ทีละเรื่อง ทีละภาพ

เหล่านักเต้นที่เป็นพระและเณรหนุ่มผู้หาญกล้า 8 คน มีผ้าขาวพันที่ใบหน้า ร่างกำยำนั้นเปลือยเปล่า ท่อนล่างบ้างปกปิดด้วยกางเกงใน แต่ส่วนใหญ่ไร้อาภรณ์ปิดบัง ท่ามกลางอุณหภูมิกลางหุบเขาที่ยิ่งดึก ยิ่งลดต่ำลงเรื่อย ๆ... พวกเขาค่อย ๆ เต้นตามจังหวะฉาบ เช่น ยกขาสืบ กระทืบเท้า กระโดดหมุนตัว ก่อนวิ่งกลับไปรับอุ่นที่กองไฟกลางลาน ทำไมต้องรำเปลือย ค้นหาคำตอบ ใน ทีละเรื่อง ทีละภาพ

ชวนไปฟังเรื่องราวของชาวภูฏานแห่งเมืองวังดีโพดราง ซึ่งตื่นเต้นและปีติยินดีกับพิธีกางผ้าพระบฏใหญ่ ด้วยจิตใจเปี่ยมล้นด้วยศรัทธาไม่น้อยไปกว่าชาวเมืองอื่นๆ พวกเขาพากันหลั่งไหลมาเข้าแถวยาวเหยียด

.

เพื่อไปกราบและเอาศีรษะแตะผืนผ้าเพื่อความเป็นสิริมงคลในชีวิต ตามคติความเชื่อว่า พระพุทธเจ้าคือพระบริสุทธิคุณ ผู้ทรงเมตตาปลดปล่อยสัตว์โลกให้พ้นทุกข์ แม้ผู้ทำบาปมหันต์ หากสำนึกผิด หันมาทำความดี โดยระลึกถึงพระธรรมคำสอนของพระพุทธองค์ หรือได้สัมผัสพระพุทธรูป กระทั่งเพ่งมองผ้าพระบฏด้วยจิตศรัทธา ก็สามารถไถ่บาปของตนเองได้

ไปรู้จัก “ตั๊กซัง” สังเวชนียสถานที่สร้างขึ้นเพื่อรำลึกถึงตำนานที่เล่าขานว่า คุรุ รินโปเช พระพุทธเจ้าของชาวพุทธวัชรยาน อย่างชาวทิเบต ภูฏาน  เคยทรงขี่หลังเสือแล้วเหาะขึ้นมาเจริญสมาธิใน “ตั๊กซัง” ซึ่งเป็นถ้ำบนภูเขาสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 3,000 เมตร

.

เซอร์ จอห์น เคลาด์ ไวท์ ข้าราชการอังกฤษ ซึ่งไปเยือนตั๊กซัง ตั้งแต่พ.ศ.2448 พรรณนาไว้ในบันทึกของเขาตอนหนึ่งว่า...“นี่คือกลุ่มของสิ่งปลูกสร้างที่มีความงดงามที่สุด ดุจภาพวาดเท่าที่ข้าพเจ้าได้เห็นมาอย่างไม่ต้องสงสัย ลักษณะทางธรรมชาติทุกอย่างในภูมิทัศน์ที่เป็นที่ตั้ง อยู่ในจุดที่ได้เปรียบ ทั้งต้นไม้มีอายุที่แสนงดงาม...ผสมกลมกลืนกับหน้าผาอันสูงชัน ก่อเกิดเป็นภาพอันวิจิตรพิสดารเป็นอย่างยิ่ง”

ชาวภูฏานพากันยืนเข้าแถวยาว เพื่อจะได้สัมผัสผืนผ้าแห่งศรัทธาอย่างใกล้ชิดเพียงปีละครั้ง บ้างจึงเอาศีรษะแนบผืนผ้า ด้วยความเชื่อว่าทำเช่นนี้แล้วอธิษฐานสิ่งใดก็จะสมปรารถนา บางคนจึงถึงกับมุดศีรษะเข้าไปในผืนผ้า พร้อมพร่ำบนภาวนาด้วยใบหน้าปีติอิ่มเอม แล้วเกือบทุกคนจะหยิบธนบัตรออกมาแตะที่ศีรษะตน ก่อนบรรจงวางลงบนถาดถวายเป็นพุทธบูชา ขณะที่หลายคนก้มลงกราบกับพื้นแบบ "สัตตางคประดิษฐ์” คือการกราบโดยมีส่วนของร่างกายแตะพื้น 7 ส่วน (หน้าผาก มือทั้งสอง เข่าทั้งสอง เท้าทั้งสอง) สะท้อนถึงความศรัทธาคารวะอย่างสูงที่มนุษย์จะพึงกระทำ

ณ ลานกว้างใจกลางป้อมปราการแห่งเมืองปูนาคา ราชธานีเดิมของประเทศภูฏาน ภาพและเรื่องราวของเหล่านักเต้นระบำที่สวมหัวเป็นรูปสรรพสัตว์ทั้งหลาย ซึ่งกำลังร่ายรำด้วยการหมุนตัวจนกระโปรงบาน สลับกับการย่างสามขุมแล้วกระทืบเท้าไปตามจังหวะฉาบและกลอง ภาพที่เห็นไม่ใช่มหรสพหรือการแสดง หากคือพิธีกรรมทางศาสนา นักระบำที่เห็นก็ไม่ใช่นักแสดง หากคือพระ เณร และฆราวาสที่ฝึกฝนมาอย่างดี การร่ายรำก็มิใช่เพื่อความบันเทิงของผู้รำ หากคือการบูชาคารวะพร้อม ๆ กับการทำสมาธิอันเป็นหนทางสู่ปัญญา

.

การเฝ้าชมพิธีกรรมรำหน้ากาก นอกจากมาล้างบาป มารับพร และมาขัดเกลาศีลธรรมจรรยาแล้ว ยังเชื่อว่าเป็นการมาทำความรู้จักกับธรรมบาลในร่างสรรพสัตว์ เพื่อเวลาเราตายไปแล้วได้พบท่าน ก็จะไม่ตกใจกลัว แล้วท่านจะชี้นำทางเราไปสู่สรวงสวรรค์

นอกเหนือจากการเป็น “เมืองท่าอากาศยาน” พาโรยังเป็นเมืองที่ตั้งวัดเก่าแก่ที่สุดของภูฏาน เป็นสมรภูมิรบที่ชาวมังกรมีชัยชนะเหนือศัตรูผู้รุกรานเบ็ดเสร็จเด็ดขาด จนสามารถตั้งประเทศนี้ขึ้นมาได้ ที่สำคัญ ยังเป็นชัยภูมิมงคลที่องค์ศาสดาที่ชาวภูฏานนับถือสูงสุด เคยมาประทับนั่งสมาธิเจริญสติภาวนา อีกทั้งผืนธงแห่งศรัทธาในศาสนาพุทธนิกายวัชรยานผืนใหญ่ที่สุด เก่าแก่สุด ๆ ก็อยู่ที่เมืองนี้

ความชาญฉลาดในการทำกงล้อมนตราและธงมนตรา ไม่เพียงแต่สร้างพลังใจในชีวิตให้ชาวพุทธวัชรยาน พลังใจที่มีมนตราคอยปกป้องคุ้มครองอยู่ทุกขณะจิต แล้วยังซ่อนนัยของการเผยแผ่ศาสนา เพราะมนตราอาจล่องลอยไปสถิตในจิตใจใครก็ตามที่อาจเป็นคนนอกศาสนา อุปมาดั่งมีเกสรดอกไม้แห่งคุณความดีปลิวไปติดผู้ผ่านทาง ถือเป็นกุศลผลบุญประการหนึ่ง

ไม่ผิดนักที่จะพูดว่า ภูฏานเกิดขึ้นได้ด้วยเหตุแห่งศาสนา แต่ที่น่าอัศจรรย์ใจยิ่งกว่า คือเมื่อกาลเวลาล่วงเลยมากว่าสามศตวรรษ เหตุใดศาสนาพุทธสายวัชรยานจึงยังสถิตในจิตใจชาวภูฏาน ดั่งเชือกที่ฟั่นเป็นเกลียวเหนียวแน่นยิ่งขึ้น ปรากฏเป็นรูปธรรมให้ผู้ไปเยือนสัมผัสได้กระจ่างตา สะพานไม้ประดับธงพรหลากสีปลิวไสว ยามที่มีข้าราชการสัญจรไปทำงาน หรือชาวบ้านเดินข้ามไปทำบุญ เหมือนได้รับพรให้ชีวิตมีแต่ความเป็นสิริมงคล เสริมส่งให้พวกเขาดำรงชีวิตอย่างสง่างาม ด้วยวิถีเศรษฐกิจพอเพียง และการปกครองแบบธรรมาภิบาล สมนาม “ดรุกยุล” วิมานมังกรสันติ

มีคำกล่าวว่า ไคเบอร์คือทางผ่านของทองเปอร์เซีย แร่เหล็กกรีก หนังสัตว์ตาร์ตาร์ อัญมณีโมกุล แร่เงินอัฟกัน เหล็กกล้าอังกฤษ ซึ่งล้วนถูกราดรดด้วยเลือด เนื้อและชีวิต

.

ในท่ามกลางความสูงใหญ่ของเทือกเขาฮินดูกูษ ที่ทอดทะมึนอยู่ในดินแดนซึ่งปัจจุบันคือภาคเหนือของปากีสถานและอัฟกานิสถาน "ไคเบอร์" คือช่องเขาเดียวที่เชื่อมเอเชียกลางกับอินเดีย และที่สำคัญคือเชื่อมยุโรปกับเอเชีย จนกล่าวได้ว่า “ไคเบอร์” คือตัวเลือกสุดท้ายที่กษัตริย์นักรบทั้งหลายมุ่งหมายจะเอาชนะ เพื่อพิสูจน์ว่าเขาจะยืนอยู่ในฐานะ “ผู้แพ้” หรือ “จอมราชันย์”

สายการบินปากีสถานแอร์ไลน์ ตีพิมพ์พระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (ในหลวงรัชกาลที่9) และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ไว้ในบทความ “เฉลิมฉลอง 50 ปี ปากีสถานแอร์ไลน์” โดยในภาพ ทรงประทับยืนเพื่อฉายภาพกับนักบินและผู้บริหารสายการบิน เมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2505 ระหว่างเสด็จฯ เยือนปากีสถานอย่างเป็นทางการ ครั้งแรกและครั้งเดียวในประวัติศาสตร์

มุสลิมปากีสถานดำรงตนแบบ “Moderate” คือพอดี ๆ ไม่ตึง ไม่หย่อนจนเกินไป ในพิธีเปิดเทศกาลคันธาระ ปากีสถานเพียงยืนยันความเป็นประเทศอิสลามด้วยการมี “โต๊ะครู” ขึ้นมาสวดอ้อนวอนให้องค์อัลเลาะห์ประทานความโชคดีมีชัยให้ผู้เข้าร่วมประชุมเป็นรายการสั้น ๆ รายการแรก แล้วต่อจากนั้นก็ว่าด้วยเรื่องพุทธศาสนาสมัยคันธาระล้วน ๆ ไม่ต่างจากพิธีการไทย ที่ประธานต้องจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัยก่อนเปิดการประชุมครั้งสำคัญ

ทีละเรื่อง ทีละภาพ พาไป เปิดโลกปากีสถานให้ลึกซึ้ง แหล่งโบราณคดีและพิพิธภัณฑ์สมัยคันธาระที่อังกฤษวางรากฐานไว้ให้อย่างดี เป็นที่ตั้งเมืองมหาวิทยาลัยเก่าแก่ที่สุดในโลกอย่าง “ตักสิลา” คนไทยรู้จักชื่อนี้ดีว่าเป็นแหล่งเรียนรู้ศิลปะวิทยาการสมัยโบราณ แต่น้อยคนจะรู้ว่าตักสิลาเคยเป็นศูนย์กลางของพุทธศาสนาสมัยคันธาระ และปัจจุบันตักสิลาก็อยู่ในแคว้นปัญจาบ ไม่ไกลจากอิสลามาบัด เมืองหลวงของปากีสถานนี่เอง

อัสตานา คาซัคสถาน พ.ศ.2534 ปีที่คาซัคสถานประกาศเอกราช รัฐบาลนาซาร์บาเยฟประกาศโครงการย้ายเมืองหลวงจากอัลมาตีสู่อักโมลา จากนั้นก็เนรมิตศูนย์ราชการใหม่สไตล์แฟนตาซีขึ้นในเมืองหลวงใหม่ ทางทิศใต้ของแม่น้ำอิสชิม ภายในเวลาเพียง 6 ปี กระทั่งเดือนธันวาคม 2540 จึงย้ายเมืองหลวงอย่างเป็นทางการ ก่อนจะเปลี่ยนชื่อ “อักโบล่า” เป็น “อัสตานา” ซึ่งแปลว่า “นครหลวง” นั่นเอง

ออกเดินทางจากกรุงทาชเคนท์ เมืองหลวงของอุซเบกิสถาน มุ่งสู่เมืองอัลมาตี อดีตเมืองหลวงของคาซัคสถาน และกล่าวได้ว่าเป็นหัวเมืองเศรษฐกิจของกลุ่มประเทศเอเชียกลาง

แต่สิ่งแวดล้อมรอบ แทบไม่มีอะไรส่งบอกความเป็น “เอเชีย” แม้แต่น้อย เพราะที่เด่นตระหง่านอยู่เบี้องหน้า คือ “เซ็นคอฟ” (Zenkov) โบสถ์ในศาสนาคริสต์นิกายอิสเทิร์นออร์โธด็อกซ์ ที่มียอดโดมรูปหัวหอมสีทองอร่าม กับตัวโบสถ์ไม้สีลูกกวาดประดับลวดลายโดดเด่นสะดุดตา อายุเก่าแก่ถึง 104 ปี

ซามาร์คานด์ ราชธานีเดิมของอุซเบกิสถาน สมัยที่ชาวอุซเบกตกอยู่ใต้อำนาจโซเวียตรัสเซียแล้วใจหาย เพราะไม่เพียงแต่ถูกลอกทองที่ใต้เพดานโดมมัสยิด แต่รัสเซียยังพยายามอย่างหนักที่จะทำให้ชาวอุซเบกเปลี่ยนศาสนา ถึงขั้นออกกฎหมายลงโทษบุคคลที่มีคัมภีร์อัล กุรอ่าน ห้ามสตรีมุสลิมคลุมผม คลุมหน้า ฯลฯ แต่ไม่อาจทำลายแรงศรัทธามหาศาลที่มีต่อพระผู้เป็นเจ้าของพวกเขาได้

 มัสยิด สุสาน โรงเรียนสอนศาสนาอันดารดาษ ที่ล้วนได้รับการดูแลรักษาอย่างดีเยี่ยม คือบทพิสูจน์ความจริงข้อนี้ จนเชื่อว่าไม่ยากเลยที่จะมีใครเผลออุทานเมื่อแรกเห็นว่า โอ้ ซามาร์คานด์...โรมแห่งบุรพทิศ!

