De Jortcast

Waarom de PVV zo groot is geworden? Links progressief Nederland heeft jarenlang genegeerd dat er ook andere dingen zijn dan maatschappelijke solidariteit en duurzaamheid, meent cultuurfilosoof dr. Jelle van Baardewijk. "Er is ook nog zoiets als Nederlanderschap."

Nederland wordt met de verkiezing rechtser

Nederland wordt weer voor de Nederlanders, blijkt uit de verkiezingsuitslag van afgelopen week. Maar wat is dat voor een land dat men met de PVV voor ogen heeft en wat wil die kiezer eigenlijk? Filosoof en ethicus dr. Jelle van Baardewijk kijkt naar de politieke cultuur van Nederland nu en hoe ons land mogelijk zal worden ingericht met deze verkiezingsuitslag. Meer Nederlands op de universiteiten en zwarte piet weer terug? 

IJsbaden en winterzwemmen: feit of fabel?

Is het nou wel of niet verstandig om koud te douchen? En moet je altijd een dikke jas aan of juist je lichaam laten werken? En wat is de invloed op onze gesteldheid als we de verwarming een graadje lager zetten? Is dat gezond of zijn we juist daarom allemaal de laatste tijd wat snotterig? En is de Wim Hof methode nou wel of niet oké? We bespreken de invloed van lichaamstemperatuur op onze gezondheid met prof. dr. Hein Daanen.

Suriname en democratie: contradictio in terminis?

Onze eigen verkiezingen zijn net achter de rug, dus laten we stoppen met navelstaren en ons afvragen; hoe gaat het met de andere democratieën? Bijvoorbeeld die in Suriname? Onze jonge dr. Bharti Girjasing heeft een groot onderzoek gedaan naar de ervaringen met democratie bij de Surinamers. Waarom stemde men wel massaal op Bouterse en hoe hou je de politiek scherp in een land met weinig inwoners? 

Een paar dagen voordat we wisten dat de PVV een grote verkiezingszege zou boeken, praatte dr Kelder met dr. Roderik Rekker en prof. dr. Wim Voermans over het toekomstige politieke landschap en de formatie.

Terwijl de eindsprintjes zijn ingezet schalt dr Kelder no één keer door je ether, voor je naar de stembus gaat. In gesprek met dr.  Roderik Rekker over radicale jonge kiezers en prof. dr. Wim Voermans over de plannetjes van Pieter.

Nog heel even om te zweven

Een paar nachtjes slapen nog maar, en dan kunnen alle Nederlandse burgers eindelijk weer hun democratische plicht vervullen. Met Omtzigt aan kop dient zich de vraag aan wat NSC precies met onze samenleving van plan is. Prof. dr. Wim Voermanslegt in dit kader uit wat een constitutioneel hof – een belangrijk speerpunt van de nieuwe partij – effectief zou betekenen. En wat te denken van de pensioenplannen van Pietertje? Daarover meer metprof. dr. Marike Knoef. Tot slot gaat dr Kelder metdr. Roderik Rekkerhet stemhokje in, hoe wordt je stem bepaald? 

Het ondergesneeuwde Oekraïne

In de verkiezingen hoort u er nauwelijks over, en ook in algemene zin blijft het de laatste tijd angstvallig stil rondom de oorlog in Oekraïne. Ten onrechte, zo vindt VVD-buitenlandwoordvoerder Ruben Brekelmans, die overigens op een niet onverdienstelijke zesde plaats op de kandidatenlijst van zijn partij staat. Misschien hangt dr Kelder dus wel met een aankomend bewindspersoon aan de lijn, mocht de VVD althans opnieuw gaan regeren. Brekelmans maakt zich met name kwaad op de halfslachtige manier waarop Europa met zijn beloftes aan Oekraïne omspringt. Het lijkt er namelijk op dat de EU niet aan het aantal van een miljoen geleverde artilleriepatronen binnen een jaar gaat komen. En dat is kwalijk, zo vindt Brekelmans, want zeker nu het conflict op de achtergrond dreigt te raken, is onvoorwaardelijke steun extra hard nodig.

De verkiezingscampagne kenmerkt zich helaas niet door haar diepgravende, inhoudelijke discussies. Dat merkt ook de kiezer. In de nazit van vorige week klampt het radelolze publiek zich vast aan de wetenschap, in deze aflevering vertegenwoordigd door prof. dr. Carolien van Ham, prof. dr. Sweder van Wijnbergen en prof. dr. Mark van Vugt. 

Niks deugt in dit land, als je het de kiezer vraagt. Dr Kelder vraagt zich af: is het hele electoraat losgeslagen? Hij bespreekt de stand van het land en de kiezers die het rijk is met prof. dr. Carolien van Ham, prof. dr. Mark van Vught en prof. dr. Sweder van Wijnbergen.

In deze aflevering drie proffen over leiderschap en vertrouwen in de politiek, de grafieken van het CPB, waardoor we onze stem laten bepalen en, wat ons na de 22ste wacht: hoop of chaos? Deze Jortcast is een samenvatting van het gesprek in de uitzending, aangevuld door dr Kelder.

Een niet doorgerekend partijprogramma ís geen partijprogramma (of toch wel?) - en wat is gratis bier?

Afgelopen woensdag presenteerden het CPB en het PBL hun doorrekeningen. Lang niet alle partijen zagen er deze keer heil in hieraan mee te werken − slechts acht leverden materiaal in. Wat zeggen die keihard getallen precies? Daarover spreekt dr Kelder een oude rot uit het vak: prof. dr. Sweder van Wijnberg, econoom aan de UvA. Doet wel of niet doorrekenen daarnaast iets met het vertrouwen van kiezers? En hoe zit het daar in algemene zin eigenlijk mee? Prof. dr. Carolien van Ham van de Radboud vertelt u meer. Tot slot: staat of valt dat vertrouwen met een sterke leider? Dat weet prof. dr. Mark van Vugt, evolutionair psycholoog aan de VU, die bovendien met de eerste resultaten van een nieuwsoortig onderzoek naar archetype leiders in de Nederlandse politiek komt.

Het twijfelachtige huwelijk tussen de TU Eindhoven en Brainport

Bedrijven en universiteiten die innig samenwerken, is daar eigenlijk iets mis mee? GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld vindt dat er in elk geval kritisch gekeken moet worden naar de banden tussen de TU Eindhoven en het omringende bedrijfsleven. Zijn het namelijk niet de Chinezen die een bedreiging voor onze kennisinstituten vormen, dan misschien wel de intenties van bepaalde ondernemingen. Want hoe waarborg je volledige academische onafhankelijkheid wanneer een universiteit financieel wordt gespekt door private partijen? Of is het misschien allemaal zo erg niet, en hebben universiteiten de steun van bedrijven keihard nodig om op synergetische wijze tot grootse doorbraken te komen?

Hoe kan het dat we zo'n tekort aan woningen hebben (zo'n 400 duizend) en hoe redelijk is ons wensdenken dat dit ooit goed komt? Heeft iedereen recht op een huis en wat is dat eigenlijk, een eigen plek? En waar moeten we die huizen bouwen? Demissioniar minister Hugo de Jonge, spits uw oren, want dr. Matthijs Korevaar, universitair docent en verbonden aan de Erasmus School of Business weet wat fluctuerende huizenprijzen met de markt doen. Maar hij heeft ook de verkiezingsprogramma's doorgelezen en weet ook wat juist niet verstandig is. We verraden alvast, internationaal zijn de reacties dat de mond voor de hand wordt geslagen als men van onze huidige plannnen hoort. Matthijs legt uit het uit aan de keukentafel, in het eenkamerappartement, van Jort. 

In de nazit met economendr. Jasper Lukkezen en dr. Vinzenz Ziesemer en parlementair journalist drs. Leonard Ornstein een vooruitblik op wat er komen gaat met een nieuwe coalitie na de verkiezingen. Over deglobalisering, einde toeslagen en waar de klauwen van de fiscus de komende jaren naar zullen uitslaan.  

Migratie en asiel. Het vorige kabinet viel erop, en ook deze verkiezingen is het een belangrijk thema. Prof. dr. Hein de Haas is internationaal toonaangevend migratie-onderzoeker en constateert dat politici links én rechts het thema inzetten voor electoraal gewin, zonder zich al te veel aan te trekken van de realiteit. In gesprek met dr Kelder geeft hij het emotionele debat een feitelijke lading en rekent af met hardnekkige migratie-mythes. 

Het boek van Hein de Haas: https://www.spectrumboeken.nl/producten/hoe-migratie-echt-werkt-9789000386857

In de aanloop naar de verkiezingen zoekt dr Kelder naar antwoorden op de grote politieke thema's van nu. In de eerste aflevering van dit drieluik poogt hij de zorg te genezen van kwalen als stijgende zorgkosten, vergrijzing en personeelstekorten. Te gast is prof. dr. Marcel Canoy, hoogleraar gezondheidseconomie en dementie aan de VU.

