘‘lưỡng dụng’’ có thể coi là một ‘‘bước đột phá với châu Âu’’ (breakthrough for Europe) có lợi cho một giải pháp hòa bình cho chiến tranh tại Ukraina, như ghi nhận của báo mạng Hồng Kông South China Morning Post ?

Theo một số nhà quan sát, tổng thống Macron có thể đang tiếp nối con đường trước đây của cố tổng thống de Gaulle, quốc gia phương Tây đầu tiên ‘‘thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc’’, với chủ trương, công nhận Nhà nước Trung Quốc ‘‘hoàn toàn không có nghĩa là ủng hộ chế độ cộng sản Trung Quốc, mà chỉ là thừa nhận một thực tại’’, nhưng với những thách thức chưa từng có. Trong một thế giới đang có nguy cơ rơi vào xung đột không khoan nhượng giữa các khối quốc gia, việc duy trì các kênh đối thoại cởi mở phải chăng vẫn là cơ hội giúp nhân loại giảm bớt đối đầu (về ý thức hệ), để cùng đối mặt với hàng loạt khủng hoảng trầm trọng chung khó có lối ra, trong đó có cuộc đại khủng hoảng khí hậu, môi trường ?

Đàm phán Israel - Hamas: Vì sao Rafah từ hân hoan chuyển sang tuyệt vọng ?

Cuộc chiến tranh của Israel chống tổ chức Hamas tại Gaza, để trả đũa vụ thảm sát trên đất Israel ngày 07/10/2024, đã kéo dài 8 tháng. Song song với cuộc chiến trên thực địa là một trận chiến ngoại giao căng thẳng. Do áp lực của cộng đồng quốc tế, chính quyền Israel chấp nhận đàm phán tìm một thỏa thuận ngừng bắn, không tấn công thành phố cực nam Rafah, nơi tị nạn của khoảng 1,5 triệu dân, nhưng trên thực tế chính phủ Netanyahu không từ bỏ mục tiêu tiêu diệt Hamas. Tuy nhiên, cuộc đàm phán giữa Hamas và Israel là ‘‘cuộc đối thoại giữa những người điếc’’.

Ngày 06/05 vừa qua đáng được ghi nhận như một thời điểm đặc biệt, khi người dân Rafah ùa xuống đường phố, vui mừng chào đón ngày kết thúc chiến tranh, nhưng niềm vui của họ sớm bị dập tắt. Tường trình của đặc phái viên Sami Boukhelifah gửi về từ Jerusalem :

‘‘Tối hôm qua tại Rafah, tràn ngập cảnh tượng dân chúng vui sướng. Trong một khoảng khắc ngăn ngủi, người dân đã ăn mừng chiến tranh kết thúc. Bởi ‘‘trái bóng’’ đã từng ở bên sân Palestine. Sau nhiều tháng thương lượng, Israel rút cục đã đưa ra một đề xuất ngừng bắn nghiêm túc cách nay ít ngày. Hồi tuần trước Hoa Kỳ đã cổ vũ tổ chức vũ trang Palestne chấp thuận đề xuất ‘‘hào phóng’’ của Israel. Tối hôm qua, thứ Hai mùng 06/05, Hamas đã chấp thuận. Nhưng Israel nói không. Tại dải Gaza, dân chúng hoàn toàn mất phương hướng.

Mohamed, một cư dân Rafah, cho biết : ‘‘Một làn sóng hy vọng đã tràn ngập đường phố. Người ta nói với nhau, chính Israel đã đưa ra dự thảo thỏa thuận ngừng bắn này. Như vậy chỉ còn thiếu sự chấp thuận của Hamas. Hamas đã đồng ý. Nhưng rồi thay vì đình chiến, bom đạn lại dữ dội hơn ở phía đông Rafah. Oanh kích bừa bãi, không ngừng nghỉ’’.

Dân chúng tại Gaza không còn biết đâu mà lần. Tại Israel cũng vậy, nơi người dân nóng lòng chờ đợi thỏa thuận ngừng bắn này, đồng nghĩa với việc trả tự do cho các con tin. Tối hôm qua trên đường phố Jerusalem, người dân biểu tình tự phát. Trong số những người tham gia, có người thân các nạn nhân, và không chỉ có họ. Một đám đông nổi giận chống lại thủ tướng Benyamin Netanyahou bác bỏ hưu chiến. Lewis, một công dân Israel, phẫn nộ: ‘‘Chúng tôi phản đối chính phủ Netanyahu. Chúng tôi tin rằng chính phủ này không có năng lực, họ chỉ mang lại máu và chết chóc. Chúng tôi có mặt ở đây tối nay để nhắc lại rằng tiếp tục chiến tranh không thể giúp các con tin trở về. 35.000 người Gaza đã chết. 35.000 cái chết phí hoài. Một cuộc chiến trả thù không phải là một cuộc chiến tranh. Đó là tội ác chiến tranh’’.

Ngay từ đầu, chính phủ Israel đã đặt ra nhiệm vụ: tiêu diệt tổ chức Hamas. Đối với chính phủ Netanyahou, mục tiêu này quan trọng hơn việc giải phóng con tin. Như vậy họ đã chôn vùi hy vọng ngừng bắn. Chiến tranh tiếp tục bước sang tháng thứ tám.’’

Liệu cộng đồng quốc tế, người dân Israel và các quốc gia liên quan có đủ sức ngăn lại cuộc chiến một mất một còn thảm khốc tại cực nam Gaza ? Hay lực lượng Hamas không tránh khỏi số phận tiêu vong và phe của thủ tướng Netanyhu rút cục sẽ bị lật đổ, như dự đoán của cựu bộ trưởng Israel Yossi Beilin, nhà đàm phán Thỏa thuận Oslo 1993 về hai nhà nước Do Thái và Palestine cùng tồn tại ? (thỏa thuận tan vỡ sau khi thủ tướng Israel kiêm bộ trưởng Quốc Phòng Yitzhak Rabinc bị phe cực hữu sát hại năm 1995).

Đi xem duyệt binh Nga: Dân Trung Quốc người phấn chấn, kẻ phẫn nộ

Tham quan lễ duyệt binh mừng chiến thắng chống phát xít của Nga, được tổ chức ngày 09/05, đột ngột trở thành mốt mới với cư dân miền đông bắc Trung Quốc. Tuy nhiên, ngay tại Trung Quốc, hoạt động này gây phẫn nộ với một bộ phận dân mạng. Thông tín viên Stéphane Lagarde tường trình từ Bắc Kinh :

‘‘Trong bối cảnh kinh tế giảm tốc, hoạt động tham quan giá rẻ đang thu hút nhiều du khách Trung Quốc. ‘‘Lễ duyệt binh lớn mừng chiến thắng’’ ở thành phố Nga Vladivostok, cách biên giới Trung Quốc khoảng 100 cây số, là một trong các điểm đến như vậy. Từ vài ngày nay, các hãng du lịch rầm rộ quảng cáo cho vẻ đẹp của quân đội Nga và phong cảnh Siberi.

Trên trang mạng ‘‘Tiểu Hồng Thư’’ (tên vốn dùng để cuốn tuyển tập Mao Trạch Đông bỏ túi – Mao tuyển), bà Wang ở thành phố Cáp Nhĩ Tân (Harbin), đông bắc Trung Quốc, nhân viên của một công ty lữ hành, cho biết: ‘‘Để tham gia vào cuộc duyệt binh ở Vladivostok, chúng tôi đề nghị với quý vị một chuyến đi 4 ngày, từ ngày 7 đến ngày mùng 8/5. Đoàn gồm 40 người. Người tham gia chỉ cần mang theo hộ chiếu có hiệu lực hơn 6 tháng.’’

Các chuyến xe buýt đi Vladivostok đều kín người, theo các công ty du lịch mà chúng tôi liên lạc. Chương trình bao gồm tham quan kiến trúc tân cổ điển của thành phố cảng Nga, khám phá các đặc sản ẩm thực địa phương và tiếp xúc với vũ khí và phương tiện quân sự Nga. Đối với An, một kỹ sư thường đi xem duyệt binh, đây là một dịp may vô cùng hiếm có. 

Anh nói: ‘‘ Tôi cảm thấy rất phấn chấn và vui sướng, bởi đây là lần đầu tiên được xem cận cảnh một cuộc duyệt binh. Chúng tôi được phép chụp ảnh thoải mái. Chúng tôi cũng được đến rất gần các vũ khí và phương tiện. Điều này không thể có tại Trung Quốc. Tôi rất thích chuyến đi này. Ở đây tôi không hề bị kỳ thị, những người Nga mà tôi gặp đều dễ thương.’’

Nhiều người vui sướng, nhưng ngược lại, cũng có nhiều tiếng nói chỉ trích. Trong giới yêu nước trên mạng và say mê lĩnh vực quân sự ở Trung Quốc, nhiều người coi sự hiện diện của quân nhân Nga tại vùng Siberi là một nỗi ô nhục. Họ nhắc lại các thỏa ước bất bình đẳng, mà nhà Thanh ký kết nửa sau thế kỷ 19, nhượng lại cho nước Nga Sa hoàng gần 400.000 cây số vuông’’.

Vẫn theo phóng viên Stéphane Lagarde, số người phẫn nộ nói trên không thể nói là đa số trong xã hội Trung Quốc, nhưng quan điểm ngờ vực Nga của họ được thể hiện rõ. Để chuẩn bị công luận cho chuyến công du dự kiến từ nay đến cuối tháng của lãnh đạo Nga Putin, Alekxandr Duguin – từng được coi là một kiến trúc sư của tư tưởng đế quốc Nga – đã mở một tài khoản bằng tiếng Trung trên mạng Trung Quốc Weibo hồi tuần trước. Ngay lập tức, có thể ghi nhận nhiều tiếng nói lên án Alekxandr Duguin với các lời lẽ như : ‘‘Hồ Baikan là của chúng tôi !’’, ‘‘Hãy trả lại lãnh thổ bị chiếm đóng!’’, ‘‘Tại sao ngươi muốn phần lãnh thổ phía bắc Trung Quốc thành vùng ảnh hưởng Nga?’’, hay ‘‘Ukraina muôn năm !’’.

Taylor Swift đến Pháp: Nữ hoàng nhạc pop và ‘‘đại họa khí hậu’’

Ngày thứ Năm 09/05, 41 nghìn người hâm mộ tham dự buổi trình diễn đầu tiên của siêu sao ca  nhạc người Mỹ Taylor Swift tại sân vận động trong nhà La Défense Arena, ngoại ô Paris. Trong buổi biểu diễn đầu tiên, Taylor Swift – ngôi sao nhạc pop số một thế giới hiện tại - đã diễn suốt 3 giờ 20 phút không nghỉ. Trong buổi diễn đặc biệt này, nữ ca sĩ 34 tuổi đã đưa khán giả trở lại với toàn bộ các tác phẩm chính làm nên sự nghiệp của cô, kể từ album đầu tay ‘‘Taylor Swift’’ 2006.

Vì sao Taylor Swift được yêu quý? Sau đây là chia sẻ của một số người hâm mộ với RFI Pháp ngữ: ‘‘Tôi thích cách viết lời ca khúc của cô ấy, âm nhạc của cô ấy, giọng nói của cô ấy…’’,‘‘tôi lớn lên với âm nhạc của cô ấy, cô ấy có nhiều bài hát về trải nghiệm của phụ nữ….’’, ‘‘năm nay tôi có hai lần nghe lại các ca khúc cũ của cô ấy, tôi chợt nhận ra, đấy đúng là tình cảnh của tôi hiện tại. Tôi thấy thật là kỳ diệu! Cô ấy có khoảng 300 bài hát, thực sự là có thể nói được hết thảy mọi thứ…’', ‘‘cô ấy cứ như thể một người bạn, viết những thông điệp riêng cho ta, để giúp ta giữ vững tinh thần vào một thời điểm khó khăn của cuộc đời. Thật không thể tin nổi!’’

Taylor Swift được 110 triệu người theo dõi hàng tháng trên mạng Spotify. Với tài sản hơn 1,1 tỉ đô la chỉ nhờ ca nhạc, cô được coi là nghệ sĩ thành công nhất về mặt tài chính. Tuy nhiên, nữ hoàng nhạc pop này cũng liên tục bị lên án là người tàn phá môi trường - khí hậu, nêu gương xấu, đặc biệt với việc thường xuyên sử dụng máy bay riêng, tạo rất nhiều khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Trước khi nữ ca sĩ trình diễn tại Pháp, RFI có bài nhận định về chủ đề ‘‘Phải chăng Taylor Swift là một đại họa cho khí hậu ?’’ nhấn mạnh đến mức độ tàn phá khí hậu ghê gớm của vòng trình diễn vòng quanh thế giới Eras Tour của ca sĩ. Trong giới tranh đấu môi trường, nhiều người gọi cô là ‘‘kẻ tội đồ’’.

Tuy nhiên, giới quan sát cũng ghi nhận Taylor Swift không phải không hiểu rằng biến đổi khí hậu là ‘‘một thực tại khủng khiếp’’ mà giới trẻ phải đối mặt (trả lời phỏng vấn về ca khúc Only the Young/Chỉ có Tuổi Trẻ, 2020).  Một số người mong ước ca sĩ và nhà sáng tác nổi tiếng này cho ra đời những ca khúc lay động lòng người về khí hậu. Tại Mỹ, đông đảo giới trẻ và phụ nữ - lực lượng khán giả chủ yếu của cô – thiết tha với vấn đề khí hậu. Một cuộc thăm dò cho thấy giới trẻ quan tâm đến khí hậu có nhiều khả năng sẽ đi bỏ phiếu vào tháng 11/2024. Lá phiếu của họ, tiếng nói của Taylor Swift ắt hẳn sẽ có nhiều ý nghĩa với cuộc bầu cử không chỉ hệ trọng với nước Mỹ, mà cả nhân loại, nơi đối đầu giữa một bên là ứng cử viên phủ nhận thực tại biến đổi khí hậu (Donald Trump) và bên kia là người đã đưa nước Mỹ trở lại với Thỏa thuận Khí hậu Paris 2015 (Joe Biden). Trong thời điểm sống còn với nhân loại hiện nay, cổ nhân có câu ''hồi đầu thị ngạn'', quay đầu là thấy bờ.

Đưa tin về chiến sự ở Gaza và nguy cơ đối mặt với tử thần của các nhà báo ; Ireland thực hiện chiến dịch « dọn dẹp di dân », trong bối cảnh Anh Quốc trục xuất người xin tị nạn sang Rwanda ; Phong trào sinh viên biểu tình phản đối chiến tranh Gaza từ Mỹ lan sang các trường đại học ở Pháp ; Đợt nắng nóng kỷ lục ở Đông Nam Á và châu Á. Đó là những chủ đề chính trong mục tạp chí thế giới đó đây tuần này.

Về thời sự Trung Đông, Israel và Hamas vẫn chưa đạt được thỏa thuận đình chiến. Thứ Sáu, Ủy ban điều phối hoạt động nhân đạo của Liên Hiệp Quốc và Tổ chức Y tế Thế Giới đã lên tiếng cảnh báo về cuộc tấn công của quân đội Israel vào Rafah, miền nam dải Gaza, cho rằng cuộc tấn công trên bộ của Israel có thể biến thành vụ« thảm sát thường dân », cho dù nhà nước Do Thái đã hứa thực hiện kế hoạch sơ tán. Sau hơn 6 tháng chiến tranh, tại Gaza, gần 2 triệu người Palestine bị mắc kẹt, đối mặt với nạn đói, nhiều người bị mất nhà mất cửa vì các cuộc tấn công của Israel. Nhiều thành phố chỉ còn là đống đổ nát.

Chiến tranh ở Gaza cũng là cuộc chiến « đẫm máu » đối với các nhà báo. Theo nghiệp đoàn báo chí Palestine, hơn 130 nhà báo và nhân viên của các hãng truyền thông đã bỏ mạng tải dải đất này. Một số thiệt mạng khi đang tác nghiệp, một số khác thì bỏ mạng ngay tại nhà, trong các trận oanh kích của Israel. Hôm 03/05, nhân ngày Tự Do Báo Chí Thế Giới, thông tín viên RFI Sami Boukhelifa ở Jerusalem đã phỏng vấn hai nhà báo đang tác nghiệp tại Gaza :

« Ngay từ ban đầu, nhà báo Shorouq Ayla giải thích : « Xin lỗi vì những tiếng vù vù của các drone. Các drone bay rất thấp vào hôm nay, và có thể sẽ rất khó nghe điện thoại ». Ayla đưa tin từ Rafah, miền nam dải Gaza. Cô đã mất chồng, cũng là một nhà báo,vào năm ngoái trong một vụ tấn công của Israel. Cô giải thích : « Tại sao tôi tiếp tục làm việc này ư ? Đối với tôi đó là một nghĩa vụ.

Đúng là có nhiều nhà báo đã bỏ mạng tại Gaza, tôi nhận thức được rủi ro đó. Nhưng tôi quyết định không đưa tin cấp thời, tức là không đưa tin ngay khi có chuyện. Bởi vì điều này có thể khiến tôi gặp nguy hiểm. Tôi không lo sợ cho mạng sống của tôi, mà tôi lo cho con gái tôi, đã mất cha, nếu mất cả mẹ thì sao.

Nhưng khi là nhà báo, chúng tôi sống với một bia nhắm bắn đeo trên lưng. Có nhiều người thậm chí còn từ chối nói chuyện, bởi vì chúng tôi mang theo máy ghi âm và máy ghi hình và điều này có thể khiến họ gặp nguy hiểm.

Để tránh điều này, tôi chọn làm phim tài liệu. Tôi không đưa tin về các vụ đánh bom, mà về những câu chuyện sau các vụ đánh bom đó ».

Tại miền bắc dải Gaza, Said Kilani vốn là phóng viên hình ảnh, nhưng nay không còn làm việc này nữa. Anh nói : « Dẫu sao thì tôi vẫn là một nhà báo. Tôi đã bị bắt và sau đó được quân đội Israel thả ra, họ đã phá hủy các thiết bị của tôi. Con trai tôi cũng đã bỏ mạng trong cuộc chiến này, nhà tôi thì đã bị san bằng. Tôi là một người tỵ nạn, sống ở những trung tâm tiếp đón tỵ nạn khác nhau. »

Phần lớn các đồng nghiệp của Said hiện đang ở miền bắc Gaza cũng đã từ bỏ việc đưa tin về cuộc chiến. Thay vào đó, họ muốn kể những câu chuyện thường nhật của những người dân bị mắc kẹt tại đây, thiếu nước uống, thực phẩm.

Ireland «dọn dẹp » di dân

Về thời sự châu Âu, trước nguy cơ bị trục xuất khỏi Anh sang châu Phi sau khi Luân Đôn ban hành luật Rwanda, nhiều người không giấy tờ đã tìm cách rời khỏi Anh, chạy sang Ireland, nước láng giềng gần nhất. Trong tuần vừa qua, hôm 01/05, Ireland đã di dời 200 người xin tị nạn dựng lều ở trung tâm thủ đô Dublin từ nhiều tháng qua.

Từ Dublin, thông tín viên RFI cho biết thêm thông tin :

“Các rào chắn và cảnh sát chặn con đường trước Cơ quan bảo hộ quốc tế. Tại đây, Pirsami, một người từ Thổ Nhĩ Kỳ, sống dưới căn lều được dựng lên trên vỉa hè từ gần một năm qua. Ông cho biết : “Không có nơi nào mà chúng tôi cảm thấy an toàn, không có nơi nào để chúng tôi có thể bắt đầu cuộc sống. Luật Rwanda một luật mang tính phân biệt chủng tộc, gửi chúng tôi đến một lục địa khác mà không hỏi ý kiến của tôi, buộc tôi phải đi. Xin tị nạn không phải là một tội. Tôi sợ chính phủ, những gì đang xảy ra ở đây chính là do quyết định của chính phủ.

Theo chính quyền Ireland, 90 % những người đến nước này trong thời gian gần đây không có giấy tờ hợp lệ, qua biên giới giữa Bắc Ireland và Anh.

Gary Daly là luật sư và ủng hộ việc tiếp nhận người nhập cư. Anh cho biết : “Chúng tôi dự trù sẽ có nhiều hơn những người đang ở Anh nhưng phải rời đi vì sợ bị đưa đến Rwanda. Gần đây một phán quyết của Tòa Án Công Lý Tối cao ở Ireland coi Anh Quốc là một ‘quốc gia nguy hiểm’ để gửi trả lại người xin tị nạn do luật Rwanda. Điều này sẽ khiến chính phủ Ireland rơi vào thế khó xử.