“อุซเบกิสถานแอร์ไลน์” บินตรงจากทาชเคนต์ สู่สนามบินสุวรรณภูมิสัปดาห์ละ 2 เที่ยวบิน และยังบินไปอีกหลายมหานครทั่วโลก ไม่ผิดนักที่จะกล่าวว่าทาชเคนต์คือประตูบานใหญ่ที่เปิดภูมิภาคเอเชียกลางสู่สายตาชาวโลก เพราะชัยภูมิที่ตั้งของอุซเบกิสถานอยู่ราวกึ่งกลางของภูมิภาคนี้พอดี

.

ถ้าเช่นนั้นก็ไม่ผิดเช่นกัน ที่จะกล่าวว่า ตลาดชอร์ซูคือประตูสู่ทาชเคนต์ เพราะตลาดแห่งนี้ตั้งตรงจุดที่เคยเป็นชุมทางการค้าบนเส้นทางสายแพรไหม เมื่อกว่าพันปีมาแล้ว ตัวตลาดทรงกลม มีหลังคารูปทรงกระโจมในปัจจุบัน ชวนให้คิดถึงกระโจมที่พักของบรรดาพ่อค้าจีน ยุโรป เปอร์เซีย ที่มาชุมนุมกันเมื่อวันวาน ตรงชุมทางการค้าที่กลายมาเป็น “ทาชเคนต์” ในวันนี้

โทษ(ส)ถานที่อยากไป สารคดีสัญจร เพื่อสร้างสรรค์ความเข้าใจระหว่างเพื่อนมนุษย์ บอกเล่าประสบการณ์การเดินทางไปเยือนกลุ่มประเทศเอเชียกลาง ซึ่งไม่เป็นที่รู้จักนักในแง่ของการเป็นเป้าหมายในการท่องเที่ยวของคนทั่วไป ไม่ว่าจะเป็นประเทศ “อุซเบกิสถาน” “คาซัคสถาน” หรือแม้แต่ “อินเดีย” (รัฐสิกขิมและรัฐอัสสัม) และ “ภูฏาน” ก็ยังนับว่ามีคนไปเยือนไม่มากนัก โดยผสมผสานเรื่องราวการเดินทางในต่างวาระ ด้วยลีลาภาษาที่ไพเราะ บวกความรู้สึกนึกคิดของผู้เขียนเข้ากับข้อมูลความรู้ทั้งทางประวัติศาสตร์ โบราณคดี ศิลปวัฒนธรรม และชาติพันธุ์วิทยา ที่สะท้อนให้เห็นถึงความแตกต่างทั้งทางศาสนา วัฒนธรรม และเชื้อชาติ แต่หลอมรวมและอยู่ร่วมกันอย่างสันติ

จารึกที่ปราสาทพระขรรค์ระบุว่า ณ บริเวณที่เป็นสมรภูมิรบซึ่งพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ ได้รับชัยชนะเด็ดขาดเหนือพวกจามนั้น นอกจากจะโปรดฯให้สร้างปราสาทชัยศรี หรือปราสาทพระขรรค์แล้ว ยังทรงสร้างสระชัยศรี หรือเกาะราชยศรี ในราว พ.ศ.๑๗๓๔ ไว้เป็นที่ประดิษฐานปราสาทแห่งหนึ่ง ซึ่งภายหลังเรียก “ปราสาทนาคพัน” สำหรับเป็นสระน้ำใช้ชำระล้างบาปและรักษาพยาบาลเหล่าทหารที่บาดเจ็บจากศึกสงคราม ตลอดจนรักษาพสกนิกรของพระองค์ที่เจ็บไข้ได้ป่วย อาจกล่าวได้ว่า “ปราสาทนาคพัน” มีสถานะดั่ง “โรงพยาบาลประจำพระนครหลวง” ในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ 

ยังมีข้อถกเถียงว่าชื่อ “ปราสาทตาพรหม” มีที่มาอย่างไร บ้างว่าหมายถึง “บรรพบุรุษผู้เป็นพรหม” หรือ “พระพรหมผู้เฒ๋า” แต่ในจารึกระบุว่าชื่อของปราสาทแห่งนี้คือ “เรียชวิเฮียร” หรือ “ราชวิหาร” ทว่า เมื่อนักโบราณคดีฝรั่งเศสมาค้นพบครั้งแรกยังไม่ได้อ่านจารึก จึงเรียกชื่อปราสาทตามชื่อชาวบ้านที่ดูแลวัดแห่งนี้อยู่คือ “ตาพรหม” หรือในสำเนียงเขมรว่า “ตาโปรม” เช่นเดียวกับเรียกปราสาทนครธมว่า “บายน” ซึ่งมาจากภาษาฝรั่งเศสแปลว่า “ต้นไทร” เนื่องจากเมื่อแรกค้นพบปราสาทบายนมีต้นไทรปกคลุมอยู่รกไปหมด

เทวสถานฮินดูไศวะนิกาย สร้างในสมัยพระเจ้าราเชนทรวรมัน (พระราชนัดดาของพระเจ้ายโศวรมันที่ ๑) ซึ่งทรงมีพระนามหลังสิ้นพระชนม์ชีพว่า “บรมศิวโลก” รัชสมัยของพระองค์อยู่ในราว พ.ศ.๑๔๘๗-๑๕๑๑ ลักษณะเป็นปราสาทอิฐ ๕ หลังบนฐานเป็นชั้นที่ก่อขึ้นสูงแบบ “ภูเขาวิหารจำลอง” เพื่อประดิษฐานศิวลึงค์ นามว่า “ราเชนทรภัทเรศวร”ไว้ที่ปรางค์ประธาน

.

ตรงฐานชั้นล่างสุดบริเวณทางขึ้นบันได มีฐานหินซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นที่ตั้งศิลาจำหลักรูปโคนนทิ พาหนะทรงของพระศิวะ แต่ภายหลังรูปโคนนทิถูกทำลายหรือถูกโจรกรรมไป เหลือแต่ฐานหินคล้ายที่ตั้งโลงศพ ชาวบ้านจึงเล่าสืบต่อกันมาว่าเป็นที่ถวายพระเพลิงพระบรมศพพระเจ้าราเชนทรวรมัน แล้วนำพระอัฐิไป “แปรรูป” หรือการวางเรียงกระดูกเป็นรูปร่างคล้ายคน อย่างที่ธรรมเนียม ไทยซึ่งรับอิทธิพลจากขอมยังปฏิบัติกันอยู่ในงานพิธีศพในทุกวันนี้ จึงมีการเรียกชื่อเทวสถานแห่งนี้ว่า“ปราสาทแปรรูป” มากกว่าจะเรียกชื่อตามจารึกว่า “ศิวโลก”

นับแต่พระเจ้าชัยวรมันที่ ๒ สถาปนาอาณาจักรขอมที่เป็นปึกแผ่นเป็นครั้งแรก ณ มเหนทรบรรพต คือ เขาพนมกุเลน ตั้งแต่ พ.ศ.๑๓๔๕ แล้ว ต่อมาทรงย้ายราชธานีมายังพื้นที่ซึ่งปัจจุบันเรียก ตำบลโลเลย หรือ ร่อลวย ห่างจากตัวเมืองเสียมเรียบปัจจุบัน ๑๕ กิโลเมตร โดยทรงเฉลิมนามราชธานีใหม่ของพระองค์ว่า “หริหราลัย” แปลว่า “ที่ประทับของพระศิวะและพระนารายณ์”

.

ภายในอดีตราชธานีหริหราลัย มีปราสาทหรือเทวสถานสำคัญ ๓ แห่ง คือ ปราสาทพะโค บากอง โลเลย ซึ่งนักโบราณคดีจัดเป็น “ศิลปะแบบพะโค”

ปราสาทบันทายสรีเป็นเทวสถานที่มีลักษณะพิเศษหลายประการ คือ เป็นปราสาทหลังเล็กมาก แต่มีลวดลายจำหลักละเอียดอ่อนช้อยเป็นที่สุด ซึ่งในทางวิชาการจัดเป็นภาพจำหลักนูนสูง คือกว้านหินเข้าไปลึก จนภาพนูนออกมามากเกือบจะลอยตัว

.

ประการต่อมา บันทายสรีจัดเป็นศิลปะยุคก่อนนครวัด เก่าแก่กว่านครวัดถึงราว ๑๕๐ ปีและถือเป็นยุคแรกของประวัติศาสตร์ศิลปะขอมที่มีการจำหลักเรื่องราวสรรเสริญเทพเจ้าในหลายฉากหลายตอนอย่างละเอียด โดยที่ก่อนหน้านั้น จะมีการจำหลักเฉพาะภาพบุคคล เช่น ภาพพระศิวะ พระนารายณ์ ฯลฯ เท่านั้น

ภาพจำหลักที่ระเบียงด้านนอกของปราสาทนครธม หรือ “บายน” ทั้ง ๔ ทิศ มีความยาวรวมกันถึง ๑,๒๐๐ เมตร ในภาพจำหลักทั้งหมดสามารถนับรวมรูปคนและสัตว์ต่าง ๆ ได้ถึง ๑๑,๐๐๐ ร่าง เนื้อหาภาพมีความแตกต่างกับปราสาทนครวัด ซึ่งมุ่งรับใช้ศาสนา จึงจำหลักภาพเทพเจ้าในศาสนาฮินดูคือพระวิษณุในอวตารต่างๆ ที่พระเจ้าสุริยวรมันที่ ๒ ผู้ทรงสร้างนครวัดนับถือ แต่ภาพจำหลักที่ปราสาทบายนเล่าเรื่องราวประวัติศาสตร์การสงครามระหว่างขอมกับจาม เพื่อมุ่งเชิดชูพระเกียรติคุณพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ และมีองค์ประกอบภาพที่โดดเด่นคือภาพชีวิตประจำวันของชาวขอมเมื่อราว ๘๐๐ ปีก่อน ซึ่งภาพจำหลัก ณ ปราสาทแห่งอื่นไม่มี

ภาพกวนเกษียรสมุทรมีลักษณะแตกต่างจากภาพจำหลักอื่น ๆ ของนครวัด คือเป็นการเล่าความในฉากสำคัญเพียงฉากเดียว คือฉากกวนเกษียรสมุทร กินพื้นที่ฝาผนังทิศตะวันออกฝั่งใต้ทั้งหมดถึง 150 ตารางเมตร ขนาดลำตัวของเทวดาและยักษ์ที่กำลังกวน จึงมีขนาดใหญ่เกือบเท่าตัวคนจริง

ในการเข้าชมมหาปราสาทนครวัด นอกจากโครงสร้างทางศิลปะสถาปัตยกรรมแบบ “ปราสาทหิน” หรือ “เทวาลัย” อันใหญ่โตโอฬาร สมกับเป็นทิพยวิมานของเทพเจ้าบนโลกมนุษย์แล้ว ยังมีภาพจำหลัก (แกะสลัก) ลงบนผนังหินที่ “ระเบียงคด” ชั้นนอก

.

ทีละเรื่องทีละภาพ ตอนนี้จะพาไปรู้จักกับภาพจำหลักที่ระเบียงคดปราสาทนครวัดกัน

 “สดกก๊อกธม” เป็นปราสาทขอมที่ตั้งอยู่บริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา เขตกิ่งอำเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว เป็นเทวสถานฮินดูไศวนิกาย สร้างด้วยหินทรายหันหน้าไปทางทิศตะวันออกคือประเทศเขมร

.