Plannen met economische implicaties in de partijprogramma’s: van Tata Steel sluiten tot fiscaal voordeel bij fietsen en gratis kinderopvang. De economie moet als het aan veel partijen ligt hier en daar flink verbouwd worden, maar wie het bonnetje pakt? Daarover gaapt tussen links en rechts een waanzinnig brede, diepe kloof. Met drie geleerden rekent dr Kelder de plannen nog eens door en vraagt hij zich af of de politiek niet veel te veel belooft.  

Politiek = economie & ook stemmen uit het buitenland? 

It’s the economy, stupid

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen draait het eigenlijk maar om een ding: de economie. Want de allocatie van schaarse goederen is toch uiteindelijk wat politiek behelst. Met twee academici van de generatie die onze toekomst moet vormgeven en een oudgediende op het Binnenhof duikt dr Kelder in de economische vraagstukken die er deze verkiezingen toe doen. Want waarom rept elke partij ineens over bestaanszekerheid, is iedereen het erover eens dat vermogen zwaarder moet worden belast en moet het toeslagensysteem hoe dan ook op de schop? O, en dient er nu te worden bezuinigd of geïnvesteerd ten tijde van economische tegenspoed? Dr. Jasper Lukkezen, dr. Vinzenz Ziesemer en drs. Leonard Ornstein vertellen u niets dan de waarheid over de stand van ‘s lands economie. Maar let wel, staathuishoudkunde blijft een sociale wetenschap, waarin absolute waarheden niet bestaan.

Een motie om wat stemmen te winnen

Stemmen vanuit het buitenland kan niet meer, de deadline is inmiddels verlopen. Toch strijden D66 en de VVD voor een eenvoudigere manier om het Hollandse rode potlood ook buiten de landsgrenzen te gebruiken. Dat niet veel mensen dat doen, geschat wordt op zo'n 10 procent, steekt de democraat van D66 Sjoerd Sjoerdsma al jaren. Er was al eerder door zijn partij een motie ingediend en aangenomen om digitaal stemmen vanuit het buitenland mogelijk te maken, maar deze verkiezingen kwamen te vroeg. Nu moet je je op tijd aanmelden, verschillende enveloppen gebruiken en je paspoort kopiëren en natuurlijk op de hoogte zijn van de verkiezingen. Sjoerdsma wil dit anders, hoe legt hij uit. Al heeft het voor hem geen zin meer. Hij is niet meer verkiesbaar.  

In de nazit van de afgelopen uitzending een behaaglijke botsing tussen tussen gasten (prof. dr. Ewald Engelen, dr. Mariken van der Velden en dr. Geerten Waling) over het vraagstusk van armoede en al dan niet groeiende ongelijkheid in Nederland. Pak je demagogometer erbij en probeer te ontspannen, tegen een achtergrond van langzaam oplopende gemoederen. Worden we steeds armoediger in het algemeen, of vooral op het gebied van feiten en cijfers?

Het aftellen is begonnen. Wordt het Pieter, Dilan of Franske?Reden om bij dr Kelder & Co een stem-stamtafel in te richten die de campagne beoordeelt, los van de hypes en hysterie. Deze aflevering is de politieketafel bemand door dr. Mariken van der Velden, prof. dr. Ewald Engelen en dr. Geerten Waling.

Is het enkel nog conservatisme dat de klok slaat?

In het kader van de verkiezingen zijn de komende vier uitzendingen niet opgebouwd zoals u van ons gewend bent. In plaats van twee losse interviews, bent u vier weken lang getuige van heuse rondetafelgesprekken met wetenschappers, over gewichtige verkiezingsthema’s welteverstaan. Vandaag de aftrap, met als hoofdonderwerp: conservatisme. Want hoe conservatief zijn de Lage Landen precies? En wordt de hang naar behoudendheid sterker nu er velerlei crises wereldwijd welig tieren? Dr Kelder gaat erover in gesprek met historicus dr. Geerten Waling, financieel geograaf prof. dr. Ewald Engelen en dr. Mariken van der Velden, van huis uit politicoloog. Waar de eerste twee zich los van hun niet te benijden expertise geregeld bedienen van conservatieve standpunten, is de derde er met name voor de politicologische duiding.

We moeten stoppen met alleen ons eigen stoepje schoon te vegen, en een borstel ontwikkelen die in een keer de hele straat doet stralen. Dat betoogt dr. Maarten Boudry in deel II van het gesprek dat werd opgenomen in de NPO Radio 1 Klimaatstudio, met bijbehorend tentflapgekletter. Want zelfs al zouden wij onze consumptie in het Westen aanzienlijk terugdringen met calvinistische zelfkastijding, dan nog bereiken we weinig op aarde als geheel.

Dat het klimaat opwarmt is geen kwestie van geloof. Toch vertoont onze omgang met het omvangrijke klimaatprobleem religieuze dimensies. De dag des oordeels komt dichterbij, de zondige mens is hebzuchtig en hoogmoedig en profeten als Gretha Thunberg en Al Gore wijzen ons de weg. Toch leidt die niet naar een gegarandeerde apocalyps, betoogt filosoof en scepticus dr. Maarten Boudry in het eerste deel van deze speciale Jortcast. 

We gaan vergroenen, maar is de enige weg de zogenaamde Groene Groei waarbij we onze economie stimuleren door zuinigere producten te ontwikkelen? Een auto bijvoorbeeld is immers door de jaren heen ook steeds spaarzamer geworden qua brandstof. 

Of moeten we juist alles minder, want we hebben wel zuinigere auto's in de straat, maar ook steeds meer en dan schieten we er per saldo toch niets mee op. 'Groene Groei' of 'Degrowth'? 

U hoort een speciale uitzending opgenomen tijdens de Klimaatstudio van de NPO op 21 oktober in samenwerking met de VPRO (met tevens de prettige stem van Eric Arends) en te gast zijn dr. Guus Dix (UTwente), prof. dr. Barbara Baarsma (UvA) en dr. Maarten Boudry uit Vlaanderen.

Shownote: artikel van Maarten Boudry in NRC -->

https://www.nrc.nl/nieuws/2023/09/22/dit-is-de-beste-tijd-om-geboren-te-worden-a4175208

Als we mannen bevrijden van hun superioriteitswaan komt er ruimte voor het individu. Dat heet beschaving. En dan is de wereld bevrijd van megalomanie. Iedereen moet zich kunnen ontwikkelen tot wie hij is en dat kan alleen in een dergelijke, vrije samenleving - daar zijn de twee gasten met zeer verschillende achtergronden het hartgrondig over eens. Met drs. Soumaya Sahla en prof. dr. Maaike Meijer.

Meld je aan voor de NPO Radio 1 Klimaatstudio via: https://www.nporadio1.nl/nieuws/npo-radio-1-klimaatstudio/0c58a8d7-ae7c-470b-9bf2-5baa9176c1b2/npo-radio-1-klimaatstudio

...en wij verklappen u vast: het is niet de vrouw. De overgrote meerderheid van geweldplegers is man. Zullen we het daar eens over hebben? Em. prof. dr. Maaike Meijer neemt het voortouw en vertelt over haar onderzoek naar wat de man bezielt.

Meijers boek Radeloze Helden: https://www.atlascontact.nl/boek/radeloze-helden/
Cijfers van het CBS over daders van geweld: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/81947NED/table?dl=79A92

Hamas zaait en oogst haat en verdeeldheid, in het Midden-Oosten, maar ook in Europa. Welke rol spelen de tentakels Iran en Qatar en wat betekent dat voor de internationale onderhandelingstafel? En wat als de sympathie voor Hamas groeit in Nederland? Kun je terrorisme bestrijden?

Drs. Soumaya Sahla promoveert in Leiden op de invloed die Aristoteles had op het werk van de islamitische filosoof Al Ghazali (Rechtsfilosofie). Zij is deradicaliseringsexpert bij de denktank van de gemeente Amsterdam genaamd 'Contra Extremisme Radicalisering' en is lid van 'Thematisch Netwerk Migratie Integratie VVD'.

Hoe terroristisch zijn wij Nederlanders?

Hamas, de democratisch gekozen partij van de bezette gebieden heeft de afgelopen 7 dagen dood en verderf gezaaid, maar blijft geliefd in het Midden-Oosten alsook in Europa. Hoe zit deze organisatie in elkaar en wie helpt die Palestijnen met de lege portemonnee aan wapens, graafmachines voor de tunnels en verdere uitrusting? Zijn het de tentakels van Iran en Qatar en wat betekent dat voor de internationale onderhandelingstafel? Drs. Soumaya Sahla promoveert in Leiden op de invloed die Aristoteles had op het werk van de islamitische filosoof Al Ghazali (Rechtsfilosofie). Zij is deradicaliseringsexpert bij de denktank van de gemeente Amsterdam genaamd 'Contra Extremisme Radicalisering' en is lid van 'Thematisch Netwerk Migratie Integratie VVD'.

Wat bezielt de man?