Thủ tướng Ireland Simon Harris muốn thông qua khẩn cấp một luật để gửi trả lại di dân cho Anh Quốc.”

Biểu tình, văn hóa của Pháp?

Về thời sự nước Pháp, trong tuần vừa qua, các cuộc biểu tình phản đối chiến tranh Gaza tại một số trường đại học ở Pháp, với những cuộc đụng độ bạo lực, vẫn tiếp diễn từ hơn một tuần qua. Hôm 03/05, ban lãnh đạo trường Sciences Po Paris đã quyết định đóng cửa nhiều cơ sở của trường, vì các sinh viên tiếp tục chiếm đóng trường. Một số sinh viên đã quyết định bắt đầu tuyệt thực để ủng hộ các nạn nhân người Palestine ở Gaza, do các cuộc tấn công từ Israel. Lực lượng cảnh sát đã được huy động trong cùng ngày để giải tán những sinh viên này.

Không chỉ riêng trường Sciences Po ở Paris mà cuộc biểu tình phản đối chiến tranh cũng lan rộng sang các chi nhánh của trường khoa học chính trị ở Lille, Strasbourg, và Lyon. Hay tại trường đại học Sorbonne ở Paris, chiều thứ Năm, khoảng 300 sinh viên đã tập trung, dựng khoảng 20 lều trong khuôn viên của trường. Tuy nhiên, họ cũng đã bị lực lượng an ninh buộc phải di dời.

Bà Anne Muxel, giám đốc nghiên cứu về xã hội học và khoa học chính trị tại Trung tâm nghiên cứu chính trị của Sciences Po, trả lời RFI Pháp ngữ cho rằng những năm vừa qua có rất nhiều phong trào biểu tình nổ ra tại Pháp, bởi vì “biểu tình là một văn hóa phản kháng chính trị, khá là rõ rệt ở Pháp, và đã giành được tính chính danh trong công luận. Đối với những người trẻ, những sinh viên, về mặt truyền thống, họ thường có xu hướng biểu tình trên đường phố, hay chiếm đóng một số địa điểm. Hình thức biểu tình bằng việc chiếm đóng, tức là trụ lại ở một nơi nào đấy cho đến khi nào đạt được mục đích, đạt được thỏa thuận. Hình thức này không mới mà đã có từ nhiều năm qua, ở châu Âu, ví dụ như phong trào Indignados ở Tây Ban Nha, hay phong trào Nuit debout ở Paris cách nay vài năm”.

Đông Nam Á: Nắng nóng kỷ lục lộ rõ cách biệt giàu nghèo

Về thời tiết, trong tuần vừa qua, nhiều quốc gia khu vực Đông Á và Đông Nam Á đã phải hứng chịu đợt nắng nóng kỷ lục. Hôm 01/05, Cơ quan khí tượng của Hồng Kông cho biết tháng Tư vừa qua là tháng có nhiệt độ trung bình cao nhất được ghi nhận từ 140 năm qua tại đặc khu này.Tại các nước như Miến Điện, Bangladesh, Philippines, Ấn Độ hay Việt Nam, nhiệt độ nhiều nơi trên 40 độ C. Nhiều nước đã phải đóng cửa trường học. Nắng nóng khiến những người cao tuổi, những người dễ bị tổn thương bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Đợt nóng kỷ lục này cũng làm nổi bật những bất bình đẳng, cách biệt giàu nghèo, những người không có điều kiện để được ngồi mát trong phòng điều hòa, những lao động phải làm việc ngoài trời.

Từ thủ đô của Thái Lan, thông tín viên Carol Isoux ghi nhận qua phóng sự:

« Tại chợ Ánh trăng - « Lumière de la lune », gần sông Chap Praya ở Bangkok. Cô Nichapat có một sạp hàng rau. Từ nhiều ngày qua, thời tiết nóng bức, vốn quen thuộc vào mùa này, trở nên không thể chịu được, khiến công việc của cô khó khăn hơn, đe dọa đến thu nhập của cô và gia đình. Cô nói : « Trời nóng quá, chúng tôi chưa bao giờ thấy nóng như vậy. Nhiệt độ lên đến 42, 43, 44 độ C ở Bangkok và các tỉnh khác. Thật không thể tin được ! Rau mà tôi bán héo nhanh hơn, nên tôi cố tưới nước lên, nhưng chỉ làm hỏng rau, và thế là tôi mất tiền ».

Trời nóng ảnh hưởng đến tất cả mọi người, nhưng những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất là những người sức khỏe yếu, những người cao tuổi, những người mắc bệnh nan y và những người nghèo nhất, không có máy điều hòa làm mát và phải ở ngoài trời hàng giờ. Đó là những người bán hàng rong, tài xế xe máy. Tại các vùng nông thôn, trời nóng bức và khô hạn đe dọa đến vụ mùa và thu nhập của nông dân. Còn tại các thành phố, tiêu thụ điện tăng kỷ lục do dùng điều hòa không khí, tuy giúp những người thuộc tầng lớp trung lưu tiện nghi hơn, dễ thở hơn, nhưng lại khiến nhiệt độ bên ngoài tăng cao. »

Theo một báo cáo vào năm 2019 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (AIE), được AFP trích dẫn, chỉ 15 % các hộ gia đình ở Đông Nam Á có hệ thống điều hòa không khí. Tuy nhiên, khi nhiệt độ ngày càng tăng cao, và thu nhập của người dân cũng tăng, thì số lượng máy điều hòa cũng sẽ tăng lên, từ 40 triệu chiếc vào năm 2017, lên đến 300 triệu chiếc vào năm 2024.

Chưa kể đến việc tiêu thụ điện, theo AIE, điều hòa không khí còn là nguyên nhân thải ra khoảng một tỷ tấn CO2 mỗi năm, trong tổng số 37 tỷ trên toàn thế giới. Thế nhưng, sử dụng điều hòa làm mát lại là cách tốt nhất để bảo vệ những đối tượng dễ bị tổn thương nhất khỏi nắng nóng.

Trước nhu cầu dùng điều hòa tăng vọt, hàng chục quốc gia đã ký một cam kết của Liên Hiệp Quốc về điều hòa không khí toàn cầu, cải thiện hiệu quả của máy điều hòa và giảm lượng khí thải. Một số nước như Nhật Bản đã khuyến khích nhân viên văn phòng cởi cà vạt và áo khoác, để nhiệt độ có thể duy trì ở mức 28 độ C.

Mỹ thông qua gói viện trợ 61 tỉ đô la giúp Ukraina chống xâm lược Nga. Nửa năm bế tắc tại Hạ Viện dường như đã được khai thông, đặc biệt sau chuyến đi của chủ tịch Hạ Viện đến tư dinh cựu tổng thống Donald Trump. Phong trào phản đối chiến tranh ở Gaza bùng lên tại nhiều đại học lớn của Mỹ trong bối cảnh Israel tuyên bố chuẩn bị tiến đánh thành phố cực nam Gaza, nơi nương náu của khoảng 1,5 triệu dân tị nạn chiến tranh, bất chấp nghị quyết của Hội Đồng Bảo An.

Một người Đức gốc Hoa, ‘‘trợ lý’’ của lãnh đạo đảng cực hữu Đức AfD, nghị viên Châu Âu, ‘‘bị bắt quả tang’’ chuyển giao tài liệu nội bộ của Nghị Viện cho tình báo Trung Quốc. Vẫn về quan hệ châu Âu – Trung Quốc, nhưng liên quan đến kinh tế, hôm 23/04/2024 vừa qua, Nghị Viện Châu Âu thông qua đạo luật cho phép Bruxelles điều tra về các sản phẩm do ‘‘lao động cưỡng bức’’, mang lại 236 tỉ đô la trên phạm vi toàn cầu, vớI hàng triệu người Duy Ngô Nhĩ bị cưỡng bức lao động tại Trung Quốc là một tâm điểm của đạo luật. Hôm sau, ngày 24/04, Liên Âu lần đầu tiên quyết định điều tra về chính sách của Bắc Kinh ngăn cản doanh nghiệp châu Âu tham gia ‘‘các dự án công’’ tại Trung Quốc, cụ thể là trong lĩnh vực thiết bị y tế, dược phẩm.

Ngoài một số sự kiện chính trong tuần trên đây, Tạp chí Thế giới Đó đây xin giới thiệu bộ phim ‘‘Civil War’’ (hay Nội Chiến) của đạo diễn Anh Alex Garland, vừa ra rạp tại Pháp. Bộ phim viễn tưởng ‘‘Nội Chiến’’ - nói về ‘‘tương lai gần’’ của siêu cường số một thế giới - đặt xã hội Mỹ đối diện với những đối kháng nội bộ trầm trọng, có thể dẫn đến chiến tranh huynh đệ tương tàn.

‘‘Trợ lý’’ gốc Hoa của lãnh đạo AfD lộ mặt: Chấn động chính trường châu Âu

Cho đến nay, đảng cực hữu Đức AfD (Alternative fur Deutschland – tạm dịch là Vì Một Nước Đức Khác), đứng thứ hai về tỉ lệ được lòng dân tại Đức, đã thường xuyên bị cáo buộc nhận tiền của Trung Quốc. Chính trị gia cực hữu Maximilian Krah, lãnh đạo đảng AfD, đã nằm trong tầm ngắm của an ninh Đức từ nhiều năm. Tuy nhiên, việc công dân Đức gốc Hoa Quách Kiến (Guo Jian), 43 tuổi, ‘‘cánh tay phải’’ của nhân vật số một của đảng, bị bắt ngày 23/04 với cáo buộc gián điệp, đã vén lộ mức độ thao túng nghiêm trọng hơn rất nhiều.

Ngay sau vụ bắt giữ, lãnh đạo đảng Krah buộc phải lui về tuyến sau, tránh tiếp xúc với cử tri, vì lo sợ uy tín của đảng AfD bị chôn vùi cùng với bê bối này. Trong lúc Bắc Kinh lên án ‘‘vu cáo’’ nhằm phá hoại quan hệ Trung Quốc – Châu Âu, đông đảo nghị viên châu Âu kêu gọi tư pháp đưa ra kết luận sớm, nhằm giúp cử tri có đủ thông tin để bầu chọn đúng đảng, đúng người.

Đặc phái viên Daniel Vallot tường trình từ Strasbourg :

‘‘Viên trợ lý nghị viên này từng là cộng sự của một trong những nhân vật nặng ký của đảng cực hữu Đức AfD, và có thể ông ta đã chuyển cho các cơ quan tình báo Trung Quốc các thông tin liên quan đến những thỏa thuận trong nội bộ Nghị Viện Châu Âu. Theo nghị viên châu Âu thuộc đảng Xanh Terry Reintke, cần khẩn cấp mở điều tra về các vụ tham nhũng và can thiệp nội bộ này.

Bà nói: ‘‘Chúng ta biết là kiểu điều tra này đôi khi đòi hỏi nhiều thời gian, nhưng đối với chúng tôi, điều quan trọng là các công dân châu Âu biết rõ trước khi bỏ phiếu: liệu có tham nhũng hay không, có các can thiệp bên ngoài vào hoạt động của Nghị Viện Châu Âu hay không, từ phía Trung Quốc, hoặc từ phía Nga ? Tôi yêu cầu các cấp có thẩm quyền của Nghị Viện Châu Âu cộng tác với chính quyền các nước liên quan để đưa ra một kết luận về vụ việc này một cách mau chóng nhất, tốt nhất là ngay trước các cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu.

Vụ can thiệp vào nội bộ châu Âu mới nhất này diễn ra chỉ ít tuần sau khi tư pháp Bỉ mở điều tra về các vụ hối lộ và can thiệp nội bộ, lần này liên quan đến Nga. Một lần nữa vẫn lại là các nghị viên châu Âu cực hữu.’’

Nga như ‘‘bão tố’’…, Trung Quốc như ‘‘biến đổi khí hậu’’...

Hành tung của Quách Kiến gây nghi ngờ từ ít lâu nay. Tháng 10/2023, trang mạng t-onlinenói đến một nhân vật ‘‘gần gũi’’ với lãnh đạo đảng AfD, chỉ đạo một mạng lưới vận động hậu trường phục vụ quyền lợi của Trung Quốc ngay tại văn phòng của đảng này ở Nghị Viện Châu Âu. Theo thông báo chính thức của cơ quan công tố Đức, ‘‘Q. Kiến làm việc cho tình báo Trung Quốc. Vào tháng 1/2024, bị cáo đã nhiều lần chuyển (cho Bắc Kinh) các thông tin về các đàm phán và quyết định của Nghị Viện Châu Âu. Ngoài ra, người này còn thu thập thông tin về các nhà đối lập Trung Quốc ở Đức’’.

Chính quyền Đức gần đây dự báo khả năng can thiệp ghê gớm của Trung Quốc. Theo ông Thomas Haldenwang, giám đốc Cơ quan Liên bang bảo vệ Hiến pháp, đối với Đức, can thiệp của Nga có thể ví như ‘‘cơn bão tố’’, còn tác động của Trung Quốc như ‘‘biến đổi khí hậu’’, tức thầm lặng, trầm trọng và lâu bền hơn rất nhiều (phát biểu năm 2022).

Nhà Trung Quốc học Mareike Ohlberg (thuộc Quỹ Marshall), chuyên gia về các hoạt động gây ảnh hưởng của đảng Cộng Sản Trung Quốc, nhấn mạnh đến mục tiêu của Trung Quốc là tấn công vào ‘‘các điểm yếu của nền dân chủ phương Tây’’, thông qua các đảng phái như AfD. Chỉ ra ‘‘các điểm yếu’’ không nhằm mục đích cải thiện, mà để đả phá. Lãnh đạo đảng AfD cũng trở thành cái loa biện minh cho chế độ Bắc Kinh, khi khẳng định các cáo buộc Trung Quốc đàn áp người Duy Ngô Nhĩ chỉ là ‘‘chuyện bịa đặt nhằm gây sợ hãi’’.

Cực hữu châu Âu và độc tài "cộng sản": Đồng thanh tương ứng

Theo quan điểm chính trị truyền thống châu Âu, cộng sản là cánh tả. Hợp tác giữa cộng sản và cực hữu là điều không tưởng. Nhưng ngược lại, theo giới chuyên gia, với nhiều đảng phái cánh hữu, nhất là cực hữu châu Âu, chế độ mang danh ‘‘cộng sản’’ của Trung Quốc lại rất gần gũi. Theo chuyên gia về chế độ Trung Quốc Katjia Drinhausen, viện tư vấn tư nhân Mercator Institute for Chinese Studies, có trụ sở ở Berlin, điều khiến nhiều lãnh đạo đảng cực hữu AfD của Đức bị chinh phục bởi chế độ ‘‘cộng sản’’ Trung Quốc là việc ‘‘đặt lợi ích kinh tế lên trên hết’’, ‘‘quan điểm dân tộc chủ nghĩa cứng rắn’’, ‘‘quyền lực tập trung’’, ''chống tự do tư tưởng cá nhân''.

Trung Quốc hiện là đối tác kinh tế số một của Đức. Quan điểm của đảng AfD, qua lờinghị viên Peter Felser, một giới chức cao cấp của đảng, là quan hệ Đức – Trung phải ‘‘lấy kinh tế và lợi ích quốc gia làm đầu’’, đừng nói chuyện ‘‘đạo lý’’, chuyện ‘‘ý thức hệ chính trị’’. Theo chuyên gia Katjia Drinhausen, chế độ Bắc Kinh tìm cách gây dựng quan hệ với nhiều chính đảng tại Đức, tại châu Âu. Đảng cực hữu AfD đang lớn mạnh nhanh chóng, có thể trở thành đảng cầm quyền, đặt cược vào AfD là rất có lợi.  Truyền thông Pháp cũng ghi nhận việc Bắc Kinh vun trồng quan hệ với đảng cực hữu Pháp Tập hợp Dân tộc (RN) từ nhiều năm nay. Nghị viên châu Âu Hervé Juvin, từng là trợ thủ đắc lực của lãnh đạo đảng RN Marine Le Pen, coi Trung Quốc là ‘‘xứ sở của nhân quyền’’ và ‘‘đứng đầu thế giới về bảo vệ môi trường’’.

Hàng loạt điều tra: ‘‘Lao động cưỡng bức’’, ‘‘trợ giá sản phẩm’’, ‘‘ngăn cản tiếp cận thị trường’’…

Sau một thời gian dài lưỡng lự, Liên Hiệp Châu Âu đã quyết định mở một loạt điều tra nhắm vào các ‘‘cạnh tranh bất chính’’ của Trung Quốc trên thị trường châu Âu trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, xe ô tô điện... Trong tuần qua, Bruxelles lần đầu tiên mở điều tra, kể từ khi Liên Âu xác lập các quy định trong lĩnh vực này từ năm 2022, về cáo buộc Bắc Kinh ngăn chặn doanh nghiệp châu Âu tiếp cận ‘‘các dự án công’’ tại Trung Quốc.

Theo ủy viên châu Âu phụ trách thương mại, Valdis Dombrovskis, Ủy Ban Châu Âu nghi ngờ Bắc Kinh tạo các rào cản, khiến doanh nghiệp châu Âu không thể tham gia đấu thầu các dự án công của Trung Quốc về thiết bị y tế, do chính sách ‘‘mua tại Trung Quốc’’. Mức độ kỳ thị đối xử đạt tới mức mà doanh nghiệp châu Âu gần như không có điều kiện tham gia thị trường này, trong lúc việc đấu thầu các dự án công của Liên Âu mở cửa đến 95% cho các cạnh tranh quốc tế. Để trả đũa, Bruxelles có thể ‘‘cấm cửa hoàn toàn’’ doanh nghiệp Trung Quốc tham gia lĩnh vực này tại châu Âu.

Cũng trong tuần qua, ngày 23/04, Nghị Viện Châu Âu, với đa số áp đảo (555 phiếu thuận, 6 chống, 45 vắng mặt), cũng đã thông qua một đạo luật cho phép Bruxelles điều tra về các sản phẩm, do ‘‘người lao động bị cưỡng bức’’ làm ra, với ít nhất 27,6 triệu nạn nhân trên thế giới, với hơn 3,3 triệu trẻ em, trong đó có hàng triệu người Duy Ngô Nhĩ tại Trung Quốc.

Cùng ngày, Ủy Ban Châu Âu cho biết nhiều cuộc khám xét bất ngờ đã được tiến hành tại các văn phòng của một doanh nghiệp sản xuất và bán ‘‘các phương tiện bảo vệ an ninh’’ trong khuôn khổ điều tra về trợ giá. Bruxelles không cho biết địa điểm cụ thể, nhưng Phòng Thương mại Trung Quốc ở châu Âu lên án các cuộc khám xét ‘‘không thể biện minh’’ tại Hà Lan và Ba Lan nhắm vào một doanh nghiệp Trung Quốc.  

Phong trào sinh viên Mỹ chống chiến tranh tại Gaza 

Từ nhiều ngày nay, tại Hoa Kỳ, phong trào phản đối chiến tranh ở Gaza bùng lên trở lại tại nhiều trường đại học hàng đầu như tại đại học Havard, các đại học ở Los Angeles, Boston hay Austin, Texas. Để bày tỏ thái độ phản kháng sinh viên nhiều nơi đã chiếm lĩnh khuôn viên đại học, tương tự như phong trào ‘‘Occupy Wall Street’’, chiếm lĩnh thủ phủ tài chính của nước Mỹ hay phong trào ‘‘Nuit Debout’’ ở Pháp. Chủ tịch Hạ Viện Mike Johnson đe dọa yêu cầu Vệ binh  Quốc gia can thiệp giải tán.

Phóng sự ngày 24/04 của thông tín viên Loubna Anaki gửi về từ đại học Columbia, New York, một trung tâm của phong trào:

‘‘Đại học Columbia đồng lõa với diệt chủng’’, các sinh viên trường đại học nổi tiếng của thành phố New York hô vang. Các sinh viên này chống lại cuộc chiến tranh tại Gaza, và yêu cầu đình chỉ các chương trình trao đổi giữa Đại học Columbia với Israel.