คำว่า “สดกก๊อกธม” แปลว่าแหล่งต้นกก อาจมีที่มาจากการที่ชัยภูมิที่ตั้งมีต้นกกมาก ความสำคัญของปราสาทนี้อยู่ที่การค้นพบศิลาจารึก ๒ หลัก ที่ไขความลับว่าทำไมขอมต้องสร้างปราสาท ปัจจุบันจารึกดังกล่าวเก็บรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพมหานคร

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

อวตารที่ ๗ ของพระนารายณ์ คืออวตารเป็นพระราม ในมหากาพย์รามายณะ หรือ “รามเกียรติ์” มหากาพย์ที่ยิ่งใหญ่อีกเรื่องหนึ่งของอินเดีย ที่มุ่งสรรเสริญวีรบุรุษคือพระราม ในฐานะนารายณ์อวตารลงมาปราบพวกยักษ์ ตัวแทนของฝ่ายอธรรม ทั้งนี้ มหากาพย์รามายณะฉบับเก่าแก่ที่สุด แต่งโดยฤษีวาลมิกิเมื่อ ๓,๐๐๐ ปีก่อน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ถือเป็นอวตารสำคัญที่สุดของชาวฮินดูไวษณพนิกาย คือการที่พระนารายณ์อวตารเป็น “กฤษณะ” หนุ่มเลี้ยงโคผู้มีเสน่ห์เป็นที่ติดใจนางโคปี (สาวเลี้ยงโค) อีกทั้งยังมีฤทธิ์เดช มีพละกำลังเหนือมนุษย์ เกิดมาเพื่อปราบพญากงส์ ผู้รุกรานกษัตริย์แว่นแคว้นต่าง ๆ ในอินเดียนิยมวาดและแกะสลักภาพกฤษณะเป็นคีตศิลปินยืนเป่าปี่เล้าโลมใจนางโคปี

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

เทพผู้มีหน้าที่ปกป้องคุ้มครองโลก จึงมักอวตาร (แบ่งร่างมาเกิด) ลงมาบนโลกมนุษย์ทุกครั้งที่โลกเกิดทุกข์เข็ญ ถึง ๑๐ ครั้งหรือ ๑๐ ปาง แต่บางตำนานก็ว่ามีถึง ๒๒ ปาง พระนาม “นารายณ์” มาจากคำว่า  “นารา” แปลว่า น้ำ และ “อยน” แปลว่า การเคลื่อนไหว รวมความว่า “ผู้เคลื่อนไหวในน้ำ” เนื่องจากโดยปกติพระองค์จะประทับบรรทมในทะเลน้ำนมหรือเกษียรสมุทร อีกทั้งยุคแรกของการอวตาร ทรงอวตารเป็นสัตว์น้ำ เช่น ปลาและเต่า ปางทั้ง ๑๐ ของพระนารายณ์ หรือ “นารายณ์อวตารสิบปาง”

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

พระศิวะร่ายรำ เป็นภาพที่ชาวฮินดูไศวะนิกายนิยมประดับไว้ที่ศาสนสถานเพื่อยกย่องพระศิวะในฐานะเทพผู้คุ้มครองและทำลายโลก โดยการร่ายรำของพระศิวะทำให้โลกหมุนเวียนเปลี่ยนกาละเวลา เช่น เมื่อโลกก้าวสู่สหัสวรรษใหม่ ชาวฮินดูอธิบายว่าเกิดจาก “ศิวนาฏราช” ซึ่งหากพระองค์ทรงร่ายรำในจังหวะที่พอดี โลกจะสงบสุข แต่หากพระองค์ทรงร่ายรำด้วยจังหวะร้อนเร่า รุนแรง โลกก็จะเกิดกลียุค

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ศาสนาฮินดูและศาสนาพุทธนิกายมหายาน เป็นสองศาสนาหลักที่มีอิทธิพลสูงในช่วงที่อาณาจักรขอมรุ่งเรือง บรรพชนขอมรับอิทธิพลสองศาสนานี้จากอินเดีย โดยผ่านมาทางเส้นทางการค้าทางทะเล ๒ เส้นทาง คือทางมหาสมุทรอินเดียผ่านเกาะชวา กับเส้นทางทะเลอันดามัน ผ่านภาคใต้ของไทยแถบจังหวัดกระบี่ พังงา สุราษฏร์ธานี ซึ่งเมื่อพันปีก่อนเคยเป็นเมืองท่าสำคัญ

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

พ.ศ.๒๔๖๗ - สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ “บิดาแห่งประวัติศาสตร์และโบราณคดีไทย” เสด็จฯโบราณสถานเมืองพระนครและพระนครหลวง โดยเดินทางด้วยเรือจากกรุงเทพฯไปยังเมืองท่ากำปอด ประเทศกัมพูชา แล้วนั่งรถยนต์ต่อไปยังกรุงพนมเปญ จากนั้นประทับเรือจากพนมเปญไปยังเมืองเสียมราฐ (เสียมเรียบ) ที่ตั้งโบราณสถานนครวัด โดยมีนักโบราณคดีฝรั่งเศสคนสำคัญ ๒ ท่านคือ อองรี มาร์ชาล และ ยอร์ช เซเดส์ นำชม

.

หลังจากนั้นทรงมีพระนิพนธ์ชิ้นสำคัญคือ “นิราศนครวัด” เป็นหนังสืออ้างอิงทางโบราณคดีเล่มแรกสำหรับนักประวัติศาสตร์โบราณคดีของไทยในการศึกษาเรียนรู้โบราณสถานขอม

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

พ.ศ.๒๐๔๘ - พระเจ้าองค์จันทร์ ที่ ๑ ( นักองค์จัน) ขึ้นครองราชย์แล้วย้ายราชธานีมาที่เมืองละแวก (เขมรเรียก “ลงแวก”) ทางทิศใต้ของทะเลสาบเขมร แล้วรบกับสยามแบบผลัดกันแพ้ ผลัดกันชนะหลายครั้ง สันนิษฐานว่าชื่อเมือง “เสียมเรียบ” เกิดขึ้นในสมัยนี้ โดยอาจเป็นการตั้งชื่อในเชิงตัดไม้ข่มนามให้มีความหมายว่า “สยามแพ้ราบเรียบ”

.

พ.ศ.๒๐๘๙ -   (ตรงกับรัชสมัยพระไชยราชาธิราชแห่งกรุงศรีอยุธยา) พระเจ้าองค์จันทร์ ทรงค้นพบเมืองพระนครที่ถูกทิ้งร้างไปนานกว่า ๑๐๐ ปี แล้วโปรดฯให้ช่างแกะสลักภาพที่ระเบียงปราสาทนครวัด ทิศตะวันออกฝั่งเหนือ เล่าเรื่องพระนารายณ์ทรงครุฑสู้กับกองทัพอสูร ซึ่งมีร่องรอยว่าช่างขอมสมัยนครวัดได้ร่างภาพไว้แล้ว แต่ยังไม่ทันได้แกะหรือเพิ่งเริ่มแกะ แล้วสิ้นรัชกาลเสียก่อน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

พุทธศตวรรษที่ ๑ (หรือราว ๒,๕๐๐ ปีก่อน) - กลุ่มชาติพันธุ์มอญ-เขมร (ออสโตรเอเชียติก) อพยพจากจีนตอนใต้มาอยู่ในสุวรรณภูมิ หรือเอเชียอาคเนย์ โดยกลุ่มมอญอพยพมาตามลำน้ำสาละวิน ต่อมา สถาปนาอาณาจักรสุธรรมวดี (สะเทิม) ซึ่งปัจจุบันคือพื้นที่ภาคใต้ตอนบนของพม่า ส่วนกลุ่มเขมรอพยพมาตามลำน้ำโขง ภายหลังได้สถาปนาอาณาจักรขอมที่ยิ่งใหญ่ ในวิชานิรุกติศาสตร์ เรียก “กลุ่มตระกูลภาษามอญ-เขมร”

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

นักประวัติศาสตร์ต่างลงความเห็นว่า ...ไม่มีทะเลสาบเขมร ก็ไม่มีเมืองพระนคร (Angkor) ที่ยิ่งใหญ่… เพราะถึงจะมีกษัตริย์ผู้ปรีชาชาญ กับอาณาราษฎรเปี่ยมล้นด้วยศรัทธาเพียงใดย่อมไร้ค่า ตราบใดที่ท้องยังหิว จะเอาเรี่ยวแรงที่ไหนไปขนหินสร้างปราสาทหลังโต ๆ หรือจำหลักลายศิลาให้วิลิสมาหราเช่นนี้ได้ ทะเลสาบเขมรจึงตอบโจทย์ข้อนี้ เพราะมิได้มีแต่ปลา ทว่า ยังก่อให้เกิดพื้นที่ชุ่มน้ำกว้างมหาศาล สำหรับปลูกข้าวได้ปีละหลายครั้ง

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช และเพื่อนนักหนังสือพิมพ์เดินทางไปกัมพูชา  ระหว่างวันที่ ๓๑ มีนาคม – ๔ เมษายน  ๒๔๙๖ จากนั้น งานเขียนชุด “ถกเขมร” ก็ลงพิมพ์เป็นตอน ๆ รวม ๑๐ ตอน ในหนังสือพิมพ์สยามรัฐรายวัน แล้วในเดือนธันวาคมปีเดียวกันนั้นเอง ก็ถูกนำมาตีพิมพ์รวมเล่มโดยสำนักพิมพ์ชัยฤทธิ์ ซึ่งเป็นของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ โดยระบุไว้ในหน้ารองปก ด้วยตัวหนังสือลายมือของผู้เขียนว่า…

ถกเขมร” โดย คึกฤทธิ์ ปราโมช / ภาพเขียนประกอบโดย ประยูร จรรยาวงศ์ / ภาพถ่าย โดย ผู้เขียน

.

ที่ปีกปกหน้า มีคำประกาศของสำนักพิมพ์ชัยฤทธิ์ เขียนเป็นสำบัดสำนวนว่า…

 “…หนังสือ “ถกเขมร” นี้ สำนักพิมพ์ชัยฤทธิ์ ไม่กล้ารับรองว่า เมื่อท่านอ่านจบแล้ว ท่านจะทราบเรื่องเมืองเขมรทุลุปรุโปร่งโดยตลอดและโดยละเอียด เรารับรองเพียงว่าท่านจะได้ทราบอะไร ๆ เกี่ยวกับเขมรได้มากกว่าที่ท่านเคยได้ทราบจากหนังสือเล่มอื่น ทั้งภาษาไทยและต่างประเทศ…สำนักพิมพ์ชัยฤทธิ์รับรองได้เพียงเท่านี้…”

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

เสน่ห์ของ “ถกเขมร” อยู่ที่เกร็ดเล็กประเด็นน้อยที่เป็น “มุขตลก” และบันทึกทางประวัติศาสตร์ที่ทำให้เราได้เข้าใจสภาพสังคมเขมรในยุคที่ยังเป็น “เมืองขึ้น”ฝรั่งเศส

.

ทว่าสาระสำคัญอีกประการหนึ่งของ “ถกเขมร” ยังอยู่ที่มุมมองทางโบราณคดีของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ซึ่งถึงแม้ท่านจะปวารณาตัวไว้ในเบื้องต้นว่า มิได้ไปนครวัดเพื่อ...ศึกษาวัฒนธรรมหรือโบราณคดีจากประเทศเขมร...  แต่แท้ที่จริงแล้ว ท่านมีมุมมองทางโบราณคดีที่น่าสนใจ มีเหตุผลที่น่าฟังในการจะคัดค้านหรือเห็นด้วยกับข้อสันนิษฐานทางโบราณคดี  ที่สำคัญคือท่านยังถ่ายทอดเรื่องราวทางโบราณคดีที่ยุ่งยากซับซ้อน  ออกมาเป็นงานเขียนที่นุ่มเนียน ลุ่มลึกและสละสลวย แม้ว่าอาจสอดแทรกทัศนะส่วนตัวในเชิงลบออกมาบ้างก็ตาม

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ใครต่อใครมักตั้งข้อสังเกตว่า สิ่งก่อสร้างอันใหญ่โตโอฬารเยี่ยงนครวัด ไม่เพียงใช้เวลาสร้างนานนับร้อยปี ใช้ก้อนหินนับแสนลูกบาศก์เมตร ใช้ช้างในการชักลากก้อนหินหลายหมื่นเชือก แน่นอนว่าต้องใช้แรงงานคนทั้งที่เป็นกุลีแบกหามและเป็นช่างสลักเสลาลวดลายนับเป็นแสน ๆ คน

.

ทั้งกุลีและช่างฝีมือเหล่านั้น ใครจะรู้ว่ามีสักกี่คนที่สมัครใจมาทำการใหญ่นี้ และมีสักกี่คนที่ถูกบังคับกะเกณฑ์มาทำงานเยี่ยงทาส กระทั่งล้มตายทับถมกันเป็นฐานของนครวัด ซึ่งก่อร่างขึ้นตามแรงปรารถนาของกษัตริย์ขอม ในอันที่จะบูชาคารวะเทพเจ้าที่ตนสักการะเทิดทูน จึงสร้างปราสาทหินขึ้นเป็นดั่ง “ทิพยวิมาน” หรือ “เทวาลัย” ของเทพเจ้าบนโลกมนุษย์ เสียจนใหญ่โตอัครสถานเกินกว่าที่คนในโลกปัจจุบันจะคิดฝันสร้างขึ้นได้

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

บันทึกของอองรี มูโอต์ ใช่จะมีแต่ความตื่นเต้นเร้าใจต่อภาพความลี้ลับในสยามและอินโดจีน แต่เขายังได้พรรณนาความยากลำบาก ระหว่างการเดินเท้า ย่ำทะเลโคลนท่ามกลางพายุฝน ความทรมานจากการต้องนั่งจับเจ่าอยู่ในเสื้อผ้าที่เปียกโชก การถูกเหลือบ ยุง ริ้น ไร รุมกัดจนผิวหนังขึ้นผื่น ภาพสเกทช์ของเขายังบอกเล่าเรื่องราวขณะที่มีเสือดาวจู่โจมค่ายพักกลางป่าในยามราตรี รวมถึงภาพเจ้าลาวที่ร่วมเดินทางไปกับเขา กำลังพุ่งหอกสังหารแรดอย่างดุดัน

.