Moord, oorlog, vechtpartijen en voetbalhooliganisme. We hebben het bij geweldplegingen graag over de religieuze groep waartoe de dader behoort, over huidskleur, over afkomst. Maar de grootst gemene deler is toch echt de penis. Een gesprek over geweld is per definitie een gesprek over mannelijkheid. Als we de wereld een veiliger plek willen maken, is het hoog tijd dat we dat gesprek gaan voeren. Wat bezielt de man? Dr. Maaike Meijer beziet de man met mededogen en heeft zo haar ideeën.

Winst in Nederlands-Indië

De winst van tabak, olie en suiker uit voormalig Nederlands-Indie. Was dat nou wel zo slecht voor, zoals het zo fijntjes heette, ‘de inlanders’? Jonge doctor Mark van de Water promoveerde in Leiden op de bijdrage die het koloniale systeem bood aan de opbouw van Indonesië.  

In de nazit praat dr Kelder verder met zijn gasten, kippendoctor en dierenhistoricus Dirk-Jan Verdonk en hoogleraar vergelijkende bestuurskunde Frank Hendriks. Worden de dieren voldoende vertegenwoordigd? En over vertegenwoordiging gesproken: worden alle lagen van de bevolking eigenlijk wel voldoende vertegenwoordigd?

Hoera, de vleeskip bestaat 75 jaar - maar dat is voor het verenbeest zelf geen reden tot feest. Sinds zij in de Verenigde Staten werd ontwikkeld om zo snel mogelijk zo veel mogelijk vlees op te leveren, eten we wereldwijd jaarlijks 74 miljard kippen die slechts zes weken oud mochten worden. Een gesprek met vrije uitloop over het meest gegeten dier, dat mede door lobby en Europese subsidies zo groot werd.

Shownote: https://decorrespondent.nl/14821/hoe-onze-mediacratie-een-wantrouwenmachine-werd/9b8b7d0e-a48a-0b91-01d4-82ddb456a256

Willen we meer, of minder democratie? Meer, is doorgaans de roep, en de invoering van een referendum is dan nog niet eens zo'n slecht idee. Maar dan geen dom referendum zoals de Britten hielden in 2016. In gesprek met hoogleraar vergelijkende bestuurskunde prof. dr. Frank Hendriks over burgerfora, correctieve referenda en het slimmer inrichten van onze democratie.

Het wetsvoorstel van SP-Kamerlid Renske Leijten: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/plenaire_verslagen/kamer_in_het_kort/initiatiefwetsvoorstel-invoering-correctief

Internationaal nieuws deze week dat prins Bernhards officiële lidmaatschapskaart van de NSDAP was gevonden, gewoon in het eigen Koninklijke Huisarchief. Biograaf en historicus dr. Gerard Aalders (voormalig medewerker van het NIOD) had al in 1995 bewezen dat onze wijlen prins lid was geweest van Hitlers partij, maar toen wilde niemand luisteren. Zelfs de prins belde Aalders vanaf zijn sterfbed nog op dat hij het totaal mis had. 

Een lange aflevering van de Jortcast met Aalders die na jaren graven in de archieven exact weet hoe vaak Bernhard van Lippe-Biesterfeld zich heeft verrijkt en heeft gelogen. 

Meer of minder democratie

Met de verkiezingen op komst is een nieuwe bestuurscultuur vooralsnog de grootste belofte. Maar hoe moet die eruit komen te zien? Willen we meer of minder democratie? En is zo’n referendum dat nu bijna door de Eerste Kamer heen is wel echt verstandig? Het kan vooral beter, denkt hoogleraar vergelijkende bestuurskunde prof. Dr. Frank Hendriks. Hij vergeleek democratieën op internationale schaal en kent de zin en onzin van een systeem waarin iedereen maar mag meebeslissen.

De kip: lobby of lekker?

Dr Kelder duikt in de jonge geschiedenis van het meest veelzijdige stukje vlees: de plofkip, de chloorkip, of simpelweg de vleeskip. Deze gemaltraiteerde versie van het scharrelende verenbeest wist het in tachtig jaar bestaanstijd te schoppen tot het meest gegeten dier ter wereld. Een twijfelachtige eer. Is dat lobby, of gewoon onweerstaanbaar lekker? Dat en meer bespreekt uw gastheer met Dirk-Jan Verdonk, die het boek ‘De Ontplofte Kip’ schreef.

Meeste stemmen gelden, ook dat is democratie. Maar in een vergrijzend Nederland kun je je afvragen of de belangen van de bloem der natie ook nog wel behartigd worden. Een nazit met prof. dr. Ronald van Raak, hoogleraar Erasmiaanse Waarden te Rotterdam, en gezondheidseconoom prof. dr. Xander Koolman.

De grote Nederlandse filosoof van Spinoza is de grondlegger van ons denken over vrijheid, tolerantie, democratie en vrijheid van meningsuiting. Maar opvallend genoeg dacht hij er zelf in zijn tijd heel anders over dan wij nu doen, legt hoogleraar Erasmiaanse waarden prof. dr. Ronald Van Raak uit.

Vermarkting en vergrijzing, zomaar twee variabelen in een zorgsysteem waarbinnen de kosten blijven stijgen. Geen politieke partij die er met het vergrijzende electoraat haar vingers aan durft te branden. Iemand moet het doen, dus dr Kelder waagt zich er maar aan met zorgeconoom dr. Xander Koolman.

Besproken CBS-cijfers zijn hierterug te vinden.

Liever ziek dan duur?

De zorgpremie gaat omhoog en onze zorguitgaven bedragen met 108 miljard, ruim een kwart van de overheidsuitgaven. Is de marktwerking in de zorg mislukt? Hoe stoppen we deze trend? Wie is bereid om de toegankelijkheid of betaalbaarheid van de zorg te verkleinen, om te voorkomen dat de kwaliteit van de zorg gelijk blijft?

Gezondheidszorgeconoom Xander Koolman ontrafelt de zorguitgaven. De grootste kostenposten waar iets aan te doen is, zijn ouderenzorg, jeugdzorg en ggz. Niet bepaald populaire onderwerpen om in te snijden tijdens verkiezingstijd. 

Spinoza, de eerste atheïst

Oktober is Spinozamaand - Spinoza is de denker die in Amsterdam werd geboren en de standaardwerken als de Ethica schreef. De man van Portugees Joodse komaf legde de basis voor de Nederlandse gedachte over tolerantie en het ‘vrije denken’. Wie was deze filosoof en hoe zien we zijn denkrichting terug in ons dagelijks leven en in onze politiek? Prof. dr. Ronald van Raak, de Erasmiaanse wetenschapper verbonden aan de gelijknamige universiteit, heeft de net verschenen biografie (ruim 1100 pagina’s) van de Britse historicus Jonathan Israel gelezen en geeft uitleg. 

Dik, dikker, dikst

We maken dagelijks tweehonderd keuzes over wat we eten. Hoe kunnen we dat sturen richting gezondere alternatieven? Jonge dr. Sanne Djojosoeparto onderzocht welke beleidsmaatregelen overheden in Europa en Nederland aannemen om onze voedselomgeving zo aan te passen dat het gezond gedrag bevordert, en is kritisch: in Nederland hebben de maatregelen grotendeels een zwak tot zeer zwak effect. In dr Kelder en Co legt ze uit waarom maatregelen als een suikertaks wél doel treffen.

Alles is design: van de spullen om je heen tot de systemen waar we gebruik van maken en onderdeel van zijn. Zoals sociale regelingen die armoede moeten tegengaan. In de nazit praat dr Kelder over dit soort ontwerpvraagstukken met design-expert prof. dr. Paul Hekkert en prof. dr. Koen Caminada, hoogleraar Empirische analyse van sociale en fiscale regelgeving.

Waarom vindt de één iets mooi, en de ander niet? Bestaat er zoiets als een objectieve, esthetische waarde? Volgens prof. dr. Paul Hekkert van de TU Delft zijn er wel degelijk universele waarden voor schoonheid. In gesprek over het belang van goed design van spullen en systemen.

Prof. dr. Koen Caminada deed met de Commissie Sociaal Minimuum onderzoek naar hoeveel mensen in armoede leven en hoeveel zij écht nodig hebben om van rond te komen.

Zie hier hun rapporten: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2023/06/30/een-zeker-bestaan-rapport-i-commissie-sociaal-minimum  
Het tweede rapport verschijnt donderdag 28 september.

Wat weten ze zeker over bestaanszekerheid?

Politieke partijen buitelen over elkaar heen om de ‘bestaanszekerheid’ van de Nederlanders te waarborgen waar deze week tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen, door de Kamer, weer een paar miljard extra naartoe werd geschoven. Politici baseren zich onder andere op de cijfers van de Commissie Sociaal Minimum, die vlak voor de miljoenennota het eerste deel van hun rapport publiceerde. Voor aanbevelingen hadden ze te weinig tijd - die verschijnen binnenkort. Hoogleraar empirische analyse van sociale en fiscale regelgeving prof. dr. Koen Caminada, verbonden aan de Universiteit Leiden, is lid van de Commissie Sociaal Minimum. Het aanvragen van toeslagen wordt volgens Caminada nu als een risico gezien: krijg ik het of niet, en als ik het krijg, moet ik het dan later weer terugbetalen? ‘Mensen moeten een risicovrijer-bestaan krijgen’, vindt Caminada. Maar hoe en wie gaat dat betalen? 