Để tiếng nói của họ được chú ý, các sinh viên quyết định chiếm lĩnh khuôn viên đại học cả ngày lẫn đêm. Một nữ sinh viên giải thích : ‘‘Chúng tôi đã thử bằng mọi cách, biểu tình, thương lượng, đối thoại với ban giám hiệu. Nhưng tất cả đều vô ích. Chúng tôi bắt buộc phải làm mạnh hơn để họ lắng nghe chúng tôi và đáp ứng các đòi hỏi của chúng tôi.’’

Các sinh viên càng phẫn nộ hơn khi ban giám hiệu đã yêu cầu cảnh sát New York can thiệp để giải tán khuôn viên đại học hồi tuần trước. Khoảng một trăm sinh viên đã bị bắt đêm hôm đó. Một nữ sinh viên khác kể lại : ‘‘Họ đã dùng vũ lực, họ xâm nhập khuôn viên đại học với vũ khí. Chúng tôi hoàn toàn không cảm thấy được an toàn.’’

Việc cảnh sát can thiệp cũng đã bị một bộ phận lớn giảng viên của trường lên án. Khoảng 400 người đã đến đây, trong lễ phục truyền thống của giảng viên đại học, để chính thức bày tỏ sự ủng hộ các sinh viên của mình.

Các giảng viên kêu gọi lãnh đạo Đại học Columbia từ chức. Về phần mình, ban giám hiệu viện ra nội quy của trường cũng như các cáo buộc ‘‘bài Do Thái’’ để biện minh cho quyết định yêu cầu cảnh sát can thiệp. Các cáo buộc ‘‘bài Do Thái’’ của ban lãnh đạo nhà trường đã bị các tổ chức sinh viên, trong đó có nhiều hiệp hội sinh viên người Do Thái, bác bỏ’’.

Vì sao Trump ngả theo phe ủng hộ viện trợ cho Ukraina ?

Ngày 20/04/2024 sẽ được ghi nhận như là một thời điểm có ý nghĩa lịch sử đối với nước Mỹ, đang lưỡng lự giữa việc khép mình vào ‘‘chủ nghĩa biệt lập’’ Nước Mỹ Trên Hết (Americain first), hay tiếp tục đảm nhiệm vai trò hàng đầu trong khối ‘‘các nước dân chủ’’ trong cuộc đối đầu với các đế chế độc tài. Hạ Viện Hoa Kỳ đã bỏ phiếu thông qua khoản viện trợ 61 tỉ đô la cho Ukraina, sau nửa năm bế tắc kéo dài, do thái độ bất hợp tác của các dân biểu Cộng Hòa trung thành với cựu tổng thống Donald Trump. Vì sao rút cục ông Trump đã chấp nhận ngả theo phe ủng hộ viện trợ cho Ukraina ?

Thoạt tiên, quyết định này có thể coi là một thất bại của Trump. Tuy nhiên, dù coi đây là một thất bại của cá nhân ông Trump hay không, một điểm chung được nhiều người ghi nhận, đó là ông Trump buộc phải đưa ra quyết định này để tránh cho đảng Cộng Hòa bị chia rẽ tột độ, thậm chí bị tan vỡ, bởi một bộ phận đông đảo nghị sĩ Cộng Hòa, tại Hạ Viện và Thượng Viện ủng hộ viện trợ Ukraina.

Theo chuyên gia về lịch sử Mỹ đương đại Olivier Burtin, Đại học Picardie (Pháp), ‘‘Trump hiện đang sa lầy trong vụ xét xử tại New York (vụ xét xử hình sự đầu tiên nhắm vào một cựu tổng thống Mỹ, với cáo buộc che giấu chứng từ các khoản tiền đổi lấy sự im lặng của một nữ diễn viên khiêu dâm về các quan hệ tình ái với bị cáo), khiến ông ta không có thời gian vận động tranh cử…, hoàn toàn không muốn có thêm một cuộc chiến huynh đệ tương tàn mới trong nội bộ đảng Cộng Hòa, sau vụ phế truất chủ tịch Hạ Viện tiền nhiệm thuộc đảng Cộng Hòa hồi năm ngoái’’.

Sử gia Oliver Burtin nhấn mạnh, với quyết định này trong hiện tại Trump vẫn khẳng định ‘‘tiếp tục là lãnh đạo của đảng Cộng Hòa’’. Ủng hộ viện trợ Ukraina cũng là một thủ đoạn tranh cử của Trump trong bối cảnh tỉ lệ được lòng dân so với đối thủ Joe Biden hiện đang ngang ngửa, 50/50. Để có cơ hội dành chiến thắng, Trump phải thu hút sự ủng hộ của các cử tri độc lập, mà đa số trong số này ủng hộ viện trợ Ukraina, theo chuyên gia Serge Jaumain, Đại học Tự do Bruxelles. Mà nếu Hoa Kỳ không viện trợ tiếp cho Ukraina trong năm nay, có nhiều nguy cơ Kiev sẽ thua trận Một thất bại như vậy có thể để lại hậu quả lớn cho cá nhân cựu tổng thống và đảng Cộng Hòa trong cuộc bầu cử sắp tới.

Ám ảnh nội chiến: ''Civil War'' lay động cử tri Mỹ ít tháng trước bầu cử

Nếu như với không ít người Mỹ, cảnh chiến tranh, hỗn loạn tại Ukraina, tại Gaza, tại Haiti… là chuyện quá xa xôi, thì với đạo diễn bộ phim Civil War vừa ra mắt, chiến tranh là tương lai nhãn tiền ngay trong lòng nước Mỹ. Trong bộ phim viễn tưởng của đạo diễn Alex Garland, nội chiến bùng nổ sau khi tổng thống quyết định tại vị thêm nhiệm kỳ thứ ba bất chấp Hiến pháp. Cùng nhiều bang khác của nước Mỹ, Texas và California quyết định liên minh chống lại chính quyền liên bang. Bộ phim viễn tưởng của Alex Garland gợi lên hình ảnh của chính nước Mỹ hiện tại, ít tháng trước cuộc bầu cử tổng thống, với nhiều khả năng cựu tổng thống Donald Trump – người cổ vũ cho cuộc tấn công nhà Quốc Hội Mỹ năm 2021 để đảo ngược kết quả bầu cử - trở lại nắm quyền.

Phim Nội chiến đang thu hút nhiều khán giả nhất trong tuần qua tại Bắc Mỹ. Với The Economist, điều này ắt không lạ. Theo một điều tra năm 2022 được tuần báo Anh dẫn lại, có đến 40% dân Mỹ cho rằng trong thập niên tới, có nhiều khả năng một cuộc nội chiến thứ hai sẽ bùng nổ tại Mỹ.

Đối với báo Pháp Les Echos, những ai xem Civil War không thể không nhớ đến hình ảnh ‘‘đám đông giận dữ và cuồng loạn vì thù hận’’ tấn công Quốc Hội Mỹ, và ‘‘nhà điện ảnh người Anh chỉ mở rộng’’ tầm mức của vụ tấn công nhà Quốc Hội Mỹ ngày 06/01/2021, với 5 người thiệt mạng, ‘‘sang một quy mô lớn hơn rất nhiều’’, ‘‘cứ như thể cái ngày mùa đông gây bàng hoàng cách nay hơn ba năm là dấu hiệu báo trước cho một đại cuồng phong tàn khốc chưa từng có’’.

Civil War cũng là một bộ phim vinh danh nghề phóng viên. Các nhân vật chính trong phim là nhà báo chiến trường, hết mình cho hai sứ mạng, ‘‘truyền thông tin đến công chúng đương thời và là chứng nhân giúp cho hậu thế’’, và như vậy, khi ‘‘chìm sâu trong nỗi tuyệt vọng của hiện tại, các nhà báo cũng đồng thời chuẩn bị cho tương lai’’. Trong Nội Chiến, ‘‘thế giới sụp đổ một cách kinh hoàng, nhưng cũng chính từ tro bụi mà nẩy mầm một thế hệ mới, với ánh bình minh le lói của tái thiết và hy vọng tương lai’’. Khán giả coi phim ắt sẽ thấm thía hơn về ý nghĩa của lá phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ đầu tháng 11/2024.

Theo truyền thông Mỹ, phiên thảo luận đầu tiên của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ngày 25/04, về yêu cầu truy tố hình sự cựu tổng thống, của công tố viên đặc biệt Jack Smith, do vai trò của Donald Trump trong vụ bạo loạn tại Quốc Hội Mỹ, để ngỏ khả năng phiên tòa sẽ chỉ diễn ra sau cuộc bầu cử. Nếu tái đắc cử, Trump có khả năng ra lệnh cho bộ Tư Pháp đình chỉ vụ án, hoặc nếu bị kết án, tổng thống ‘‘sẽ có thể tự ân xá’’. Thẩm phán Tòa án Tối cao, Ketanji Brown Jackson, đặt câu hỏi : ‘‘Nếu không bị đe dọa truy tố hình sự, điều gì sẽ cản được tổng thống làm bất cứ điều gì ông muốn… và biến văn phòng tổng thống thành căn cứ địa cho các hành động tội phạm tại quốc gia này ?’’

Trả đũa Iran : Israel nhắm đến cơ sở hạt nhân ? ; Bị hạ oanh tạc cơ Tupolev 22, Nga mất một lá bài để oanh kích ồ ạt Ukraina ; Tăng trưởng quý 1 của Trung Quốc tăng nhưng cường quốc châu Á vẫn hụt hơi ; Ứng viên tổng thống Mỹ Donal Trump không bị bỏ rơi dù phải hầu tòa ; 50.000 người Ấn Độ hàng ngày vẫn trầm mình trong dòng sông Hằng ô nhiễm. Trên đây là một số chủ đề của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Trả đũa Iran : Israel nhắm đến cơ sở hạt nhân ?

Israel khẳng định đã “chốt” kế hoạch trả đũa Iran sau vụ huy động hơn 300 tên lửa và drone tấn công Nhà nước Do Thái. Ngày 19/04/2024, nhiều vụ nổ đã xảy ra ở Ispahan, miền trung Iran, nơi có cơ sở hạt nhân Natanz. Theo cơ quan thông tấn Iran Tasnim, cơ sở “hoàn toàn an toàn”. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA) xác nhận “không có bất kỳ thiệt hại nào” tại các khu hạt nhân, đồng thời kêu gọi kiềm chế.

Một số quan chức cấp cao Mỹ cho rằng các vụ nổ là đòn trả đũa của Israel, nhưng được tiến hành trực tiếp từ lãnh thổ Iran. Tấn công vào các cơ sở hạt nhân ở Iran là một trong ba khả năng trả đũa của Israel được giới chuyên gia nêu lên trước đó vì Nhà nước Do Thái không muốn Iran có bom nguyên tử.

Tính đến cuối tháng 02/2024, khối lượng uranium được Iran làm giàu đã cao gấp 27 lần mức cho phép, được ấn định trong thỏa thuận Vienna (JCPOA) năm 2015, theo báo cáo mới nhất của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế. Kể từ khi tổng thống Donald Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận, Iran tiếp tục chương trình làm giàu uranium. Trả lời đài RFI ngày 19/04, nhà nghiên cứu Heloïse Fayet, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp - IFRI, cho biết :

“Chương trình hạt nhân của Iran nằm giữa hai điểm, không hẳn là quân sự nhưng cũng không hoàn toàn là dân sự. Nhưng có thể nói rằng Iran là“Quốc gia ở ngưỡng” hạt nhân, có nghĩa là nếu có một quyết định chính trị được ban hành về phát triển vũ khí hạt nhân, họ có năng lực công nghệ để tiến hành”.

Nhìn chung, các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với chương trình hạt nhân Iran hoặc của Liên Hiệp Châu Âu đối với việc Iran xuất khẩu vũ khí cho Nga... đều thiếu hiệu quả, theo nhận định của nhà nghiên cứu Heloïse Fayet :

“Iran bị Mỹ trừng phạt về chương trình hạt nhân, còn châu Âu nhắm vào việc Iran xuất khẩu vũ khí cho Nga vì Teheran bán drone cho Matxcơva và có thể là cả tên lửa đạn đạo. Vì vậy nhiều doanh nghiệp và cá nhân đã bị nhắm đến. Tuy nhiên, có thể thấy là các biện pháp trừng phạt không phải quá hiệu quả vì Iran tiếp tục làm giàu uranium, tiếp tục sản xuất tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình và drone. Những biện pháp trừng phạt không gây hậu quả cho chính phủ Iran, cũng như cho Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi Giáo vì thị trường “chợ đen” và khả năng lách các biện pháp trừng phạt vẫn rất lớn. Vụ tấn công của Iran nhắm vào Israel ngày 13/04 là bằng chứng rõ nhất cho thấy những chiến lược gây sức ép tối đa do ông Donald Trump áp đặt, hiện giờ vẫn được tiếp tục phần nào, không đem lại hiệu quả”.

Bị bắn hạ oanh tạc cơ Tu-22, Nga mất một lá bài để oanh kích ồ ạt Ukraina

Một phi công của Nga bị thiệt mạng khi oanh tạc cơ Tupolev 22M3 bị rơi. Ngày 19/04, Matxcơva và Kiev đưa ra hai phát biểu khác nhau. Nga cho là do “sự cố kỹ thuật” còn Ukraina khẳng định chiến đấu cơ Nga đã bị bắn hạ. Oanh tạc cơ Tu-22M3 mang tên lửa tầm xa là thủ phạm các vụ bắn phá thành phố, làng mạc Ukraina.

Trả lời đài RFI ngày 19/04, chuyên gia về địa-chính trị Ulrich Bounat, nhà nghiên cứu liên kết tại Open Diplomacy, nhận định đây là một thắng lợi mang ý nghĩa biểu tượng cho Ukraina :

“Bắn hạ loại chiến đấu cơ này, dù gì đó cũng chỉ là một trong số khoảng 40 chiến đấu cơ loại này, nhưng đúng, đó là loại máy bay đã được Nga sử dụng để thả bom, như vụ xảy ra sáng nay (19/04), trong đó có những loại bom rất lớn, rồi mang theo tên lửa Kh-22, ban đầu là tên lửa chống hạm nặng đến 1 tấn. Nhưng chính những tên lửa này lại được Nga sử dụng tấn công thành phố Dnipro và nhà ga xe lửa vào sáng nay (19/04). Nếu Ukraina bắt đầu bắn hạ được chiến đấu cơ Tu-22 mang được bom đạn cỡ lớn, việc đó buộc Nga phải xem lại cách oanh kích, như sử dụng tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo, drone... Nhưng tôi cho rằng thiệt hại này khiến Nga mất đi một lá bài trong chiến dịch oanh kích ồ ạt các thành phố và công trình hạ tầng của Ukraina”.

TrungQuốc : Tăng trưởng quý I tăng nhưng cường quốcchâu Á vẫnhụt hơi

Tăng trưởng quý I/2024 của Trung Quốc khả quan hơn dự báo, tăng 5,3% so với mức “khoảng 5%”. Tuy nhiên, ngày 16/04, Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế cảnh báo nguy cơ “hụt hơi” trong quá trình phục hồi kinh tế của Trung Quốc do cuộc khủng hoảng nhà ở và tiếp tục duy dự báo tăng trưởng ở mức 4,6% trong năm 2024, thấp hơn so với mục tiêu được Bắc Kinh đề ra “khoảng 5%”. Con số này cũng thấp hơn nhiều so với mức tăng trưởng thần kỳ mà Trung Quốc đạt được trong những thập niên gần đây, trừ giai đoạn Covid-19.

Trả lời đài RFI ngày 16/04, chuyên gia Marc Julienne, giám đốc Trung tâm châu Á, Viện Nghiên cứu Quan hệ Quốc tế Pháp - IFRI, cho rằng “nền kinh tế Trung Quốc rất đánglongại”.

“Tôi nghĩ rằng Trung Quốc đang ở trongtìnhthế đánglongại. Nền kinh tế Trung Quốc dựa vào hai trụ cột rất quan trọng từ 30 năm nay. Trụ cột thứ nhất là sản xuất công nghiệp, gia công và xuất khẩu. Trụ cột thứ hai là bất động sản. Từng chiếm đến 1/4 GDP của Trung Quốc, ngành bất động sản hiện chững lại hoàn toàn. Cònvềvấn đề xuất khẩu, do nhu cầu thế giới giảm, hàng xuất khẩu của Trung Quốc cũng bị chậm lại đáng kể trong những năm gần đây.

Lĩnh vực kinh tế cũng bị trì trệ. Chúng tôi thấy có sự thoái vốn đầu tư vào Trung Quốc trong quý III/2023. Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc lần đầu tiên bị âm sau khoảng 30 năm bởi vì môi trường kinh doanh ở Trung Quốc đã xấu đi từ vài năm nay và xu hướng này vẫn tiếp tục trong khi không thấy bất kỳ cải cách nào có thể thu hút các công ty nước ngoài đến đầu tư vào Trung Quốc”.

Mỹ : Trump không bị bỏ rơi dù phải hầu tòa

Đúng cao điểm vận động tranh cử, ông Donald Trump phải ra hầu tòa từ ngày 15/04. Ông Trump là cựu tổng thống Mỹ đầu tiên đối mặt với tố tụng hình sự. Vụ “Stormy Daniels”, được đặt theo tên của nữ diễn viên khiêu dâm mà cựu tổng thống bị cáo buộc đã mua chuộc im lặng của bà cho chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016, sau đó ngụy trang số tiền thành chi phí tranh cử. Ứng viên đảng Cộng Hòa coi đây là phiên tòa chính trị nhằm ngăn cản ông trở lại Nhà Trắng.

Vụ kiện chưa chắc đã ảnh hưởng đến chiến dịch tranh cử và sự ủng hộ của những cử tri truyền thống của nhà tỉ phú. Trả lời đài RFI ngày 15/04, chuyên gia về Hoa Kỳ Romual Sciora, nhà nghiên cứu cộng tác tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược - IRIS, giải thích :

“Chúng ta có thể thấy một số thành viên Hội thánh Phúc âm sẽ hơi bị sốc chẳng hạn hoặc bớt nhiệt tình với ông Trump khi kết thúc phiên tòa này, bất luận kết quả thế nào. Nhưng chúng ta đừng quên rằng đối với các phong trào truyền giáo Phúc âm, ông Trump thực sự là người được Chúa chọn và do đó phải tha thứ cho những lỗi lầm của ông vì ông là sứ giả của Chúa để khôi phục nước Mỹ trở lại sự vĩ đại ban đầu. Cho nên, theo tôi, kết quả của vụ Stormy Daniels sẽ không gây tác động về cuộc bầu cử tháng 11 đến nhữngthành phầncử tri này”.

Ấn Độ : 50.000 ngườihàng ngàyvẫn trầm mình trong dòng sông Hằng ô nhiễm

Từ ngày 19/04, gần một tỷ cử tri Ấn Độ đi bỏ phiếu bầu Quốc Hội và ông Narendra Modi có thể sẽ tiếp tục giữ thêm một nhiệm kỳ thủ tướng. Nhưng lời hứa làm sạch dòng sông Hằng (Ganges) linh thiên được đưa ra từ đợt tranh cử lần trước vẫn chưa được thực hiện. Năm 2018, nước sông bị ô nhiễm cao gấp 3.000 lần ngưỡng tiêu chuẩn của Tổ Chức Y Tế Thế Giới.

Hàng ngày, chừng 3 tỉ lít nước thải đổ thẳng ra dòng sông vẫn có khoảng 50.000 người xuống tắm, theo ghi nhận trong phóng sự ngày 17/04 của đặc phái viên RFI Cléa Broadhurst tại Benares (Varanasi), bang Uttar Pradesh, cứ địa quan trọng của thủ tướng Narendra Modi :

“Tẩy uế dòng sông Hằng là lời hứa từ lâu của ông Narendra Modi. Nhưng hiện giờ, tiến sĩVishwambhar Nath Mishra, Viện Công nghệ Benares, cho rằng hiện trạng dòng sông còn kinh khủng hơn cách đây 10 năm. Ông phẫn nộ : “Nhiều người xuống tắm vì kính trọng. Một số khác thì uống nước sông chứa đầy phân. Chị thấy chấp nhận được không ? Việc này dẫn đến các bệnh về da, dịch tả, tiêu chảy”.

Theo ông, vẫn có thể tẩy rửa được dòng sông nếu thực sự triển khai mọi phương tiện, nguồn lực được dành cho việc này : “Cần phải chặn nguồn xả nước xú uế ra sông, tiếp theo là chuyển hướng chảy trước khi nước ra sông và xử lý nước thải cho đến khi có thể tái sử dụng. Họ đã không triển khai đúng quy trình hệ thống này”.