คนอย่างอองรี มูโอต์ เป็นคนพันธุ์ไหน ชีวิตวิญญาณเขาถูกหล่อหลอมด้วยอะไร เขาคือนักผจญภัยเสี่ยงโชคที่มีเป้าหมายเพียงเพื่อให้โลกจดจำเขาในฐานะ “ผู้พิชิต” กระนั้นหรือ?

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ในฐานะเจ้าอาณานิคมที่ปกครองอินโดจีนเป็นเวลายาวนานนับร้อยปี นอกเหนือจากการกอบโกยทรัพยากรมหาศาลไปสร้างความมั่งคั่งให้ตนเองแล้ว กล่าวกันว่าสิ่งที่รัฐบาลฝรั่งเศสทิ้งไว้ให้อินโดจีนในเชิงสร้างสรรค์ คือการก่อตั้ง “สำนักฝรั่งเศสแห่งปลายบุรพทิศ” เพื่อค้นคว้า รวบรวมความรู้ทางประวัติศาสตร์ โบราณคดี ในแหลมอินโดจีน และผลงานที่ยิ่งใหญ่ของเหล่านักโบราณคดีแห่งสำนักนี้ คือการศึกษาค้นคว้าเพื่อคลี่คลายความลี้ลับของอารยะธรรมขอม แล้วฟื้นฟูบูรณะโบราณสถานในดินแดนกัมพูชา หรือที่ชาวโลกรู้จักดีในนาม มหาปราสาทนครวัด นครธม หรือเมืองพระนคร (Angkor)

.

ไม่อาจปฏิเสธว่านี่เป็นผลสืบเนื่องจากการที่อองรี มูโอต์ เดินทางมาสำรวจ แล้วบันทึกเรื่องราวและภาพวาดไปเผยแพร่ในยุโรป อันถือเป็นการเปิดโลกแห่งการรับรู้ของชาวตะวันตกที่มีต่อดินแดนอินโดจีน ซึ่งเคยเชื่อฝังหัวกันมานานว่าเป็นบ้านป่าเมืองเถื่อน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ศรีศิขเรศวร  หรือปราสาทเขาพระวิหาร เป็นเทวสถานสำหรับบูชาคารวะเทพเจ้าตามความเชื่อในศาสนาพราหมณ์หรือฮินดู

.

ศิขเรศวร…  พระนามนี้มีที่มาจากคำว่า “ศิขร” ซึ่งแปลว่าขุนเขา รวมกับคำว่า “อิศวร” ซึ่งแปลว่าผู้ยิ่งใหญ่ และเป็นอีกพระนามหนึ่งของพระศิวะ “ศิขเรศวร” จึงมีความหมายรวมกันว่า “ผู้เป็นใหญ่แห่งขุนเขา” นามอันไพเราะนี้มีนัยบอกเราว่าปราสาทเขาพระวิหารเป็นเทวาลัยอันเป็นที่สถิตแห่งพระอิศวร หรือ พระศิวะ จัดเป็นศาสนสถานในศาสนาฮินดูลัทธิไศวะนิกาย  หรือนิกายที่นับถือพระศิวะเป็นใหญ่ โดยมีรูปเคารพอันเสมือนเป็นตัวแทนแห่งองค์เทพเจ้าคือศิวลึงค์  ตั้งอยู่บนฐานโยนี ที่ถือเป็นตัวแทนแห่งองค์ศรีอุมาเทวี พระชายาของพระศิวะ 

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

“บันทายสรี” เทวสถานประเภทปราสาทหิน หรือ “เทวาลัย” ๑ ในจำนวนนับร้อยในอาณาเขตที่เคยเป็นอาณาจักรขอมโบราณอันเกรียงไกร ใจกลางประเทศกัมพูชาปัจจุบัน

.

“บันทายสรี” มีขนาดเล็กกว่าปราสาทหินพนมรุ้งในไทย ขณะที่พนมรุ้งก็มีขนาดใหญ่เท่าซุ้มประตูหรือโคปุระเพียงด้านเดียวของมหาปราสาทนครวัดที่ยิ่งใหญ่ ทว่าความละเอียดอ่อนของลวดลายที่ช่างขอมจำหลักลงบนหินทรายสีชมพูที่ปราสาทบันทายสรีนั้น ช่างนุ่มเนียนและพลิ้วไหวจนดูราวกับเหล่าทวารบาล เทพอัปสร พญาครุฑ หงส์ ฯลฯ จะโลดเต้นโบยบินออกมาจากซุ้มเรือนแก้ว กรอบประตู ทับหลัง ฝาผนังหรือหน้าบันเสียให้ได้

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทั่วทั้งนครวัดมีเทพอัปสรประดับอยู่ทุกซอกมุม นับรวมได้ถึง ๑,๕๐๐ องค์ ไม่ว่าคุณจะเดินทางไปไหน ก็จะพบเธอทั้งหลายในท่วงท่าอ่อนช้อย และรอยยิ้มกึ่งสำรวม คอยให้การต้อนรับ การแต่งองค์ทรงเครื่องของพวกเธอ ก็คือภาพสะท้อนวัฒนธรรมการแต่งกายของสตรีในราชสำนักขอม ซึ่งยิ่งใหญ่เกรียงไกรในสุวรรณภูมิเมื่อพันปีก่อน  ชาวเขมรเรียกพวกเธอว่า “อัปสรา”

.

“อัปสร” หรือ “อัปสรา” ในความหมายของศาสนาพราหมณ์หรือฮินดู ก็คือเหล่าเทพธิดาที่คอยดูแลศาสนสถาน และเป็น “บาทบริจาริกา” หรือผู้รับใช้เทพเจ้าแห่งศาสนสถานนั้น

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

พนมกุเลนมิได้เป็นภูเขาลูกโดดอย่างฟูจิยามาในประเทศญี่ปุ่น แต่เป็นเทือกเขายาวเป็นแนวดั่งขบวนรถไฟ อุดมด้วยป่าไม้และหน้าผาหินทรายอันละเอียดและแข็งแกร่ง นับได้ว่ามีขนาดและความสูงเป็นที่สุดในเขตที่ราบลุ่มเขมรต่ำ สามารถมองเห็นได้แต่ไกลเมื่อยืนอยู่บนพนมบาแค็ง (ศูนย์กลางเมืองพระนคร – ราชธานีขอมยุคหลังมเหนทรบรรพต) ซึ่งอยู่ห่างลงมาทางตะวันตกเฉียงใต้ใต้ถึงกว่า ๕๐ กิโลเมตร

.

ภูผาอันอุดมด้วยต้นกุเลนหรือลิ้นจี่ป่าแห่งนี้ เป็นชัยภูมิมงคลควรค่าแก่การเป็น “เขาพระสุเมรุจำลอง” ที่จะประดิษฐาน “ราชลึงค์” สัญลักษณ์แห่งการสถาปนาลัทธิเทวราชาอันเกรียงไกรเป็นปฐมฤกษ์

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ที่กบาลสะเปียน หรือลำห้วยหัวตะพาน ลำน้ำสาขาของแม่น้ำเสียมเรียบ มีทั้งศิวลึงค์นับพันองค์ และภาพนารายณ์บรรทมสินธุ์หลายภาพ บางภาพแกะลงตรงแก่งน้ำตก เพื่อให้มีน้ำไหลผ่านตลอดเวลา เพื่อให้พระนารายณ์บรรทมอยู่ในสินธุจริง ๆ นอกจากนั้นยังมีรูป “อุมามเหศวร” หรือพระนางศรีอุมาเทวีประทับนั่งบนพระเพลาพระศิวะบนหลังโคนนทิ ซึ่งเป็นภาพที่ชาวฮินดูนิยมแกะหรือวาดเพื่อยกย่องพระศิวะ ดังปรากฏที่ทับหลังหรือหน้าบันของปราสาทหลายแห่ง เช่น ปราสาทบันทายสรี หรือที่ปราสาทเมืองต่ำที่จังหวัดบุรีรัมย์ ฯลฯ

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ถึงแม้ปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทพิมาย และปราสาทขอมอีกหลายแห่งในประเทศไทย จะมีขนาดเล็กมากเมื่อเทียบกับมหาปราสาทนครวัดในประเทศกัมพูชา แต่กระนั้น ก็ยังเป็นความพิศวงสงสัยของคนในโลกปัจจุบันอยู่มาก ว่าสถาปนิกและวิศวกรขอมโบราณมีเทคนิควิธีในการก่อสร้างงานสถาปัตยกรรมจากก้อนศิลาขนาดใหญ่โตโอฬารได้อย่างไร ในเงื่อนไขที่ยังไม่มีเทคโนโลยีอันทันสมัยเท่าปัจจุบัน ?

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ข้อสันนิษฐานเรื่องพิธีเบิกพรหมจรรย์ นำมาซึ่งความพิศวงสงสัยของคนในโลกปัจจุบัน ว่าพิธีกรรมเซ่นสังเวยดังกล่าวมีสาระเป็นจริงมากน้อยเพียงใด นำมาซึ่งการสืบค้นไปถึงคัมภีร์ฤคเวทของชาวฮินดู ว่าด้วยเครื่องบัตรพลีที่ใช้ในการเซ่นสังเวยบูชาไฟแด่องค์ศิวเทพ ว่านอกจากจะมีน้ำนม ข้าว เนยแข็ง เหล้า โสม และดอกไม้แล้ว ต่อมายังมีการสังเวยด้วยชีวิต โดยฆ่าไก่ แพะ ควาย นก เอาเลือดสด ๆ ราดรดลงบนกองไฟอีกด้วย เช่นนี้แล้ว การเอาเลือดจากพรหมจรรย์สตรีมาบูชาพระศิวะจึงน่าจะมีความเป็นไปได้หรือไม่

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ภาพลักษณ์ที่ชัดเจนของกัมพูชาในสายตาของชาวโลกอีกภาพหนึ่ง คือ ภาพใบหน้าคนขนาดมหึมานับร้อยหน้า แกะสลักลงไปในเนื้อหินอันแข็งแกร่ง นั่นคือสัญลักษณ์ที่โดดเด่นของปราสาทบายน ในอาณาจักรนครธม  ซึ่งอยู่ห่างจากนครวัดไม่กี่กิโลเมตร มีอายุอยู่ในราว 800 ปี เพราะสร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ซึ่งเรืองอำนาจระหว่าง พ.ศ.1724-1761  ก่อนอาณาจักรสุโขทัยจะเข้มแข็งราว 100 ปี

.

มีข้อถกเถียงมากมาย ว่าใบหน้าเหล่านั้นมีความหมายอย่างไรและสร้างขึ้นด้วยเหตุผลใด ?

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

สารคดีชิ้นนี้เขียนขึ้นภายหลังผู้เขียนเดินทางไปถ่ายทำสารคดีโลกสลับสี ชุด “นครวัด นครธม” เมื่อ พ.ศ. 2532 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่กัมพูชายังมีการสู้รบระหว่างเขมรฝ่ายต่าง ๆ และรัฐบาลที่กรุงพนมเปญยังไม่อนุญาตให้นักท่องเที่ยวไปพักค้างในเมืองเสียมเรียบ อันเป็นที่ตั้งโบราณสถานนครวัด นครธม ขณะที่รัฐบาลไทยก็ยังไม่มีความสัมพันธ์ทางการทูตกับรัฐบาลพนมเปญในขณะนั้น

.

แม้ว่าปัจจุบัน สถานการณ์ในกัมพูชาจะเปลี่ยนไปจากเดิมมาก เมื่อสงครามสงบ สันติภาพมาเยือน แต่อย่างน้อยสารคดีสัญจรนครวัด นครธม ก็ชี้ให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในห้วง 4 ทศวรรษ และยังเป็นภาพสะท้อนถึงเบื้องหลังการผลิตสารคดีโทรทัศน์ ซึ่งผู้ชมมิอาจสัมผัสได้จากภาพที่ปรากฏบนจอทีวีว่ามีอุปสรรคและความยากลำบากเพียงใด กว่าจะได้ภาพและเรื่องราวที่ยิ่งใหญ่ของนครวัด นครธม มานำเสนอเป็นสารคดีไทยในยุคบุกเบิกให้ได้ชมกัน

.