 Online hackers hoeven niet naar school

Online doen jongeren alles wat we van hen op school verwachten: ze leren, oefenen en werken samen. Dr. Zowi Vermeire van de Universiteit Utrecht promoveerde op het onderwerp hoe jongeren zichzelf online vaardigheden aanleren. Ze keek naar leergemeenschappen op YouTube, Twitch en TikTok en heeft ontrafeld dat jongeren die niet graag naar school gaan, wel veel online kunnen leren. Hoe werkt zo’n TikTok-school, wat kan het reguliere onderwijs hiervan leren en wie houdt toezicht op het 'lesmateriaal' en de 'leraar' in die online communities? 

Mooi Nederland

Hoewel het niet opschiet met de bouw van nieuwe woningen is prof. dr. Paul Hekkert van de TU Delft vooral blij dat het doel is om een ‘Mooi Nederland’ neer te zetten. ‘We vinden dingen het mooist die met een minimaal ontwerp een maximale uitwerking hebben.’ Maar wat is schoonheid? Kunnen we esthetiek met een bepaalde theorie vaststellen? En waarom vinden we lelijke dingen zoals het frietkot, Hoog Catharijne en skipakken uit de jaren ‘80 opeens weer prachtig? Hoe werkt dat in ons brein?  

Het aanbod aan radicale politiek is groter dan de vraag van kiezer en de kiezer is consequent teleurgesteld. Econoom prof. dr. Bas Jacobs deelt zijn visie op de oorzaak. Psychiater prof. dr. Jim van Os analyseert de collectieve geestelijke gesteldheid, en legt de vinger op de zere plek: een gebrek aan verbondenheid.

Velen in de geschiedenis die tot grote dingen in staat bleken, waren ook een beetje gek. Of heel erg gek. Hoewel dat een term is die psychiater dr. Jim van Os liever niet bezig. In deze aflevering brengt hij een ode aan gekte en is hij kritisch op de GGZ, die zelf kenmerken van waanzin vertoont.

De afgelopen jaren is er door het kabinet met geld gesmeten, maar gratis geld behoort tot het verleden. Wat moeten we weten over hoe de overheid geld uitgeeft en welke plannen zij op de lange termijn heeft? Econoom prof. dr. Bas Jacobs schuift aan over geldsmijterij en zijn wensen voor Prinsjesdag.

Het mag wel een paar miljard minder

De afgelopen jaren is er door het kabinet met geld gesmeten, een klimaatfonds hier, een stikstof fonds daar, nog wat hulp bij corona en natuurlijk moeten we het innovatiefonds niet vergeten. Maar het gratis geld schijnt nu toch echt op te zijn met de stijgende rente en de berekeningen van de deze week verschenen Studiegroep Begrotingsruimte zijn niet mals. Als we zo doorgaan bouwen we een enorme schuldenlast voor de volgende generatie op. Prima, dan zijn we er toch niet meer?! Of moeten we toch eens luisteren naar die economen die tegenwoordig vrij eensgezind zijn. Wonderbaarlijk, en dat in tijden dat het politieke speelveld dat juist niet is en bijna uit de voegen barst door de polarisatie. Help, prof. dr. Bas Jacobs, hoogleraar Overheidsfinanciën, hoe pakken we dit aan? 

Geniaal of gek?

De biografie van Elon Musk (geschreven door Walter Isaacson) laat een man zien die een uniek succes is, en tegelijkertijd kampt met trauma’s en asperger. Musk is niet het enige genie met een steekje los. Steve Jobs en Bill Gates hebben ook autisme. Winston Churchill en Abraham Lincoln kampten met depressies. En Bart Chabot en Pierre Wind zijn notoire ADHD’ers. Zijn zij ondanks of dankzij zijn psychische aandoening succesvol? Psychiater prof. dr. Jim van Os beschouwt geestesziekten liever als ‘mentale variatie’, die je heel goed in je voordeel kan gebruiken. 

De schadelijke werking van licht

Bepaalde moleculen vallen uit elkaar als ze botsen met licht. Dit kan gebruikt worden om water te zuiveren, maar het kan er ook voor zorgen dat voedingsstoffen afgebroken worden of dat kunstwerken vervagen. Jonge dokter dr. Iris Groeneveld onderzocht hoe deze fotodegradatie precies werkt. Want als we niet weten hoe het werkt, kunnen we kunst nooit beschermen tegen lichtschade. 

Een oplossing tegen het woningtekort: Krotbelasting 

De Belgen proberen leegstand tegen te gaan met zogenaamde ‘Krotbelasting’, een belasting op leegstaande panden. Nederland kent een vergelijkbare verordening in 16 gemeenten. Wat Sandra Beckerman (#2 op de SP-lijst) betreft zou dit landelijk ingevoerd moeten worden. Hoe flink hoog moet die belasting eigenlijk zijn voor de vaak flamboyante huisjesmelkers en wie gaat dat allemaal controleren of de gordijnen te lang dicht blijven? 

In de nazit met prof. dr. Ronald Kroeze en dr. Ini Vanwesenbeeck kon Jort het toch niet laten om die geschiedenis van de corruptie toch nog eens goed onder de lope te nemen. Waarom doen Singapore en Denemarken het zo goed? En wat hebben Trump en Omtzigt gemeen? 

Hoeveel geld verdient Jort met die TikTokfilmpjes? En waarom staan we opeens allemaal in dezelfde rij bij die koekjesbakker of parfumwinkel die je op social media ‘toevallig’ voorbij zag komen? Hoe werkt dat, die sluikreclame en dat ge-influence op social media? En hoe invloedrijk is dat Chinese social media bedrijf waar de Tweede Kamer zich afgelopen week over heeft laten bijpraten? Dr. Ini vanWesenbeeck is communicatiewetenschapper en praat je bij. 

We zitten midden in de parlementaire enquête over Fraude-aanpak en wat we nu opnieuw horen is dat onze fraude-aanpak verre van goed is. Maar toch staan we hoog op de lijst van de corruptie-index. Klopt dat dan wel? En waarom staat Denemarken elk jaar bovenaan in die lijstjes? Hoe gaat het met Oekraïne en hun strijd tegen omkoping nu de minister van Defensie is ontslagen? Prof. dr. Ronald Kroeze, verbonden aan de Radboud Universiteit doet hier al jaren historisch onderzoek naar en legt uit. 

Hoe corrupt is Nederland? 

Hebben we net een week achter de rug van een parlementaire enquête over Fraude-aanpak en wat we nu opnieuw hebben gehoord is dat onze fraude-aanpak verre van goed is. Maar toch staan we hoog op de lijst van de corruptie-index. Klopt dat dan wel? En waarom staat Denemarken altijd bovenaan? Hoe gaat het met Oekraïne en hun strijd tegen omkoping nu de minister van Defensie is ontslagen? Prof. dr. Ronald Kroeze, verbonden aan de Radboud Universiteit doet hier al jaren historisch onderzoek naar en legt uit. 

Zwarte gaten, je ziet ze nauwelijks, maar ze zijn er wel

Je kunt je heel klein voelen als je leest over de laatste wetenschappelijke publicaties over ons universum en de mysterieuze zwarte gaten. Onze jonge dr. van dienst, Lieke van Son gaat ons uitleggen dat die zwarte gaten helemaal niet zo uitzonderlijk zijn, maar dat je ze als een soort chemisch fabriekje moet beschouwen. Zonder een zwart gat is er echt niets. En als ze op elkaar botsen, kun je dat zelfs horen op aarde. 

Laat je niet influencen

Ook in de rij gestaan tijdens de vakantie bij bijzonder bakkertje of parfumwinkel die je op social media ‘toevallig’ voorbij zag komen? Hoe werkt dat, die sluikreclame en dat ge-influence op social media? En hoe invloedrijk is TikTok eigenlijk, het Chinese bedrijf waar de Tweede Kamer zich deze week over heeft laten bijpraten? Dr. Ini Vanwesenbeeck is communicatiewetenschapper en  weet alles over de mom- en fitfluencer. 

Klimaatwetenschappers krijgen regelmatig te maken karaktermoord. Of roepen ze dit op zichzelf af, als ze mee gaan demonstreren met bijvoorbeeld Extinction Rebellion? Jort bespreekt het met prof. dr. Maarten van Aalst en dr. Edwina Hagen. 

Overstromingen, gigantische hagelstenen, langdurige droogte - is er ook nog gemiddeld weer? We vragen het prof. dr. Maarten van Aalst, hoofddirecteur en Chief Science Officer van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI). Is er nog iets aan te doen, aan die extremen? En zo ja, wat kost dat? 