Đối với một số đông người vẫn quen đến tắm hàng ngày, như Prateek, họ không quan tâm đến mức độ sạch của nước sông Hằng. Ông nói : “Đối với chúng tôi, không cần biết nước có sạch hay không. Chúng tôi tôn thờ sông Hằng, như một người mẹ. Tắm trong dòng nước thánh là một trải nghiệm hoàn toàn khác. Chúng tôi vẫn tắm và không sợ gì cả”.

Hàng ngày có khoảng 50.000 người đến ngụp lặn trong dòng sông linh thiêng nhất Ấn Độ”.

Nga cấp thêm đãi ngộ đặc biệt cho lính đi chiến đấu ở Ukraina; Hơn nửa triệu trẻ em không được đến trường ở Gaza; Pháp thử nghiệm công nghệ giám sát an ninh bằng camera tích hợp thuật toán trong kỳ Thế Vận Hội; Dịch bệnh sốt xuất huyết ở Nam Mỹ. 

Tại Nga, trong tuần vừa qua, các phương tiện truyền thông Nga tiết lộ rằng những người tham gia vào chiến tranh Ukraina kể từ nay sẽ nhận được đãi ngộ đặc biệt khi đi máy bay, bên cạnh nhiều ưu tiên khác được đưa ra từ đầu cuộc chiến. Ở Nga, những người lính đi chiến đấu ở Ukraina được coi là anh hùng. Từ Matxcơva, thông tín viên Anissa el Jabri giải thích thêm :

« Ngày càng có nhiều người mặc quân phục tại các sân bay của Nga. Họ là quân nhân hoặc các tình nguyện viên  đi nghỉ hoặc chuẩn bị đến các vùng chiến sự ở Ukraina. Có người kín tiếng, người thì cởi mở nói chuyện, họ đều biết là mình đang được hưởng những lợi ích nào, chẳng hạn như theo yêu cầu của chính phủ Nga, Cơ quan hàng không liên bang gửi công văn ghi rõ họ được hưởng dịch vụ ưu tiên.

Cụ thể là họ không cần xếp hàng khi làm thủ tục đăng ký và gửi hành lý, và có thể làm thủ tục kiểm tra an ninh trước tất cả mọi người hoặc được đăng ký đi một chuyến bay khác trong trường hợp chuyến bay của họ bị trễ hoặc bị hủy.

Các nhân viên cũng được yêu cầu xếp những ghế ngồi thoải mái nhất cho tất cả những ai mặc đồng phục, đặc biệt chú ý đến những hành khách này.

Cơ quan hàng không liên bang đã yêu cầu các công ty hàng không « có những trao đổi phù hợp với các nhân viên tại các sân bay và các phi hành đoàn ». Có thể nói rằng tất cả những đãi ngộ đặc biệt này được đưa ra sau nhiều sự cố, một số trường hợp không có gì đáng nói cả, nhưng một số trường hợp khác thì lại có vẻ nghiêm trọng, cho thấy bầu không khí hiện nay, ví dụ trường hợp của một binh lính trở về từ Ukraina, bị cáo buộc hút thuốc trong nhà vệ sinh của máy bay. Theo thủ tục thông thường, người này đã bị trục xuất khỏi máy bay và bị cảnh sát phạt. Trong bối cảnh nước Nga hiện nay, đây là một sai lầm nghiêm trọng trong cách xử lý. Vụ việc đã được trình lên lãnh đạo cao nhất của Ủy ban điều tra, Alexandre Bastrykine, thường chỉ quan tâm đến những vụ việc  lớn, chẳng hạn như vụ khủng bố tại nhà hát Crocus ở Matxcơva. Alexandre Bastrykine đã ra lệnh mở cuộc tố tụng hình sự đối với những người đã trục xuất người lính đó ra khỏi máy bay.

Phản ứng này, nói chung là những khuyến nghị này minh họa cho những gì đang xảy ra ở Nga từ nhiều tháng qua. Một khế ước xã hội đã được điều chỉnh : tôn vinh hùng người lính chiến đấu ở Ukraina như là những anh hùng. Theo chính quyền Nga, đó là những anh hùng mà xã hội Nga phải tỏ lòng tôn kính, ngay cả trong những khoẳng khắc đời thường nhất, dù họ có những hành động, cử chỉ nào đi chăng nữa.”

Tại Nga, con cái của những người lính đi chiến đầu ở Ukraina cũng nhận được nhiều đãi ngộ đặc biệt, chẳng hạn như có chỗ ưu tiên tại các trường đại học, ngay cả tại những trường danh giá. Hồi đầu tháng này, 02/04, Quốc Hội Nga đã thông qua một luật cấm sa thải những người trở thành góa phụ do chiến tranh Ukraina, vào năm mà họ mất chồng. Trước đó, lệnh cấm chỉ liên quan đến những phụ nữ có con nhỏ dưới 3 tuổi hoặc mẹ đơn thân có con dưới 14 tuổi, hoặc con bị khuyết tật dưới 18 tuổi.

Hơn 600 000 trẻ không được đến trường từ khi chiến tranh nổ ra

Liên quan đến cuộc chiến ở Gaza, sau 6 tháng chiến tranh, các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas vẫn bế tắc. Quốc tế vẫn tiếp tục thúc giục Israel mở cửa cho phép chuyển nhiều viện trợ vào Gaza, nơi mà những người Palestine đang cận kề nạn đói. Chính quyền Hamas thường xuyên cập nhật số liệu về thương vong và thiệt hại ở dải đất hơn 2 triệu dân. Israel đã rút quân ở một số khu vực nhưng vẫn tiếp tục các chiến dịch tấn công nhằm tiêu diệt Hamas. Kể từ đầu cuộc chiến cho đến nay, theo UNICEF, khoảng 635 000 trẻ em trong độ tuổi đến trường không được đến lợp một buổi nào.

Thông tín viên Rami Al Meghari từ Gaza và Sami Boukhelifa, từ Jerusalem, cho biết thêm thông tin :

 “Tại dải Gaza, hiện gần như chỉ còn toàn đống đổ nát. 300 trường học, dù là trường trung học, đại học đều không còn hoạt động. Các cơ sở giáo dục đã bị phá hủy hoặc trở thành nơi lánh nạn của người dân. Line năm nay 12 tuổi. Ngày cuối cùng cô đến trường là từ tháng 10 năm ngoái, hồi đầu cuộc chiến. Cô bé nói : ‘Cháu nhớ trường lớp. Cháu muốn quay trở lại trường và gặp lại bạn bè, giáo viên. Cháu nhớ cảm giác được cầm bút và có thể viết, nhớ lúc mở sách ra và đọc. Cháu cũng rất muốn có thể làm những điều như vậy’. Bên cạnh Line là anh trai của cô, Saleh, một học sinh trung học. Saleh cho biết : ‘Trước kia, chúng tôi có thể sống đúng nghĩa. Chúng tôi có một căn nhà, chúng tôi không thiếu thốn gì. Nhưng nay, chúng tôi sống dưới một căn lều, thay vì đến trường, đi học, để có tương lai, chúng tôi dành thời gian hàng ngày để dọn dẹp, đi các chặng đường dài vác các bình nước, để có nước uống. Chúng tôi đã mất tất cả. Ở đây, mọi thứ đã bị phá hủy’. Tại Gaza, theo UNICEFF, 300 cơ sở giáo dục, tương đương với 92 % không còn hoạt động được nữa.”

Pháp thử nghiệm công nghệ giám sát an ninh tại Thế Vận Hội

Về thời sự nước Pháp, gần 100 ngày trước Thế Vận Hội Paris 2024, một báo cáo của Thượng Viện Pháp được công bố hôm thứ Tư, 10/04 vừa qua, chỉ ra rằng Pháp có thể “giành huy chương vàng về an ninh”tại sự kiện này. Theo AFP, đây sẽ là lần đầu tiên Pháp thử nghiệm giám sát video bằng thuật toán (VSA). Được Quốc hội Pháp chấp thuận vào năm ngoái, các camera đặc biệt này được tích hợp phần mềm phân tích hình ảnh. Không chỉ giám sát về giao thông, tại khu vực công cộng, nhà ga mà loại công nghệ này cũng có thể cho phép xác định các đợt bùng phát hỏa hoạn, sự di chuyển của đám đông, đồ thất lạc, hoặc sự hiện diện của phương tiện hoặc người trong khu vực cấm…

Hiện vẫn chưa rõ Paris sẽ lắp đặt bao nhiêu camera nhưng việc triển khai công nghệ này bị chỉ trích mạnh mẽ bởi các hiệp hội bảo vệ quyền tự do cá nhân, đặc biệt là với khả năng “nhận dạng khuôn mặt”, theo Katia Roux, nhà hoạt động tại Tổ chức Ân xá Quốc tế Pháp, được AFP trích dẫn. Bà Katia cũng nhấn mạnh rằng “không có các đánh giá độc lập, minh bạch, chỉ ra hiệu quả của các loại công nghệ như vậy trong việc giảm tội phạm hay chống khủng bố”. Bà nhắc lại rằng Thế Vận Hội 2012 ở Luân Đôn, ban tổ chức cũng đã triển khai các công nghệ giám sát, có cả nhận diện khuôn mặt, và sau sự kiện, các loại công nghệ này vẫn ở đó.

Về phần mình, bộ Nội Vụ Pháp khẳng định rằng các công ty phụ trách lắp đặt, triển khai loại công nghệ này đều không nêu ra khả năng nhận diện khuôn mặt hay biển số xe…

Dịch sốt xuất huyết lan rộng ở châu Mỹ

Về thời sự châu Mỹ, gần đây, nhiều nước Nam Mỹ như Brazil, Paraguay hay Achentina, theo AFP, đang phải đối mặt với dịch sốt xuất huyết trầm trọng, Trong vòng 3 tháng đầu năm, các cơ quan y tế tại khu vực đã ghi nhận 3,5 triệu ca nhiễm, hàng ngàn người tử vong do loại virus lây truyền qua vết đốt của muỗi mang mầm bệnh. Trong một báo cáo hồi đầu tháng Tư, Tổ chức Y tế Liên Mỹ đã kêu gọi các nước trong khu vực có hành động tập thể, cùng diệt trùng, xử lý các nơi muỗi sinh sản, tăng cường năng lực của các dịch vụ y tế, để chẩn đoán sớm và điều trị nhanh chóng, đồng thời giáo dục công chúng cách phòng ngừa và xác định các triệu chứng.

Tại Achentina, mùa hè nóng bức ẩm ướt là điều kiện lý tưởng cho muỗi phát triển. Đợt bùng phát dịch sốt xuất huyết năm nay được cho là“kỷ lục”, với hơn 230 000 người nhiễm bệnh. Quốc gia Nam Mỹ này cũng phải đối mặt với tình trạng thiếu các sản phẩm diệt muỗi, chống muỗi. Chính phủ của Javier Milei ngày càng nhận nhiều chỉ trích vì thiếu hành động chống dịch.

Từ thủ đô Buenos Aires, thông tín viên Théo Conscience tường trình :

“Trên cửa kính của một hiệu thuốc tại trung tâm Buenos Aires, một tấm biểu được treo lên ghi bằng chữ in hoa : “Ở đây không có thuốc chống muỗi”. Dược sĩ tại hiệu thuốc giải thích : “Chúng tôi không có bởi vì không có cách nào để nhập được hàng. Chúng tôi làm việc với ba nhà cung cấp nhưng cả ba đều không có hàng từ hơn một tháng qua”. Ông Eloy Garnica quản lý hiệu thuốc này, bày tỏ bất bình trước sự thụ động của chính phủ khi phải đối mặt với dịch sốt xuất huyết đang hoành hành hiện nay, thiếu các chương trình phòng ngừa. Ông nói : “Chúng tôi không có bất cứ thông tin nào. Hôm trước, tôi nghe bộ trưởng Y Tế phát biểu, phải nói rằng tôi thấy rất xấu hổ vì những gì ông ta nói”.

Vào tuần trước, bộ Y Tế Achentina chỉ đề xuất người dân tránh mặc quần cộc, áo ngắn tay để tự bảo vệ khỏi bị muỗi cắn. Chính phủ cũng dỡ bỏ thuế nhập khẩu thuốc chống muỗi để giải quyết tình trạng thiếu hàng, nhưng đối với cô Sara, hiện đã đi khắp các cửa hàng để tìm thuốc, thì những hành động của chính phủ là chưa đủ. Cô nói : “Đối với tôi, Nhà nước cần phải hiện diện nhiều hơn. Các bệnh viện đã quá tải. Người ta phải đợi 5 tiếng khi đi đến khu cấp cứu và rồi lại bị trả về nhà. Chính phủ không làm gì cả, phải nói rằng họ không quan tâm”.

Chính phủ Achentina cũng từ chối đưa thuốc của viện nghiên cứu Takeda vào chiến lược tiêm chủng quốc gia, mặc dù loại thuốc này đã được cơ quan y tế phê duyệt và được sử dụng ở Brazil. Trước tình trạng Nhà nước thiếu hành động, nhiều tỉnh của Achentina đã tự mua thuốc và bắt đầu phân phát miễn phí cho người dân.

Hồng Kông trục xuất đại diện của tổ chức Phóng viên không biên giới

 Nhìn sang châu Á, vài tuần sau khi chính quyền đặc khu hành chính thân Bắc Kinh tăng cường Luật an ninh quốc gia, được cho là để chống lại “các đe dọa từ nước ngoài”, một đại diện của tổ chức Phóng viên Không biên giới đã bị trục xuất khỏi Hồng Kông hôm thứ Tư vừa qua.

Từ Hồng Kông, thông tín viên Florence de Changy, cho biết thêm thông tin : “Vài phút sau khi Cedric Alviani, phụ trách khu vực châu Á của tổ chức Phóng viên Không biên giới qua khu vực hải quan mà không gặp bất cứ vấn đề gì, thì ông nhận được thông báo bà Aleksandra Bielakowska, mang quốc tịch Bồ Đào Nha, giám đốc của tổ chức phi chính này, đã bị giữ lại. Ông Alvani cho biết : “Tôi nghĩ rằng lý do duy nhất mà bà Aleksandra mà không phải tôi bị nhắm vào là vì bà ấy đến dự phiên xử của Lê Trí Anh (Jimmy Lai) và truyền thông cũng nhắc đến tên của bà.  Tôi cũng không biết luật Hồng Kông ra làm sao, liệu họ có lập một danh sách đen những người không được chào đón và đưa cho hải quan hay không, và yêu cầu phải thông báo với cơ quan an ninh quốc gia nếu gặp vấn đề gì” 

Sau vài phút kiểm tra kỹ lưỡng và màn thẩm vấn kỹ lưỡng, Aleksandra Bielakowska đã phải ký một văn bản chỉ ra rằng bà ấy đã bị giữ lại tại cửa khẩu, và bị trục xuất, một vài giờ sau đó, bà được đưa trở lại máy bay. Bà nói : “Họ đã đưa tôi trở lại máy bay và đưa giấy tờ của tôi cho phi hành đoàn và bảo rằng tôi không được giữ chúng cho đến khi hạ cánh ở Đài Loan. Trong chuyến bay, phi hành đoàn rất tử tế với tôi, nhưng trước khi lên máy bay, tôi bị đối xử như một tội phạm”. 

Từ vài năm qua, Hồng Kông đã từ chối nhập cảnh đối với nhiều nhà nghiên cứu (có cả người Pháp), những nhà bảo vệ nhân quyền hoặc ít nhất là một nhà báo Nhật Bản. Chính quyền từ chối giải thích các vụ trục xuất này một cách có hệ thống.”

Hoa Kỳ thay đổi lập trường trong cuộc chiến ở Gaza, đặt điều kiện với Israel. Cơ quan tiếp nhận đơn xin bồi thường thiệt hại chiến tranh ở Ukraina chính thức hoạt động. Phiến quân Hồi giáo tấn công lực lượng an ninh ở Iran. Bắc Triều Tiên thử tên lửa đạn đạo mới. Trên đây là những chủ đề chính trong mục tạp chí Thế giới đó đây tuần này.

Cuộc chiến giữa Irael và Hamas tại dải Gaza vẫn là chủ đề được chú ý trong tuần qua, đặc biệt là về lập trường của Hoa Kỳ đối với đồng minh Nhà nước Do Thái, ngày càng bị chỉ trích vì các cuộc tấn công đẫm máu ở Gaza.

Nội dung cuộc điện đàm kéo dài 30 phút giữa tổng thống Joe Biden và thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, theo AFP, được nêu ra một cách « cẩn trọng » trong thông cáo của Nhà Trắng, đề cập đến khả năng « Hoa Kỳ có thể thay đổi chính sách liên quan đến Gaza, tùy theo các quyết định mà Israel đưa ra ngay lập tức ». Joe Biden coi vụ tấn công « không cố ý » của Israel, lấy đi sinh mạng của 7 nhà hoạt động nhân đạo tại tổ chức World Central Kitchen ở Gaza, là « không thể chấp nhận được ». Lãnh đạo Hoa Kỳ cũng yêu cầu Nhà nước Do Thái cho phép nhiều viện trợ nhân đạo có thể tiếp cận Gaza dễ dàng hơn, làm việc với các nhà đàm phán trung gian để trao trả con tin, cũng tìm kiếm thỏa thuận ngừng bắn ngay lập tức. Trước áp lực từ Hoa Kỳ, sáng thứ Sáu, Israel đã thông báo tạm thời cho phép chuyển hàng viện trợ tới Gaza, thông qua cảng Ashdod và cửa khẩu Erez.

Đây là lần đầu tiên, kể từ khi Israel oanh kích Gaza, sau vụ lực lượng Palestine Hamas tấn công khủng bố, cách nay sáu tháng, Joe Biden đặt điều kiện, « ra tối hậu thư » với đồng minh Israel. Liệu tiếp theo, Biden có tính đến việc đình chỉ việc chuyển giao vũ khí cho Israel hay không ? Báo chí Hoa Kỳ tiết lộ rằng hôm xảy ra vụ tấn công khiến 7 tình nguyện viên nhân đạo bỏ mạng ở Gaza, cũng là ngày mà chính phủ Hoa Kỳ phê duyệt việc chuyển hàng ngàn quả bom cho Israel.

Theo The Economist, Hoa Kỳ trên thực tế vẫn tiếp tục viện trợ cho Israel ngay cả khi quan hệ giữa Biden và ông Netanyahu trở nên xấu đi. Vào tháng 12 năm ngoái, ông Biden đã lách Quốc Hội để thông qua việc bán đạn pháo xe tăng và các thiết bị khác cho Israel trị giá 107 triệu USD. Martin Quencez, nhà nghiên cứu về quan hệ quốc tế tại German Marshall Fund có trụ sở ở Paris, trả lời RFI Pháp ngữ, cho rằng « Joe Biden bị mắc kẹt giữa việc muốn chỉ trích Benjamin Netanyahu nhiều hơn và cách hành xử của chính phủ Israel và việc phải tiếp tục hỗ trợ một đối tác ở một khu vực nào đó...  ».

Ông Biden cũng phải chịu áp lực từ những người ủng hộ Palestine, được cho là chiếm số lượng lớn những cử tri có thể bầu cho ông vào cuộc bầu cử sắp tới đối mặt với Donald Trump.

Cơ chế bồi thường thiệt hại trong chiến tranh Ukraina

Về chiến tranh Ukraina, kể từ thứ Ba tuần này, ngày 02/04, Cơ quan tiếp nhận đơn đòi bồi thường thiệt hại chiến tranh Ukraina, có trụ sở tại La Haye, Hà Lan,  được thành lập năm 2023 theo quyết định của Hội đồng Toàn châu Âu, chính thức đi vào hoạt động, có thể tiếp nhận các báo cáo, các đơn xin bồi thường thiệt hại do cuộc xâm lược của Nga. Ngay ngày đầu tiên, trong cuộc họp báo sau sự kiện này, ngoại trưởng Ukraina cho biết đã có hàng trăm người nộp đơn xin bồi thường thiệt hại. Cơ quan này dự trù có thể sẽ tiếp nhận khoảng 10 triệu yêu cầu tương tự.