สารคดีชิ้นนี้เขียนขึ้นภายหลังผู้เขียนเดินทางไปถ่ายทำสารคดีโลกสลับสี ชุด “นครวัด นครธม” เมื่อ พ.ศ. 2532 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่กัมพูชายังมีการสู้รบระหว่างเขมรฝ่ายต่าง ๆ และรัฐบาลที่กรุงพนมเปญยังไม่อนุญาตให้นักท่องเที่ยวไปพักค้างในเมืองเสียมเรียบ อันเป็นที่ตั้งโบราณสถานนครวัด นครธม ขณะที่รัฐบาลไทยก็ยังไม่มีความสัมพันธ์ทางการทูตกับรัฐบาลพนมเปญในขณะนั้น

.

แม้ว่าปัจจุบัน สถานการณ์ในกัมพูชาจะเปลี่ยนไปจากเดิมมาก เมื่อสงครามสงบ สันติภาพมาเยือน แต่อย่างน้อยสารคดีสัญจรนครวัด นครธม ก็ชี้ให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในห้วง 4 ทศวรรษ และยังเป็นภาพสะท้อนถึงเบื้องหลังการผลิตสารคดีโทรทัศน์ ซึ่งผู้ชมมิอาจสัมผัสได้จากภาพที่ปรากฏบนจอทีวีว่ามีอุปสรรคและความยากลำบากเพียงใด กว่าจะได้ภาพและเรื่องราวที่ยิ่งใหญ่ของนครวัด นครธม มานำเสนอเป็นสารคดีไทยในยุคบุกเบิกให้ได้ชมกัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

#ทีละเรื่องทีละภาพ หนังสือเสียงจากงานสารคดีของศิลปินแห่งชาติ ธีรภาพ โลหิตกุล กลับมาอีกครั้งในซีซั่นที่ 2 ทางไทยพีบีเอสพอดคาสต์ เพื่อนำผู้ฟังไปสำรวจและเยี่ยมชม นครวัด นครธม และปราสาทที่น่าสนใจในกัมพูชา ผ่านมุมมองต่าง ๆ ของคุณธีรภาพในชุด “สารคดีสัญจรนครวัด นครธม”

.

โดยในซีซั่นนี้จะถ่ายทอดหนังสือเสียงจากผลงานหนังสือสารคดี “ชายชรากับบ่วงกรรมและคำสาป นครวัด นครธม” บันทึกการเดินทางไปนครวัด นครธมตลอด 3 ทศวรรษ ของ ธีรภาพ โลหิตกุล ที่ทำให้เสมือนเป็น “คู่มือท่องเที่ยวปราสาทขอม”

.

และในโอกาสนี้ ทางรายการจึงได้มีการบันทึกเทปพิเศษ “เสวนาสารคดีสัญจร นครวัด นครธม” เพื่อเป็นการโหมโลงก่อนที่ซีซั่นที่ 2 จะเริ่มอย่างเป็นทางการ โดยมีการเชิญ วิทยากร 3 ท่านคือ คุณธีรภาพ โลหิตกุล ศิลปินแห่งชาติ คุณสัจภูมิ ละออ นักกวีและนักเขียนนามปากกา “ทิน ละออ” และ คุณณัฐวร บุญวิทยา เจ้าของวิทยานิพนธ์ "ความคิดทางการสื่อสารผ่านภาพถ่ายเชิงสารคดีของ ธีรภาพ โลหิตกุล" มาร่วมเสวนาในครั้งนี้

อำเภอลอง จังหวัดแพร่ เป็นอำเภอเล็กๆ แต่มีประวัติศาสตร์ยาวนาน เกี่ยวพันกับตำนานการเดินทางไกลจากละโว้สู่หริภุญชัย ของพระนางจามเทวี เมื่อกว่า ๑,๒๐๐ ปีก่อน ปัจจุบันยังเป็นที่เลื่องลือว่าอำเภอนี้เป็นที่ตั้งของสถานีรถไฟที่มีรูปทรงสถาปัตยกรรมสวยงามแปลกตาเพียงหนึ่งเดียวของสยามประเทศ นั่นคือสถานีรถไฟบ้านปิน สถานีรถไฟขนาดเล็กระดับอำเภอ แต่โดดเด่นด้วยรูปทรงสไตล์ “เฟรมเฮ้าส์” แบบบาวาเรียน (Bavarian Timber Frame House) ซึ่งเป็นที่นิยมมากในแคว้นบาวาเรียของเยอรมัน ผสมผสานเข้ากับเรือนปั้นหยาแบบไทยๆ ประตูหน้าต่างเป็นบานลูกฟักไม้ เหนือบานประตูหน้าต่างและหน้าช่องจำหน่ายตั๋วประดับด้วยไม้ฉลุลายพรรณพฤกษาดูน่ารักน่าเอ็นดู

.

“จึงน่าสนใจใคร่รู้ยิ่งนัก ว่าเหตุใด จึงมีสถานีรถไฟสไตล์บาวาเรียของเยอรมัน มาตั้งโดดเด่นอยู่ท่ามกลางป่าสักใหญ่ในอำเภอเล็กๆ เป็นเวลานานนับศตวรรษมาแล้ว” ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะแนะนำให้ทุกท่านรู้จักกับ สถานีรถไฟบ้านปิน สถานีรถไฟสไตล์บาวาเรียของเยอรมันในอำเภอเล็ก ๆ ของจังหวัดแพร่ กัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

“ขณะยืนอยู่บนพระธาตุดอยกองมู สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของชาวเมืองสามหมอก แล้วมองเห็นตัวเมืองแม่ฮ่องสอนซ่อนตัวอยู่ในหุบเขา โดยมีหนองจองคำ  และพระธาตุจองคำ กับพระธาตุจองกลาง ที่ยอดพระธาตุสะท้อนแสงแวววาววิจิตรา ประดิษฐานอยู่ริมหนอง”

.

“ทำให้วูบหนึ่งของอารมณ์ความรู้สึก จินตนาการไปว่าช่างละม้าย “หุบเขาพระจันทร์สีน้ำ” ของเจมส์ ฮิลตัน  ยิ่งเห็นรันเวย์สนามบินแม่ฮ่องสอน ซึ่งกล่าวได้ว่าเป็นสนามบินที่ตั้งประชิดใจกลางเมืองมากที่สุด ชวนให้คิดถึงสนามบินพาโร ณ เมืองท่าอากาศยานของราชอาณาจักรภูฏาน ซึ่งต่างมีรันเวย์สั้น และนักบินต้องมีประสบการณ์สูงในการนำเครื่อง “แลนดิ้ง” ลงหุบเขาแคบๆ เช่นเดียวกัน” ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะแนะนำให้ทุกท่านรู้จักกับ พระธาตุดอยกองมู วัดศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของชาวจังหวัดแม่ฮ่องสอน กัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ภายในพระวิหารวัดร้องแง อำเภอปัว จังหวัดน่าน มีเครื่องประดับเสาบางอย่างดึงดูดสายตาและความสนใจของผู้ไปเยือน เพราะพบเห็นได้ไม่ง่ายนักในวัดอื่น คือมีลักษณะเป็นไม้ไผ่สาน 2 แผ่น ขนาด 1 ตารางฟุต ประกบดอกไม้หลากหลายชนิด ซึ่งส่วนใหญ่แห้งกรอบเพราะแขวนไว้นานหลายเดือนแล้ว ที่ยังคงสีสันและรูปทรงไว้ชัดเจนสักหน่อย คือดอกบานไม่รู้โรย ซึ่งมีคุณสมบัติตรงตามชื่อที่ถูกเรียกขาน คือบานแล้วยากจะโรย

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะแนะนำให้ทุกท่านรู้จักกับ เรื่องของดอกบานไม่รู้โรย และ พระวิหารวัดร้องแงกัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

วันขึ้น ๘ ค่ำ เดือน ๑๐ เรียกว่าวันพระใหญ่ ที่วัดดอนสัก อารามหลวงของตำบลฝายหลวง อำเภอลับแล ตั้งแต่ราว ๗ นาฬิกา ภาพที่เห็นคือชาวบ้านทุกเพศวัยนับร้อย นั่งพับเพียบฟังพระเทศน์กันแน่นขนัดศาลาการเปรียญ ทุกคนมีสะลอมตั้งไว้ข้างหน้า และบางคนยังมี “ก๊างบูยา” ตั้งเรียงรายอยู่ด้านข้าง ช่างเป็นภาพอันอลังการชวนให้ตื่นเต้นจนขนลุก ตะลึงในศรัทธาปสาทะอันเป็นอัตลักษณ์เฉพาะของชาวลับแล

.

ทีละเรื่องทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะแนะนำให้ทุกท่านรู้จักกับ ประเพณีตานก๊างบูยา หรือ ค้างบูยา หรือ ประเพณีตานก๋วยสลาก กัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ความเขียวขจีของ #บางปะกง มิใช่แค่ประดับโลกให้งามตา ทว่า ยังหมายถึงการที่ #ฉะเชิงเทรา ทำสถิติเป็นจังหวัดที่มีพื้นที่ปลูกมะม่วงมากที่สุดถึงกว่า 60,000 ไร่ และเป็นจังหวัดเดียวที่มี “เทศกาลมะม่วง” เลื่องชื่อลือชา เมื่อพูดถึงปลาแล้ว ฉะเชิงเทราก็ไม่น้อยหน้า ร่ำลือจนเป็นตำนานเลยว่าปลาช่อนเมืองนี้ตัวใหญ่มาก เมื่อจับมาทำปลาแห้งแล้วแล่เนื้อเป็นริ้วได้ถึง 8 ริ้ว กระทั่งเป็นที่มาของชื่อเมือง “แปดริ้ว” ชื่อที่เรียกกันติดปากมากกว่า “ฉะเชิงเทรา” ซึ่งเพี้ยนเสียงมาจากคำในภาษาเขมรว่า “สตึงเตรง” หรือ “ฉซึงเทรา” ที่แปลว่า “คลองลึก” เสียอีก

.

นั่นหมายความว่าแต่อดีตกาลนานมา “แปดริ้ว” เคยเป็นเมืองบริวารของอาณาจักรเขมร ก่อนจะมาเป็นหัวเมืองยุทธศาสตร์ของกรุงศรีอยุธยา ตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ การที่เขมรเรียกเมืองนี้ว่าคลองลึก อาจหมายถึงตัวเมืองตั้งลึกเข้ามาจากปากน้ำบางปะกง หรือเป็นเพราะแม่น้ำบางปะกงนั้นลึกมาก เฉพาะบริเวณด้านหน้าวัดโสธรก็ลึกราว ๆ 15 เมตรแล้ว อย่างไรก็ตาม มีเอกสารบางฉบับระบุว่าชื่อ “ฉะเชิงเทรา” อาจเพี้ยนมาจากชื่อเมืองโบราณ “แสงเชรา” ก็ได้

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

พจนานุกรม ฉบับ อ.เปลื้อง ณ นคร ให้ความหมายคำว่า “สิงห์” และ “สีห” ไว้ว่า สัตว์ร้ายประเภทเสือ แต่มีกำลังมากกว่า มีขนสร้อยคอ ในตำนานว่ามีหลายจำพวก เช่น ติณราชสีห์ ว่าเป็นราชสีห์ที่กินหญ้าเป็นอาหาร, ราชสีห์ ก็ว่า และยังเป็นชื่อราศีที่ ๕ คือ ราศีสิงห์

.

ในทางสถาปัตยกรรม ตามวัดวาอารามต่างๆ โดยเฉพาะเทวสถานในศาสนาฮินดู และวัดในศาสนาพุทธ แถบมอญ พม่า และล้านนา เราจะได้เห็นประติมากรรมจำหลักหิน หรืองานปูนปั้นเป็นรูปสิงห์แบบต่างๆ กัน อาทิ นรสิงห์ มนุษย์สิงห์ สิงห์ไถ่บาป ฯลฯ น่าสนใจว่าสิงห์ต่างๆเหล่านี้ มีความเป็นมาอย่างไร

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ปฏิเสธไม่ได้ว่า เสน่ห์ประการหนึ่งของ #พระนารายณ์ราชนิเวศน์ จังหวัดลพบุรี คือซุ้มประตูที่มีรูปทรงเป็นวงโค้งยอดแหลม  โดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ไม่ซ้ำใคร แล้วที่ผนังด้านในกำแพงวัง ยังเจาะช่องซุ้มโค้งแหลมเล็ก สำหรับตามประทีป หรือวางตะเกียงส่องสว่างอีกนับพันช่อง ชวนให้จินตนาการถึงค่ำคืนที่สมเด็จพระนารายณ์มหาราช (ครองราชย์ พ.ศ.2199 – 2231) ทรงเปิดพระราชวังต้อนรับพระราชอาคันตุกะจากแดนไกล โดยใช้ “ตึกเลี้ยงต้อนรับแขกเมือง” เป็นสถานที่จัดงานสโมสรสันนิบาต สะท้อนยุคทองของเศรษฐกิจการค้า ศิลปวัฒนธรรม และการเจริญสัมพันธไมตรีกับนานา อารยะประเทศ จนกรุงศรีอยุธยาประหนึ่งเป็นสโมสรที่มีชาวนานาชาติพันธุ์มาชุมนุมกันมากถึง 40 ชนชาติภาษา ตามที่ เดอ ลาลูแบร์ ราชทูตฝรั่งเศสบันทึกไว้

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

มีความเชื่อตามคัมภีร์ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู แต่โบราณ ที่ว่าพระพรหมมีพระนามเดิมว่า “สยัมภู” หมายถึงทรงเป็นเทพที่เกิดขึ้นมาเอง และเมื่อเกิดขึ้นมาแล้ว จึงสร้างโลกและจักรวาล ชาวฮินดูแต่ดั้งเดิมจึงเชื่อว่า การเกิดขึ้นและดับสูญไปของโลกเกิดจากพระพรหม เวลาที่พระพรหมสร้างโลกคือ 1 วัน เรียก “พรหมทิวา” จากนั้นทรงบรรทม 1 คืน เรียก “พรหมราตรี” ซึ่งเวลา 1 วัน กับ 1 คืนของพระพรหม รวมเรียกว่า 1 กัลป์ เทียบเวลาในโลกมนุษย์ได้เท่ากับ 8,640 ปี ด้วยเหตุนี้ จึงมีคำว่า “พรหมลิขิต” หมายถึงอำนาจที่กําหนดความเป็นไปของชีวิต ซึ่งเชื่อกันว่าพระพรหมเขียนไว้ที่หน้าผากของเด็กซึ่งเกิดได้ 6 วัน โดยเฉพาะเรื่องความรักและเนื้อคู่ ทุกวันนี้ คนไทยยังเชื่อเรื่อง “พรหมลิขิต” อยู่ไม่น้อย

ทีละเรื่องทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพโลหิตกุล ตอนนี้จะแนะนำให้ทุกท่านรูจักกับพระพรหมในบริบทของแต่ละยุคสมัยกัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ชนชาติจาม หรือจามปา ผู้มีภูมิปัญญาสร้างสรรค์งานประติมากรรมอันล้ำลึกเช่นนี้ เป็นใคร หรือมีความเกี่ยวดองเป็นเครือญาติกับชนชาติใดในภูมิภาคอุษาคเนย์ – อาเซียนหรือไม่ ที่สำคัญคือแล้วเหตุใด ชนชาตินี้จึงไม่มีประเทศของตนเอง กลับกลายเป็นชนชาติส่วนน้อยกลุ่มหนึ่งในเขตภาคกลางถึงภาคใต้ของประเทศเวียดนามปัจจุบัน?

