An ka lamini lamɛn

O waalew bɛ ka san sɔrɔ kɔsɔbɛ gun in kan , jango a tilebiyanfan jamanaw kɔnɔ. Wa a ko kɔlɔlɔ ka bon kɔsɔbɛ hadamadenw ni lamini yɛrɛ kan. Infɔ, yɛlɛma donni sanji nacogow la, jika ciyɛniw wali nin dɔgɔkunlabanw  tilebabɔ. Wasa ka faamuyali sɔrɔ ako kan, an k’an tulomajɔ Moussa Alou COULIBALY n’a ka maa weelelenw la. 

O jamana  dɔw yɛrɛ minnu tɛmɛna u ka tarigu tile fariya jatebɔlenw kan i n'a fɔ Mali.

Kayes marabolo la kɛrɛnkɛrɛnyala, Sénégal dancɛ yɔrɔ la, yen, tile fariya sera degere 50 masuruna ma Avril kalo in daminɛ la. 

Yala mɔgɔw nɔ bɛ ni tileba bɔ in na wa ? 

A kɔlɔlɔw bɛ se ka kɛ mun ye hadamadenw yɛrɛ ani baganw ma ? 

An ka kan ka mun de kɛ wasa k’a ko kunbɛn wali ka dɔ bɔ a la don nataw la ? 

Nin ye diɲɛtɔnba ONU ka laminiko bolofara PNUE ka lasɔmini sɛbɛn dɔ de kɔnɔ kuma ye min carin na Février kalo laban na. Faamuya cogo jumɛn de bɛ ɲaman damatɛmɛn cayali in na, kɛrɛnkɛrɛnenya la an fɛ farafina yan ?

Kɔlɔlɔ jumɛnw de b’a la hadamadenw ka kɛnɛya ni lamini yɛrɛ ma... Fɛrɛ kelen jumɛn de bɛ se ka sɔrɔ a ko la ? Moussa Alou COULIBALY n’a ka maa weelelen bɛ n’o lu jaabi aw ye nin lamini jɛmukan kɛnɛ kan.

Bi jɛmukan bɛ kuma di laminilatanga jɛkuluba fila ma minnu ka wulikajɔw fanga ka bon kɔsɔbɛ sigida ni lamini tɔpɔtɔli kan. Kɛrɛrɛnenya la,  REFED laminilatangamuso jɛlulu de ma kabɔ Laginɛ ani AEE laminilatanga jɛkulu ka bɔ Burkina Faso.

An k’an tulomajɔ u ni Moussa Alou COULIBALY.

Duguba waraliko jugu kɔlɔlɔw bɛ kɛ la sababu ye mara kafo ɲɛmɔgɔw ka dugukolow fer fɔ ka taga don lafiyayɔrɔw la.

Walasa ka kum’o kan Baba Sangatr bɛ mɔgɔ fila bisimila ra bi. A fɔlɔ ye Amadu Uri Jalo ye, ale ye dɔnkilida la ye, sigida lamini tɔbɔtɔlibaga don Mali la fana. Mɔgɔ weelelen filanan ye Lancinet Faro ye ka bɔ Kankan Lagine.

Waati cogoyaw dantɛmɛn falenni, sɛnɛ sɔrɔw dɔgɔyali, fɔ ka taa se ji ko gɛlɛyama fan dɔw fɛ.

Wa, ɲinikɛla dɔ, Philip Kofi ADOM ka bɔ Afrique du Sud sanfɛ kalanso dɔ la, ale ko yanni san 2050 cɛ, ko maa miliyɔn fila ɲɔgɔn de bɛ na bila balokodɛsɛjugu kɔnɔ farafinna. Nka, kabini kelen o waati yɛlɛma kɔlɔlɔw yɛrɛ ye jumɛn de ye na kan farafinna tilebinyafan fɛ ?

An k’an tulomajɔ Moussa Alou COULIBALY n’a ka maaweelelenw la wasa ka faamuya sɔrɔ nin kow la.

Muso jɛkulu dɔ bɛ Mauritanie minnu bɛ sigida lakanali baaraw kɛ ni bɔlɔlɔsira de ye.

O ɲɛlen don olu bolo kɔsɛbɛ wa misali ɲuman don bi. An bɛna kuma o kan ani misali ɲuman wɛrɛw minnu ye san sɔrɔ Mali la ani Guinée.

Anw ka bi lamini jɛmunkan kɔnɔ an bɛna kuma Sénégal ni Mauritanie cɛ taji ni Gazi ko kɔlɔlɔw de kan kɔkɔjikɔnɔfɛnw kan. Ani kɔkɔjita jamanaw ji siraw ni kungobolow kɔnɔfɛn ɲanamaw ka degun sɔrɔ taw lusininbaw sababu la.