Từ La Haye, thông tín viên Stéphanie Maupas cho biết thêm :

« Đây là bước đầu tiên hướng tới việc đền bù (những thiệt hại từ chiến tranh). Người Ukraina được khuyến nghị báo cáo những thiệt hại do chiến tranh gây ra đối với tài sản của họ. Trong tương lai, họ có thể nộp đơn xin bồi thường vì mất người thân, về những thương tích, các vụ bạo lực tình dục, tra tấn hay bị cưỡng bức đưa ra khỏi lãnh thổ Ukraina hoặc các thiệt hại khác do cuộc xâm lược của Nga. Nhà nước Ukraina và các doanh nghiệp của nước này cũng có thể xin bồi thường những tổn thất phải gánh chịu từ đầu cuộc xâm lược của quân đội Nga, 24/02/2022. Tuy nhiên, cần phải thiết lập một cơ chế quốc tế để các quỹ có thể phân bổ bồi thường cho các nạn nhân. Ukraina hy vọng rằng quỹ này sẽ được bổ sung nhờ vào các tài sản tịch thu từ các trừng phạt từ đầu cuộc chiến, nhắm vào Nhà nước Nga và các cá nhân, đặc biệt là từ các tài phiệt Nga.

Những người tham gia vào cuộc hội nghị này cho rằng các tài sản của Nga đã bị đóng băng sẽ vẫn bị phong tỏa cho đến khi nào Nga chấm dứt cuộc xâm lược Ukraina và bồi thường những thiệt hại đã gây ra. Tuy nhiên, khoản lãi thu được từ các tài sản đóng băng này có thể lên đến hàng tỷ euro mỗi năm và khoản này có thể dùng để bồi thường thiệt hại chiến tranh.

Hội nghị kết thúc vào tối thứ Ba, bộ trưởng ngoại giao Ukraina Dmytro Kuleba nhắc lại yêu cầu của Kiev về mong muốn thành lập một tòa án đặc biệt để xét xử những thủ phạm chính trong cuộc xâm lược của Nga ».

Phiến quân Hồi giáo tấn công lực lượng an ninh ở Iran

Về thời sự Trung Đông, trong tuần vừa qua, hôm 03/04, tại Chabahar và Rask, miền đông nam Iran, các cuộc tấn công của nhóm Hồi giáo cực đoan đã khiến nhiều người thiệt mạng, trong đó có 10 người thuộc lực lượng an ninh của Iran. Thông tín viên Siavosh Ghazi, từ Tehran, cho biết thêm thông tin :

« Theo quan chức Iran, hơn 20 chục người được trang bị vũ khí, đã tham gia vào cuộc tấn công nhắm vào hai căn cứ của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, một căn cứ Hải quân và một đồn cảnh sát. Tehran đã cáo buộc nhóm phiến quân Jaïsh al-Adl (Quân đội của công lý) theo hệ Hồi giáo Suni, đứng đằng sau các vụ tấn công này.

Vào tháng 12 năm ngoái, nhóm này đã tấn công một đồn cảnh sát trong vùng, khiến 12 người thiệt mạng thuộc lực lượng an ninh. Iran đã dùng tên lửa, và drone tấn công vào 2 căn cứ của nhóm Jaïsh al-Adl tại Pakistan. Islamabad sau đó đã có hành động trả đũa, vụ việc này đã gây ra căng thẳng giữa hai nước.

Vụ tấn công hôm thứ Tư, 03/04, là một trong những chiến dịch lớn nhất mà nhóm Jaïsh al-Adl thực hiện tại tỉnh này trong thời gian gần đây. Nhóm phiến quân Hồi giáo này cũng thường xuyên thực hiện các vụ tấn công chống lại lực lượng an ninh tại các khu vực giáp với biên giới Pakistan. Vùng Sistan-Baloutchistan có cộng đồng người theo đạo Hồi Sunni khá đông đảo. Iran cáo buộc Pakistan không có hành động đủ mạnh để chống lại nhóm Jaïsh al-Adl, hiện đang ẩn náu tại nước này. Theo Tehran, nhóm này được hậu thuẫn bởi cơ quan tình báo Hoa Kỳ và Israel, để thực hiện các hành động nhằm gây bất ổn Iran.

Bắc Triều Tiên lại thử tên lửa mới

Nhìn sang châu Á, hôm thứ Ba, 02/04 vừa qua, Bắc Triều Tiên thông báo đã bắn thử thành công một tên lửa đạn đạo siêu thanh tầm trung. Loại tên lửa của Bình Nhưỡng, được đặt tên là Hwasong 16-B có gì đặc biệt, liệu có khiến Seoul và đồng minh lo ngại hay không ? Thông tín viên Nicolas Rocca từ thủ đô Hàn Quốc, cho biết thêm thông tin :

« Sự hiện diện của Kim Jong Un tại một buổi thử nghiệm tên lửa thường hé lộ tầm quan trọng của sự kiện đó ở Bắc Triều Tiên. Các kênh truyền thông của Nhà nước bố trí, dựng cảnh vụ phóng thử tên lửa Hwasong 16-B, một loại tên lửa siêu thanh sử dụng nhiên liệu rắn. Hai đặc tính này có thể làm nhiễu loạn hệ thống phòng thủ chống tên lửa của Mỹ và Hàn Quốc.

Tên lửa siêu thanh rất khó có thể bắn chặn được vì có tính cơ động cao, trong khi loại nhiên liệu rắn cho phép loại vũ khí này có thể được triển khai nhanh hơn. Theo lãnh đạo Bắc Triều Tiên, cải tiến công nghệ này có nghĩa là tất cả các tên lửa chiến thuật, tác chiến và chiến lược ở các tầm bắn khác nhau của Bình Nhưỡng có thể được trang bị những khả năng này, cùng với một đầu đạn hạn nhân mang tính cơ động.

Thế nhưng với Bình Nhưỡng, vẫn cần cẩn trọng như thường lệ. Các khả năng của tên lửa mới Hwasong 16-B gây tranh cãi. Seoul và Tokyo ước tính rằng tên lửa đã bay khoảng 600 km, trong khi Bắc Triều Tiên lại khẳng định “tầm bắn giới hạn ở 1000 km vì lý do an toàn ».

Chất ô nhiễm "vĩnh cửu"

Về vấn đề môi trường, gần đây loại hóa chất PFAS, được mệnh danh là hóa chất vĩnh cửu vì gần như không thể phá hủy, ngày càng thu hút sự quan tâm của công luận. Hôm thứ Năm, 04/04, Hạ Viện Pháp đã thông qua một dự thảo nhằm cấm sản xuất, nhập khẩu và bán các loại sản phẩm có chứa PFAS tại Pháp, và sẽ có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2026. Do áp lực vận động hành lang, các đồ dùng trong nhà bếp có chứa PFAS, chưa nằm trong danh sách cấm này.

PFAS là một dạng các phân tử tổng hợp có nguồn gốc từ nhựa, theo AFP, xuất hiện vào những năm 1950 tại Hoa Kỳ. Những phân tử này được tìm thấy trong bao bì, chảo chống dính, sản phẩm tẩy rửa, sơn, thuốc trừ sâu, dầu gội, trong một số loại mỹ phẩm như mascara, trong bọt chữa cháy hoặc thậm chí trong thuốc. « Chất ô nhiễm vĩnh cửu », khi bị tích tụ trong môi trường, làm ô nhiễm đất, sông, không khí, thực phẩm và cả các sinh vật sống, bao gồm cả con người.

Theo Cơ quan Môi trường Châu Âu, FSPA có thể gây rối loạn nội tiết, gây ung thư, tổn thương gan, các bệnh về tuyến giáp, thúc đẩy béo phì và thậm chí là vô sinh.

Tại Mỹ, gần đây, nhiều tập đoàn lớn sản xuất chất PFSA như 3M, Chemours, DuPont, Corteva…, đã phải trả khoản bồi thường lớn để tránh các thủ tục tố tụng. Thông tín viên RFI Loubna Anaki cho biết thêm thông tin :

« Các thỏa thuận đã chiếm nhiều mặt báo tại Hoa Kỳ vào năm ngoái, và đã được tư pháp Hoa Kỳ thông qua gần đây. Các tập đoàn nói trên bị liên can vì sản xuất các sản phẩm có chưa chất ô nhiễm vĩnh cửu, và họ đã chấp thuận chi trả rất nhiều tiền.

Đầu tiên là tập đoàn 3M, đã cam kết chi từ 10 đến 13 tỷ đô la trong 13 năm tới. Tập đoàn này bị truy tố vì sản xuất một loại bọt nước được dùng trong cứu hỏa, để dập tắt các đám cháy. Hợp chất PFSA có trong loại bọt nước này sau đó đã chảy xuống đất (gây ô nhiễm).

Khoản tiền mà tập đoàn này phải trả sẽ được dùng để hỗ trợ hệ thống phân phối nước uống công cộng đạt tiêu chuẩn.

Về phía các tập đoàn như Chemours, DuPont et Corteva, họ sẽ phải trả hơn 1 tỷ đô la vì phải chịu trách nhiệm làm ô nhiễm nước trên khắp nước Mỹ.

Một nghiên cứu gần đây được thực hiện trên khoảng 700 địa điểm cho thấy 45% nước từ vòi (nước máy), của Mỹ chứa chất ô nhiễm vĩnh cửu. »

Đối với cuộc xâm lăng Ukraina của Nga, ngày 22/03/2024 có thể là một cái mốc. Điện Kremlin lần đầu tiên sử dụng từ ‘‘chiến tranh’’, từ ngữ vốn bị nghiêm cấm kể từ khi Matxcơva khởi sự cuộc chiến với tên gọi chính thức là ‘‘chiến dịch quân sự đặc biệt’’. Giới quan sát lo ngại đây là dấu hiệu báo trước việc Nga sẽ ban bố lệnh ‘‘tổng động viên’’, huy động thêm quân cho cuộc chiến chống Ukraina.

Ít giờ sau tuyên bố nói trên, một nhà hát ở ngoại ô thủ đô nước Nga bị tấn công, khiến hơn 140 người chết. Tổ chức Nhà nước Hồi giáo nhận đứng sau vụ khủng bố nhưng Matxcơva tìm mọi cách đẩy trách nhiệm về phía Ukraina và phương Tây. Ngoại trưởng Ukraina công du New Delhi nhằm tìm kiếm sự ủng hộ của Ấn Độ. Các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ từ chối nhập khẩu dầu mỏ Nga, do áp lực Mỹ. Giới nhân quyền tại Israel chống lại quyết định của chính phủ nước này cưỡng ép trẻ em Palestine, đang điều trị ung thư ở Jerusalem, trở về địa ngục trần gian ở Gaza. Trên đây là các chủ đề chính của tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

***

Vụ khủng bố kinh hoàng nhắm vào nhà hát Crocus có phần làm lu mờ một diễn biến đáng chú ý khác trước đó ít giờ. Phát ngôn viên điện Kremlin, Dmitri Peskov, nhắc đến việc đất nước ‘‘đang trong tình trạng chiến tranh’’ trong hai cuộc trả lời báo giới. Ông Peskov nhấn mạnh, ‘‘về mặt chính thức’’, cuộc chiến tại Ukraina ‘‘vẫn là chiến dịch đặc biệt, nhưng về mặt thực tế, đây đã là một cuộc chiến tranh’’.

Ngôn từ lắt léo : ‘‘Chiến tranh’’ là phi nghĩa, ‘‘chiến dịch quân sự’’ là chính nghĩa

Vì sao với Matxcơva, phân biệt ‘‘chiến tranh’’ với ‘‘chiến dịch đặc biệt’’ lại quan trọng ? Từ ‘‘chiến tranh’’ vốn là từ bị cấm dùng để chỉ cuộc xâm lăng. Người phạm luật có thể bị phạt tới 15 năm tù. Tính đến tháng 1/2024 vừa qua, tổng cộng đã có 350 người bị truy tố. Báo chí Pháp tìm cách giải mã những lắt léo về ngôn từ trong các tuyên bố của Matxcơva. Theo Le Figaro, trên thực tế, từ ngữ ‘‘chiến tranh’’ vốn đã được nhiều lãnh đạo cao cấp Nga sử dụng, nhưng không phải là để gọi tên cuộc chiến xâm lăng của Nga chống Ukraina, mà để lên án cuộc chiến của phương Tây chống Nga tại Ukraina.

Trong thông điệp Liên bang hôm 29/02/2024, tổng thống Nga Vladimir Putin nói: "chúng ta không gây chiến tại vùng Donbass, nhưng chúng ta nhất định làm tất cả để chấm dứt nó’’. Nói tóm lại, Nga không phải là thủ phạm mà là nạn nhân. Và với Matxcơva, "chiến dịch quân sự đặc biệt’’ là cuộc chiến chính nghĩa trong phạm vi hạn chế để đáp trả cuộc chiến tranh phi nghĩa. 

Cổ vũ cho ‘‘tình trạng chiến tranh’’ : Nhà cầm quyền rảnh tay hơn

Vì sao điện Kremlin đưa ra tuyên bố lúc này ? Theo Le Figaro, thông điệp này rõ ràng là hướng đến phương Tây, như lời giải thích của phát ngôn viên Peskov, ‘‘một khi tất cả các nước phương Tây đứng về phía Ukraina, thì đối với chúng ta, đây là một cuộc chiến tranh’’. Tuyên bố của ông Peskov được đưa ra sau khi các nước châu Âu khẳng định đoàn kết sát cánh với Kiev, nước Pháp tuyên bố không loại trừ khả năng phương Tây gửi quân hỗ trợ Ukraina. Điều đáng chú ý là sau tuyên bố của Peskov, người dân Nga chắc chắn vẫn bị cấm sử dụng từ ‘‘chiến tranh’’, nhưng nhà cầm quyền Nga sẽ rảnh tay hơn nhiều trong việc mở rộng tuyên truyền để huy động dân chúng. Phát ngôn ngôn viên nói đến ‘‘chiến tranh’’ là nhằm thuyết phục người dân hành động theo đòi hỏi của chế độ. Phát ngôn viên điện Kremlin huấn thị: ‘‘Mỗi người phải hiểu điều này có ý nghĩa gì để chủ động tham gia’’.

Thông điệp của phát ngôn viên Peskov gợi nhắc đến một đợt động viên lớn lần thứ hai (tiếp theo đợt động viên hơn 300.000 người Nga hồi tháng 9/2022). Theo chuyên gia về chiến tranh Ukraina, Huseyn Aliyev, Đại học Glasgow, Anh Quốc, được đài France 24 dẫn lời, ‘‘chiến dịch đặc biệt’’ đồng nghĩa với một cuộc chiến xa xôi, ít ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày của dân Nga. Với tuyên bố ‘‘có chiến tranh’’, điện Kremlin rõ ràng muốn lôi cuốn toàn dân Nga vào cuộc.

Kích động dân Nga thù hận phương Tây : Mưu đồ của điện Kremlin

 Ông Jeff Hawn, trường London School of Economics, nhấn mạnh phát biểu này là ‘‘một giai đoạn quan trọng trong việc xây dựng diễn ngôn tuyên truyền cho cuộc chiến (của Nga) chống phương Tây nói chung, và trong đó Ukraina chỉ là một chiến trường’’. Giới quan sát chú ý đến việc hai ngày trước tuyên bố của Peskov, bộ Quốc Phòng Nga thông báo thành lập hai tập đoàn quân mới, với quân số ước tính 200.000 người.

Chế độ Putin dường như đã thành công trong việc khiến một bộ phận người Nga tin rằng có bàn tay của Ukraina trong vụ khủng bố. AFP dẫn lời nhà đạo diễn 29 tuổi, Ivan Marnitch, có một người bạn bị khủng bố giết hại, cho rằng ‘‘phải có người Ukraina, có một tài phiệt Ukraina’’ đằng sau những chuyện này. Mẹ của Ivan, bà Elena Marnitch, 65 tuổi, cho rằng kẻ chủ mưu chính là Ukraina, và việc các thủ phạm trực tiếp là dân Trung Á Tadjikistan, chỉ là nhằm để dễ bề quy tội cho tổ chức Nhà nước Hồi giáo.

Trong lúc tổng thống Nga liên tục tìm cách để hướng nghi ngờ về việc những kẻ khủng bố có căn cứ tại Ukraina, ngày 26/03, đích thân lãnh đạo cơ quan an ninh Nga FSB, Alexandre Bortnikov, trực tiếp đưa ra phỏng đoán là ‘‘Ukraina và phương Tây’’ đã tạo điều kiện cho vụ khủng bố. Cả lãnh đạo tình báo Nga Nikolai Patrouchev cũng nhấn mạnh thủ phạm ‘‘chắc chắn’’ là Ukraina, cho dù không đưa ra bất cứ bằng chứng nào.

‘‘Quân sự hóa toàn dân’’

Vụ khủng bố nhà hát Crocus có nguy cơ trở thành một tác nhân ‘‘giúp’’ chế độ Putin kích động tình cảm hận thù, kích động người Nga đối đầu với Ukraina và với phương Tây nói chung. Một số nhà quan sát cũng chú ý đến phát biểu của người được mệnh danh là ‘‘bộ não’’ của chế độ Putin, Aleksandr Dugin, đưa ra ít ngày trước tuyên bố đất nước ‘‘có chiến tranh’’, kêu gọi ‘‘quân sự hóa’’ toàn bộ xã hội Nga, từ kinh tế đến giáo dục, tư tưởng, để bảo đảm giành chiến thắng. Quan điểm được hãng tin nhà nước Nga Novosti đăng tải. Không cần đợi đến vụ khủng bố, chế độ Putin đã sẵn sàng cho việc tăng tốc quân sự hóa nước Nga.

Không chỉ ‘‘bộ não’’ của Putin nói đến việc ‘‘quân sự hóa toàn dân’’. Những nhà nghiên cứu làm việc trong các cơ sở nghiên cứu gọi là độc lập ở Nga, như ông Rouslan Poukhov, một chuyên gia về quân sự, trong một cuộc trả lời phỏng vấn báo Pháp, hôm 29/03, cũng khẳng định truyền thống từ dăm bảy thế kỷ nay của nước Nga, từ Ivan Đại đế cho đến chế độ cộng sản Xô Viết, cũng như nước Nga hiện nay, là ‘‘huy động toàn lực cho chiến tranh nếu cần, về quân sự, kinh tế, cũng như văn hóa’’, ‘‘để đặt đối phương trước lựa chọn, hoặc trả giá vô cùng lớn, hoặc phải chấp nhận thỏa hiệp với Nga’’.

Vận động hòa bình cho Ukraina : Ấn Độ nỗ lực hơn ?

Về cuộc chiến xâm lăng Ukraina, có một diễn biến đáng chú ý từ phía Ấn Độ, quốc gia cho đến nay vẫn giữ vị trí ‘‘trung lập’’. Lần thứ hai kể từ đầu chiến tranh, hôm thứ Tư tuần trước 20/03, thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi điện đàm với lãnh đạo Nga và lãnh đạo Ukraina trong cùng một ngày. Thủ tướng Ấn Độ nhắc lại với lãnh đạo hai nước là chỉ có con đường đối thoại và ngoại giao mới cho phép chấm dứt chiến tranh.

Thêm một dấu hiệu cho thấy vai trò gia tăng của Ấn Độ. Ngoại trưởng Ukraina Dmytro Kouleba công du Ấn Độ tuần này. Theo AFP, hôm qua 29/03, sau cuộc gặp giữa ngoại trưởng hai nước, ngoại trưởng Ấn Độ S. Jaishankar cho biết hai bên đặt mục tiêu thúc đẩy trở lại quan hệ thương mại song phương như thời trước chiến tranh.

Về cuộc hội kiến này, báo chí Ukraina nhấn mạnh đến thông báo của ngoại trưởng Kouleba về việc hai bên tập trung thảo luận về ‘‘Kế hoạch hòa bình’’ do Ukraina đề xuất. ‘‘Kế hoạch hòa bình’’ của Ukraina được coi là tâm điểm của một hội nghị về hòa bình cho Ukraina, do Thụy Sĩ nhận đăng cai. Theo báo chí Thụy Sĩ hôm 22/03, ngành ngoại giao Thụy Sĩ đang liên tục có các vận động, đặc biệt với các nước phương Nam thuộc nhóm BRICS. Ngoại trưởng Thụy Sĩ Ignazio Cassis cho hay, để bảo đảm thành công, thời điểm tổ chức hội nghị có thể phải hoãn lại, và không loại trừ việc ‘‘tổ chức hai hội nghị’’ riêng rẽ trong giai đoạn quá độ, để có thể thu hẹp khoảng cách giữa các phe. Cho đến nay Nga bác bỏ việc tham gia vào hội nghị hòa bình do Thụy Sĩ tổ chức, Trung Quốc thì kêu gọi để hội nghị hòa bình có kết quả, cần có sự tham gia của Nga.