.

ภาพลักษณ์แรกอันเด่นชัดของชนชาติจามในความทรงจำของผม คือภาพแกะสลักหินที่ระเบียงปราสาทบายน ณ ศูนย์กลางอาณาจักรยโศธรปุระ หรือเมืองพระนครหลวง (นครธม) เล่าเรื่องยุทธนาวีที่ทะเลสาบเขมร ระหว่างกองทัพจามกับกองทัพของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 วีรกษัตริย์ของชาวเขมร เมื่อราว 800 ปีก่อน ภาพจำหลักชุดนี้ชัดเจนขนาดเห็นเค้าโครงใบหน้าและรูปร่าง ตลอดจนเครื่องแต่งกายและอาวุธของนักรบจามเต็มอัตราศึก ทำให้ประจักษ์ว่าทหารจามมีโครงสร้างทางสรีระใหญ่และบึกบึนกว่าทหารเขมร จมูกโด่งคล้ายฝรั่ง บางคนไว้หนวดและเครา สวมหมวกรบเป็นรูปดอกบัวคว่ำ ชุดนักรบก็ละม้ายไปทางกองทหารของพระเจ้าอเล็กซานเดอร์ ในขณะที่ทหารเขมรในยุคที่ยิ่งใหญ่มากคือยุคมหาราชชัยวรมัน ยังนุ่งผ้าถกเขมร เปลือยท่อนบน และมีเครื่องรางของขลังประดับกายแบบบ้าน ๆ

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะพาไปรู้จักกับ ชาวจามปา ผู้มีภูมิปัญญาสร้างสรรค์งานผ้าไหม จนโงดังถึงระดับโลก

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

กระบี่เป็นเมืองเล็กๆ ริมฝั่งทะเลอันดามัน  ที่มีภูมิประเทศหลากหลาย เอื้ออำนวยต่อการท่องเที่ยว ตั้งแต่หาดทรายขาว ทะเลใสปิ้ง แนวเทือกเขาหินปูนแปลกตา สระน้ำสีมรกต รวมถึง “คลองสองน้ำ สามป่า” ที่รวมระบบนิเวศน์อันหลากหลายไว้ด้วยกันอย่างน่าอัศจรรย์ใจ ทั้งน้ำจืด น้ำกร่อย น้ำเค็ม ทั้งป่าพรุ ป่าชายเลน และป่าดิบชื้น เช่นที่คลองท่าปอมอันโด่งดัง กระทั่งอำเภอที่ใครๆ เคยคิดว่า “ขี้เหล่” ที่สุดของกระบี่ เพราะไม่มีชายหาดชวนฝันเหมือนอำเภออื่น อย่าง “อ่าวลึก” เดี๋ยวนี้ก็ปักธงเป็นอำเภอที่นักท่องเที่ยวไม่ควรพลาดอีกอำเภอหนึ่ง จากความเชื่อว่า....ในขาดทุน มีกำไร ในขี้เหล่ มีเสน่ห์แฝงเร้น

เพราะเป็นอำเภอชายฝั่งทะเลอันดามัน ส่วนที่เป็นเว้าอ่าวลึกละม้ายปากนกแก้ว จึงถูกเรียกขานนานมาว่า “อ่าวลึก” ซ้ำร้ายยังเป็นชายฝั่งประเภท “จมตัว” (Submerged Shoreline) มีหาดทรายอยู่น้อยนิด ส่วนที่มีก็เป็นเพียงชายหาดแคบ ๆ ไม่น่าพิสมัย ลึกลงไปในทะเลยังเป็นไหล่ทวีปลาดชัน ไม่เหมาะกับการเล่นน้ำด้วยประการทั้งปวง อ่าวลึกจึงไม่เคยมีตัวตนบนแผนที่ท่องเที่ยวยอดนิยมของกระบี่ แม้จะมี”ถ้ำผีหัวโต” ที่ทรงคุณค่าด้วยภาพเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ มีแอ่งน้ำสีมรกตอย่าง ”ธารโบกขรณี” ก็มีเสียงปรามาสว่าเป็นแค่แหล่งท่องเที่ยวระดับท้องถิ่น อ่าวลึกในอดีตจึงดูเร้นลับ ผู้คนพากันผ่านเลยไปที่อื่น!

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะพาไปรู้จักกับ อ่าวลึก อำเภอในจังหวัดกระบี่ ที่นักท่องเที่ยวไม่ควรพลาด

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ท่านใดแวะเวียนไปวัดจำปา ริมคลองบางระมาด เขตตลิ่งชันยามนี้ จะเห็นโครงการสร้างพระอุโบสถหลังใหม่ขนาดใหญ่โตโอฬาร สำหรับประดิษฐานพระประธานขนาดหน้าตัก 9.99 เมตร สูง 16 เมตร มองเห็นได้แม้ในระยะไกล แต่เมื่อเดินเข้าไปภายในวัด ผมกลับตื่นตาตื่นใจกับพระอุโบสถหลังเก่า ซึ่งตามประวัติว่า เก่าแก่แต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย คือมีอายุร่วม 300 ปี แต่มาปฏิสังขรณ์และสร้างเพิ่มอีกครั้งในสมัยรัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ที่น่าสนใจคือ นักประวัติศาสตร์ศิลป์หลายสำนักมีความเห็นตรงกันว่า พระอุโบสถเก่าหลังเล็ก ๆ แห่งนี้ สร้างด้วยศิลปะสถาปัตยกรรมแบบที่เรียกว่า “โบสถ์วิลันดา”

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะพาไปรู้จักกับ โบสถ์วิลันดา กัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ในทศวรรษที่ 80 ยุคที่เพลง “My Sweet Lord” ของ จอร์จ แฮริสัน กำลังโด่งดัง ก็เป็นเวลาเดียวกับที่ ฮัคกี้ ไอเคิลมานน์ บัณฑิตหนุ่มด้านดนตรีคลาสสิกจากมหาวิทยาลัยสตุทท์การ์ท #เยอรมนี กำลังเดินทางตามความฝันของเขา ด้วยการเลือกไปเป็นอาจารย์สอนดนตรีที่มหาวิทยาลัยแห่งชาติฟิลิปปินส์ และสร้างสรรค์งานเพลงกับเพื่อนนักดนตรีในประเทศไทย อย่าง บรู๊ซ แกสตัน, ดนู ฮันตระกูล, เขตต์อรัญ เลิศพิพัฒน์, อัสนี โชติกุล ฯลฯ

.

จนกระทั่งเมื่อครบสัญญาเป็นอาจารย์ที่ฟิลิปปินส์ 2 ปี แล้วกลับไปเยอรมันอีกครั้ง เขารู้ตัวว่าไม่เคยชินกับอากาศหนาวในบ้านเกิดเสียแล้ว ขณะที่มิตรภาพ รอยยิ้มของผู้คน รสชาติอาหาร คือเสน่ห์ของเมืองไทยและอาเซียนที่ดึงดูดใจเขาได้มากกว่า

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

พ่อล่าม แม่ล่าม ถือเป็นตำแหน่งสำคัญยิ่งในชีวิตคู่ เป็นภูมิปัญญาล้ำเลิศของบรรพชนผู้ไท ในการสร้างสถาบันครอบครัวที่เข้มแข็ง และสังคมร่มเย็นเป็นสุข เพราะเมื่อชายหนุ่มกับหญิงสาวตกลงปลงใจจะเป็นทองแผ่นเดียวกันแล้ว ฝ่ายชายมีหน้าที่ต้องไปเชิญบุคคลผู้เป็นแบบอย่างที่ดีในชีวิตการครองเรือน มาเสนอให้ครอบครัวฝ่ายหญิงยอมรับเป็น “พ่อล่าม แม่ล่าม” เป็นบุบพการีกิตติมศักดิ์ และโดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นที่ปรึกษาปัญหาการครองเรือนให้คู่บ่าวสาวไปจนตลอดชีวิต ไม่ได้มีบทบาทเป็นเพียงพ่อสื่อแม่ชัก หรือเป็นเถ้าแก่ไปสู่ขอให้เท่านั้น

.

ติดตามเรื่องราวของ พ่อล่าม แม่ล่าม ได้ใน ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล 

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ดูจะเป็นเรื่องธรรมดาที่แต่ละถิ่นที่ จะมีประโยคหรือวลีเชิงสัญลักษณ์แสดงปมเด่น-ปมด้อยเอาไว้แซวกันพอหอมปากหอมคอ แต่เฉพาะจังหวัดแพร่ หรือเมืองแป้ วลีเชิงสัญลักษณ์หนักหนาสาหัสกว่าเพื่อน คือ “แพร่แห่ระเบิด” ประมาณว่าหลังสงครามโลกครั้งที่สอง มีคนแพร่ไปเจอวัตถุสงคราม โดยหารู้ไม่ว่านั่นคือลูกระเบิด จึงพากันนำขึ้นเกวียนแล้วแห่แหนจนเกิดระเบิด มีคนบาดเจ็บล้มตาย เลยเถิดไปถึงขั้นว่าเป็นสาเหตุให้ไม่มีราชสกุล “ณ แพร่” มาตราบจนวันนี้ ทั้งๆ ที่เป็นคนละเรื่อง แต่มั่วนิ่มให้เป็นเรื่องเดียวกันจนได้

.

ติดตาม ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล  ในตอน ปลดชนวนวาทกรรมตำใจ  “แพร่แห่ระเบิด”

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

อาจเป็นเพราะความเย้ายวนและท้าทายในวลี …See Angkor and Die… (อย่าเพิ่งรีบตาย ถ้ายังไม่ได้สัมผัสความยิ่งใหญ่ของเมืองพระนครของเขมร) จึงทำให้โลกตื่นเต้นกับ “นครวัด” ในฐานะปราสาทหิน หรือเทวสถานฮินดูที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก จนหลงลืมกันไปว่าในภูมิภาคอุษาคเนย์ หรืออาเซียน ยังมีพุทธสถานที่ใหญ่ที่สุดในโลก ตั้งตระหง่านดั่งดอกบัวบานอยู่บนเกาะชวาของอินโดนีเซีย ในนาม “บูโรบูโด” หรือ “บรมพุทโธ” ติดตามเรื่องราวเกี่ยวกับ “บรมพุทโธ” ได้ ในตอน สูงสุดคืนสู่สามัญ โอ้สวรรค์ บรมพุทโธ

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ตอนนี้ พาไปรู้จัก “ตูกันเปินตัร” หรือเครื่องบวงสรวงบูชาเทพเจ้าของชาวบาหลี ที่นอกจากแสดงศรัทธาในเทพเจ้าแล้ว ยังเป็นงานศิลปะที่มีความหมายแทนจักรวาลในคติฮินดูอีกด้วย เพราะชั้นล่างสุดประดับด้วยขนม ประเภทขนมถ้วยฟู ข้าวพอง ผลไม้นานาชนิด และบางทีก็เห็นมีไก่ย่างหรือ “อายัมโกแรง” ทั้งตัวมาประดับไว้ด้วย ซึ่งมีความหมายเป็นสัญลักษณ์ของคน สัตว์และพืชพันธุ์ต่าง ๆ บนพื้นโลก ส่วนชั้นบน ประดับด้วยดอกไม้สีสันสวยงาม เป็นสัญลักษณ์ของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์และภูเขา ซึ่งเป็นที่ประทับหรือทิพยวิมานของเทพเจ้า

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

บาหลีเป็นดินแดนในความฝันของนักเดินทางทั่วโลกมานานนับศตวรรษ เพราะชาวบาหลีทำสองสิ่งที่ดูขัดแย้งกัน ให้กลายเป็นความกลมกลืนกันอย่างลงตัวน่าอัศจรรย์ใจ นั่นคือพวกเขาเปิดประตูบ้านต้อนรับนักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลกอย่างอบอุ่น แต่อีกด้านหนึ่ง ก็ยังรักษาความเป็นตัวของตัวเองไว้อย่างเหนียวแน่น ไม่ว่าจะเป็นศิลปวัฒนธรรม สถาปัตยกรรม เครื่องแต่งกาย ไปจนถึงรูปแบบการใช้ชีวิตประจำวัน ที่กลายเป็นเสน่ห์เย้ายวนชวนให้ใครต่อใครอยากมาสัมผัส ติดตามในตอน บาหลี นฤมิตกรรมแห่งรักและศรัทธา

.