Abdarahmane Sanogo de y’anw ka mɔgɔ weele len ye ka bɔ Mali la. Ale bɛna ɲɛfɔlo k’anw y’a ko kan.

Anw ka bi lamini lamɛn jɛmukan kɔnɔ anw bɛna kuma babolow kɔnɔna nɔgɔli kɔlɔlɔw de kan ji kɔnɔfɛnw ma.

An ka mɔgɔ weelelen ye Moussa Zan DIARRA de ye ka bɔ Mali la. A bɛna kɔlɔlɔw ninnu dɔw ɲɛfɔ anw ye ani a kunbɛn fɛɛrɛ min b’a la.

Duguba waraliko jugu kɔlɔlɔw bɛ kɛ la sababu ye mara kafo ɲɛmɔgɔw ka dugukolow fer fɔ ka taga don lafiyayɔrɔw la.

Walasa ka kum’o kan Baba Sangatr bɛ mɔgɔ fila bisimila ra bi.

A fɔlɔ ye Amadu Uri Jalo ye, ale ye dɔnkilida la ye, sigida lamini tɔbɔtɔlibaga don Mali la fana.

Mɔgɔ weelelen filanan ye Lancinet Faro ye ka bɔ kankan Lagine.

Kaloum tajimarayɔrɔba jɛninin kalo kelen dafa ye sinin ye. O kasara bilen in kɔlɔlɔw tɛ kɔtikɛ la laminin n’a kɔnɔfɛnw ma.
Anw ka laminin jɛmukan bɛ kuma o de kan bi.

Mɔgɔ weelelen fila de b’anw bolo bi minnu bɛ ye laminin kɔnɔ kow dɔnbaga wanɛ ye Lagine ani Mali la , Lancinèt FARO ani Seydu TRAORE. U bɛna Baba SANGARE ka ɲiningaliw jabi.

Ni tilema waati bɛ daminɛ, fɔgnɔ ka can. O fana b’a sɔrɔ, sɛnɛkɛla dɔw ma u ka sumanw ladon fɔlɔ.

O bɛ na ta, mɔgɔ dɔw tɛ janto, u bɛ tasuma don wulaw la ka kɛ sababu ye ka na ni ciyɛni ye sigida la. 

O tasuma don kɔlɔlɔw ye juma ye ? 

An bɛ o ko bali cogo jumɛn ? 

An ka "An ka lamini lamɛn" jɛmunkan bɛ kuma o de kan ni Etienne Bagré ye, ale ye an ka mɔgɔ weelelen ye.

Sɔrɔ min be bɔ o kɔkɔjidala tuw la, o ye sɔrɔ yiriwa sira ye ni basigi  ani baarako nɔgɔya sababu ye  ka fara balo ko kan.

Nga, o bajidala tu nunu be gɛlɛya la. Misali la, la Guinée bajidala tuw ɛkitari ba kɛmɛ ciɲɛna. O sababu fanba  ye mɔgɔw ka kɛwale ye ani wagatiyɛlɛma kɔlɔlɔw.

Toubacouta marakafo la, Saloum faaba la Sénégal, ɲanajɛ dɔ sigira k’a tɔgɔ da ko "Festival Mangal".

Lamini ni kɔkɔjidala tuw lakanda tɔn caman nana hakili jagabɔ kɛ o tu ni ladon cogo kan. U ye weele lase jango mɔgɔw ka janto mangɔrɔvu la. 

Mɔgɔ dɔw ma wasa sɔrɔ. Waribon min ka kan ka bila senna ka waatiyɛlɛma kɔlɔlɔw ɲɛkɔrɔtigɛ o kɔni ye jigi ye mɔgɔ dɔw fɛ.

An ka lamini lamɛn jɛmunkan bɛ kuma COP28 tɛmɛcogo yɛrɛ de kan. 
 

Lamini lajɛba min kɛra Dubaï, o ma ka layiduw bɛ dafa seetanjamana dɔw ka jati la. Kandi dɔw ma sabati, siga siga latikɛw tali la, taji ni saribɔn baaraw dabilali dɔɔni dɔɔni ɲɔngɔn sama sama kɛra o fana na jamana dɔw ni ɲɔngɔn cɛ.

N'o ŋaniya ta be wasakɛ darili nataw la, a cɛ ka jan  laɲiniw la. Lamini lakana baarakɛla caman jigi sigi nin tɛ. Dɔw yɛrɛ ko ka kɔnɔ nin kɛ k'a filɛ yala o layidu ninnu bɛna labato. Farafinna lamini lakana ko tɔn caman ɲɛmɔgɔ bɛ Dubaï, olu y'o hakilinan fɔ nin layiduw ko la.