Ấn Độ ngừng nhập dầu mỏ từ tập đoàn nhà nước Nga

Vẫn về chuyến công du Ấn Độ của ngoại trưởng Ukraina, trước chuyến đi này, ông Kouleba đã lên án việc Ấn Độ nhập khẩu dầu mỏ từ Nga là tiếp tay cho cuộc xâm lăng của Ukraina, ‘‘đằng sau mỗi thùng dầu Nga nhập về Ấn Độ là máu của người Ukraina.’’ Trên thực tế, ngay trước chuyến công du Ấn của ngoại trưởng Ukraina, việc nhập khẩu dầu Nga vào Ấn Độ đã bị đình trệ, do lo ngại bị Mỹ trừng phạt. Theo thông tin của nhiều hãng truyền thông quốc tế hôm 25/03, tất cả các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ, bao gồm các công tư nhân và nhà nước, đều đang từ chối nhập dầu thô của Nga qua các phương tiện của tập đoàn vận tải dầu mỏ Sovcomflot. Nhiều tàu chở dầu Nga đang neo đậu ngoài khơi từ nhiều tuần nay.

Ấn Độ là khách hàng dầu mỏ Nga thứ hai sau Trung Quốc. Hồi năm ngoái, công ty nhà nước Nga Sovcomflot vận chuyển khoảng một phần năm sản lượng dầu thô của Nga sang Ấn Độ. Kể từ giờ, dầu Mỹ sẽ thay cho dầu Nga. Theo Reuters, khoảng 250.000 thùng dầu thô mỗi ngày từ Mỹ dự kiến sẽ đến Ấn Độ vào tháng tới, mức cao nhất từ hơn một năm nay. Theo chuyên gia Janis Kluge, cộng tác viên cấp cao về Đông Âu và khu vực Á-Âu tại Viện An ninh và Quốc tế Đức, Berlin, việc Ấn Độ ngừng nhập dầu từ Sovcomflot cho thấy tác động lớn của các lệnh trừng phạt Mỹ, tuy điều này không giải quyết được nạn Nga bán dầu ra ngoài thông qua ‘‘các đội tàu ma’’, nhưng sẽ buộc Nga phải tăng chi phí vận chuyển cho các hoạt động xuất khẩu.

Áp lực gia tăng của Mỹ diễn ra trong bối cảnh 290 tổ chức xã hội dân sự phương Tây và quốc tế, nhân dịp tròn hai năm Nga xâm lược Ukraina, kêu gọi phương Tây ‘‘ngừng tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Nga’’, với việc bịt các lỗ hổng trong hệ thống các trừng phạt nhắm vào hoạt động xuất khẩu dầu khí, nguồn thu chủ yếu của Matxcơva.

Trẻ Palestine điều trị ung thư bị đe dọa trả về địa ngục trần gian ở Gaza

Về cuộc chiến tranh tại dải Gaza, truyền thông Pháp đặc biệt chú ý đến số phận của nhiều em nhỏ Palestine, đang điều trị ung thư tại đông Jerusalem, bị chính quyền Israel quyết định trả về vùng lãnh thổ Gaza, đang chìm trong bạo lực và đói khát. Thông tín viên Sami Boukhelifah tường trình từ Jerusalem :

‘‘Tại khoa ungbướu nhi, bệnh viện Augusta Victoria ở khu vực đông Jerusalem, có một số trẻ em đến từ Gaza, như Amira 12 tuổi. Em bị liệt nửa người vì u não. Sau nhiều tháng điều trị, xạ trị và phục hồi chức năng, cô bé giờ đây đã đi lại được.

Bé Amira nói: “em không muốn quay lại Gaza. Em ước gì cha em và chị em đang ở đó có thể rời khỏi Gaza.Và tất cả gia đình sẽ đi nơi khác ... Ở đó họ đang trong nguy hiểm, nhà đã bị bom phá hủy.Tất cảđã biến thành cát bụi, giống như phần còn lại của Gaza. Gaza là quê hương em, nhưng em vẫn cần được chăm sóc ở đây. Em không thể sống trong một căn lều ở đó.Emvẫn đang điều trị ở đây để có thể đi lại và tay em giờ đã hoạt động bình thường.Hãy dừng cuộc chiến này lại!’’. Amirabật khóc.

Ở bên cạnh Amira, người mẹ Imane Sabbagh thừa nhận bà bất lực. Bà nói : ‘‘Tôi vô cùng đau khổ. Đôi khi Amira nói với tôi rằng nó muốn ở lại đây, và đôi khi nó nói nhớ cha và chị gái đến mức sẵn sàng quay trở lại Gaza và chết cùng họ. Tôi chẳng có cách nào cả. Tôi đang nhờ các bác sĩ ở đây giúp đỡ. Lẽ ra tôi phải mạnh mẽ vì con gái mình, nhưng giờ tôi không còn sức lực nữa. Trở lại Gaza ư? Ở đó, tôi thậm chí còn chẳng thế tìm được cho con gái mình một viên thuốc doliprane để giảm đau. Cùng lúc đó, đứa con gái kia của tôi đang ở Gaza thì gọi cho tôi và nói con muốn mẹ về.”

Giám đốc bệnh viện, bác sĩ Fadi Al Atrach, đang đấu tranh để những đứa trẻ thuộc nhóm 50 bệnh nhân người Gaza, có thể được phép ở lại Jerusalem :“Tôi không thể đưa họ trở lại Gaza, đấy sẽ là án tử hình đối với họ. Đó là một khu vực chiến tranh. Ngay cả những người khỏe mạnh cũng không thể sống sót ở đó.”

Số phận đau thương của các em nhỏ đang chờ quyết định của Tòa án Tối cao Israel chỉ là phần nổi của tảng băng chìm địa ngục trần gian ở dải Gaza, nơi đa số các bệnh viện bị Israel phá hủy, người dân đói khát, và khoảng 10.000 người bị ung thư đang phải sống trong tình cảnh tuyệt vọng.

Tiếng Pháp là ngoại ngữ được học nhiều thứ hai ở Hoa Kỳ. Số người nói tiếng Pháp tại Mỹ dao động từ 3,5 triệu người, nếu tính những người đang học, nói tiếng Pháp và phương ngữ có gốc tiếng Pháp, đến 11 triệu người nếu tính cả những người gốc Pháp, Canada-Pháp hoặc Haiti… Dĩ nhiên tiếng Pháp được nói nhiều ở những bang đông dân như New York và California, nhưng các bang Maine và Lousiana lại có tỉ lệ người dân nói tiếng Pháp cao nhất nhờ lịch sử gắn bó với Pháp ngữ.

Đại học Albany, bang New York, có hơn 200 sinh viên theo học tiếng Pháp ở mọi trình độ. Sau thời gian bị chững lại, giống như tình trạng chung của việc dạy và học ngoại ngữ tại Mỹ, chương trình tiếng Pháp dần được khôi phục, được cải cách để đáp ứng nhu cầu thực tế của sinh viên.

Nhân tuần lễ Quốc tế Pháp ngữ (từ 16-24/03/2024), RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với bà Véronique Martin, giáo viên tiếng Pháp tại Đại học Albany, kiêm phụ trách chương trình University in the High School (Đại học tại trường cấp 3), để hiểu hơn về chương trình tiếng Pháp.

RFI : Là giảng viên tại Khoa Ngôn ngữ, Văn học và Văn hóa, Đại học Albany, bà cũng phụ trách về liên lạc, hợp tác với các trường trung học dạy tiếng Pháp ở bang New York. Trước hết, bà có thể cho biết quá trình hình thành, phát triển của Ban tiếng Pháp và ban có vai trò như thế nào ?

Véronique Martin : Đại học Albany được thành lập năm 1848 và việc giảng dạy ngoại ngữ có lẽ bắt đầu vào khoảng đầu những năm 1900, lúc đó chỉ là một trường sư phạm chuyên đào tạo giáo viên trung học.

Tiếng Pháp nằm trong Khoa Ngôn ngữ, Văn học và Văn hóa, gồm 8 ngoại ngữ với 8 chương trình giảng dạy khác nhau. Chúng tôi đề xuất những khóa học từ trình độ sơ cấp đến trung cấp nâng cao, gần tương đương với trình độ B1, B2 trong hệ thống phân cấp của châu Âu.

RFI : Tiếng Pháp có phải là một ngoại ngữ được theo học nhiều ở Đại học Albany cũng như tại các trường cấp III trong bang New York ?

Véronique Martin : Trong thời gian dài, tiếng Pháp được theo học rất nhiều nhưng giờ thì ngày càng ít. Đại học chúng tôi nằm ở phía bắc bang New York, chỉ cách biên giới với Canada và tỉnh Québec (nói tiếng Pháp) khoảng 2 tiếng rưỡi. Từ những năm 1840, có rất nhiều người từ Québec đến tìm việc làm và định cư ở miền bắc bang. Vì vậy, trong số sinh viên học tiếng Pháp, có rất nhiều em có ông bà đến từ vùng Québec.

Ngoài ra, vì Đại học Albany là một trường rất lớn của bang New York nên chúng tôi cũng đón rất nhiều sinh viên đến từ thành phố New York, từ các quận như Bronx, Queens, Long Island. Những em này thường là người gốc Tây Phi, như Côte d’Ivoire (Bờ Biển Ngà), Bénin, Mali và Sénégal hoặc từ vùng Caribê, Haïti. Do đó, chúng tôi cũng có rất nhiều sinh viên có trình độ tiếng Pháp cao, có thể coi là một cộng đồng sinh viên Pháp ngữ, giúp chương trình của chúng tôi thêm phong phú.

RFI : Liệu có lý do nào đó để giải thích cho việc tiếng Pháp hiện ít được theo học hơn ? 

Véronique Martin : Thực ra phải nói là tiếng Pháp, cùng với tiếng Tây Ban Nha, là ngoại ngữ được giảng dạy nhiều thứ hai ở trường cấp III. Nhưng việc ngày càng có ít học sinh học tiếng Pháp hơn ở trường cấp II, cấp III và ở đại học là do nhìn chung, sinh viên quay lưng với ngoại ngữ. Đó là cả một vấn đề về cơ cấu. Đầu thập niên 2000, sinh viên đại học phải học ngoại ngữ trong hai học kỳ. Nhưng sau đó có một quyết định giảm việc học ngoại ngữ bắt buộc xuống còn một kỳ. Việc này đã tác động đến chương trình của chúng tôi.

Cũng cần phải lưu ý là trong khoảng đầu nhiệm kỳ thứ nhất của tổng thống Barack Obama có chủ trương tăng cường giảng dạy các môn khoa học ở cấp phổ thông và đại học, như khoa học tự nhiên, công nghệ, kỹ sư, toán học. Cho nên sinh viên ngày càng hướng về những môn này và nhìn chung là bỏ lơ ngoại ngữ hoặc các ngành Khoa học Xã hội Nhân văn. Đầu tháng 03 này, tôi nhận được tin nhắn của một giáo viên trung học làm việc chung, nói rằng ngày càng có ít học sinh theo học giờ tiếng Pháp của cô ở trường cấp III bởi vì các em thích học toán và khoa học hơn.

RFI : Trong bối cảnh như vậy, Bantiếng Pháp có cách làm như nào để thu hút thêm học sinh và để việc học và dạy tiếng Pháp hấp dẫn hơn ?

Véronique Martin : Một trong những điểm đầu tiên là chúng tôi tiếp tục làm việc với các trường cấp III đó để kết nối việc giảng dạy tiếng Pháp. Trong số những học sinh học tiếng Pháp nâng cao ở cấp III sẽ có những sinh viên tương lai theo học các lớp của chúng tôi ở đại học. Các em có thể tiếp tục ở trình độ cao hơn.

Vì thế, chúng tôi tiếp tục hợp tác với các giáo viên tiếng Pháp cấp III thông qua các khóa đào tạo, hoặc tổ chức Ngày hội Pháp ngữ trong khuôn viên trường vào tháng 03 hàng năm (năm 2024, diễn ra ngày 27/03). Có nghĩa là chúng tôi cũng có Ngày hội Pháp ngữ riêng và mời các em học sinh tham gia cùng sinh viên. Đó là một trong những ý tưởng để quảng bá tiếng Pháp trong trường và giúp kết nối các em học sinh với những người gốc Pháp vì chúng tôi mời một số người đến trường giao lưu.

Ngoài ra, chúng tôi thấy rằng sinh viên quay lưng với các tiết văn học nhưng lại quan tâm đến các giờ học tiếng Pháp chuyên ngành. Cho nên chúng tôi nảy ra ý tưởng tổ chức các giờ học tiếng Pháp kinh doanh và tiếng Pháp ngoại giao từ mùa thu năm ngoái (2023). Đây là xu hướng khá phổ biến ở Mỹ, ngày càng có nhiều chương trình đại học dạy tiếng Pháp chuyên ngành.

Dĩ nhiên, chúng tôi cũng tổ chức nhiều sự kiện khác cho sinh viên, như hoạt động văn hóa trong các câu lạc bộ tiếng Pháp hoặc các bàn tròn đối thoại. Chúng tôi cũng muốn đưa các em đến thành phố Montréal vì trường chúng tôi cách tỉnh Québec không xa lắm, như tôi nói ở trên. Và cuối cùng, chúng tôi khuyến khích các em lưu lại học tập ở Québec hoặc ở Pháp một thời gian trong lúc học đại học. Chúng tôi hỗ trợ các em tìm học bổng. Đó là một số dự án để khuyến khích việc học và giảng dạy tiếng Pháp của chúng tôi.

RFI : Chính phủ Pháp dành một ngân sách đặc biệt để khuyến khích chương trình dạy tiếng Pháp ở Hoa Kỳ. Sự hỗ trợ này có ích như nào đối với Ban tiếng Pháp của trường ?

Véronique Martin : Thực ra đó không phải là hỗ trợ trực tiếp nên chúng tôi không nhận được trợ cấp trực tiếp từ chính phủ Pháp. Từ vài năm nay, cơ quan văn hóa của Đại sứ quán Pháp ở Washington ngày càng đưa ra nhiều ý tưởng, dưới hình thức đào tạo giáo viên, hội thảo, học bổng, cũng như những chương trình hỗ trợ giáo viên trung học và đại học để họ phát triển dự án quảng bá tiếng Pháp, giúp khoa của họ thu hút hơn. Những sáng kiến đó rất được hoan nghênh. Người quan tâm phải làm đơn yêu cầu. Theo tôi, những sáng kiến mới này xuất phát từ việc ý thức được rằng tiếng Pháp đang bị thụt lùi ở mọi cấp tại Hoa Kỳ.

RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn bà Véronique Martin, giảng viên Ban tiếng Pháp, Khoa Ngôn ngữ, Văn học và Văn hóa, Đại học Albany, Hoa Kỳ.

Tiếng Pháp : Ngoại ngữ được dạy nhiều thứ hai tại Mỹ

Để chuẩn bị cho những sinh viên tiếng Pháp tương lai, nhiều trường cấp 3 ở Mỹ, phối hợp chặt chẽ với các trường đại học trong bang, đưa ra chương trình song ngữ hoặc các giờ tiếng Pháp tăng cường. Giảng viên đại học, như trường hợp bà Véronique Martin, đóng vai trò cố vấn giáo dục, theo dõi các giờ học và thông qua chương trình giảng dạy.

Là một nước đón nhiều dân nhập cư, Mỹ đã phát triển mô hình lớp song ngữ trong thập niên 1980 với tiếng Tây Ban Nha để đáp ứng nhu cầu của người dân nhập cư và ở bang Lousiana là tiếng Pháp. Từ những năm 2010, phong trào lớp song ngữ bắt đầu tăng tốc, nhất là ở bang Utah, nơi mở rất nhiều lớp song ngữ ở cấp 1 và 2 với những phương pháp giảng dạy thích hợp. Theo phóng sự được báo Le Monde đăng ngày 01/08/2022, ngay từ lớp 1, học sinh học nửa ngày với một ngoại ngữ đã chọn (tiếng Trung, Tây Ban Nha, Pháp, Bồ Đào Nha) cùng với một giáo viên nói tiếng mẹ đẻ, phần còn lại của ngày là học tiếng Anh với một giáo viên khác.

Pháp có lợi trong cuộc cải cách song ngữ vì những người nói tiếng Pháp đó sẽ trở thành những đại sứ cho văn hóa Pháp. “Đối với Pháp, đó là một bàn đạp thực sự cho quyền lực mềm”, theo nhận định của ông Mathieu Ausseil, tùy viên hợp tác giáo dục tại Đại sứ quán Pháp tại Mỹ, với báo Le Monde. Tuy nhiên, sau khi chương trình dạy ngoại ngữ bị thay đổi, từ bắt buộc hai học kỳ xuống còn một học kỳ, nhiều khoa tiếng Pháp bị cắt ngân sách nghiêm trọng, do thiếu sinh viên. Theo ông Mathieu Ausseil, “trong vòng 15 năm, từ 800 khoa tiếng Pháp rớt xuống còn 400”.

Các lớp song ngữ ngay từ bậc tiểu học mang lại hai lợi ích cho Pháp. Thứ nhất, bổ sung số sinh viên tiếng Pháp tương lai để ngăn đà trượt dốc này. Chương trình học không dành riêng cho tầng lớp khá giả nên có thể thu hút đông đảo người học. Thứ hai, chi phí ít tốn kém hơn so với những trường Pháp do Cơ quan Giáo dục Pháp ở nước ngoài quản lý bởi vì các cơ quan quản lý học đường Mỹ trả tiền lương cho giáo viên các lớp song ngữ.

Để hỗ trợ chương trình này, năm 2017, Pháp đã lập quỹ French Dual Language Fund, quyên được khoảng 1,5 triệu đô la đầu tư vào vật chất hoặc đào tạo giáo viên, đặc biệt là đồng hành trong việc triển khai các lớp tiếng Pháp chuyên ngành. Còn đối với sinh viên Mỹ học tiếng Pháp, trang French Higher Education đề xuất nhiều chương trình trao đổi để họ có thể theo học vài tháng ở một trường đại học Pháp hoặc đến Pháp thực tập, hoàn thiện kỹ năng tiếng Pháp chuyên ngành.

Công chúng giờ đây chắc ít ai nghe nói đến cuốn từ điển Pháp–Việt cuối thế kỷ 19 của Trương Vĩnh Ký. Thế nhưng theo một số người am hiểu, cuốn sách kế thừa các tri thức từ điển học Pháp này rất có thể là dấu ấn quan trọng trên chặng đường đầu hình thành tiếng Việt hiện đại, cho thấy Trương Vĩnh Ký không chỉ là người nỗ lực ‘‘phổ biến’’ chữ Quốc ngữ (*) như các ca ngợi lâu nay, mà còn tạo lập nhiều nền tảng cho ngôn ngữ quốc gia tương lai của người Việt.

Tiểu từ điển Pháp – Việt (Petit dictionnaire Français – Annamite) của nhà bác học Petrus Trương Vĩnh Ký dày 1.192 trang, khổ 11x19 cm, ấn hành tại Nhà in Thừa Sai nhà thờ Tân Định, Sài Gòn, là cuốn từ điển song ngữ đầu tiên đối dịch một ngôn ngữ phương Tây và tiếng Việt do chính người Việt biên soạn, và cũng là cuốn từ điển Pháp - Việt đầu tiên. Từ điển bao gồm các từ tiếng Pháp với phần ghi chú từ loại bằng tiếng Pháp, được sắp xếp theo thứ tự a, b, c và phần chuyển dịch ra tiếng Việt với các nghĩa chính, từ đồng nghĩa, và với một số ít trường hợp đi kèm với ví dụ, cụm từ thường dùng, hoặc diễn giải kèm theo.

Từ điển song ngữ giúp người Việt phát triển tiếng mẹ đẻ

Thông thường từ điển song ngữ có chức năng chính là để giúp học ngoại ngữ. Song một số từ điển song ngữ có thể đóng vai trò bà đỡ cho sự hình thành ngôn ngữ quốc gia. Trong giai đoạn ban đầu này, từ điển song ngữ Pháp – Việt không chỉ giúp người Việt học ngoại ngữ (tiếng Pháp), người Pháp học tiếng Việt, mà trước hết là công cụ để giúp phát triển, củng cố chính tiếng mẹ đẻ của người Việt. Học giả Đào Duy Anh trong lời ‘‘Tựa’’ bộ Pháp – Việt tự điển của ông, năm 1936, đã coi việc phát triển từ vựng tiếng Việt là mục tiêu số một (1), điều không dễ hiểu với người Việt sau này.  