Er mag ook niets meer.... Maak je een keer een grapje over iemands kledingsstijl omdat diegene weigert hakken aan te doen op het bordes of bij het schudden van de hand van een hoogwaardigeidsbekleder, ben je gelijk een karaktermoordenaar en eindig je in de HJ Schoo-lezing. Maar wanneer wordt die karaktermoord gepleegd? Wat is de grens tussen achterklap en een fluistercampagne die de politieke carrière zal beëndigen? Te gast is dr. Edwina Hagens, cultuurhistoricus en verbonden aan de VU te Amsterdam. 

Het politieke belletje

Dat in de Europese Unie sprake is van een ondoorzichtige banencarrousel werd afgelopen week maar weer bewezen. Zonder enige vorm van transparantie bleek het ineens Wopke Hoekstra te zijn die door de regering naar voren werd geschoven als kandidaat om Timmermans’ plek in de Europese Commissie op te vullen. Volt Tweede Kamerlid Laurens Dassen vindt het een kwalijke zaak dat het parlement hier van tevoren niet beter over is geïnformeerd. Bovendien heeft hij zijn twijfels bij Hoekstra als persoon, die in Europa nu niet bepaald te boek staat als verbinder.

We gaan er met zijn allen aan

De berichtgeving omtrent het weer was deze zomer opnieuw om défaitistisch van te worden. Bosbranden en modderstromen wisselden elkaar af, en ondertussen staat het orkaanseizoen alweer voor de deur. Om nog maar te zwijgen van al dat natuurgeweld waar we uiteindelijk helemaal niet tegen op gewassen zijn (lees: vulkaanuitbarstingen, aardbevingen, tsunami’s en nog zo wat). Prof. dr. Maarten van Aalst bekleed als hoogleraar natuurrampen de perfecte leerstoel om ons een beetje licht in deze donkere tijden te verschaffen. O, en daarnaast schijnt hij ook nog iets bij ons landelijke weerinstituut in De Bilt te doen.

Betaalbare zorg, het kan best wel

Onze jonge dr. van dienst heeft de zorg zorgvuldig (...) bestudeerd en kwam tot de conclusie dat het wenselijke systeem van ‘waardegedreven zorg’ niet altijd goed functioneert. En dan is dat nog mild uitgedrukt. Want krijgt de patiënt wel de behandeling die zijn of haar leven verbetert? En wat gaat er schuil achter dat jargon van zorgmanagers, ziekenhuisbestuurders en verzekeraars? Gijs Steinmann van de Erasmus Universiteit zocht het uit. 

Je karakter of je leven!

Dr. Edwina Hagen is expert op gebied van karaktermoord. Als cultuurhistoricus ontdekte zij dat dit fenomeen reeds eeuwen voorkomt, al wordt het pas sinds de jaren ‘80 van de vorige eeuw als zodanig geoormerkt. Voorspellen is iets waar Hagen zich, zoals een waar historicus betaamt, niet graag aan waagt. Toch ziet ze in de aanloop naar de komende verkiezingen ontwikkelingen die op zijn minst de schijn van pogingen tot karaktermoord wekken. Zo wordt Frenske door rechts geframed als autoritair figuur die bovendien de campagne van het GroenLinks-PvdA-verbond met wachtgeld uit Brussel spekt, en is tegen Pieter Omtzigt al geruimere tijd een fluistercampagne gaande. Wanneer leiden dergelijke aantijgingen tot succes en wanneer niet? Hagen neemt ons mee op een reis door heden en verleden.

Een politicoloog + een professor op het gebied van dieren & duurzame voedselsystemen = een gesprek over de stem van de boer, die wel degelijk iets te kiezen heeft, straks. Maar weet 'ie wat goed voor hem is? Met dr. Roderick Rekker en prof. dr. Imke de Boer.

Hoe gaan we ervoor zorgen dat de boeren die het landschap beheren, dat zodanig doen dat het goed is voor bodem en natuur, voor dier en mens? Prof. dr. Imke de Boer van de Wageningen Universiteit presenteert haar visie op de toekomst van onze landbouw en pleit in plaats van een landbouwakkoord voor een voedselakkoord.

Podcast Iris Sommer: In de diepte: Baan door het Brein

De partij waar iedereen op zat te wachten, Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt is aangekondigd. Wat bedoelt hij precies met Goed Bestuur (let op de hoofdletters!) en is dat wel zo wenselijk? Van welke partijen pakt hij de kiezers af? En kan de man jonge kiezers aanspreken? Te gast is politicoloog dr. Roderik Rekker van de Radboud Universiteit die onderzoek doet naar kiesgedrag.

Interesse in de onderzoeken van Roderik waar hij in de podcast naar verwees? Die vind je hier:

Polarisatie in Nederland:
https://www.researchgate.net/publication/356641956_Polarisatie_in_Nederland?utm_source=twitter&rgutm_meta1=eHNsLWQ0REJqM29YTXh0V0JKUERxdW0xS0tBdXJDdS96bWUvaVVldkVKVmo5UkpUZ2Zkdm1rRXdlU21xM3EwSDEzZ0VrbGlUaldNK25BaFBmZnRhQ3RtTGpRPT0%3D 

Jongeren en generatieverschillen:
https://www.researchgate.net/publication/356641861_Jongeren_en_generatieverschillen?utm_source=twitter&rgutm_meta1=eHNsLXZIc1ZhaU9iNWxwNjJRMkhabDE4bmpPSlk4a3NvaDgxOUhieEhxTWVCcUdXQVZ3MFNHSTdENFppd0RycFhhSTl2UkZGVVdhdkpNMFRGVjZ6NUE4bG1RPT0%3D 

Jongeren en nieuwe partijen:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0261379421001372

Regionaal kiesstelsel en geboorteplek kamerleden:
https://stukroodvlees.nl/cda-kiesstelsel-dwingt-alle-kiezers-tot-regionale-stem/
https://stukroodvlees.nl/regionale-afspiegeling-van-kandidaat-kamerleden/

Het Politieke Belletje

“Hoe zit het nou met die F-16’s voor Oekraïne” vragen Kamerleden zich af, zo ook Alexander Hammelburg van D66. Zijn eigen minister Ollongren werd deze week weinig concreet over wanneer de vliegtuigen worden verscheept en hoeveel er nou eigenlijk naar het front gaan. Meer duidelijkheid wil Hammelburg, maar waar ligt voor hem de grens van hulp aan Zelensky? Of sturen we onze nieuwe F-35 er gelijk achteraan?  

Omtzigt, wie stemt daar eigenlijk op? 

De partij waar iedereen op zat te wachten, Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt is nog geen week geleden aangekondigd. Als je naar de peilingen kijkt, lijkt dat wel zo met zo’n 46 virtuele  zetels. Wat bedoelt Omtzigt eigenlijk met zijn streven naar Goed Bestuur (let op de hoofdletters!) en is dat wel zo wenselijk? Van welke partijen pakt hij de kiezers af? En wat gaat de jongere kiezer doen die voor het eerst mag stemmen? Te gast is politicoloog dr. Roderik Rekker van de Radboud Universiteit die onderzoek doet naar kiesgedrag. 

Innoveren kun je leren

Wie bedenkt er nou zoiets als een vaatwassser of een ruitenwisser? Wanneer denk je, dit kan anders en vooral, makkelijker? Onze jonge dr. van dienst, dr. Max Mulhuijzen heeft zich verdiept in deze vraag en gekeken hoe dat creatieve proces verloopt. Heb je een kantoor nodig en een goed team? Of werkt de uitvinder beter thuis aan de keukentafel aan de innovatie? 

Kringlooplandbouw - Toekomst - Kringlooplandbouw - Toekomst

Het wordt al jaren gezegd en is ook in ons landbouwbeleid opgenomen, de kringlooplandbouw. Wat je oogst aan mineralen, stop je ook weer terug in de grond. Zo blijft alles in balans en gezond. Het klinkt alleen makkelijker dan je denkt, en het is ook niet de goedkoopste oplossing. Volgens prof. dr. Imke de Boer van de WUR  moeten we hard ons best doen om toch deze kringloop aan te zwengelen. Groen gras, tevreden dieren en dan ook een gelukkige boer? Alvast wat tips voor het nieuwe kabinet. 

Met een expert op het gebied van lobbyisme en eentje op het gebied van koeien in de uitzending, kom je bij het napraten aan de bar al gauw uit op de landbouwlobby. Te gast zijn prof. dr. Caelesta Braun en kunstenares dr. Marleen Felius.

Alles wat u altijd al over ons nationale symbool, het boegbeeld van de Hollandsche weilanden, De Koe, wilde weten maar niet durft te vragen nu die bonte strontmachines het gedaan hebben. De koe is weliswaar een bron van klimaatkwaad, maar dat heeft veel te maken heeft met het creëren van hyperproductieve, opgevoerde koeien.