ติดตาม เรื่องราวของบาหลีผ่านแง่มุมของธีรภาพ โลหิตกุล ใน ทีละเรื่อง ทีละภาพ ตอน บาหลี นฤมิตกรรมแห่งรักและศรัทธา

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ชวนไปตะลึงกับขบวนแห่ ณ บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ เกาะแห่งศรัทธา รำลึกถึงคืนวันในอดีต ที่นั่งรถลัดเลาะไปเที่ยวบนเกาะสวรรค์ทะเลใต้ แต่ละวันต้องมีสักครั้ง ที่จะต้องหยุดรถกะทันหัน เพื่อลงไปเที่ยวชมสิ่งดี ๆ นอกโปรแกรม นั่นคือขบวนแห่สารพัดอย่าง ไม่ว่าจะเป็นขบวนแห่สำรับบูชาเทพเจ้า ขบวนแห่ฉลองงานวัด ไปจนกระทั่งขบวนแห่ในพิธีศพ อันน่าตื่นเต้นราวกับงานมหรสพ จนมีคำกล่าวว่า ใน 365 วันของชาวบาหลี จะมีขบวนแห่และประเพณีบูชาเสียกว่า 200 วัน กระทั่งมีคนสงสัย ว่าทำไมชาวบาหลีไม่เอาเวลาไปทำอย่างอื่น ให้เกิดประโยชน์โภชผลมากกว่านี้? 

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

มะเฟืองไม่เพียงเป็นผลไม้ที่มีอยู่ทั่วไปในเวียดนามแต่เป็นสัญลักษณ์หนึ่งของการรำลึกถึงบ้านเกิดเมืองนอน และยังเป็นเครื่องเคียงในอาหารขึ้นชื่อของเวียดนามคือ “แหนมเนือง” อีกทั้งชาวตะวันตกยังเรียกมะเฟืองว่า ‘Star Fruit’ แปลเป็นไทยแบบบ้าน ๆ ว่า “มะดาว” ซึ่งหากหยิบมะเฟืองสุกสีเหลืองปลั่งสักลูกมาฝานกลาง ก็จะได้ดาวเหลืองที่ประดับเด่นบนพื้นแดง กลางผืนธงชาติเวียดนามนั่นเอง 

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ จะพาไปสัมผัส มะเฟืองหวานบ้านลุงโฮ ภาพลักษณ์แห่งสัจวาจา “ปลูกไม้ ปลูกคน”

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

แทบทุกตารางนิ้วของเวียดนามในอดีต เต็มไปด้วยตำนานการต่อสู้ ผ่านห้วงยามแห่งสงครามและความปวดร้าวมากว่าสามทศวรรษ วันนี้ เว้ ดานัง ฮอยอัน กลับคืนสู่สันติสุข ร่มเย็น และกำลังมีอนาคตรุ่งโรจน์

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

การยอมรับในความแตกต่างหลากหลาย เพื่อนำไปสู่การหลอมรวมเป็นครอบครัวเดียวกัน ในนาม ของประชาคมอาเซียน ยากจะลุล่วงได้ ตราบที่ยังมีความหวาดระแวง ดูหมิ่นดูแคลนกันลึกๆ

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ ตอนนี้ จะมาเปิดมุมมองใหม่ ให้คนไทยมองลาวแบบเอาใจเขามาใส่ใจเรามากขึ้น

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

จังหวัดสองฝั่งโขง ไทย-ลาว มีตำนานความเชื่อเรื่องพญานาคร่วมกัน มีบทเพลงอมตะที่ขับขานร่วมกัน ถักทอผ่านกาลเวลามายาวนาน

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ ตอนนี้ ไปพบกับ สายใยแห่งความผูกพันและเอื้ออาทรระหว่างเครือญาติสองฝากฝั่งโขง ไทยและลาว กัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

องค์การยูเนสโกยกย่อง หลวงพระบาง ว่าเป็นเมืองที่ได้รับการอนุรักษ์ไว้อย่างดีที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ไม่ใช่เฉพาะวัดวาอารามที่มีสถาปัตยกรรมเป็นเอกลักษณ์โดดเด่น แต่ยังรวมถึงวัฒนธรรมประเพณีที่สืบทอดมายาวนาน อย่างการตักบาตรข้าวเหนียว  พิธีบายศรีสู่ขวัญ  ที่ทำให้ใครต่อใครหลงใหลหลวงพระบางในฐานะ มรดกโลกที่มีชีวิตมิใช่แค่ อุทยานประวัติศาสตร์ ที่ตัดขาดจากวิถีชีวิตของผู้คนปัจจุบันโดยสิ้นเชิง

.

ติดตามเรื่องราวของ หลวงพระบาง ผ่านมุมมองของธีรภาพ โลหิตกุล ใน ทีละเรื่อง ทีละภาพ ตอน สักกี่ปีที่คิดถึง หลวงพระบางยังม่วนซื่น

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ด้วยสถิติจับปลา ได้ถึง 660 ล้านตันต่อปี ติดอันดับสี่ของโลก ปฏิเสธไม่ได้ว่า ตนเลสาบ หรือทะเลสาบเขมร  คือต้นทุนอันมั่งคั่งของกัมพูชา และประชาคมอาเซียน ถือเป็นผลพวงของปริมาณน้ำมหาศาลจากแม่น้ำโขงที่ล้นหลั่งลงมา เปรียบเสมือนเป็นชามอ่างขนาดมหึมา เก็บน้ำและความอุดมสมบูรณ์ไว้ เป็นปัจจัยเกื้อหนุนความเกรียงไกรของอาณาจักรเมืองพระนครแต่ในอดีต ติดตามฟังเรื่องราวของ ตนเลสาบ ได้ใน ทีละเรื่อง ทีละภาพ” ใน ตอน ตนเลสาบมหัศจรรรย์ทะเลแขมร์

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

หากมีใครบอกว่าถ้าได้ชมนครวัดแล้ว ก็มิต้องไปชมปราสาทหินอื่นใดในโลกนี้ เพราะแท้ที่จริง ถ้าได้ชมนครวัดแล้ว ยิ่งไม่ควรพลาดชมปราสาทหินพิมายและพนมรุ้ง เพราะนักโบราณคดียอมรับว่าปรางค์ประธานปราสาทหินพิมายถือเป็น “ต้นแบบ” การก่อสร้างปรางค์ประธานนครวัด ในขณะที่ปราสาทหินพนมรุ้งนั้น ถือเป็นปราสาทหินศิลปะนครวัด หมายความว่าสร้างสมัยเดียวกับนครวัด

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ จะเล่าถึง ปราสาทหินพิมายและพนมรุ้ง ซึ่งแม้จะมีขนาดเพียง โคปุระ หรือ ซุ้มประตูด้านเดียวของนครวัด แต่คุณค่าทางประวัติศาสตร์โบราณคดีโดยเฉพาะความงดงามของลวดลายแกะสลักบนเนื้อหินทรายสีชมพูนั้นมิได้ด้อยไปกว่ากันเลย

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

นครวัดของกัมพูชา ต่างจากพีระมิดของอียิปต์ คือมีเรื่องราวราวรายละเอียดของภาพแกะสลักหินประดับไว้อย่างวิลิศมาหรามากมายแค่ยืนชมและบันทึกภาพ ความอลังการอยู่ห่างๆอย่างพีระมิด ก็เหมือนยังมิได้สัมผัสความงามที่แท้ของนครวัด “ทีละเรื่อง ทีละภาพ” จะเผยเคล็ดลับการชมนครวัดว่าไปอย่างไร ถึงจะอิ่มตาอิ่มใจ

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

พาย้อนอดีตไปรู้เรื่องราวของ ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ไทย-เมียนมา โดยที่มีบันทึกไว้ว่า มีพระมหากษัตริย์แห่งสยามประเทศ ในสมัยรัตนโกสินทร์  เสด็จพระราชดำเนินไปนมัสการพระมหาเจดีย์ชเวดากอง 2 พระองค์ คือ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5  และ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 วันนี้เราจะเล่าให้เหตุการณ์ในครั้งนั้นให้ฟัง

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ วันนี้ พาทุกคนไปที่ เชียงตุง ที่ตั้งอยู่ในรัฐฉานของเมียนมา เป็นเมืองของชาวไทเขินและชาวไทใหญ่ ในอดีตเชียงตุงเป็นเมืองที่มีความสำคัญทางการค้าเชื่อมต่อระหว่างสิบสองปันนากับล้านนา โดยมีพ่อค้าชาวจีนฮ่อเดินทางไปมาค้าขายในเส้นทางนี้

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ทะเลสาบอินเล ในรัฐฉาน ของเมียนมา มิได้มีแต่ทัศนียภาพทะเลสาบและขุนเขาตระการตา แต่ยังมีสิ่งแวดล้อม คือ อากาศ และน้ำใสสะอาด ที่สำคัญ ยังมีวิถีชนเผ่าอันเป็นเอกลักษณ์ ซึ่งหาดูไม่ได้ที่ทะเลสาบใด ๆ ในโลก ทีละเรื่อง ทีละภาพ วันนี้จะพาทุกท่านไปรู้จักกับ ชาวอินต่า ผู้มีความสามารถแจวเรือด้วยเท้า

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

พาไปสัมผัสกับ พระราชวังมัณฑะเลย์ รอยอดีตอันเรืองโรจน์แห่งราชธานีเดิมของเมียนมา พระราชวังสุดท้ายของอาณาจักรพม่า ซึ่งก่อสร้างโดยพระเจ้ามินดง แม้จะสร้างจำลองขึ้นมาใหม่ บนพื้นที่เดิมที่เคยถูกเพลิงเผาผลาญไปในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 แต่กระนั้น ก็ยังงามสง่าราวปราสาทในเทพนิยาย

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

เซอร์ เจมส์ สก็อต บันทึกไว้ว่า “ในบรรดาเมืองที่เกี่ยวข้องกับศาสนาในโลก ไม่ว่าจะเป็น เยรูซาเล็ม โรม เคียฟ พาราณสี ไม่มีเมืองใดที่มีวัดวาอารามอยู่มากมาย เป็นที่เชิดหน้าชูตาของเมืองเท่าพุกาม” วันนี้ #ทีละเรื่องทีละภาพ จะพาไปรู้จักกับ พุกาม เมืองโบราณแหล่งมรดกโลกที่ได้รับการรับรองจากองค์การยูเนสโก อดีตเมืองหลวงของอาณาจักรพุกาม อาณาจักรแห่งแรกของชาวเมียนมา

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ทีละเรื่อง ทีละภาพ ตอนนี้ยังอยู่กันที่ พม่า “ดินแดนที่มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์มากมาย” กับ เจ็ดสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ของชาวพม่าและชาวมอญ

.