Nước Pháp đang tiến tới kỷ niệm 500 năm sắc lệnh Villers-Cotterêts(1539), do vua François đệ nhất ban hành, nhằm tăng cường sử dụng tiếng Pháp trong hệ thống nhà nước, sắc lệnh thường được coi như một cột mốc lớn khẳng định vị thế ngôn ngữ quốc gia của tiếng Pháp thay thế cho chữ Latinh. Cùng vào thời điểm lịch sử này, có một sự kiện quan trọng nhưng ít được để ý hơn rất nhiều, đó là sự xuất hiện hai cuốn từ điển song ngữ, Latinh – Pháp (in năm 1538) và Pháp – Latinh (1539) của Robert Estienne. Hai cuốn từ điển song ngữ này được nhiều chuyên gia Pháp đánh giá đã tạo lập nền móng cho sự ra đời của các từ điển tiếng Pháp đơn ngữ đầu tiên sau đó, đặc biệt với bộ đại từ điển của Viện Hàn lâm Pháp (xuất bản lần đầu năm 1694).

Quốc ngữ: Sự tiếp nối cuộc cách mạng ‘‘chuẩn hoá ngôn ngữ’’ từ châu Âu

Về lịch sử hình thành và phát triển của các ngôn ngữ trên thế giới, trong hơn 30 năm gần đây, trong giới ngôn ngữ học Pháp đã phát triển một tiếp cận mới, với sự thúc đẩy của nhà ngôn ngữ học Sylvain Aurouxvới tác phẩm tiêu biểu ‘‘La révolution technologique de la grammatisation’’ (tạm dịch là: ‘‘Cuộc cách mạng công nghệ chuẩn hoá việc dạy tiếng/học tiếng’’), phương pháp tiếp cận gần như không được biết đến tại Việt Nam. Đối với Sylvain Auroux, trong lịch sử các ngôn ngữ thế giới có ba biến đổi to lớn, mà ông gọi là ‘‘ba cuộc cách mạng về công nghệ’’.

Cuộc cách mạng thứ nhất đi liền với sự ra đời của chữ viết. Cuộc cách mạng thứ ba diễn ra trong những thập niên gần đây, đi liền với các công nghệ ‘‘tự động hoá’’ việc xử lý thông tin ngôn ngữ. Trong khi đó cuộc cách mạng thứ hai (‘‘grammatisation’’) liên quan đến các phương tiện dạy tiếng/học tiếng, bao gồm trước hết là sự hình thành “các sách công cụ”, đặc biệt là sách ngữ pháp và từ điển, cùng sách dạy tiếng, cho phép định hình và thống nhất một ngôn ngữ, cũng có thể gọi là ‘‘cuộc cách mạng chuẩn hoá ngôn ngữ’’.

Nhiều ngôn ngữ, vốn được sử dụng rất phổ biến trong cộng đồng (langue vulgaire – ngôn ngữ thông tục) và ngay cả khi đã có chữ viết, nhưng vì không đi kèm với các chuẩn tắc được xác lập rõ ràng, nên không thể trở thành ngôn ngữ chính thức (langue officielle). Với cuộc ‘‘cách mạng chuẩn hoá’’, các ngôn ngữ thông tục vốn được sử dụng một cách tự nhiên trong cộng đồng, trở thành “một đối tượng tìm hiểu” và học hỏi một cách bài bản.

Trong cuộc cách mạng thứ hai, nở rộ tại châu Âu thời Phục hưng, và từ đó lan rộng khắp thế giới, các từ điển song ngữ thường là bước đệm không thể thiếu, cho phép ra đời các từ điển đơn ngữ (2), một cái mốc căn bản khẳng định vị thế một ngôn ngữ quốc gia. Để nhận biết được những giá trị cơ bản của các từ điển song ngữ Pháp - Việt (3) và đại từ điển Việt – Pháp (hiện chưa được tìm thấy) của Trương Vĩnh Ký (4), cần gắn các từ điển này với truyền thống lớn nói trên, của châu Âu nói chung và nước Pháp nói riêng (5).

Cuốn từ điển nổi tiếng bị quên lãng 

Trước năm 1945, cuốn tiểu từ điển Pháp – Việt của Trương Vĩnh Ký đã được tái bản nhiều lần. Tuy nhiên, cuốn sách từng khá nổi tiếng trước 1945 nhìn chung đã không được giới ngôn ngữ học hiện nay tại Việt Nam chú ý là ghi nhận của nhà ngôn ngữ học Hoàng Dũng (từ Sài Gòn) với RFI: ‘‘Cho đến nay, tôi chưa thấy một công trình nghiên cứu về ngôn ngữ học nào chú trọng cuốn này cả. May lắm thì người ta nhắc tới trong những công trình của Trương Vĩnh Ký có cuốn sách này. Nhưng lấy đấy làm đối tượng phân tích thì không thấy có’’.

Về lý do cuốn từ điển không được chú ý, trả lời RFI qua thư điện tử, nhà ngôn ngữ học Vũ Đức Nghiệu (từ Hà Nội) giải thích: ‘‘Việc ít người chú ý đến cuốn từ điển này là vì những lý do khác chứ không phải nguyên do nội tại của cuốn từ điển này. Thời ông Trương Vĩnh Ký làm ra cuốn này, chắcsố người học tiếng Pháp chưa được nhiều. Còn việc sử dụng cuốn từ điển này để tìm hiểu về lịch sử từ vựng tiếng Việt thì bước sang nửa đầu thế kỷ 20 chưa ai quan tâm. Đến nửa sau thế kỷ 20, mới bắt đầucó những nghiên cứuchú ý miêu tả một số nét/một số mặtcủa lịch sử từ vựng tiếng Việt trong một số sách giảng dạy và nghiên cứuvề Việt ngữ nhưng chưa có những chuyên luận sâu về lịch sử phát triển từ vựng tiếng Việt. Đến năm 2003 mới có một chuyên khảo về Lịch sử từ vựng tiếng Việt thời kỳ 1858-1945 (tác giả Lê Quang Thiêm). Năm 2011, có một chuyên khảo riêng về lịch sử từ vựng tiếng Việt (tác giả Vũ Đức Nghiệu)’’.

Việt Nam hết lệ thuộc vào Thiên Triều, nhưng Quốc ngữ chưa thoát vị thế ‘‘chiếu dưới’’

Cuốn Từ điển Pháp – Việt của Trương Vĩnh Ký ra mắt vào một thời điểm đặc biệt. Năm 1884 – 1885 là thời điểm nổ ra chiến tranh Pháp – Thanh tại miền Bắc Việt Nam. Chiến tranh kết thúc với Hiệp ước Thiên Tân (Traité de Tien-Tsin) tháng 6/1885. Vương triều nhà Thanh thừa nhận quyền bảo hộ của Pháp với Việt Nam, từ bỏ quy chế ‘‘triều cống’’ của Việt Nam với tư cách phiên quốc, được duy trì từ cả ngàn năm. Cuốn từ điển, với hai trang bìa ghi hai năm xuất bản khác nhau 1884 và 1885, dường như đã in dấu ấn của bước ngoặt lớn này.

Trên trang bìa từ điển đầu tiên, ghi năm 1884, trên cùng là tên chữ Hán (富浪音話撮要字彙合解安南 / Phú lãng âm thoại toát yếu tự vị hợp giải An Nam / Tự vị tiếng Pháp giải nghĩa cô đúc sang tiếng Việt), bên dưới là hàng tít bằng chữ Pháp ‘‘Petit dictionnaire français-annamite’’ (hay ‘‘Tiểu từ điển Pháp – Việt’’). Tên của tác giả Sĩ Tải Trương Vĩnh Ký cũng đồng thời in bằng chữ Hán. Trên trang bìa thứ hai, ghi năm 1885, tất cả các chữ Hán biến mất. Việc chữ Hán đã hoàn toàn biến mất trong trang bìa năm 1885 phải chăng phản ánh biến đổi địa-chính trị lớn nêu trên?

Ảnh hưởng Hán trong ‘‘Khai Trí Tiến Đức’’ và từ điển Đào Duy Anh nặng hơn Trương Vĩnh Ký nhiều

Nước Việt Nam thuộc Pháp đã cắt đứt với truyền thống Thiên triều – phiên thuộc kiểu Trung Hoa, nhưng việc khẳng định chữ Quốc ngữ độc lập với chữ Hán, và dần thay thế chữ Hán với tư cách là văn tự chính thức, vẫn là một con đường đầy chông gai (6) trong một thời kỳ mà đông đảo người Việt vẫn coi chữ Nho là “chữ ta” (7). Nhà ngôn ngữ học Hoàng Dũng nhấn mạnh hành xử khác thường của Trương Vĩnh Ký, đi trước nhiều nhà biên soạn từ điển tiếng Việt nổi tiếng:

‘‘Ảnh hưởng của chữ Hán thời kỳ Trương Vĩnh Ký còn rất nặng nề trong cách viết văn. Ảnh hưởng đó với Trương Vĩnh Ký trong cuốn từ điển này nhạt hơn nhiều so với từ điển của Khai Trí Tiến Đức (1931). (Việt Nam Tự Điển của) Khai Trí Tiến Đức đầy chữ Hán, với những từ ngữ như ‘‘Cử-quốc giai binh’’, có nghĩa là ‘‘cả nước đều là lính’’. ‘‘Cử tọa’’ thì đồng ý là trong tiếng Việt có, nhưng ‘‘Cử-quốc giai binh’’, hay ‘‘Cử-thế giai trí’’, có nghĩa là ‘‘suốt cả người trong đời đều biết’’ (hay tất cả mọi người trên đời đều biết), thì đó là người Tàu nói chứ người Việt có nói thế đâu. Dễ dàng thấy là điều này không thể có trong từ điển của Trương Vĩnh Ký. Phải nói rằng những người làm từ điển Khai Trí Tiến Đức không ý thức phân biệt rõ giữa từ Hán – Việt, tức từ tiếng Hán đã ‘‘nhập tịch’’ vào tiếng Việt với chữ Hán chỉ ở bên Trung Quốc thôi, không nhập vào tiếng Việt.

Cuốn từ điển Pháp – Việt của Đào Duy Anh ra đời mấy chục năm sau cuốn của Trương Vĩnh Ký, thế mà Trương Vĩnh Ký lại Việt hơn Đào Duy Anh. Sự khác biệt đó tôi cho là rất lớn, bởi mấy chục năm cách biệt như vậy là dài lắm, chứ không phải như mấy chục năm sau này. Cái ngôn ngữ thời Trương Vĩnh Ký khác với thời Đào Duy Anh lắm, thế mà Trương Vĩnh Ký lại chủ trương tiến bộ hơn Đào Duy Anh. Như thế có lạ không ?’’.

Quốc ngữ không ‘‘nấu chung một lò’’ với Hán văn: Khuyến khích người Việt tự tạo từ mới

Gần nửa thế kỷ sau từ điển Pháp – Việt của Trương Vĩnh Ký, nhà nho, nhà cách mạng Phan Bội Châu, trong lời Đề từ cho cuốn Hán – Việt tự điển của Đào Duy Anh (1932), khẳng định ‘‘Quốc-văn ta với Hán-văn, tất phải nấu chung một lò, dệt thêu chung một khổ’’. Trước đó, Phạm Quỳnh trong bài ‘‘Bàn về sự dùng chữ Nho trong văn Quốc ngữ’’ khẳng định : ‘‘Quốc-văn là do hán-văn mà ra, không thể bỏ chữ hán mà không dùng được, cũng không thể dời khuôn phép của hán-văn mà thành-lập’’ được Quốc-văn (Nam Phong Tạp chí năm 1918). Cuốn từ điển Pháp – Việt của Trương Vĩnh Ký ngược lại cho thấy rõ chủ trương Quốc ngữ tiếng Việt hiện đại không ‘‘nấu chung một lò’’ với Hán văn (8).

Tiếng Việt cuối thế kỷ 19 còn rất thiếu từ. Đương thời với Trương Vĩnh Ký đã có nhiều bộ tự điển song ngữ tiếng phương Tây và tiếng Hoa/chữ Hán quy mô lớn mà nhà bác học người Việt khó lòng không biết đến. Nếu ông có ý định sao chép ồ ạt các từ ngữ đương thời của người Trung Quốc chắc chắn không thiếu cơ hội. Trương Vĩnh Ký giữ khoảng cách lớn với chữ Hán để làm gì ?

Trả lời RFI, nhà ngôn ngữ học Vũ Đức Nghiệu nhấn mạnh đến việc Trương Vĩnh Ký, trong cuốn từ điển này, đã khuyến khích người Việt tự tìm, tự tạo các từ ngữ mà trong tiếng Việt chưa có: ‘‘Khi đưa từ ngữ Việt để đối chiếu, nếu tiếng ta chưa có từ ngữ tương ứng, tác giả sẵn sàng “diễn giải nghĩa” của từ Pháp, giống như việc “giải nghĩa” của từ điển tường giải của một ngôn ngữ. Cái này, một mặt do “bí”về từ ngữ đểmà dịch, nhưng mặt khác, lại có thể là một lối mở để người đọc có thể sẽ tự tìm lấy các từ ngữ tương ứng ở tiếng Việt để dịch, sử dụng. 

Tác giả có ý ưu tiên dùng tiếng ta(tiếng Nôm),dùng khẩu ngữ thông thường để ‘‘đối dịch’’. Khi chưa có từ ngữ để đối dịch thì ‘‘diễn giải’’. Như chúng ta biết, không thể nói Trương Vĩnh Ký là người không thạo chữ Nho vàtiếng Hán - Việt.Ông không thể không biết‘‘tam giác’’, “đa giác” ‘‘viện bảo tàng’’/‘‘bảo tàng viện’’ “đa diện”, “đa phu”, “đa thê”… nhưng lại dùng: cái ba góc, hình ba góc rồi mở ngoặc chú là tam giác), dùng hình có nhiều góc, viện trữ đồ tích, có nhiều vợ, có nhiều chồng. Tuy tác giả vẫn dùng từ ngữ Hán-Việt không hạn chế, vì những lý do khác nhau (bởi ngắn gọn hơn, rõ nghĩa hơn vì đã quen, hoặc tránh thô tục… chẳng hạn), nhưng rất rõ là có chủ ý tự tạo, tự diễn giải. Nhưng ngược lại, vì chủ ý tự tạo, tự diễn giải đó mà khi tiếng ta lúc đó “chưa đủ chữ” thì cách diễn giải bị dài dòng hoặc quá nôm na. Đấy là ‘‘giảng nghĩa’’ chưa phải là “giải nghĩa” của từ điển học, và chắc chắn không phải là phương pháp ‘‘đối chiếu’’ của một từ điển song ngữ’’.

Việc Trương Vĩnh Ký lựa chọn biện pháp rõ ràng không thể gọi là tối ưu nói trên đặt ra nhiều câu hỏi. Nhưng phải chăng đây là cái giá không thể tránh khỏi để tiếng Việt khẳng định trước hết vị thế độc lập? Nhà ngôn ngữ học Vũ Đức Nghiệu nhận định: “Bây giờ nhìn lại, có thể có người thấy hơi buồn cười, vì thấy điều này có vẻ sơ giản, thậm chí nôm na quá, ví dụ bây giờ ta nói trường bách khoa, ông dùng trường dạy nhiều phép nhiều nghề; nhưng từ bấy đến nay, đã hơn trăm năm, phải công bằng mà nói đó là một sự cố gắng rất lớn ở những bước ban đầu mà tiếng Việt có chữ Quốc ngữ đi cùng, cộng với sự xuất hiện của tiếng Pháp ở Việt Nam”.

Tiếng Việt là ‘‘chủ’’, Hán tự là ‘‘khách’’: Cái nhìn đi trước thời đại

Trương Vĩnh Ký đã chọn con đường đoạn tuyệt với quan niệm ‘‘Dĩ Hoa vi trung’’, và nỗ lực sử dụng các thành tựu ngôn ngữ học châu Âu để phát triển tiếng Việt, để một thứ tiếng nói vốn chỉ là khẩu ngữ, thường dùng để làm thơ, có thể trở thành ngôn ngữ chính thức của xã hội. Nhưng cắt đứt tâm thức sùng bái con chữ vuông không phải là đoạn tuyệt với Hán ngữ, với di sản văn tự Hán – Nôm. Nhà bác học Công giáo Trương Vĩnh Ký, người đầu tiên phiên âm Truyện Kiều chữ Nôm sang Quốc ngữ Latinh, người phiên dịch nhiều tác phẩm kinh điển của Nho giáo sang văn tự Quốc ngữ Latinh, cũng như biên soạn nhiều sách dạy chữ Hán, tiếng Hoa, ắt hẳn hiểu rõ điều này. Ứng xử với nhóm từ ‘‘chữ Nho’’ là điều được Trương Vĩnh Ký chú ý, theo ghi nhận của nhà ngôn ngữ học Hoàng Dũng (9). Trong cuốn từ điển này, các từ được đánh dấu là ‘‘chữ Nho’’ được đặt trong thế tương quan : hoặc có từ ‘‘thuần Việt’’ tương đương đi kèm, hoặc không có (có khoảng 200 từ và cụm từ được Trương Vĩnh Ký đánh dấu chữ Nho trong gần 500 trang đầu của cuốn từ điển, trong đó có khoảng 20 từ tiếng Pháp chỉ có chữ Nho đối dịch, mà không có từ Việt tương đương).

Với ‘‘Enfant adoptif’’ có từ dịch thuần Việt là ‘‘Con nuôi’’, bên cạnh đó là chữ Nho ‘‘Dưỡng tử’’. Với ‘‘Directeur des ponts et des chaussés’’, có từ dịch thuần Việt là ‘‘Quan quản đốc việc cầu đường’’ bên cạnh từ chữ Nho là ‘‘Kiều lộ quản lý’’… Từ ‘‘Chimie’’ không có từ thuần Việt, Trương Vĩnh Ký chọn từ chữ Nho ‘‘Hoá học’’, và ngay bên dưới, từ ‘‘Chimiste’’ được dịch là ‘‘Kẻ thông phép hoá-học’’. Phân loại chữ Nho của Trương Vĩnh Ký như vậy không nhằm mục tiêu mô tả để phục vụ nghiên cứu tiếng Việt - lịch sử tiếng Việt, mà mô tả trước hết là để phục vụ việc sử dụng, cho việc xác lập những cách ứng xử mới với chữ Hán (10). Từ ‘‘Hoá học’’ trong trường hợp này có thể được coi là đã ‘‘nhập tịch’’ vào khối từ vựng tiếng Việt, và kể từ đó không còn cần được đánh dấu là chữ Nho. Việc phân định ranh giới từ vựng chữ Nho với từ vựng tiếng Việt của Trương Vĩnh Ký không phải để hạn chế hay loại trừ chữ ‘‘Nho’’, mà để trước hết khẳng định sự độc lập của tiếng Việt với tiếng Hán (11), và thứ hai là mở ra khả năng tích hợp chữ Hán vào tiếng Việt một cách chủ động, có chọn lọc, theo nghĩa tiếng Việt là ‘‘chủ’’, Hán tự là ‘‘khách’’ (chữ Nho không phải là chữ ta) (12).

Trong giới ngôn ngữ học Việt Nam từ nửa sau thế kỷ 20 đến nay, nổi lên trào lưu phê phán tiếp cận “Dĩ Âu vi trung’’ (tức phê phán việc áp đặt vào tiếng Việt các quan niệm đặc thù của ngôn ngữ châu Âu), trong đó có học giả Cao Xuân Hạo. Theo một số nhà quan sát, việc phê phán quan điểm ‘‘Dĩ Âu vi trung’’ hiển nhiên có những cơ sở nhất định, nhưng việc chỉ trích quá mức quan điểm “Dĩ Âu vi trung” vào giai đoạn cuối thế kỷ 19, có thể làm lu mờ đi hai thực tế căn bản khác. Thứ nhất là quan niệm ‘‘Dĩ Hoa vi trung’’ (coi các quy tắc Hán ngữ là khuôn vàng thước ngọc) còn nặng nề, và thứ hai là tình trạng thiếu vắng các công cụ ngôn ngữ học cho phép ‘‘chuẩn hoá’’ tiếng Việt, để tiếng Việt từ một ngôn ngữ “thông tục”, bình dân vươn lên dần dần thay thế cho chữ Hán/tiếng Hán với tư cách ngôn ngữ quốc gia.  