Wie is er in Nederland eigenlijk de baas: bedrijven, burgers of buitenlui? Met nieuwe verkiezingen op komst breekt weer een interessante tijd aan voor lobbyisten. Het is het onderzoeksterrein van prof. dr. Caelesta Braun en in gesprek met dr Kelder pleit zij voor openbaarheid in belangenafwegingen bij de totstandkoming van wetgeving.

Jort buigt zich over lobbyisten, want wie is er eigenlijk de baas; bedrijven, burgers of buitenlui? Met prof. dr. Caelesta Braun. Voorts, alles wat u altijd al over ons nationale symbool, de koe, wilde weten maar niet durft te vragen nu die bonte strontmachines het gedaan hebben. Met kunstenares dr. Marleen Felius. Daarnaast jonge doctor Willemke Stilma over buikligging op de Intensive Care en een belletje met GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee  over de minderbedeelden.

Ervan uitgaande dat oorlogszucht nu eenmaal in de mens zit: moeten we pacifistisch pogen te zijn, of standvastig optreden? In dit enigszins uit de hand gelopen academisch kwartiertje proberen Jort en zijn gasten psycholoog dr. Martin Appelo en sanctie-expert mr. Heleen over de Linden eruit te komen.

In theorie sanctioneren we Rusland, in de praktijk doen we kleptocraten onze fabrieken cadeau. Raken de sancties tegen Rusland doel of schieten we vooral in eigen voet? In gesprek met mr. Heleen over de Linden over geplaagde en profiterende oligarchen.

Niet eerder verlieten er zoveel Kamerleden in zo weinig tijd het parlement. De redenen zijn ook anders dan gewoonlijk, constateert psycholoog dr. Martin Appelo. 

Hebzucht, hoogmoed, lust, afgunst… Aan de hand van de zeven zonden analyseert Appelo de hel die wij op aarde gecreëerd hebben, die de Tweede Kamer heet. Verder wenden we de steven richting Rusland: zijn de sancties aan het adres Russische oligarchen wel zo’n straf? Het verhaal doet de ronde dat de fabrieken die wij achterlaten  cadeau worden gedaan aan kleptocraten. Met mr. Heleen over de Linden, is gespecialiseerd in sancties en weet hoe dat zit. Jonge doctor Anne de Munter weet hoe moeilijk het is om gereformeerden zich te laten vaccineren, maar er is hoop. 

Er is op universiteiten en in de wetenschap tegenwoordig niet vanzelfsprekend nog ruimte voor tegendraadse onderzoekers. Wat is goede wetenschap precies en hoe kunnen we dat faciliteren op universiteiten? Daarover praat Jort na met zijn gasten prof. dr. ir. Nico van den Brink van de Wageningen Universiteit en prof. dr. Jan Bransen.

Bijen en vlinders, op wegen kon je ze al zelden bekennen, maar op de velden vliegen ze je  ook niet echt meer om de oren. We gebruiken tegenwoordig minder gif, maar wát we gebruiken, is toxischer. En dan zijn er nog stoffen als lood en kwik, en het groeiende probleem van medicijnresten. Met de Wageningse prof. dr. ir. Nico van den Brink van de Wageningen Univeresiteit duikt dr Kelder in de milieutoxicologie en stuit op allerlei effecten in zoogdieren en vogels waar we nog maar weinig van weten.

Het artikel op Follow the Money: "Toxicoloog Tennekes had al die tijd gelijk over bijensterfte"

Het is een trend op Nederlandse geneeskundeopleidingen: het afschaffen van cum laude voor promovendi. VUmc deed het, nog drie (van de in totaal acht) overwegen het. Het doel? De burnout-epidemie beteugelen. Voor dr Kelder is dat geen argument, maar voor die van de tegendraadse professor Jan Bransen van de Radboud Universiteit is hij wél vatbaar.

Met de Wageningse prof. dr. ir. Nico van den Brink duikt dr Kelder in de milieutoxicologie en stuit op allerlei effecten in zoogdieren en vogels waar we nog maar weinig van weten. Als het aan prof. dr. Jan Bransen ligt, stoppen we overal per direct  met het toewijzen van het predicaat cum laude. Laat mensen zichzelf beoordelen!  En socioloog dr. Kjell Noordzij wisselde voor zijn promotieonderzoek van gedachten met tal van praktisch geschoolden. Veel van hen bljken een grote afstand tot de Haagse politiek ervaren.

In gesprek over alfa's en bètas, kunnen rekenen en niet kunnen rekenen, en onze omgang met urgente en complexe problemen. In de nazit zet dr Kelder de uitzending voort met zijn gasten prof. dr. ir. Herman Russchenberg en dr. Willem Melching.

 In een wereld waar we allemaal hetzelfde moeten vinden, heeft de autonome denker het moeilijk. Als hij daar überhaupt nog in voorkomt. Hoe zou een zelfdenker als Karel van het Reve zich staande hebben gehouden, in tijden van woke geweld en cancel culture? Waar vinden wij in het huidige medialandschap nog grote onafhankelijk denkers? Die vragen liggen voor aan Melching, de biograaf van Karel.

Literatuur:
De Zelfdenker (Prometheus).
Karel van het Reve: Voor beginners en gevorderden. (Van Oorschot)

De wereld staat in de fik, vrij letterlijk helaas, maar in dr Kelder en Co even geen apocalyptisch gesomber over klimaatopwarming. Wat wel: constructieve inbreng! Prof. dr. ir. Herman Russchenberg komt met manieren om het klimaat te sturen zodat opwarming wordt tegengegaan. Van het nabootsen van vulkanen tot het opspuiten van de Noordpool en het witter maken van wolken.

Een wolkendoctor voor al uw klimaatkwaaltjes

Terwijl Nederland gebukt gaat onder een sluier van miezer en grauwigheid, kan de hitte in Zuid-Europa voorlopig niet op. Stel je voor dat je in die temperaturen moest werken, je zou er warempel eerder van met pensioen gaan. Afijn, deze week geen Noord-Zuid tegenstellingen bij dr Kelder, maar oplossingen, voor het klimaatprobleem welteverstaan! Prof. dr. ir. Herman Russchenberg blijft in dat opzicht graag weg bij alle doemscenario’s. Dit is gezien zijn professie misschien ook niet zo gek, want hij houdt zich bezig met climate engineering: manieren waarop we het klimaat zo kunnen sturen dat opwarming wordt tegengegaan. Wat is de potentie van het nabootsen van vulkanen, het witter maken van wolken en het opspuiten van de Noordpool? Russchenberg weet er alles van.

Met uitsterven bedreigd: de onafhankelijk denker

In een wereld waar we allemaal hetzelfde moeten vinden, heeft de autonome denker het moeilijk. Als hij daar überhaupt nog in voorkomt. Hoe zou een zelfdenker als Karel van het Reve zich staande hebben gehouden, in tijden van woke geweld en cancel culture? Die vraag ligt voor aan zijn nieuwe biograaf, de historicus dr. Willem Melching.

Het failliet van de faillissementsprocedure

Een faillissement is op zichzelf al vervelend genoeg, maar spelen er maatschappelijke belangen mee, dan krijgt het een extra rauw randje. In dergelijke situaties vindt dr. Erik de Kloe dat zowel schuldeisers als andere betrokkenen hun zegje moeten kunnen doen. Vooralsnog ligt de verantwoordelijkheid tijdens dit proces in Nederland hoofdzakelijk bij de curator en de Kloe pleit ervoor dat meer stemmen gehoord worden. Nu is de hamvraag natuurlijk: in hoeverre dient VanMoof het maatschappelijke belang? Dr Kelder houdt daar zo zijn eigen visie op na, maar vraagt het vandaag liever aan iemand die ervoor heeft doorgestudeerd.

In de nazit van de uitzending vorige week praat dr Kelder met zijn twee afval-experts, econoom prof. dr. Raymond Gradus en gedragswetenschapper dr. Kees Keizer, door over alledaagse problemen met afval. Zoals: waar breng je een afgedragen kasjmieren trui heen, als je niet wil dat 'ie op een vuilnisbelt eindigt?

In de zomertijd eet de mens weer en masse op straat en dat leidt tot met rommel bezaaide straten in steden. Gedragswetenschapper dr. Kees Keizer legt uit hoe die bergen afval in de publieke ruimte ontstaan, welke rol 16-jarigen spelen, en wat dat te maken heeft met normoverschrijding en kuddegedrag. 

De planeet wordt geplaagd door plastic, omdat de mens er maar geen genoeg van kan krijgen. Ja, plastic is een wonder, maar wel eentje die de wereld uit mag. In dr Kelder en Co ruim baan voor het plasticprobleem, met econoom prof. dr. Raymond Gradus, die enkele 'oplossingen' fijntjes fileert.

Polymeren of polyminderen? 