Cop ka lajɛ tako  28 nan o bɛna kɛ ka ta Nowanburukalo tile 30 ka taa a bila desanburukalo tile 12 fila Dubaï Émirats Arabes Unis.

Lasigidenw bɛ bɔ yɔrɔ caama na, farafina taw fana b’o cɛma. O be ɲɔngɔn sɔrɔ ka kuma lamini ko kan.

Fanga juma be farafinna ka lasigidenw fɛ k’o kan kɔrɔta, ka kuma farafina Tɔgɔ la, jango ka jabili ɲuma sɔrɔ farafinna kunkanko kan ?

Lamini lamɛn jɛmunkan bɛ kuma o le kan bi a labɛnna Abdoulaye OUATTARA fɛ

Cop ka lajɛ ta ko  28 nan o bɛna kɛ ka ta Nowanburukalo tile 30 ka ta bila desanburukalo tile 12 fila Dubaï Émirats Arabes Unis. Nka sani o cɛ cop 27 min kɛra Egipu layidu kan caman tun ta la o sen fɛ.

An bɛ don min na i ko bi o layidu ninnnu bɔra o sirafɛ wa ?

An bɛ na jabi di o de ma an ka bi an ka lamini lamɛn jɛnmunkan kɛnɛ kan.

Abdoulaye OUATTARA

Waati yɛlɛma kɛra sababu ye ka sɔrɔ dɔgɔya cakɛda caman na "sɛnɛ, jigɛ minɛ, bagan balo".

O gɛlɛya bɛ sifin caman sama ka taa tugan na jango ka taa cogo ɲuman yala. Nin y'a sɔrɔ dɔw bɛ tɛmɛ sira daganiw fɛ, minnu bɛ sira dogoniw ta olu de ka ca. An ka bi lamini lamɛn jɛmunkan bɛ kuma tugalataga nin waatiyɛlɛma kɔlɔlɔw le  kan sifin cama ,b’o bologɔni sin min ma ka kɛ tɔgɔ ye.

Ni tilemana bɛ daminɛ na, fɔɲɔn ka ca. O fana b’a sɔrɔ sɛnɛkɛla dɔw ma o ka sumanw ladon fɔlɔ.

O bɛna ta mɔgɔ dɔw te janto, o be tasuma do wulaw la ka kɛ sababu ye ka na ni cèèni ye sigida la. O tasuma don kôlôlôw ye juma ye?

An be k’o bali cogo jumɛn?

An ka lamini lamɛn jɛmunkan bɛ kuma o de kan ni Etienne Bagré ye a le ye an ka mɔgɔ weelelen ye.  

Farafinna jamanaw kɔnɔ, a kɛra yɔrɔ marisili kamana wali dadumunifɛnw sɔrɔli, maa caman bɛ filɛrusunw turu wali ka nagɔfɔrɔ sɛnɛ.

Nka yali o nafa dɔ bɛ laminikan wa ?

Tɛri a kɛcogo jumɛn bɛ se ka lamini lataganga ?

Aw ka lamini jɛmukan baabu bɛ tali kɛ o kan bi.

Yasa ka faamuyali sɔrɔ o kow bɛɛ kan, an k’an tulomajɔ Moussa Alou COULIBALY n’a ka maa weelelenw la.

I n'a fɔ kalo tɔ laban caman, bi lamini jɛmukan bɛ kuma di musow ani jɛkuluw ma minnu cɛsirilen don lamini latangali baaraw la Manden. Bi jɛmukan bɛ kuma di laminilatanga jɛkuluba fila ma minnu ka wulikajɔw fanga ka bon kosɛbɛ sigida ni lamini tɔpɔtɔli kan, kɛrɛnkɛrɛnenya la,  REFED laminilatanga muso-jɛlulu de ma ka bɔ la Guinée ani AEE laminilatanga jɛkulu ka bɔ Burkina Faso. 

"UICN", lamini lakana cakɛda ka fɔ la, ko sama ba duuru ni kɛmɛ duuru de tun bɛ an ka jamanaw kɔnɔ san 2016.

Nka, mɔgɔw ka walejuguw kɛra sababu ye, hali samaw yeli bɛ ka kɛ baara ye Manden jamanaw kɔnɔ. O wale dɔw ye, kungo-yiritigɛ, jatigɛwale, kungo-sogo fagali yamaruya bali, olu n’u ɲɔgɔn caman. 

Mun de kelen bɛ se ka dansigi nin kow la ? 

Samaw yɛrɛ bɛ lahalaya jumɛn na an bɛ don min na i ko bi ?  

Aw bɛ se ka Moussa Alou COULIBALY n’a ka mɔgɔ weelelenw lamɛn wasa ka jaabi sɔrɔ o ɲinigaliw la.