Sự nghiệp phát triển Quốc ngữ của nhà bác học đã không được mấy hưởng ứng tại miền bắc và miền trung Việt Nam, nơi nền cựu học Nho giáo tiếp tục thống trị. Phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục học hỏi những giá trị tiến bộ Âu – Tây để hiện đại hóa đất nước bùng lên đầu thế kỷ 20, với phương châm hàng đầu kêu gọi lấy Quốc ngữ làm văn tự quốc gia, nhưng tất cả các văn bản chủ yếu của phong trào đều bằng chữ Hán (13). Nói cách khác, việc chuẩn bị để chữ Quốc ngữ được ‘‘chuẩn hoá’’ đủ mức, đủ sức bắt kịp đòi hỏi thay đổi đột phá nói trên của giới trí thức người Việt đã bị chậm đi hẳn một nhịp so với ước vọng ‘‘chữ Quốc ngữ là hồn trong nước’’ (câu thơ khuyết danh tương truyền của một chí sĩ thời Đông Kinh Nghĩa Thục).

***

Cố viện trưởng Viện Ngôn ngữ học Việt Nam Hoàng Tuệ, trong dịp Thượng đỉnh của cộng đồng Pháp ngữ lần đầu tiên được tổ chức ở Việt Nam năm 1997, đưa ra ghi nhận: ‘‘thời tiếng Việt tiếp xúc với tiếng Pháp đâu có dài. Nhưng tuy ngắn mà rất quan trọng trong ý nghĩa một đổi mới. Xã hội Việt Nam vốn khép kín đã với tiếng Pháp, mở rộng dần tầm nhìn ngôn ngữ và văn hóa sang một không gian khác lạ là Pháp và phương Tây… Ảnh hưởng quan trọng của tiếng Pháp đối với tiếng Việt là về hành văn, như có thể thấy rõ trong thơ mới và trong văn xuôi mới, văn xuôi mới nghệ thuật, văn xuôi báo chí và văn xuôi khoa học. Như vậy, tiếng Pháp đã có mặt trong tiếng Việt.’’ (14) Tiếp xúc tiếng Việt - tiếng Pháp cũng có thể được mở rộng sang các từ điển song ngữ, công cụ hùng mạnh thúc đẩy tiến trình ‘‘chuẩn hoá’’ ngôn ngữ bản địa, để xác lập được một thế ứng xử mới, để tiếng Việt từ một ngôn ngữ chiếu dưới vươn lên thành ngôn ngữ quốc gia.

Trong các trả lời phỏng vấn RFI, hai nhà nghiên cứu Vũ Đức Nghiệu và Hoàng Dũng đã nêu bật trở lại thành tựu của Trương Vĩnh Ký, ưu tiên khẳng định nguyên tắc ‘‘tiếng Việt ròng’’, để từ đó tiếng Việt có thể vươn lên bằng nội lực (diễn đạt ‘‘tiếng An Nam ròng’’, lần đầu tiên được nhắc đến trong cuốn ‘‘Truyện đời xưa’’ của Trương Vĩnh Ký in năm 1867. Trong thập niên 60, học giả Thanh Lãng đã làm sống lại quan điểm này). Các nhà nghiên cứu hy vọng việc thảo luận trở lại tác phẩm này của Trương Vĩnh Ký mang lại ‘‘chất men’’, khuyến khích giới nghiên cứu tìm hiểu sâu thêm về các đóng góp của nhà bác học, thành tựu cũng như các thử nghiệm mầy mò, cùng khó khăn, hạn chế trong cuốn từ điển này nói riêng và di sản với Quốc ngữ của ông nói chung.

Ghi chú

(*)‘‘Trương Vĩnh Ký và những nỗ lực phổ biến chữ quốc ngữ cuối thế kỷ XIX’’, RFI, 23/07/2015.

1/ ‘‘Trong lịch sử nước ta, chữ Hán đã phải nhường địa-vị cho chữ Pháp, cho nên ngày nay sự tu-dưỡng tri thức của người Việt-Nam ta, cơ hồ chỉ nhờ vào chữ Pháp, cũng như mấy thế-kỷ trước chỉ nhờ vào chữ Hán, mà Việt-ngữ vẫn cứ phải ở địa-vị thấp hèn. Vì thế nên các nhà trí-thức ta phần nhiều tư-tưởng theo tiếng Pháp, rồi đến khi cần phải biểu-diễn ý-tứ bằng tiếng mẹ đẻ thì bỡ-ngỡ lúng-túng chẳng khác gì người ngoại-bang, điều ấy tuy quái-gở mà ở xã-hội ta lại rất thường vậy. Song nếu có một bộ Pháp-Việt từ-điển thích-đáng, có thể giúp cho chúng ta dịch sang tiếng mẹ đẻ tất cả những điều chúng ta tư-tưởng theo tiếng Pháp, thì cái tình-trạng ấy cũng có thể bổ-cứu được.’’ (Lời nói đầu cuốn Pháp - Việt tự điển của Đào Duy Anh).

2/ Theo nhà ngôn ngữ học Odile Leclercq, tác giả một luận án về ‘‘các kỹ thuật’’ xây dựng từ điển tiếng Pháp thế kỷ 16 – 17 (theo tiếp cận của Sylvain Auroux), trong bối cảnh từ vựng tiếng Pháp chưa phát triển đủ mức, nhiệm vụ số một của từ điển song ngữ không chỉ là ‘‘mô tả” hay ghi lại các từ ngữ tương đương sẵn có, được người đương thời sử dụng, mà là ‘‘tham gia vào việc xây dựng khối từ vựng của toàn dân’’, với nhiều kỹ thuật rất khác với các từ điển song ngữ sau này. Trong số các kỹ thuật đó, có việc diễn giải một từ thành cả câu trong trường hợp tiếng Pháp không có từ tương đương với tiếng Latinh (điều đã được Trương Vĩnh Ký sử dụng trong cuốn từ điển Pháp - Việt) (Luận án của Odile Leclercq:Construction d’un savoir et d’un savoir-faire dans le traitement du lexique français aux 16ème et 17ème siècles,2006).

3/ Ngoài cuốn (Tiểu) từ điển Pháp - Việt 1884 – 1885, Trương Vĩnh Ký còn có một cuốn từ điển Pháp - Việt khác, ít được biết đến hơn rất nhiều. Dictionnaire Français – Annamite, với tiểu tựa ‘‘Tự-vị tiếng Pha-lang-sa giải nghĩa ra tiếng Annam’’, ấn hành năm 1878. Cuốn từ điển (từ vần A đến chữ Cheval), được in theo chỉ thị của chính quyền Nam Kỳ thuộc Pháp, dày 288 trang, khổ A4, được coi là cuốn mở đầu cho một dự án đại từ điển Pháp - Việt. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Vy Khanh, tác giả cuốn ‘‘Trương Vĩnh Ký : Tinh-hoa nước Việt’’ (2018), ‘‘năm 1885, Dictionnaire Français – Annamite trở thành Grand Dictionnaire Français – Annamite, mà soạn giả gửi thư cho chính quyền Pháp mời mua, nhưng không thành công, và công trình chỉ còn phần in thử và thủ bút’’ (tr. 97). Bài tạp chí này hoàn toàn không đề cập đến cuốn ''từ vần A đến chữ Cheval'', tức phần đầu của dự án đại từ điển Pháp - Việt, in năm 1878, có chất lượng in ấn và nội dung vượt xa cuốn tiểu từ điển Pháp - Việt 1884 – 1885.

4/ Nói đến các từ điển Pháp – Việt của Trương Vĩnh Ký, không thể bỏ qua từ điển Việt – Pháp của cùng tác giả. Cuốn Grand Dictionnaire Annamite - Français(Đại từ điển Việt – Pháp), thường được biết đến như đã xuất bản trong khoảng hai năm 1888 – 1889, có nhiều khả năng với tư cách là bản in thử, chờ đơn đặt mua của chính quyền Pháp. Năm 1929, nhà văn Đặng Thúc Liêng đã từng mời nhà báo Phan Khôi đến tra cứu cuốn từ điển nổi tiếng này tại thư viện gia đình (Phụ nữ Tân văn, số 30 ngày 28/11/1929), dẫn lại theo học giả Nguyễn Văn Trung, trong cuốn ‘‘Hồ sơ Lục châu học’’ (năm 2015). Trong phần đầu cuốn “Đại-nam-cuốc sử kí diễn ca” (1875) (bằng tiếng Pháp), Trương Vĩnh Ký cho biết Đại từ điển Việt – Pháp đã gần như hoàn tất và ‘‘sẽ sớm xuất bản”. Đáng chú ý là trong phần dẫn nhập bằng chữ Quốc ngữ, Trương Vĩnh Ký nói đến “cuốn tự vị lớn tiếng Annam” chứ không phải một từ điển song ngữ. Ắt hẳn dù là từ điển Việt – Pháp hay từ điển Pháp – Việt, mục tiêu chính của nhà bác học, với hai dự án từ điển song ngữ này, có lẽ đều là xây dựng vốn liếng từ vựng cho Quốc ngữ tiếng Việt hiện đại.

5/ Về phương pháp tiếp cận ‘‘chuẩn hoá’’ ngôn ngữ, do Sylvain Auroux mở đường, liên quan đến tiếng Việt, có luận án tiến sĩ của Phạm Thị Kiều Ly “Quá trình điển chế hoá tiếng Việt: lịch sử xây dựng ngữ pháp và chữ viết Latinh của tiếng Việt từ 1615 đến 1919’’ (La grammatisation du vietnamien de 1615 à 1919: histoire des grammaires et de l’écriture romanisée du vietnamien), bảo vệ tại Đại học Sorbonne nouvelle năm 2018. Tác phẩm được trao giải luận án xuất sắc của Mạng lưới nghiên cứu Á châu của Pháp (GIS Asie). Trong tác phẩm này, tác giả chỉ chú ý đến hai vấn đề ngữ pháp và chữ viết, trong lúc mảng xây dựng từ vựng nói chung, và nhất là các từ điển thời cận-hiện đại trong đó có từ điển của Trương Vĩnh Ký, nằm ngoài đối tượng khảo sát chính. Tên gọi của luận án cũng cho thấy rõ điều này.

6/ Trong một bài viết đăng tải năm 1888 (“Ecriture en Annam’’), Trương Vĩnh Ký thừa nhận đông đảo người Việt lúc đó chưa quyết tâm lựa chọn văn tự Quốc ngữ La-tinh.

7/ Việc chữ Nho được các triều đại quân chủ Việt Nam coi là văn tự quốc gia, được đông đảo người dân coi là “chữ ta”, không chỉ gắn với vị thế phiên thuộc của Việt Nam, mà bởi chữ Hán cũng gắn liền với văn hoá Hán, từng được coi là đỉnh cao văn hiến của toàn khu vực Viễn Đông, với quyền lực tối cao của Thiên tử (Con trời). Nhiều sử gia, như Philippe Langlet (tác giả cuốn L'ancienne historiographie d'état au Vietnam, 1990), ghi nhận việc triều đình nhà Nguyễn trong một số thời kỳ đã tự coi mình là ‘‘Hán nhân’’, có sứ mạng tiếp nối nền chính trị Nho giáo.

8/ Để xây dựng nền móng Quốc ngữ hiện đại (với kho từ vựng và hệ thống ngữ pháp cho tiếng Việt), các trí thức người Việt cuối thế kỷ 19, đầu 20 đã đứng trước hai kịch bản (xem thêm phần đóng khung cuối bài). Hoặc trước hết khẳng định tính độc lập của tiếng Việt ở mức độ cao (tách hẳn khỏi Hán ngữ, rồi từ đó tiếp thu từ vựng Hán ngữ một cách thận trọng), điều mà Trương Vĩnh Ký đã làm. Hoặc tiếp tục dựa hẳn vào Hán ngữ, ít nhiều như trong truyền thống. Một số học giả như Đào Duy Anh thiên về chọn kịch bản thứ hai, Quốc ngữ phải gắn chặt với Hán ngữ (có thể do ảnh hưởng của Phan Bội Châu, người đã dành nhiều hỗ trợ cho Đào Duy Anh khi biên soạn cuốn sách này, dẫn theo ‘‘Nhớ nghĩ chiều hôm’’, hồi ký của Đào Duy Anh). Trong bộ Hán – Việt tự điển của Đào Duy Anh (1932), tác giả đã không phân định ranh giới giữa ba bộ phận: khối từ vựng gốc Hán (đã trở thành tiếng Việt), khối từ vựng tiếng Hán (hoàn toàn xa lạ với tiếng Việt) và nhóm từ vựng Hán có tiềm năng “nhập tịch” tiếng Việt (hoặc bắt đầu được du nhập vào tiếng Việt). Chính vì tình trạng mơ hồ kỳ lạ này mà đây là một cuốn từ điển rất khó xếp loại. Có người cho cuốn Hán-Việt tự điển của Đào Duy Anh là từ điển Hán-Việt / Việt (quan điểm thứ nhất), ngược lại có người xem đây là từ điển tiếng Hoa / tiếng Việt (quan điểm thứ hai). Trên thực tế, xếp từ điển này vào một trong hai loại trên đều bất cập. Chẳng hạn, nhà ngôn ngữ học Lê Xuân Thại (theo quan điểm thứ nhất), sau khi khảo sát 284 yếu tố chữ Hán trong các vần a, b, c, nhận định 74 yếu tố có thể không được xem là Hán - Việt (Từ ngữ Hán Việt - Tiếp nhận và sáng tạo, tr. 94).  Quan điểm thứ hai rất dễ dàng bị bác bỏ, bởi trong cuốn từ điển này, các từ được chọn và được sắp xếp theo cách đọc của tiếng Việt (chứ không phải theo cách đọc tiếng Hoa), nên chắc chắn không thể coi đây là từ điển Hoa - Việt.

9/ Một chi tiết ít được chú ý trong cuốn từ điển nhưng có thể nói lên nhiều điều. Nhà ngôn ngữ học Hoàng Dũng lưu ý: Những dòng cuối trong lời nói đầu của từ điển có ghi rõ: ‘‘Chữ c. chỉ là tiếng chữ ( chữ nhu.)”  (“Tiếng chữ” tức chữ Hán, ‘‘chữ nhu’’ tức chữ Nho). Với dòng chỉ dẫn ngắn ngủi về chữ Nho, chủ trương của Trương Vĩnh Ký, tách các từ được gọi là ‘‘chữ Nho’’ ra khỏi bộ phận còn lại của tiếng Việt đương thời, để khuyến khích thái độ tiếp thu một cách chủ động, thể hiện rất rõ. Trong lần tái bản 1920 – 1924, cũng như trong cuốn từ điển Pháp-Việt của Trương Vĩnh Ký (in năm 1878) từ vần A đến Cheval, chỉ dẫn này đều không tồn tại, cho dù thao tác dùng chữ c. để đánh dấu chữ Nho vẫn luôn hiện diện trong toàn bộ từ điển. Hiện tượng này cho thấy, việc (ngầm) tách khối từ vựng tiếng Việt ra khỏi chữ Nho rất có thể vẫn còn là một vấn đề nhạy cảm trong giai đoạn này.

10/ Có thể thấy, trong cuốn từ điển này, tuyệt đại đa số các từ tiếng Việt không được xếp vào chữ Nho, cho dù rất phổ biến các từ mà nhiều trí thức người Việt hiện nay vẫn coi là ''từ Hán-Việt'' (ví dụ như viện hàn lâm, người nông phu, đấng tạo hoá…). Điều này ắt hẳn tiềm ẩn một quan niệm của tác giả, là một khi các từ gốc Hán đã hoàn toàn nhập tịch tiếng Việt (hay đã được Việt hoá) thì không còn cần thiết ghi đây là ‘‘chữ nho” (tương tự như rất nhiều từ gốc Pháp đã được Việt hoá, như xăng, ga, xích, thìa, buýt… đều được người bản ngữ hiện nay coi là ‘‘thuần Việt’’). Một cách làm như vậy rất gần với quan điểm ‘‘đồng đại’’ sau này của Ferdinand de Saussure, người thường được coi là ‘‘ông tổ của ngôn ngữ học hiện đại’’.  ‘‘Đồng đại’’ tức đứng về phía cảm nhận của người bản ngữ đương thời, chứ không phải của người nghiên cứu về lịch sử tiếng Việt, về ảnh hưởng chữ Hán đến tiếng Việt theo dòng lịch sử.  

11/ Trương Vĩnh Ký đã nhấn mạnh trong cuốn Grammaire annamite (Ngữ pháp tiếng Việt), xuất bản trước đó hơn một năm, ‘‘tiếng Việt, cho dù mượn từ văn tự Hán ngữ nhiều chữ, nhiều diễn đạt, vẫn là một tiếng nói riêng, không phải một phương ngữ, hay thổ ngữ của tiếng Trung: Bởi tiếng Việt có các đặc ngữ riêng, các diễn đạt riêng và có các quy tắc ngữ pháp riêng.’’

12/ Cho đến hiện nay, vấn đề phân định ranh giới tiếng Việt/chữ Nho, việc ứng xử với các từ ngữ gốc Hán, thường được gọi là ‘‘Hán-Việt’’, cũng như các yếu tố gốc Hán, dường như vẫn là chuyện nan giải với giới ngôn ngữ học. ‘‘Từ ngữ Hán-Việt’’ là từ ngữ tiếng Việt hay từ ngữ nước ngoài ? Với nhiều người, câu trả lời có vẻ đơn giản, bởi gọi là ‘‘từ Hán - Việt’’ hiển nhiên đã là từ tiếng Việt. Nhưng thực ra không hẳn. Trong cuốn ‘‘Từ ngữ Hán Việt - Tiếp nhận và sáng tạo’’ (2018), các tác giả đặt vấn đề cần tiếp tục ‘‘vay mượn từ ngữ Hán Việt để làm phong phú vốn từ ngữ tiếng Việt’’ của thế kỷ 21 (tr. 365). ‘‘Vay mượn từ ngữ Hán Việt’’, tức vay mượn các từ được coi là đã có mặt trong tiếng Việt, là một diễn đạt vụng về, phi lo-gic, một sơ suất cá nhân? Không hẳn. Bởi cũng có thể tìm thấy một diễn đạt tương tự trong cuốn ‘‘Lược khảo lịch sử từ vựng tiếng Việt’’ (2011), ‘‘Từ vựng tiếng Việt cận đại một mặt vẫn tiếp tục vay mượn từ ngữ Hán Việt khi cần thiết, mặt khác nó cũng sẵn sàng vay mượn… một số lượng không nhỏ các từ gốc Pháp’’ (tr. 439). Trao đổi với chúng tôi, nhà ngôn ngữ học Vũ Đức Nghiệu giải thích diễn đạt  “vay mượn từ Hán Việt” nói trên là nhằm để chỉ việc ‘‘du nhập” các từ có nguồn gốc từ tiếng Hán, được đọc theo âm Hán Việt. Lời giải thích này làm rõ hơn lý do vì sao các tác giả lại sử dụng một diễn đạt như vậy, nhưng không xua tan được tính chất mơ hồ của diễn đạt. ‘‘Từ gốc Hán đọc theo âm Hán Việt’’ khi chưa được vay mượn đã được coi là từ Hán Việt chưa, nếu chưa thì sao gọi là ‘‘từ Hán Việt’’ ? Tính chất mơ hồ này không khỏi không nhắc đến tình trạng ranh giới bất phân giữa chữ Hán và chữ Hán - Việt trong cuốn từ điển ‘‘khó xếp loại’’ của Đào Duy Anh (chú thích 8) cùng chủ trương ‘‘Quốc văn và Hán văn đúc chung một lò’’, rất khác với quan điểm rạnh ròi tiếng Việt là chủ, Hán tự là khách mà Trương Vĩnh Ký hướng tới.

13/ Văn Minh Tân Học Sách (“文明新學策) kêu gọi ‘‘dùng văn tự nước nhà’’, tức ‘‘chữ Quốc ngữ’’, là một văn bản chữ Hán, cũng như Quốc dân độc bản (國民讀本), hay Tân đính luân lý giáo khoa thư (新訂倫理教科).

14/ ‘‘Nhìn lại thời tiếng Việt tiếp xúc với tiếng Pháp’’, Tạp chí Ngôn ngữ, số 3, 1997.