De plastic berg blijft groeien, ook al hebben we sinds 1 juli een plastic tax en zijn de wegwerprietjes al verbannen. Hoe gaan we om met dit product? Vervangen met papier of glas is niet altijd ideaal en zeker niet altijd zo milieuvriendelijk. Maar recyclen is met meer dan 20 verschillende soorten blijft lastig. Hoe hou je plastic gebruik en verbruik economisch rendabel en vooral, hoe maak je van recyclen een winstgevende handel? Wat kunnen we leren van landen als Japan? Econoom en afvaldeskundige prof. dr. Raymond Gradus licht toe. 

Wat zegt u? Schizofrenie?

Ruim 1% van de wereldbevolking lijdt aan schizofrenie. Deze psychische stoornis is niet altijd even makkelijk te herkennen, maar onze jonge dr. van dienst genaamd Janna de Boer (RuG) heeft een methode ontwikkeld waarmee ze via taalanalyses schizofrenie sneller herkent. Hierbij heeft ze gebruikgemaakt van de nieuwste technologie zoals Machine Learning (vergelijkbaar met ChatGPT). Via iemands spraakgebruik kun je dan ook sneller constateren of er een terugval naar een psychose plaatsvindt. 

 Vuilnis weggooien, ook dat kun je leren

Ergert u zich ook zo aan alle rommel op straat? Waarom is het zo moeilijk voor al die mensen om naar de prullenbak te lopen? Of iets ín de bak te gooien, in plaats van ernaast? U gelooft het vast niet, maar dit gedrag is allemaal wetenschappelijk te verklaren. En nog beter, het is ook nog te sturen. Prima wetenschap waar we graag iets van opsteken. De geleerde dr. Kees Keizer praat ons bij. Nu maar hopen dat de vuilniswagen die elke week dwars door onze uitzending heen rijdt en bezemt, een ommetje maakt. 

In de nazit preluderen de heren op wie straks welke lijst trekt en hoe dat politieke landschap er dan komt uit te zien. Ze doen een Pooltje Politiek, waar jij ook aan kunt meedoen. Er is een prijs te winnen! Kijk op Pooltje Politiek voor het formulier.

Een nieuwe generatie politici is aan zet. Hoe gaat het nieuwe bestuur van Nederland eruit zien? In het tweede deel van dit tweeluik richten we de blik op oneindig en praat dr Kelder met hoogleraar Staats- en bestuursrecht prof. dr. Wim Voermans, oud SP-Kamerlid prof. dr. Ronald van Raak, hoogleraar Erasmiaanse Waarden te Rotterdam en essayist en historicus dr. Geerten Waling uit Leiden. 

Rutte als premier en zijn vijfde kabinet zijn verleden tijd. Wie zag het aankomen, in hoeverre was het onvermijdelijk en in welke staat verkeert de Kamer nu? In het eerste deel van dit tweeluik praat dr Kelder met hoogleraar Staats- en bestuursrecht prof. dr. Wim Voermans, oud SP-Kamerlid prof. dr. Ronald van Raak, hoogleraar Erasmiaanse Waarden te Rotterdam en essayist en historicus dr. Geerten Waling uit Leiden. 

GEHELE UITZENDING

Hoe verder na 13 jaar Rutte? Wie volgt Hoekstra en Kaag op? Zal zich de komende maanden een tweestrijd ontwikkelen tussen Dilan en Lientje? Of zullen er nieuwe partijen herrijzen zoals die van de volksheld Pieter Omtzigt? 

Te gast zijn drie Binnenhof-watchers (al zit het kabinet de komende vijf jaar een ruime kilometer verderop) die hun blik werpen op de afgelopen week. Wie zag het afscheid van dit kabinet en Rutte aankomen en is dit handig getimed of was het nu echt klaar met 'onze man met de appel op de fiets’? 

Prof. dr. Wim Voermans zei het een paar maanden geleden al, toen Rutte te gast was bij de opname van de Jortcast, dat het voor elke langzittende Nederlandse premier erg lastig is om afscheid te nemen en dat dit altijd lelijk en abrupt gaat. Hoe lelijk was dit? Ligt het mes nog in de keukenla of is het in iemands rug geëindigd?

Prof. dr. Ronald van Raak (oud Eerste en Tweede Kamerlid namens de SP) kijkt graag veel verder terug. Wat zijn onze Erasmiaanse waarden in Nederland? Heeft dit huidige kabinet eraan voldaan? En wie is het werkelijke politieke talent?

Dr. Geerten Waling volgt het huidige Haagse kritisch vanuit zijn functie als columnist voor EW Magazine. Waarom nu zo lyrisch over alle vertrekkende kopstukken van de coalitiepartijen zoals Kaag? Want echt bewezen hebben ze zich ook niet, meent deze historicus. Laat je niet vangen in dat web van de gehaaide spindoctors, waarschuwt Waling.

De campagne is in ieder geval van start gegaan en wij bij dr Kelder en Co blikken terug en vooruit over hoe het ons verging en vergaat met en zonder Rutte, met de nieuwe bestuurscultuur, nieuwe partijen en mogelijke nieuwe coalities. 

Half mei sprak dr Kelder op het live NPO Podcast Event met drie van zijn favoriete gasten de grote onderwerpen van deze tijd, in quiz-vorm. Weet jij het beter dan de doct- en professoren van dienst? Met prof. dr. Iris Sommer, dr. Peter-Hein van Mulligen en dr. Jelle van Baardewijk.

We denken dat we de wetenschappelijke wereld wel zo’n beetje hebben uitgespeeld. Maar er schuilt zoveel creativiteit en ontspanning in het uitgangspunt van niét-weten. Prof. dr. ir. Tjerk Oosterkamp is hoogleraar Experimentele Natuurkunde te Leiden en legt uit wat we kunnen leren van de allerkleinste deeltjes in het universum.

Een vroegtijdige val van een kabinet levert de partij die de premier levert gemiddeld vijf procent electorale winst op. Dat zegt politicoloog dr. Mariken van der Velden in dr Kelder en Co tegen invallend presentator Rosanne Hertzberger, op de dag nadat het kabinet viel. En zo'n val kan nadelige effecten op de democratie als geheel. In gesprek met de universitair hoofddocent Politieke Communicatie over partij- en landsbelangen.

Deze week presenteert Rosanne Hertzbergeren te gast zijn dr. Mariken van der Velden, verbonden aan de VU en is gespecialiseerd in politieke communicatie. Wat hebben we de afgelopen 24 uur aan communicatie gezien? 

De jonge dr. Marcello Aspria weet alles over medische patiendossiers en hoe die de afgelopen 15 jaar in de file stonden op de digitale snelweg. 

En hoe zit ons leven in elkaar? Dat kan (niet) verklaart worden door de kwantum mechanica dat bewijst dat een deeltje op twee plekken tegelijk kan zijn. Wat zegt dat over ons wereldbeeld en over ons omniversum? Met natuurkundige prof. dr. ir. Tjerk Oosterkamp van de Universiteit Leiden. 

Daags na de bordesscène een Jortcast met politicoloog en hooggeleerde Tom van der Meer. Maar liefst 29 bewindslieden staan te trappelen om aan de slag te gaan, maar gelooft het volk er nog in?!

Luister ook Jortcast #368 met Tom van der Meer.

Dr Kelder maakt zich zorgen over de kloven in de samenleving. Professor Dr. Carsten de Dreu, hoogleraar sociale - en organisatiepsychologie heeft tot in het lab onderzoek gedaan naar polarisatie en is te gast.

Alle huidige wereldproblemen komen door de mens. CO2-uitstoot, overbevissing, ontbossing, afname biodiversiteit. Moeten we niet eens nadenken om niet de CO2 te laten reduceren maar de mensheid? 

Volodymyr Zelensky, van clown naar president. Wie is deze man in dat olijfgroene shirt die ook ooit miljoenen Russen via romantische koemdies liet lachen? Hoe functioneert hij in deze oorlog en waarom lukt het hem zijn boodschap van verzet tegen Poetin wereldwijd te verspreiden en nieuwe wapens te krijgen? En lukt het hem de corruptie te bestrijden of is hij zelf onderdeel van belastingontduiking en omkoping?

Wat is de kracht van Volodymyr Zelensky, juist nu ook de macht van Poetin verder lijkt te verzwakken? 

Te gast zijn journalist, oud-Ruslandcorrespondent (NRC) en schrijver van het boek 'Zelensky - de Oorlogspresident' (aanrader!) Steven Derixen prof. dr. Hans van Koningsbrugge, hoogleraar Russische Geschiedenis en Politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. 

Gemiddeld krijgen we steeds later en steeds minder kinderen. Evolutionair psycholoog Mark van Vugt legt uit hoe het komt. Dat is een complex probleem voor de maatschappij. Met Van Vugt en econoom prof. dr. Barbara Baarsma bespreekt dr Kelder hoe je mensen kan stimuleren elkaar eerder te bevruchten.