ส่วนในช่วงซอกแซกอาเซียนจะ พาไปรู้จัก “เอกอัปสรา” ผู้ยืนตำแหน่งศูนย์กลางของ “ระบำอัปสรา” ซึ่งถือเป็น “เอกลักษณ์ชาติ” ของกัมพูชา

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ตอนนี้ยังอยู่กันที่ เมียนมา โดยที่เราจะไปสัมผัสกับประเทศแห่งนี้ในมุมของความเป็น “ดินแดนที่มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์มากมาย” เสียจนกระทั่ง เซอร์ เจมส์ สก็อต ผู้ที่ช่วยสร้างอาณานิคมอังกฤษในประเทศพม่า เคยบันทึกไว้ว่า  “พื้นที่ทั้งหมดเรียงรายไปด้วยเจดีย์  ทุกขนาดทุกรูปร่าง พื้นดินปกคลุมหนาแน่น ด้วยซากปรักหักพังของศาสนสถาน จนกล่าวได้ว่า คุณไม่สามารถขยับมือหรือเท้า โดยไม่สัมผัสสิ่งศักดิ์สิทธิ์สิ่งใดสิ่งหนึ่ง”

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ที่ผ่านมา เราเคยรบรากับเมียนมา หรือ พม่า กันมาตลอด แต่ในวันนี้ทั้งไทยและพม่า ต่าง ชื่นชมในความเจริญก้าวหน้าของกันและกัน โดยเฉพาะพม่าที่นิยมสินค้าไทยที่แม้จะแพงกว่าแต่ก็คุ้มค่าทั้งคุณภาพและความคงทน วันนี้ #ทีละเรื่องทีละภาพ จะพาทุกคนไปสัมผัสกับ แม่น้ำอิรวดี แม่น้ำที่ใหญ่สุดในประเทศและเป็นเส้นทางการค้าที่สำคัญที่สุดของเมียนมากัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

พาทุกคน เดินทางถึงดินดอนสามเหลี่มปากแม่น้ำโขง ที่ครอบคลุมพื้นที่ 13 จังหวัดใต้สุดของเวียดนามแล้ว และโขงนทีสีทันดรกได้แตกกระจายออกไปถึง 9 สาย เพื่อให้มวลน้ำมหาศาลมีช่องทางไหลพรั่งพรู ไปอย่างอิสรเสรี  ยักเยื้องไปดั่งลีลาพญามังกรยักย้าย จึงถูกเรียกขานอีกนามหนึ่งว่า  กิ๋วล็อง  หรือพญามังกรทั้งเก้า พ้นจากความเป็นจีน เมียนมา ลาว ไทย กัมพูชา และเวียดนาม แม่น้ำโขงก็คือ บ้านเกิดเมืองนอนของฉัน และของเรา

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่องทีละภาพ พาทุกคนไปตามรอย L'Amant (The Lover) ภาพยนตร์ชื่อดังที่สร้างจากนวนิยายรักโรแมนติก โดยนักเขียนสตรีชาวฝรั่งเศส มาร์เจอรีต์ ดูฮารส์  เธอเกิดและเติบโตในเวียดนามตอนใต้ ยุคที่เจ้าอาณานิคมฝรั่งเศสครอบครองในนาม อินโดจีน (เวียดนาม ลาว กัมพูชา) ทำให้ปรากฏฉาก รอคอยเรือข้ามฟากแม่น้ำในดินแดนปากแม่น้ำโขงของเวียดนาม

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

แม่น้ำโขงสัมผัสแผ่นดินกัมพูชาจุดแรกที่จังหวัดสตึงเตรง จากนั้นไหลลงมาทางทิศใต้ผ่านจังหวัดกำปงจามก่อนจะมุ่งหน้าสู่นครหลวงพนมเปญ  ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำโขงยังมี แม่น้ำอีกสายคือแม่น้ำบาสัก ไหลมาบรรจบ ทำให้แม่น้ำโขงเหมือนถูกแบ่งเป็นสองส่วน  คือลำโขงเหนือ กับลำโขงใต้ และคล้ายแม่น้ำสี่สายไหลมารวมกัน ชาวกัมพูชาเรียกบริเวณนี้ว่า แม่น้ำจัตุมุข วันนี้ ทีละเรื่อง ทีละภาพ จะพาไปรู้จักกับชัยภูมิมงคล ซึ่งเป็นที่ตั้งพระราชวังหลวงแห่งราชสำนักกัมพูชากัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

หลังจากพ้นจากดินแดนสี่พันดอนตอนใต้สุดของแขวงจำปาศักดิ์ สปป.ลาวแล้ว แม่น้ำโขงก็สิ้นสุดการเดินทางไกลถึง 1,834 กิโลเมตร ในเขตแดนลาว ก่อนการเริ่มต้นเดินทางเข้าสู่เขตแดนกัมพูชา เป็นระยะทางอีก 500 กิโลเมตร  และบริเวณ รอยต่อลาว กัมพูชานี้เอง มีสัตว์น้ำอาศัยอยู่ชุกชุม หนึ่งในนั้นคือ ปลาข่า หรือ โลมาอิรวดี วันนี้ #ทีละเรื่องทีละภาพ จะพาไปสัมผัสกับแม่น้ำโขงในเขตแดนกัมพูชากัน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

แม่น้ำโขงช่วงไหลผ่านแขวงจำปาสัก ตอนใต้สุดของลาว ได้เกิดปรากฏการณ์ธรรมชาติอันน่ามหัศจรรย์ใจยิ่ง เมื่อแม่น้ำไหลปะทะเกาะแก่งระเกะระกะ จนแม่น้ำกว้างออกถึง 15 กิโลเมตร และเต็มไปด้วยเกาะแก่งที่ชาวลาวเรียกว่า “ดอน” ขวางลำน้ำมากมายจนได้สมญานามว่า “ดินแดนสี่พันดอน” ชื่อที่ชาวบ้านเรียกให้พ้องเสียงกับ “นทีสีทันดร” แม่น้ำศักดิ์สิทธ์ในตำนาน และเพราะเหตุใด ดินแดนสี่พันดอน จึงเป็นจุดเดียวของแม่น้ำโจง ที่ไม่มีเรือลำใดสามารถผ่านไปได้ หาคำตอบได้ ณ บัดนี้

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

ปราสาทวัดพู ริมฝั่งโขง แขวงจำปาสักของลาว เริ่มต้นสร้างด้วยแนวคิดเพื่อถวายเป็นทิพยวิมานของเทพเจ้าในศาสนาพราหมณ์หรือฮินดู ควบคู่กับความเชื่อในลัทธิถือผี ของชนพื้นเมืองเดิมที่เป็นแรงงานก่อสร้าง ต่อมาเมื่อศาสนาพุทธแพร่มาถึง เทวสถานฮินดูจึงถูกแปรเปลี่ยนเป็นวัด โดยยังมีร่องรอยความเชื่อในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และลัทธิถือผีปรากฏให้เห็น ปราสาทวัดพู ซึ่งองค์การยูเนสโกยกย่องเป็น “มรดกโลก” จึงเป็นวิมานแห่งความสมานฉันท์ พุทธ – ผี – พราหมณ์ อย่างนาสนใจยิ่งนัก

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี ตั้งอยู่ตรงจุดบรรจบของลำน้ำมูล กับลำน้ำโขง มั่งมูนด้วยทรัพยากรสัตว์น้ำ อุทยานดอกไม้ป่านานาพรรณ และมีภาพเขียนสีที่เพิงผา อายุเก่ากว่า 3,000 ปี บ่งบอกว่าลุ่มน้ำโขงเป็นแหล่งอารยะธรรมโบราณอันมั่งคั่งมาตั้งแต่ก่อนยุคประวัติศาสตร์แล้ว

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

เทพเจ้าแห่งสันติภาพผู้ยิ่งใหญ่ บันดาลสันติสุขมาสู่ภูมิภาค โดยนิรมิต “สะพานมิตรภาพข้ามลำน้ำโขง” แห่งที่สอง ระหว่างแขวงสะหวันนะเขตของลาว กับจังหวัดมุกดาหารของไทย ส่งผลให้ภูมิภาคอุษาคเนย์-อาเซียน เชื่อมต่อกันได้ตลอด จากชายฝั่งทะเลจีนใต้ มหาสมุทรแปซิฟิก ที่เมืองท่าดานัง ของเวียดนาม กับเมืองท่ามะละแหม่งของเมียนมา ริมฝั่งทะเลอันดามัน มหาสมุทรอินเดีย

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

เยี่ยมยามเมืองปากซัน เมืองเอกของแขวงบอลิคำไซ ที่มาของบทเพลงอมตะนิรันดร์กาลของชาวลาวและไทยสองฝั่งโขง  คือเพลง “กุหลาบปากซัน” ที่น้อยคนจะรู้ว่า ผู้ประพันธ์เพลงนี้เป็นนักเรียนทุนรัฐบาลลาว ที่ข้ามโขงไปเรียนวิชาช่างสำรวจ ณ วิทยาลัยเทคนิคกรุงเทพ และยังประพันธ์เพลงอมตะ อีกหลายเพลง อาทิ สองฝั่งโขง” ท่านคือ “สุลิวัด ลัดตะนะสะหวัน” ปัจจุบันรัฐบาลลาวเชิดชูเกียรติเป็น “ศิลปินแห่งชาติ” ประจำปี 2554

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

เหตุใด ชาวไทย-ลาวสองฝั่งโขง จึงเชื่อว่าข้างใต้ “แก่งอาฮง” เขตจังหวัดบึงกาฬ คือสะดือโขง หรือจุดที่ลึกที่สุดของแม่น้ำโขง อันเป็นที่ตั้งวังพญานาค ผู้ยิ่งใหญ่แห่งสายน้ำนี้ และผู้สร้างปรากฏการณ์พิศวง คือบั้งไฟพญานาค ที่ยังไม่มีใครตอบได้ว่าลูกไฟประหลาดที่ผุดขึ้นมาจากลำน้ำโขง ทุกวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 ของทุกปี เกิดขึ้นได้อย่างไร

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

พลันเมื่อสงครามสงบ สันติภาพมาเยือน ประวัติศาสตร์หน้าใหม่แห่งความสัมพันธ์ไทย-ลาว บันทึกไว้ว่า สะพานข้ามลำโขงจากหนองคาย สู่นครหลวงเวียงจันทน์ คือปฐมบทของสะพานมิตรภาพที่นำความมั่นคง มั่งคั่ง ทางเศรษฐกิจ การค้า วัฒนธรรม การท่องเที่ยวมาสู่ลาวและไทย สะพานมิตรภาพเปรียบได้ดั่งเครือญาติสองฝั่งโขงยื่นมือแห่งไมตรีมาสัมผัสกันอย่างอบอุ่นอ่อนโยน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

สัมผัสความงามของสันทรายในลำน้ำโขง และความสงบงามของอำเภอสังคม จังหวัดหนองคาย ชุมชนเล็กๆ ริมฝั่งโขง ที่วันนี้กลายเป็นหมุดหมายสำคัญของนักเดินทาง จากนั้น ไปค้นหาคำตอบ เหตุใด จึงมีอำเภอศรีเชียงใหม่ ณ ริมฝั่งโขง จังหวัดหนองคาย ฝั่งตรงข้ามนครหลวงเวียงจันทน์

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

“เชียงทอง” ราชธานีแรกที่ชาวลาวรวมกันเป็นปึกแผ่นแน่นหนา ภายใต้การนำของ “พญาฟ้าหล้าธรณีศรีสัตนาคนหุต” หรือ “พระเจ้าฟ้างุ้ม” วีรกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ พระนาม “ฟ้างุ้ม” มีความหมายว่า พระราชาที่แม้แต่ฟ้ายังค้อมคารวะให้ ติดตามเรื่องราวสุด “ดราม่า” ในพระชนม์ชีพของพระองค์ได้ ณ บัดนี้

.

พระเจ้าฟ้างุ้มได้รับการยกย่องเป็นมหาราชองค์แรกในสมัยล้านช้างของลาว เป็นพระราชโอรสท้าวผีฟ้า และพระราชนัดดา พระยาสุวรรณคำผงกษัตริย์แห่งนครเชียงดงเชียงทอง ทรงบทบาทสำคัญในการอัญเชิญพระพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์แบบอินทปัตถนครหรือแบบกัมพูชาสมัยพระนครมาเผยแผ่ในราชอาณาจักรล้านช้าง ทรงขยายอิทธิพลเหนือดินแดนต่าง ๆ คือ ล้านนา อยุธยา สิบสองพันนา สิบสองจุไท เชียงตุง ศรีโคตรบูร ไดเวียด และจามปา ให้ยอมอ่อนน้อมและส่งราชบรรณาการพร้อมพระราชธิดามาถวาย ล้านช้างในรัชสมัยของพระองค์ได้แผ่แสนยานุภาพเหนือแว้นแคว้นต่าง ๆ ในอุษาคเนย์ ถือเป็นยุคยิ่งใหญ่ที่สุดของอาณาจักรล้านช้าง

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

จากสิบสองปันนา แม่น้ำหลันชาง หรือ โขงนที ไหลออกจากแผ่นดินจีน มุ่งลงสู่ทิศใต้ ลงมาเป็นเขตต่อแดนสามประเทศ คือพม่า ลาว และเชียงแสนของไทย ณ บริเวณที่ถูกเรียกว่า “สามเหลี่ยมทองคำ” โดยเชียงแสนได้ชื่อว่าเป็น “ต้นธาร” ของอาณาจักรล้านนา ก่อนจะขยับขยายไปยิ่งใหญ่ ณ นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่ ติดตามได้ในตอน หลงอดีตสู่ต้นธารล้านนา ณ ชัยบุรีศรีเชียงแสน

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้

ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล

.

จากจุดเริ่มต้นที่เป็นแอ่งน้ำขนาดเล็กเกิดจากหิมะละลาย กลายเป็นสายธารรินไหลไปรวมกับสายธารอีกหลายร้อยสาย กลายเป็นลำห้วย ลำคลอง ไหลลงสู่ที่ราบลุ่มแม่น้ำ หล่อเลี้ยงวิถีชีวิต เป็นบ่อเกิดแห่งวัฒนธรรมประเพณีของชุมชนหลากหลายชาติพันธุ์ อาทิ ชาวไทลื้อสิบสองปันนา หนึ่งในกลุ่มชาติพันธุ์ต้นตระกูลชนชาติไท-ไต ในวันนี้

.

พงศาวดารไทลื้อสิบสองปันนาระบุว่า พญาเจื่อง คือปฐมบรมกษัตริย์ที่สามารถรวบรวมชาวไทลื้อให้เป็นปึกแผ่น มีขนบธรรมเนียม ประเพณี ภาษา เป็นของตนเอง แล้วประกาศอิสรภาพไม่ขึ้นต่ออาณาจักรตาลีฟูของจีน แต่ปัจจุบัน เพราะเหตุไร สิบสองปันนาจึงมีสถานะเป็น เขตปกครองตนเองในดินแดนจีน หาคำตอบในตอน รอยอดีตเวียงผาคราง

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้