Een driftige baas met een kort lontje, dat is niet meer van deze tijd. Autoritair, ongepast of gewoon grensoverschrijdend in de ruime zin van het woord? De in allerijl gespecialiseerde onderzoeksbureautjesregistreren gretig al uw klachten over bazen die uit de band sprongen. Dennis Wiersma en een eerste Kamervoorzitter waren onlangs nog subject. Worden alle sociale verhoudingen daardoor nu veiliger, en wat is dat precies: veiligheid op de werkvloer? In gesprek met evolutionair psycholoog dr. Mark van Vugt.

Wil Nederland haar welvaart behouden, dan is migratie onmisbaar. Om de economie draaiende te houden in een vergrijzend arbeidslandschap kunnen we de extra handen goed gebruiken. Maar ongebreidelde instroom brengt de sociale cohesie in gevaar. De politiek handelt weinig voortvarend, maar gelukkig zijn daar denktanks als die van prof. dr. Barbara Baarsma die de feiten op een rij zetten en daar conclusies uit durven trekken. 

Klik hier voor het rapport van prof. dr. Baarsma en haar collega's.

Wat Rutte mee moet nemen uit Afrika

Afgelopen week was Mark Rutte op migratietournee door Afrika. Maar welke deal zou hij eruit moeten slepen? Prof dr. Barbara Baarsma, econome en verbonden aan de UvA heeft met haar denktank een rapport geschreven over migratie in Nederland. Zonder nieuwe Nederlanders zal ons land vergrijzen en vastlopen. Maar wie moet hier dan wonen en kun je selecteren? En moeten we die vurig gewenste ‘groene groei’ wel willen? Morgen staan de actievoerders klaar bij Tata Steel, zij willen zogenaamde degrowth, volgens Baarsma onmogelijk en onhoudbaar. 

Morele vragen op de werkvloer

Hoe bespreek je morele vraagstukken op de werkvloer? Denk dan bijvoorbeeld aan uiteenlopende onderwerpen zoals wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is, maar ook of je wel of niet meewerkt aan dierproeven. Dit soort dilemma’s zijn niet altijd makkelijk bespreekbaar binnen een bedrijf waarin iedereen andere belangen heeft in een productieproces. Hoe pak je dat aan? Onze jonge dr. van dienst, Henriette Bout heeft daar jarenlang onderzoek naar gedaan bij Nyenrode en legt uit. 

De boze, witte man

Er ligt een week van boze, witte (oude) politici achter ons. De een gooit het bijltje erbij neer en de ander doet nog een verwoede poging bovenop de rots te blijven zitten. Waarom gedragen die mannetjes zich zo? Waarom al dat geschreeuw en al die intimidatie? Volgens prof. dr. Mark van Vugt is dit gedrag te verklaren vanuit de evolutie. Maar belangrijker, is het af te leren? Of gaan de vrouwen dit gedrag ook overnemen? En nu we het toch over vrouwen hebben, een ander ding dat Mark ook heeft onderzocht samen met een groep internationale onderzoekers, waarom vrouwen tegenwoordig geen kinderen meer willen en wat dat betekent voor de wereldbevolking. Ook dat pogen we te bespreken.

In de nazit praten we met filosoof dr. Ad Verbrugge en seksuologe dr. Marieke Dewitte over BDSM en andere seks-gerelateerde zaken. BDS-wat?! Geen zorgen. Voor de nette mensen komen ook onderwerpen als monogame relaties in de 'ik'-maatschappij, de oude Grieken en de maatschappelijke imact van seksuele frustratie aan bod.

Jongeren beginnen later aan seks, het is niet al te best gesteld met ons zelfbeeld en over een aantal jaar hebben we evenveel singles in Nederland als stelletjes. Dat kan natuurlijk allemaal, maar wat betekent dat voor onze seksualiteit? Doen we het nog wel met elkaar? En wie geniet er meer van? De single of het echtpaar dat al 25 jaar huis, haard en bed deelt? Seksuologe dr. Marieke Dewitte van Maastricht University doet onderzoek naar hechtenis en seksuele opwinding. Ze legt uit en geeft ook nog wat tips. Altijd handig. 

‘De geschiedenis is ten einde’ concludeerde de socioloog Fukuyama in de jaren ‘90 in zijn gelijknamige boek. Little did he know dat één generatie na de ineenstorting van de communistische wereld nu, een paar decennia later, ook de liberaalkapitalistische orde in haar voegen zou kragen. Althans, dat constateert filosoof dr. Ad Verbrugge in zijn nieuwe boek De Gezagscrisis.

Het werd een extra lange Jortcast, waarin dr. Verbrugge uitlegt hoe bij de overheid deugdelijkheid en rechtvaardigheid door de jaren heen steeds meer plaats maakten voor marktachtige systemen, met een toeslagenaffaires en andere crises van dien.

Luisteren:

- Jortcast nummer 256 over de coronamaatregelen met filosoof dr. Ad Verbrugge
- Jortcast nummer 539, 540 en 541 over het politieke jaar 2022 met wijlen emeritus hoogleraar politieke theorie prof. dr. Meindert Fennema, universitair hoofddocent politieke communicatie dr. Mariken van der Velden en hoogleraar staatsrecht prof. dr. Wim Voermans.

Lezen:

- Essay 'De gezagscrisis' van Ad Verbrugge
- 'Staat van verwarring: Het offer van liefde' van Ad Verbrugge

- Artikel van The Sunday Times : https://www.thetimes.co.uk/article/inside-wuhan-lab-covid-pandemic-china-america-qhjwwwvm0

Artikel van The Wall Street Journal: https://www.wsj.com/articles/u-s-funded-scientist-among-three-chinese-researchers-who-fell-ill-amid-early-covid-19-outbreak-3f919567

We hebben er weer een crisis bij! Hoe leuk is dat?!

‘De geschiedenis is ten einde’ concludeerde de socioloog Fukuyama in de jaren ‘90 in zijn gelijknamige boek. Little did he know dat één generatie na de ineenstorting van de communistische wereld nu, een paar decennia later, ook de liberaalkapitalistische orde in haar voegen zou kragen. Althans, dat constateert filosoof dr. Ad Verbrugge in zijn nieuwe boek De Gezagscrisis. In dr Kelder en Co legt hij uit hoe de overheid deugdelijkheid en rechtvaardigheid door de jaren heen steeds meer plaats maakten voor marktachtige systemen, met een toeslagenaffaires en andere crises van dien.

Het geheim van de hamstrings

De topsport wordt sinds jaar en dag geteisterd door sportblessures en dat moet afgelopen zijn. Niet zelden is overbelasting de oorzaak van een blessure. Waarom zijn onze meetmethoden van spierbelasting middeleeuws en weten we er nog altijd te weinig van? Jonge doctor Erik Wilmes brengt daar verandering. Voor zijn promotie-onderzoek verwerkte hij kleine beweegsensoren in de kleding van topsporters, om de bewegingen van lichaamsdelen nauwkeurig te kunnen meten. In dr Kelder en Co deelt hij zijn conclusies.

Seks in tijden van toenemende singles, doen we het nog wel?!

Over een aantal jaren hebben we evenveel singles in Nederland als stelletjes. Dat kan natuurlijk allemaal, maar wat betekent dat voor onze seksualiteit, doen we het nog wel met elkaar en genieten we er dan net zo veel van als het echtpaar dat al 25 jaar huis, haard en bed deelt? Seksuologe dr. Marieke Dewitte van Maastricht University doet onderzoek naar hechtenis en seksuele opwinding. Ze legt uit en geeft ook nog wat tips. Altijd handig. 

Wat weten we nu allemaal over de oorlog in Oekraïne? In de nazit bespreekt dr Kelder alles met brigadegeneraal Han Bouwmeester waar ze in de live uitzending niet aan toe kwamen. 

Haat op politici, mede mogelijke gemaakt door sociale media. Veel Tweede Kamerleden hebben er last van, zegt dr. Liza Mügge, met name vrouwen, en dat kan er in resulteren dat ze zich niet langer kandidaat stellen voor een carrière als politicus.

Er zijn internationaal weinig afspraken over gemaakt, maar feit is dat de markt van private legers groeit. Veel in het nieuws momenteel is de Wagner Group, het zogenaamde elite-leger van de Russen. Wie zijn die mensen, wat hebben we te vrezen van leider Prigozjin en wat is nu precies hun verhouding met het Kremlin? In gesprek met brigadegeneraal dr. Han Bouwmeester van de Nederlandse Defensie Academie.

Een gebedsgenezeres die claimt autisme, adhd en nog zo wat kwalen te kunnen uitdrijven. Gevolg: kotsende kindjes, dus kan dat zo maar? D66-Kamerlid Rens Raemakers vindt van niet. Verder hebben we het over de haat die vrouwen in de politiek treft met Liza Mügge, en schuift brigadegeneraal dr. Han Bouwmeester aan om ons bij te praten over de oorlog en die prive-legers die daar te keer gaan.

Als je klimaatzaken kan voeren op basis van mensenrechten, valt er dan niet nog veel meer (aan) te klagen? In de nazit bespreekt dr Kelder de mogelijkheden van het sewen van smartphone-dealers en meer.